Anas ibn Molik raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Jannatda shunday bir daraxt borki, otliq odam yuz yilda ham uning soyasini kesib (bosib) o‘tolmaydi», — dedilar».

Abu Hurayra raziyallohu anhuning xabar qilishlaricha, Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bunday deb marhamat qilgan erkanlar: «Jannatda shunday bir daraxt borki, otliq odam yuz yilda ham uning soyasini kesib o‘tolmaydi. Agar ishonch hosil qilmoqchi bo‘lsangizlar, Olloh taoloning «Va uzun soya ostida» («Al-Voqi’a» surasi, 30-oyat) degan qavlini uqingizlar. Kamoningizning bir dona o‘qi siqqudek jannatdagi joy Quyosh chiqib (botadirgan) narsadan (ya’ni, bu dunyodan) yaxshiroqdur».

Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Nabiy sallallohu alayhi va sallam bunday deb aytdilar: «Mo‘minlarning dastlabki guruhi yuzlari to‘lin oy yanglig‘ balqigan holda jannatga kirib keladilar, ularning bosgan izlaridan samodagi eng yorug‘ yulduz shu’lasi kabi bir shu’la taralib turadi. Barchalari yaqdil, oralarida o‘zaro ixtilof ham, o‘zaro hasad ham yo‘q. Har bir mo‘minning ikkitadan oqbadan, ko‘zlari katta hur jufti bulur, ularning boldirlari iligi suyagu go‘sht ortidan shundoqqina ko‘rinib.turur».

Baro raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Nabiy sallallohu alayhi va sallam (o‘g‘ilchalari) Ibrohim vafot etganda; «Jannatda uning emizguchisi mavjuddur» — deb aytganlar».

Abu Sa’id al-Xurdiy bunday deb xabar qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Jannat ahli o‘z tepalaridagi boloxonalar ahliga ufq buylab mashriqdan (yoki mag‘ribdan) ilgarilab borayotgan charog‘on yulduzga boqqandek boqurlar, buning boisi shulki, ular o‘rtasida afzallik borasida tafovut mavjuddur» — deb marhamat qildilar. Shunda sahobalar: «Yo Rasulalloh, o‘shal (boloxonalar) payg‘ambarlarning manzillarimi, ularga payg‘ambarlardan o‘zgalar yetisha olmaydimi?»— deyishdi. Janob Rasululloh: «O’shal boloxonalar payg‘ambarlarniki bo‘lishi bilan birga, jonim qo‘lida bo‘lgan zot haqi, Olloh taologa iymon keltirib, (barcha) payg‘ambarlarga ishongan kishilarniki hamdur!» — dedilar». (Demak, boloxonalarda payg‘ambarlar birlan birga faqat Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning ummatlarigina bo‘ladi, chunki o‘zga ummatlar barcha payg‘ambarlarga iymon kel tirmagandur).

8-bob. Jannat eshiklari (darvozalari) tavsifi

Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Kimki (nima bo‘lsa ham) juft sadaqa qilgan bo‘lsa, jannat darvozasidan («Ey falonchi!» deb) chaqirilgay» — deb aytganlar. Janob Rasulullohning shunday deganlari haqida Uboda raziyallohu anhu rivoyat qilganlar.

Sahl ibn Sa’d raziyallohu anhu rivoyat qiladilar. «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Jannatda sakkizta darvoza bo‘lib, ulardan biri «Ar-Rayyon» deb atalur. Ul orqali faqat ro‘za tutganlargina jannatga kirgaylar», — dedilar».

9-bob. Jahannam xususidagi ma’lumotlar bayoni va uning maxluq ekanligi haqida

«G’assoqan» («An-Naba’» surasi, 25-oyatda) — «(jahannamda kofirlar)... yiringnigana (toturlar)» degan ma’noda bo‘lib, «ko‘zi yiringlab xiralashdi» va «jarohat (yara) yiringlayapti» deyiladi. Shunda «G’assoq» va «gasaq» so‘zlari mazmunan birdek ko‘rinadi. «G’isliyn» har qanday narsani yuvganingizda va jarohat (yara)dan chiqadirgan narsadir. («G’isliyn» so‘zi «Al-Hoqqa» surasining 36-oyatida). («G’isliyn», ulamolarning aytishlaricha, jahannam ahlining terisi, go‘shti va qonidan oqib chiqadirgan yiringdur). Ikrima raziyallohu anhu: («Al-Anbiyo» surasining 98-oyatida) «hasabu jahannama» (jahannam o‘tinlari) iborasi mavjud bo‘lib, u habashcha «hatab» («Tabbat» surasi, 4-oyat) deyiladi», — deydilar. Boshqa bir mufassir: («Al-Isro’» surasining 68-oyatidagi) «hosiban» so‘zi — mayda toshlarni uchirib ketguvchi «kuchli shamol» bo‘lib, jahannamda otiladirgan «hasabu jahannama» (jahannam toshlari) shundan olingandur. Shuningdek «Hasaba fil-arzi» — «Yerga tosh terdi (yotqizdi)», ya’ni «ketdi» deb ham aytiladi. Shunday qilib, «Hasab» so‘zi «hasbo’» (toshlar, shag‘al, mayda toshlar) so‘zidan yasalgandur, («Ibrohim» surasining 16-oyatidagi) «sadiyd» — «yiring va qon», («Al-Isro’» surasining 97-oyatidagi) «(kullamo) xabat» — «o‘chay deganda, so‘nay deganda», («Al-Voqi’a» surasining 71-oyatidagi) «tuuruuna» — «yondirursizlar» degan ma’nodadur», — deydilar.

Abu Zarr raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam safarda erdilar, shunda ul zot (muazzin peshinga azon aytmoqchi bo‘lganda): «Bir oz kutgil,salqin tushsin!» — dedilar. So‘ng, (u yana azon aytmoqchi bo‘lib erdi): «Yana bir oz sabr qilib turgil, toki tepaliklar soya solib, salqin tushsin!» — deb aytdilar. Keyin, (odamlarga yuzlanib): «Namozni bir oz salqin tushguncha kechiktiringizlar, chunkim havoning harorati jahannam og‘zidan chiqayotgandek juda issiqdur», — dedilar».

Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «(Safardalik vaqtimizda kun qattiq isib ketdi), shunda Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «O’t (olov) o‘z parvardigoriga: «Yo rabbiy, birim ikkinchimni yeb quydi!» — deb shikoyat qildi. Demak, o‘t ikki shaxsdan iborat bo‘lib, biri yozda va ikkinchisi qishda namoyon bo‘ladi, yozdagisini qattiq isib ketganingizda, qishdagisini esa qattiq sovqotganingizda his qilasiz», — dedilar».

Abu Jamra az-Zab’iy rivoyat qiladilar: «Men Makkada Ibn Abbos birlan birga (suhbatlashib) o‘ltirgan erdim, birdan isitmalab qoldim, shunda u menga: «Isitmangni zamzam suvi birlan pasaytirgil, chunki Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Isitma jahannam og‘zidan chiqadirgan harorat yanglig‘dir, uni suv birlan pasaytiringizlar!» — deb aytganlar», — dedi. («Zamzam suvi birlan» deb aytgan bo‘lishlari ham mumkin», — deydilar roviy ikkilanib)».

Rofi’ ibn Xadiyj rivoyat qiladilar: «Men Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning: «Isitma jahannam og‘zidan chiqadirgan harorat kabidir, uni suv birlan pasaytiringizlar!» — deb aytganlarini eshitganman».

Oisha raziyallohu anho rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Isitma jahannam og‘zidan chiqadirgan harorat yanglig‘dir, uni suv birlan pasaytiringizlar!» — deb aytganlar».

Ibn Umar raziyallohu anhu rivoyat qiladilar. «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Isitma jahannam og‘zidan chiqadirgan harorat kabidir, uni suv birlan pasaytiringizlar!»— deb aytganlar».

Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Sizlarning (bu dunyoda yoqadirgan barcha) o‘tlaringiz jahannam o‘tining yetmish qismidan bir qismidir, xolos», — dedilar. Shunda bir kishi ul zotga: «Yo Rasulalloh, agar haqiqatan ham kifoya qiladirgan bo‘lsa...» (ya’ni, «Yo Rasulalloh, agar jahannam o‘tining qolgan oltmish to‘qqiz qismi kofirlarni kuydirib, fojirlarni azoblashga kifoya qiladirgan bo‘lsa, unda Olloh taolo uning bu dunyodagi bir qismini Qiyomat kuni jahannamga qaytarmasa kerak?») — dedi. Janob Rasululloh unga javoban: «Jahannam o‘ti bu dunyodagi jamiki o‘tlardan oltmish to‘qqiz qism (barobar) ortiq (kuchli) qilingan bo‘lib, ulardan har birining harorati bu dunyodagi jamiki o‘tlar haroratiga tengdur»— deb aytdilar».

Ya’lo raziyallohu anhudan naql qilinadiki, ul kishi: «Men Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning minbarda turib «...va «Ey Molik!» deb nido qildilar» degan so‘zlarni qiroat qilayotganlarini eshitdim» — deb aytgan erkanlar. («Molik»— jahannam xazinachisi).

Usoma raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Men Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning bunday deganlarini eshitdim: «Qiyomat kuni bir kishi olib kelinib, jahannamga tashlanadi. O’tda uning qorni yerilib, ichak-chavoqlari chiqib ketadi, tegirmon aylantirayotgan eshak kabi gir aylanadi. Shunda jahannam ahli uning tepasida to‘planishib: «Ey falonchi, nechun bu ahvolga tushib qolding, bizga amri ma’ruf va nahiy munkar qilmasmiding?» — deyishadi. U: «(Ha), sizlarga amri ma’ruf qilar erdim-u, ammo o‘zim unga amal qilmas erdim hamda sizlarga nahiy munkar qilar erdim-u, lekin o‘zim gunohovar ishlarni qilaverar erdim», — deydi».

10-bob. Iblis va uning lashkari xususidagi ma’lumotlar bayoni

Oisha raziyallohu anhodan naql qilinadiki, ul muhtarama bunday deb aytgan erkanlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallamni (Banu Zariyq qabilasiga mansub Labiyd ibn al-A’sam ismli bir kohin) sehrlab qo‘ydi. Shunda ul zot ayollariga yaqinlashmoqchi bo‘lardilar-u, ammo yaqinlasha olmasdilar. (Bu holat bir yil davom etdi). Bir kuni (mening huzurimda ekanliklarida men birlan mashg‘ul bo‘lish o‘rniga) Olloh taologa takror-takror duo aytib iltijo qildilar, so‘ng menga bunday dedilar: «(Ey Oisha), nihoyat Olloh taolo shifo so‘rab qilgan iltijomga ijobat qilganligidan xabardor qilindim: ikki kishi (Hazrat Jabroil va Mikoil) kelishib, birlari (Hazrat Jabroil) bosh tomonimga va ikkinchilari (Mikoil) oyoq tomonimga o‘ltirishdi. Keyin, ulardan birlari ikkinchilariga: «Bul kishining qanday dardlari bor?» — deb aytdilar. Ikkinchilari: «Sehrlab qo‘yilganlar» — deb javob qildilar. «Kim sehrlab quygan?» — dedilar birinchilari. «Labiyd ibn al-A’sam», — dedilar ikkinchilari. «Nima birlan sehrlagan?» — dedilar birinchilari. «Taroq, soch tolalari va xurmo tugunchasi po‘stlog‘i birlan», — dedilar ikkinchilari. «O’shal narsalar qaerda?» — dedilar birinchilari. «(Madinadagi) Zarvon qudug‘ida», — dedilar ikkinchilari». So‘ng, Rasululloh sallallohu alayhi va sallam (bir necha sahobalari birlan) o‘shal quduqqa bordilar. Ul yerdan qaytgach, Oishaga: «(Borib qarasam), quduq atrofidagi xurmolar mevalari (sehr kuchidan) shaytonlar boshi yanglig‘ badnamo bo‘lib qolibdi», — dedilar. Shunda Oisha onamiz: «Sehrgarni fosh qilmoq va undan ehtiyot bo‘lmoq lozimligini odamlarga aytdingizmi?» — dedilar. Janob Rasululloh: «Yo‘q, bunday qilmadim, chunki Olloh taolo menga shifo ato etdi. Odamlarga zarari tegmasin, deb o‘shal quduqni ko‘mib tashladim», — dedilar.

Abu Hurayra raziyallohu anhudan naql qilinadiki, Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bunday deb aytibdilar: «Qaysi biringiz (namoz o‘qimay) uxlab qolsangiz, shayton ensangizning uch joyiga tugun tugib qo‘yadi. Har bir tugun: «Kecha hali uzoq, yotaver!» — deb uyg‘onmog‘ingizga yo‘l quymaydi. Agar siz (g‘aflat uyqusini mag‘lub etib) o‘rningizdan turib Olloh taoloni zikr qilsangiz, o‘shal tugunlarning biri yechiladi, keyin tahorat olsangiz, ikkinchisi, so‘ng namoz o‘qisangiz, uchinchisi ham yechiladi-da, ertasiga tetik va dilingiz xush bo‘lib uyg‘onursiz, aks holda ertasiga ko‘nglingiz g‘ash va qulingiz hech ishga bormaydigan bo‘lib qolursiz».

Abdulloh raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning huzurlarida (namoz o‘qimay) butun tunni uyqu birlan o‘tkazgan bir kishi xususida so‘zlashdi. Shunda ul zot: «O’shal kishining quloqlariga (yoki qulog‘iga) shayton bavl (peshob) qilib qo‘ygandur», — dedilar».