4-bob. Abu Bakrning Janob Rasululloh vafot qilganlaridan keyingi davrdagi fazilatlari haqida

Ibn Umar raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Biz Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning zamonlarida odamlarni (birini ikkinchisidan) afzal ko‘rib, (birinchi o‘ringa) Hazrat Abu Bakrni, (ikkinchi o‘ringa) Umar ibn al-Xattobni, (uchinchi o‘ringa) Usmon ibn Affon raziyallohu anhumni qo‘yar erdik».

5-bob. Janob Rasulullohning: «Agar o‘zimga do‘st tutadirgan bo‘lsam...» — deb aytganlari xususida

Ibn Abbos raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Agar ummatimdan birortasini o‘zimga do‘st tutadirgan bo‘lsam, Abu Bakrni do‘st tutgan bo‘lur erdim, ammo ul kishi (Islom buyicha) birodarim va sahobamdurlar» — deb marhamat qildilar».

Ayyub raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Agar o‘zimga (biror kishini) do‘st tutadirgan bo‘lsam, do‘st tutgan bo‘lur erdim, ammo (Olloh taolodan bo‘lak yana bir kishini do‘st tutib, gunohkor bo‘lgandan ko‘ra), Islom birodarligi afzaldur» — deb marhamat qildilar».

Abdulloh ibn Abu Mulayka raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Kufa ahli ajdodlar xususida (eslatib, do‘st bo‘lmoqni taklif qilib) Ibn Zubayrga maktub yo‘lladi. Shunda Ibn Zubayr: «Agar Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Bu ummatdan birortasini o‘zimga do‘st tutadirgan bo‘lsam, (Abu Bakrni) do‘st tutgan bo‘lur erdim» — deb aytmagan bo‘lganlarida erdi...» — deb javob yozdi».

6-bob.

Muhammad ibn Jubayrning otalari Mut’im raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Bir ayol (bir narsa xususida iltimos qilib) Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning huzurlariga kelib erdi, ul zot unga oldilariga boshqa safar kelmoqni amr qildilar. Shunda ayol: «Boshqa safar kelganimda sizni topmasam-chi?» — dedi, ya’ni: «Boshqa safar kelgunimcha vafot etib qolsangiz-chi?» — deb aytmoqchi bo‘ldi. Janob Rasululloh unga: «Agar meni topmasang, Abu Bakrning oldilariga borgil!» — dedilar. (Ya’ni, ul zot bu birlan o‘zlaridan so‘ng Abu Bakrni xalifa qilib qoldirajaklariga hamda ul kishining boshqa sahobalardan afzalroq erkanliklariga ishora qilayotirlar)».

Ammor raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Men Rasululloh sallallohu alayhi va sallamni hamda ul zotning yonlarida (musulmonlardan) faqat besh bandani — (Bilol, Zayd ibn Horisa, Omir ibn Fuhayra, Abu Fukayha, Ubayd ibn Zayd al-Habashiyni), shuningdek ikki ayolni (Xadicha va Ummu Aymanni) va Abu Bakrni ko‘rdim». (Ya’ni, Islomning dastlabki vaqtida musulmon bulganlar guruhi mazkur kishilardangina iborat erdi).

Abu Dardo’ raziyallohu anhu rivoyat qiladilar. «Men Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning huzurlarida o‘ltirgan erdim. Bir mahal (Hazrat) Abu Bakr kiyimlari etagini tizzalari ko‘rinadigan darajada ko‘targan holda kirib keldilar. (Ya’ni, biror katta ishga qattiq kirishgan odam shunday qiladi, Abu Bakr ersalar Hazrat Umarni ranjitib qo‘ygan bo‘lib, ul kishi uzrlarini qabul qilmagan erdilar. Shul bois Abu Bakr ne qilmoqlarini bilmay, shosha-pisha Janob Rasulullohdan maslahat so‘ragani kirgan erdilar). Janob Rasululloh (Abu Bakrni bu ahvolda kirganlarini ko‘rib, sahobalarga): «Birodaringizga ne bo‘ldi, janjallashgani kirdilarmi, deyman?» — dedilar. Abu Bakr Janob Rasulullohga salom bergach:  «Yo Rasulalloh,  men birlan (Umar) ibn al-Xattob o‘rtamizda bir ish bo‘lib erdi (ya’ni, bir masala xususida aytishib qolib erdik), shunda men ul kishiga (bir oz) qo‘pollik qilib qo‘ydim, so‘ng (qilgan ishimdan) afsusu nadomatlar qilib, uzr so‘radim, ammo uzrimni qabul qilmadilar. Shul sababdan huzuringizga keldim», — dedilar. Janob Rasululloh: «Ey Abu Bakr, sizni Olloh taolo mag‘firat qilgay!» — deb uch bor takrorladilar. Keyin, Hazrat Umar (ham Abu Bakr birlan o‘zlari oralarida bulgan ko‘ngilsiz voqeadan) afsuslanib, Abu Bakrning uylariga bordilar-da, (ul kishining bola-chaqalaridan): «Abu Bakr shu yerdalarmi?» — deb so‘radilar. Ular: «(Ul kishi uyda) yo‘qlar» — deb aytishdi. Sung, Hazrat Umar Janob Rasulullohning huzurlariga kelib, ul zotga salom berdilar. Shunda ul zotning yuzlari (g‘azabdan) shul qadar oqarib ketdiki, hatto Abu Bakr: («Janob Rasululloh Umarga qattiq dashnom bermasalar erdi» — deb) qo‘rqib ketdilar-da, tiz cho‘kib: «Yo Rasulalloh, (bu xususda) men ko‘proq aybdorman!» — deb ikki bor aytdilar. Shunda Janob Rasululloh: «Olloh taolo meni sizlarga payg‘ambar qilib yuborganda, sizlar: «Sen yolg‘onchisan!» — dedingizlar, Abu Bakr ersalar: «Rost aytayotir» — deb o‘zlari ham, mol-dunyolari birlan ham ko‘nglimni oldilar. Mening do‘stimni o‘zimga qo‘yib berasizlarmi, yo‘qmi, axir?!» — deb ikki marta takrorladilar. Shundan so‘ng, Hazrat Abu Bakrga aziyat yetkazilmadi».

Abu Usmon raziyallohu anhuAmr ibn al-Osdan naql qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Amr ibn al-Osni qo‘shinga bosh qilib Zotus-Salosilga yubordilar. Amr ibn al-Os bunday deydilar: «Men Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning qoshlariga borib: «(Yo Rasulalloh), odamlardan qaysi biri siz uchun mahbubroq?» — dedim. (Ya’ni, Janob Rasululloh Zotus-Salosil g‘azoti qo‘shiniga, uning tarkibida Abu Bakr va Umar raziyallohu anhumo bo‘la turib, Amrni bosh qilib tayinladilar. Shul bois Amr ul zotga shunday deb savol berdilar). Janob Rasululloh: «Oisha», — dedilar. Men: «Erkaklardan-chi?» — dedim. Ul zot: «Uning otasi (Abu Bakr)», — dedilar. Men: «Ul kishidan keyin-chi?»— dedim. Ul zot: «Sung, Umar ibn al-Xattob», — dedilar-da, ul kishidan keyin yana bir qancha kishilar nomini zikr qildilar».

Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Men Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning bunday deb aytganlarini eshitdim: «Bir cho‘pon qo‘ylari orasida turib erdi, bir mahal bir bo‘ri tashlanib, ulardan birini olib qochdi. Cho‘pon uning ortidan quvdi. Shunda bo‘ri unga o‘girilib: «Qo‘ylarga arslon hujum qilgan kuni, (sen qochib qolib) ularga mendan bo‘lak cho‘ponlik qiladirgan kimsa qolmaydirgan kuni kim (buni mendan tortib ololadi)?!» — dedi. Bir mahal bir kishi sigirini haydab ketayotib, unga minib oldi. Shunda sigir (ho‘kiz) unga qarab: «Men buning uchun yaratilgan ermasman, balki yer haydash uchun yaratilgandurman» — deb aytdi». Sahobalar Janob Rasulullohning bul gaplarini eshitib: «Subhonalloh, ho‘kiz ham so‘zlaydimi?» — deyishdi. Janob Rasululloh: «Men bunga ishonaman, Abu Bakr va Umar ibn al-Xattob ham ishonishadi», — dedilar».

Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar. «Men Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning bunday deb aytganlarini eshitdim: «Bir mahal men uxlab yotgan erdim, tushimda o‘zimni bir quduq labida ko‘rdim, ul yerda chelak bor erdi. Men chelakni olib, Olloh taolo iroda qilgancha quduqdan suv tortib oldim. So‘ng, chelakni Ibn Abu Qahhofa (ya’ni, Abu Bakr as-Siddiq raziyallohu anhu) olib, quduqdan bir (yoki ikki) chelak suv tortib oldilar, ammo ul kishining tortishlari zaif bo‘ldi (ya’ni, kam suv tortib oldilar). Olloh taolo ul kishini buning uchun mag‘firat qilsin! Keyin, chelak katta bir idishga aylandi. Uni (Umar) ibn al-Xattob (qo‘liga) oldi. Men odamlar orasida Umarchalik (ko‘p suv) tortib oladirgan baquvvat, mohir odamni ko‘rgan ermasman. (U shul qadar ko‘p suv tortib oldiki), hatto odamlar (quduq atrofiga tuyalari uchun) qo‘ralar qurdilar». (Ya’ni, ushbu hadisda Janob Rasululloh Abu Bakrning o‘z xalifalik davrlarida musulmonlar orasidagi ixtiloflarni bartaraf qilish birlan ovora bo‘lib qolib, kofirlarga qarshi kam g‘azot qilishlarini, Hazrat Umarning ersa ul kishiga nisbatan ancha ko‘p fath qilishlarini bashorat qildilar).

Abdulloh ibn Umar raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Kimda kim kibru havo birlan kiyimi etagini (erga tekkizib) sudrab yursa, Olloh taolo unga Qiyomat kuni (rahmat) nazarini tashlamaydi», — dedilar. Shunda Abu Bakr: «Agar kiyimimning etaqlaridan biri (ya’ni, etagining bir tomoni) o‘zim bilmagan holda osilib (erga tegib) qolsa-chi?» — dedilar, (chunki ul kishi ozg‘in erdilar). Janob Rasululloh: «Siz buni kibru havo birlan qilmaysiz-ku!» — dedilar».

Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Men Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning: «Kimki Olloh taolo yo‘lida nimaiki bo‘lmasin, bir juftdan sadaqa qilsa, (Qiyomat kuni): «Ey Ollohning bandasi, bu qilgan xayru ehsonlaring uchun ato etilgan savoblardan biridur!» — deb (jannatning barcha) darvozalaridan chaqiriladi. Kimki namoz ahlidan bo‘lgan bo‘lsa, namoz darvozasidan, kimki jihod ahlidan bo‘lgan bo‘lsa, jihod darvozasidan, kimki sadaqa ahlidan bo‘lgan bo‘lsa, sadaqa darvozasidan va kimki ro‘za ahlidan bo‘lgan bo‘lsa, ro‘za darvozasidan («Rayyon» nomli darvozadan) chaqiriladi» — deb marhamat qilganlarini eshitdim. Shunda Abu Bakr: «Barcha darvozalardan chaqirilguvchi kishi uchun (buning) ziyoni yo‘qdur, (aksincha bu Olloh taolo unta ko‘rsatgan izzatu ikromning belgisidur). Yo Rasulalloh, bir kishi o‘shal barcha darvozalardan chaqiriladimi?» — dedilar. Ul zot: «Ha, shunday. Ey Abu Bakr, men sizning barcha darvozalardan chaqirilguvchi kishilardan biri bo‘lmog‘ingizni istarman!» — dedilar».

Oisha raziyallohu anho rivoyat qiladilar: «Darhaqiqat, Rasululloh sallallohu alayhi va sallam vafot qilganlarida (otam) Abu Bakr Sunh degan yerda erdilar. (Ismoil: «Sunh — bu Oliyadur», — deydilar). Shunda Hazrat Umar: «Olloh taolo haqi, Rasululloh sallallohu alayhi va sallam o‘lgan emaslar! Olloh taolo haqi, ul zotdan bo‘lak hech kimsaga qalbimizda o‘rin yo‘q erdi! Olloh taolo ul zotni albatta qayta tiriltirur va ul zot hali (ko‘plab) kishilarning (mushriklarning) qo‘lu oyoqlarini qirqurlar!» — dedilar. Keyin, (otam) Abu Bakr kelib, Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning yuzlarini ochdilar-da, ul zotni o‘pdilar. So‘ng: «Ota-onam sizga fido bo‘lsinlar, hayotligingizda ham xushro‘y erdingiz, vafot qilganingizda ham xushro‘ysiz! Jonim qo‘lida bo‘lgan zot haqi, Olloh taolo sizga aslo ikki o‘lim bermas!» — deya tashqariga chiqdilar-da, (Hazrat Umar: «Olloh taolo haqi, parvardigor ul zotni albatta qayta tiriltirur!» — deb aytganlari uchun): «Ey ont ichguvchi, o‘ylab gapir!» — dedilar. Abu Bakrning bu gaplaridan Hazrat Umar o‘ltirib qoldilar. Abu Bakr Olloh taologa hamdu sanolar aytgach: «Kimda kim Muhammad (alayhissalom)ga ibodat qilgan bo‘lsa, ul zot vafot qildilar va kimda kim Olloh taologa ibodat qilgan bo‘lsa, u (hamisha barhayot) bo‘lib, (sira) o‘lmas! Olloh taolo: «(Ey Muhammad), darhaqiqat siz ham o‘lguvchidursiz, ular ham (boshqalar ham) o‘lguvchidurlar» («Zumar» surasi, 30-oyat) — deb aytgandur. Shuningdek, Olloh taolo: «Muhammad bir payg‘ambar, xolos. Undan ilgari ham payg‘ambarlar o‘tgandur. Agar u (ya’ni, Muhammad alayhissalbm) vafot qilsa yoki o‘ldirilsa, (Islomdan yuz o‘girib) ortingizga (kufrga) qaytursizlarmi?! Kimda kim ortiga qaytsa, Ollohga zarracha ziyon yetkaza olmas, (bilaks o‘ziga zarar keltirur). Olloh shukrguzorlarni mukofotlagusidur!» («Oli Imron» surasi, 144-oyat) — deb ham aytgandur»,— dedilar. «Shunda, — deydilar Ibn Abbos raziyallohu anhu, — odamlar o‘kirib yig‘lab yuborishdi. Keyin, ansorlar Banu So’ida ayvonida o‘ltirgan Sa’d ibn Ubodaning huzuriga to‘planishdi. Ular: «Bir gal bizlardan (ya’ni, ansorlardan) va bir gal sizlardan (ya’ni, muhojirlardan) amir (xalifa) bo‘lmog‘i lozim», — deyishdi. Keyin, Abu Bakr as-Siddiq, Hazrat Umar ibn al-Xattob va Abu Ubayda ibn al-Jarroh ularning huzuriga borishdi. Shunda Hazrat Umar gapira boshlagan erdilar, Abu Bakr ul kishini jim qildilar. (Shul voqea xususida Hazrat Umar: «Olloh taolo haqi, men o‘zimni katta tutib, ul kishidan ilgari gapirmoqchi ermasdim, balki Abu Bakr aytmoqchi bo‘lgan gaplarini ularga tushuntira olmaydilar, deb xavotir olganimdan o‘zimga ma’qul so‘zlarni avvaldan o‘ylab qo‘ygan erdim», — deydilar). So‘ng, Abu Bakr o‘zlari eng so‘zamol kishilar singari ravon va sodda qilib: «Bizlar amir va sizlar vazir bo‘lmog‘ingiz lozim», — dedilar. Shunda Habbob ibn al-Munzir: «Yo‘q, bo‘lmaydi, Olloh taolo haqi, o‘zimizdan ham, sizlardan ham amir qilmaymiz!» — dedi. Abu Bakr as-Siddiq: «Yo‘q, bo‘lmaydi, bizlar amir va sizlar vazir bo‘lmog‘ingiz lozim, Quraysh Makka arablarining boylik va nasl-nasab jihatidan o‘rta holidurlar. Umar ibn al-Xattobga yoki Abu Ubayda ibn al-Jarrohga bay’at qilingizlar!» — dedilar. Hazrat Umar: «Aksincha, sizning o‘zingizga bay’at qilurmiz, siz bizning ulug‘imiz, eng yaxshimiz va Janob Rasulullohga eng mahbubimizsiz!» — dedilar-da, Abu Bakrning qo‘llarini olib, ul kishiga bay’at qildilar. So‘ng, qolganlar ham bay’at qilishdi. Shunda bir (kishi kinoya birlan): «Sa’dni o‘ldirdingizlar!» — dedi. Hazrat Umar: «Uni Olloh taolo o‘ldirdi!»— deb javob qildilar». («Ya’ni, Abu Bakrga bay’at qilganintiz birlan xalifalik xususida ansorlarni muhojirlarga qarshi qo‘zg‘agan Sa’d ibn Ubodani pichoqsiz so‘ydingizlar!» — deb kinoya qildi).

Oisha raziyallohu anho rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam (jon chiqar mahal) ko‘zlarini (shiftga) tikib turib: «Parvardigoro, sen Buyuk Do‘stsan!» — deb uch bor aytdilar».

Oisha raziyallohu anho rivoyat qiladilar: «Hazrat Umar va Abu Bakrning Olloh taolo manfaatli qilgan xutbalaridan biri shuki, Hazrat Umar musulmonlar orasida albatta nifoq yuzaga kelishini aytib, odamlarni qo‘rqitdilar va Olloh taolo bu birlan ularni nifoqdan qaytardi. Abu Bakr ersalar (o‘z xutbalarida) odamlarga to‘g‘ri yo‘lni ko‘rsatib, ularning zimmasidagi burchni tushuntirib qo‘ydilar. So‘ng, odamlar ul kishi birlan birgaliqda: «Muhammad bir payg‘ambar, xolos. Undan ilgari ham payg‘ambarlar o‘tgandur...» («shukrguzorlarni mukofotlagusidur» degan qavligacha) — deya tashqariga chiqishdi».

Muhammad ibn al-Hanafiyya rivoyat qiladilar: «Men otamga: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallamdan so‘ng eng yaxshi odam kim?» — dedim. Otam: «Abu Bakr», — dedilar. Men: «Keyin kim?» — dedim. Otam: «Keyin, Umar», — dedilar. Shunda men: «Keyingisi Usmon» deb aytishlaridan cho‘chib: «Keyin, siz o‘zingiz», — dedim. Otam: «Men musulmonlardan biriman, xolos», — dedilar».

Oisha raziyallohu anho rivoyat qiladilar: «Biz Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning safarlaridan birida ul zot birlan birga yo‘lga chiqdik. Baydo’ (eki Zoto‘ljaysh) degan yerga borganimizda marjonim uzilib, yo‘qolib qoldi. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam o‘zlari ham, ul zot birlan birga kishilar ham uni qidirib, ushlanib qolishdi. Shunda odamlar suvga yaqin yerda ermas erdilar, o‘zlarida ham suv yo‘q erdi. Shul bois odamlar Abu Bakrning qoshlariga kelishib: «Oishaning qilgan ishini ko‘rmaysizmi, Rasululloh sallallohu alayhi va sallamni ham, ul zot birlan birga kishilarni ham yo‘ldan qoldirdi! Vaholanki, odamlar suvga yaqin yerda emaslar, o‘zlarida ham suv yo‘qdur», — deyishdi. Abu Bakr tepamga kelganlarida Janob Rasululloh muborak boshlarini tizzamg‘a qo‘yib uxlab qolgan erdilar. Abu Bakr menga: «Janob Rasululloh birlan odamlarni yo‘ldan qoldirding, vaholanki ular suvga yaqin yerda ham emaslar, o‘zlarida ham suv yo‘qdur!»— dedilar-da, Olloh taolo iroda qilgancha menga dashnom berib, qo‘llari birlan biqinimga turta boshladilar. Shunda men Janob Rasulullohning muborak boshlari tizzamda bo‘lgani uchungina chidab, qimirlamadim. So‘ng, Janob Rasululloh o‘shal suvga yaqin bo‘lmagan bir yerda uyqudan uyg‘ondilar. Shunda Olloh taolo ul zotga «Tayammum» oyatini nozil qildi, odamlar tayammum qilishib, (namoz o‘qishdi). Keyin, Usayd ibn Huzayr menga: «Ey Abu Bakr zurriyoti, bu Olloh taoloning siz tufayli ato etgan birinchi barokoti emas!» — dedi. So‘ng, men mingan tuyani turg‘azib erdik, marjonimni ostidan topdik».