134-bob. (Odamga) Olloh taolo azobi birlan azob berilmaydi!

Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bizni bir yerga yuborayotib: «Agar falon va falon kishini uchratsangizlar, ikkalasini ham o‘tda kuydiringizlar!» — dedilar. Keyin, ul zot biz yo‘lga tushmoqchi bo‘lganimizda: «Men boya sizlarni (sinamoq uchun) falon va falon kishini o‘tda kuydiringizlar, deb amr qilib erdim, (bilib qo‘yingizlarki), o‘t birlan faqat Olloh taologina azob berur, agar ularni uchratsangizlar, (qurol birla) o‘ldiringizlar!» — dedilar».

Ikrima raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Ibn Abbos raziyallohu anhu Hazrat Alining bir qavmni o‘tda kuydirganlarini eshitib: «Agar men ul kishining o‘rinlarida bo‘lganimda ularni o‘tda kuydirmas erdim, chunki Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «(Odamga) Olloh taoloning azobi birlan azob bermangizlar!» — deb aytganlar. Men ularni Janob Rasulullohning «Kimki o‘zining (haq) dinini o‘zgartirsa, uni (qurol birla) o‘ldiringizlar!» deganlariga binoan o‘ldirur erdim!» — dedilar». (Ba’zi ulamolarning aytishlaricha, Hazrat Ali o‘tda kuydirgan qavm ul kishini «Rabbimiz» deb ta’kidlashar erdi. Ayrim ulamolarning aytishlaricha ersa, ul qavm butlarga sig‘ingan).

135-bob. Olloh taoloning qavli: «Bas, qachon kofirlarga to‘qnash kelsangizlar, to qonlarini xo‘b to‘kkunlaringizga qadar bo‘yinlariga (qilich) uringizlar, so‘ng (qo‘lga tushganlarini) mahkam bog‘langizlar. Andin keyin, yo shundog‘ yoki fidya (jarima) olib (qo‘yib yuborilsa ham, joizdur)» («Muhammad» surasi, 4-oyat)

Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam (bir guruh) otliqlarni Najd tarafga yubordilar. Ular Banu Hanifa qabilasiga mansub bo‘lmish Sumoma ibn Usol ismli bir kishini (asir qilib) olib kelishdi-da, masjid ustunlaridan biriga bog‘lab qo‘yishdi. Shunda Rasululloh sallallohu alayhi va sallam uning qoshiga chiqib: «Ey Sumoma, (meni o‘zingga nisbatan) qanday (chora ko‘radi, deb) o‘ylayotirsan?» — dedilar. Sumoma: «Ey Muhammad, (siz albatta) xayrli (chora ko‘rursiz), deb o‘ylayotirman, (chunki siz zulm qilguvchilardan emas, balki yaxshilik, olijanoblik qilguvchilardansiz!). Agar meni o‘ldirsangiz, birovning qonini to‘kkan (o‘ldirilishi haqlig‘ bo‘lgan) bir kishini o‘ldirgan bo‘lursiz. Basharti, (menga) yaxshilik qilsangiz, (yaxshilik qilgan odamdan) minnatdor bo‘lguvchi, (yaxshilikka yaxshilik qaytarguvchi) bir kishiga yaxshilik qilgan bo‘lursiz. Mobodo, (mendan) mol-dunyo talabida bo‘lsangiz, istaganingizcha so‘rangiz!» — dedi. So‘ng, Janob Rasululloh uni ertasiga qadar (u holiga) tashlab quydilar. Ertasiga ersa undan yana: «Ey Sumoma, (meni o‘zingga nisbatan) qanday (chora ko‘radi, deb) o‘ylayotirsan?» — dedilar. Sumoma: «O’sha (kecha) sizga aytgan gaplar agar (menga) yaxshilik qilsangiz, (yaxshilik qilgan odamdan minnatdor bulguvchi, (yaxshilikka yaxshilik qaytarguvchi) bir kishiga yaxshilik qilgan bo‘lursiz», — dedi. Keyin, Janob Rasululoh uni (yana) ertasiga qadar (o‘z holiga) tashlab qo‘ydilar Ertasiga ersa undan yana: «Ey Sumoma, (meni o‘zingga nisbatan qanday (chora ko‘radi, deb) o‘ylayotirsan?» — dedilar. Sumoma «O’sha ilgari sizga aytgan gapim», — dedi. Shunda Janob Rasululloh: «Sumomani quyib yuboringizlar!» — dedilar. Sumoma qo‘yib yuborishgach, masjid yaqinidagi xurmozorga kirib tahorat oddi-da, so‘ng masjidga kirib: «Ashhadu an lo iloha illalloh va ashhadu anna Muhammadan rasululloh! Ey Muhammad, Olloh taolo haqi, Yer yuzida mening uchun sizning yuzingizdan ortiqroq yoqimsiz yuz yo‘q erdi, mana endi sizning yuzingiz mening uchun eng mahbub yuz bo‘lib qoldi! Olloh taolo haqi, mening uchun sizning diningizdan ortiqroq yoqimsiz din yo‘q erdi, mana endi sizning diningiz mening uchun eng mahbub din bo‘lib qoldi! Olloh taolo haqi, mening uchun sizning yurtingizdan ortiqroq yoqimsiz yurt yo‘q erdi, mana endi sizning yurtingiz mening uchun eng mahbub yurt bo‘lib qoldi! Otliqlaringiz meni umra qilmoqchi bo‘lib turganimda asir olishib erdi, ne deysiz, (endi ne qilayin?)» — dedi. Shunda Janob Rasululloh uning (musulmon bo‘lib, bu dunyo va oxirat xayriyatiga erishganini hamda bunga qadar qilgan og‘ir gunohlaridan pok bo‘lganini aytib), xushnud qildilar-da, umra qilmoqni buyurdilar. Sumoma Makkaga kelganida unga bir kishi: «O’z diningdan qaytib, boshqa dinga kirdingmi?» — dedi. Sumoma: «Olloh taolo haqi, unday emas! Ammo, men Muhammad sallallohu alayhi va sallam birlan (dindosh) musulmon bo‘ldim. (Ya’ni, bul javob hakimona javob bo‘lib, Sumoma: «Men dindan chiqqanim yo‘q, chunki butlarga ibodat qilmoqlik din bo‘lmay, men mana endigina dinga kirib, Janob Rasulullohga divdosh musulmon bo‘ldim» — deb aytmoqchilar). Olloh taolo haqi, (endi na sizlarning diningizga murojaat qilurman va na sizlarga yordam ko‘rsaturman!). Bundan buyon (Yamomadagi qabilam sizlarga yuborib turgan ozuqalarni yubortirmasman), Janob Rasulullohning iznlarisiz Yamomadan sizlarga bir dona ham bug‘doy kelmas!» — dedi».

136-bob. Musulmon asir kufr iskanjasidan qutulmok uchun o‘zini asir olganlarni aldab o‘ldirmog‘i mumkinmi?

Miashr ibn Maxrima va Marvon raziyallohu anhumo rivoyat qiladilar: «...Rasululloh sallallohu alayhi va sallam (Hudaybiya sulhi tuzilgach), Madinaga qaytib kelganlarida huzurlariga Abu Basir Qurayshiy keldilar, ul kishi musulmon erdilar. Shunda Quraysh kofirlari (sulh shartiga binoan) Abu Basirni talab qilib, ortlaridan ikki kishini Janob Rasulullohning huzurlariga jo‘natdi. Janob Rasululloh (shartnomaga vafo qilib), Abu Basirni ularga topshirdilar. Ular Abu Basirni asir olib, yo‘lga tushishdi-da, Zulhulayfaga yetganlarida tamaddi qilgani to‘xtashdi. Shunda Abu Basir xiyla ishlatib, ulardan birining qilichini oldilar-da, o‘zini chopib tashladilar. Ikkinchisi tum-taraqay qochib, to‘g‘ri Madinaga bordi-da, masjidga kirib berkindi...». (Mazkur hadis «Shartlar kitobi»ning 15-bobida to‘laligicha keltirilgan).

137-bob. Agar mushrik musulmonni yondirsa, u ham yondiriladimi? (Ya’ni, mushrik musulmonni o‘ldirgan bo‘lsa, undan qasos olinadimi?)

Anas ibn Molik raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Ukl (yoki Urayna) qabilasiga mansub bir guruh kishilar Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning huzurlariga kelishdi. Shunda ular Madina yeguliklari yoqmay, qorin og‘rig‘iga mubtalo bo‘lishdi. Ular Janob Rasulullohga: «Yo Rasulalloh, bizga sut keltirmoqlarini buyursangiz!» — deyishdi. Janob Rasululloh: «Men sizlarga (sog‘in) tuyalar podasi oldiga bormog‘ingizni maslahat berurman», — dedilar. Keyin, ular (Madina tashqarisidagi yaylovga) borishib, (ul yerda o‘tlab yurgan sog‘in) tuyalar siydigi va sutidan ichishdi, (tezda) shifo topib, semirib ketishdi. So‘ng, podachini o‘ldirishib, tuyalarni haydab ketishdi, musulmon bo‘lgach, qayta kofir bo‘lishdi. Janob Rasululloh bundan xabar topgach, (tongda) ularning ortlaridan bir qancha kishilarni yubordilar, kun chiqqanda ularni tutib kelishdi. Ul zot ularning qo‘l-oyoqlarini kestirib, ko‘zlarini o‘ydirdilar. So‘ng, ularni Harra degan yerga, kun bo‘yi oftob nuri tushib turadirgan toshloq yerga olib borib tashlashdi, suv so‘raganlari birlan suv berishmadi, shu ahvolda o‘lib ketishdi».

138-bob.

Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Men Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning bunday deyayotganlarini eshitdim: «Bir chumoli bir payg‘ambarni chaqib oldi. Shunda ul kishi butun bir chumolilar iniga (ut qo‘yishni) amr qilib erdilar, o‘t qo‘yildi. Olloh taolo ul kishiga vahiy yuborib: «Sizni bir dona chumoli chaqsa, butun bir chumolilar iniga o‘t qo‘yasizmi?!» — dedi. Ul kishi Olloh taologa tasbih aytdilar». (Ya’ni, Olloh taolo o‘shal payg‘ambarning qavmlariga balo yuborganida, ul kishi «Bir necha murtadni deb butun qavmga balo yo‘llading» degan mazmunda e’tiroz bildirgan erdilar. Shul bois, Olloh taolo bir dona chumoliga ul kishini chaqmoqni amr qilib erdi. Ul kishi ersalar, darg‘azab bo‘lib butun chumolilar iniga o‘t quydirdilar).

139-bob. Uy (bino)larga hamda xurmozorlarga o‘t quyish haqida

Jarir ibn Abdulloh raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Johiliyat davrida (qurilgan) «Zul-Xalasa» degan bir uy (butxona) bular erdi, uni «Al-Ka’ba al-Yamoniyya» yoki «Al-Ka’ba ash-Shomiyya» deb ham atashar erdi. (Bir kuni) Rasululloh sallallohu alayhi va sallam menga: «Zul-Xalasadan meni xalos qilmaysanmi?» — dedilar. («Zul-Xalasa» Jarirning yurtlarida bo‘lib, ul zotga ozor yetkazar erdi. Shul boisdan ul zot o‘shal yurtning ulug‘laridan bo‘lmish Jarirga uni vayron qilmoqni amr qilayotirlar). Shunda men Ahmas qabilasiga mansub bir yuz ellik otliqni olib, «Zul-Xalasa»ga bordim, uni vayron qildik, yendirdik. So‘ng, qaytib kelib, ul zotga shul haqda xabar qildik. Ul zot biz (Ahmas qabilasi otliqlari)ni va (butun) Ahmas qabilasini Olloh taolodan barakot tilab, duo qildilar».

Ibn Umar raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Banu an-Nazir qabilasi xurmozoriga o‘t quydilar, daraxtlarini kesdilar. Bul xurmozor (Madina yaqinidagi) «Al-Buvayra» degan yerda erdi».

140-bob. Uyqudagi mushrikni o‘ldirmoq haqida

Baro ibn Ozib raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam (mushrik) Abu Rofi’ni o‘ldirmoq uchun bir guruh odamlarni jo‘natdilar. (Jo‘natilgan) odamlardan biri (ya’ni, Abdulloh ibn Atiyk sheriklarini tashqarida qoldirib, yakka o‘zlari) mushriklar qo‘rg‘oni (hovlisi)ga kirib oldilar. Abdulloh ibn Atiyk bunday deydilar: «Men ularning (qo‘rg‘on hovlisidagi) otxonasiga kirib (yashirinib) oldim. Bir ozdan so‘ng ular (qo‘rg‘on) darvozasini yopishdi, ammo bir eshakni yo‘qotib qo‘yib, yana darvozani ochishdi-da, (qo‘rg‘on tashqarisiga) uni izlagani chiqishdi. Shunda men o‘zimni (eshakni) qidirayotganlardan biri qilib ko‘rsatib, ular birlan tashqariga chiqdim. Ular eshakni topishgach, qurg‘on (hovlisi)ga qaytib kirishdi, men ham ular birlan birga kirdim. So‘ng, tun bo‘lgani uchun qo‘rg‘on (hovlisi) darvozasini (hamda qo‘rg‘on binosi eshiklarini) qulflab, kalitlarni men ko‘rib turgan bir ko‘za ichiga solib qo‘yishdi. Ular uyquga yetishgach, men kalitlarni olib, qo‘rg‘on (hovlisi) darvozasini ochib qo‘ydim, so‘ng (qo‘rgon binosi xonalari eshiklarini birma-bir) ochib, (nihoyat) Abu Rofi’ yetgan xonaga kirib bordim-da: «Ey Abu Rofi’» — deb chaqirdim. U javob qilib erdi, ovozi kelgan yerni mo‘l qilich urdim. U baqirib yubordi. Men (xonadan) chiqdim-da, guyo (yordamga yugurib kelgan) xizmatkordek, ovozimni o‘zgartirib: «Ey Abu Rofi’, (ne bo‘ldi?)» — dedim. U: «Qaerda erding? Sen o‘lib, onang bolasiz qolgur!» — dedi. Men: «Senga ne bo‘ldi?» — dedim. U: «Kim kirib menga qilich urganini bilmay qoldim»,— dedi. Men (u so‘zlayotganida qaerda yotganini aniq bilib oldim-da), qilichimning tig‘ini qorniga quyib, bor kuchim birlan bosdim, hatto suyaklari qisirlab ketdi. Keyin, uning xonasidan hayajon birla (shoshib) chiqdim-da, zinadan tushayotib yiqildim, oyog‘im sindi. So‘ng, (bir amallab) hamrohlarim oldiga borib: «Men toki tongda (jarchi) Abu Rofi’ning o‘ldirilgani haqida xabar qilmagunicha shul yerda qolurman, sizlar ketaveringizlar!» — dedim. So‘ng, men tongda (jarchining) Abu Rofi’ning o‘ldirilganini Hijoz savdogarlariga ovoza qilganini eshitib, o‘rnimdan turdim-da, tezliqda (hamrohlarimga yetib oldim), biz Janob Rasulullohning huzurlariga borib, bo‘lgan voqeani xabar qildik».

141-bob. Dushman birla to‘qnashmoqni orzu qilmangizlar!

Abdulloh ibn Abu Avfo raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam dushman birlan to‘qnash kelgan kunlaridan birida Quyosh oqqunga qadar (jangni) kechiktirdilar. So‘ng, odamlar orasida tik turib: «Ey odamlar, dushmanga duch kelmoqni orzu qilmangizlar, Olloh taolodan ofiyat tilangizlar! Basharti ularga tuqnash kelsangizlar, sabr qilingizlar, (chunki g‘alabaga sabr birla erishilur) va bilib quyingizlarki, jannat qilichlar soyalari ostidadur! (ya’ni, jannatga Olloh taolo yo‘lida qilich urish birlan yetishilur!)» — deb xitob qildilar. So‘ng, «Ey Kitob nozil qilguvchi, bulutlarni yurgizguvchi va (dushman) to‘dalarini mag‘lub qilguvchi parvardigor(im), ularni (dushmanlarni) mag‘lub etib, bizlarni ular ustidan muzaffar qilgil!» — deya Olloh taologa iltijo qildilar».

Bu yerda yuqoridagi hadis mazmunan takrorlangan.

142-bob. Urush — hiyladur!

Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Xusrav o‘ldi, endi undan keyin (Iroqda) xusrav bo‘lmas, qaysar ham albatta ulur va undan keyin (Shomda) qaysar bo‘lmas, ikkalasining boyliklari Olloh taolo yo‘lida albatta taqsim qilinur!» — dedilarda: «Urush — hiyladur» — deb aytdilar».

Jobir ibn Abdulloh raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Urush — hiyladur!» — dedilar».

143-bob. Urushda yolg‘on (ishlatmoq) haqida

Jobir ibn Abdulloh raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Kim Ka’b ibn al-Ashrafni o‘ldirmoqqa (borur)? Chunki, u Olloh taolo birlan uning Rasuliga (ko‘p) aziyatlar yetkazdi», — dedilar. Shunda Muhammad ibn Maslama: «Yo Rasulalloh, uni men o‘ldirmog‘imni istaysizmi?» — dedilar. Janob Rasululloh: «Ha», — dedilar. Keyin, Muhammad ibn Maslama Ka’b ibn al-Ashrafning huzuriga borib (Janob Rasululloh xususlarida yolg‘ondan): «Anavi (kishi och-yalong‘och ekanligimizga qaramay), bizdan sadaqa talab qilaverib qiynab yubordi, shul boisdan men sendan qarz so‘rab keldim», — dedilar. Ka’b ibn al-Ashraf (ishonib): «Bu ham holva, hali u bundan badtar kunlarni boshingizga solur!» — dedi. Muhammad ibn Maslama: «Biz unga ergashishga ergashib qo‘ydik, endi uni tark etmoqchi emasmiz, kuraylikchi, ishining natijasi ne bular erkan?!» — dedilar. Muhammad ibn Maslama shu tariqa gaplar birlan Ka’b ibn al-Ashrafni chalg‘ita boshladilar va payt poylab turib uni o‘ldirdilar».