7-bob. Tug‘ishganlik va emishganlik xususida hamda bir zamonlar vafot etgan kishining emishgan bo‘lganligi haqida guvohlik bermoqlik

Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Meni va Abu Salamani Suvayba emizgandur» — deb aytganlar.

Oisha raziyallohu anho rivoyat qiladilar: «Aflah huzurimga kirmoqqa ijozat so‘rab erdilar, ruxsat bermadim. Shunda ul kishi menga: «Axir, men senga amaki bo‘laman, nechun mendan qochursan?» — dedilar. Men ul kishiga: «Qanday qilib siz menga amaki bo‘lursiz?» — dedim. Ul kishi: «Seni birodarimning xotini emizgandur», — dedilar. Keyin, men shul haqda Rasululloh sallallohu alayhi va sallamdan so‘rab erdim, ul zot: «Aflah to‘g‘ri aytibdi, unga huzuringga kirmoqqa ruxsat beraver», — dedilar».

Ibn Abbos raziyallohu anhu rivoyat qiladilar:« Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Hamzaning qizi xususida: «Unga uylanishim mumkin emas, tug‘ishganlik nimani man’ qilsa, emishganlik ham o‘shani man’ qilur, u emishgan birodarimning qizidur», — dedilar».

Amra binti Abdurrahmon raziyallohu anho rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Oisha raziyallohu anhoning hujralarida erdilar. Shul vaqt Oisha raziyallohu anho bir kishining Hafsaning huzurlariga kirmoqqa ijozat so‘rayotganini eshitib: «Yo Rasulalloh, anavi kishi uyingizga (ya’ni, Hafsaning huzuriga) kirmoqqa ijozat so‘rayotir»,— dedilar. Shunda Janob Rasululloh: «U Hafsaning emishgan amakisi falonchi bo‘lsa kerak», — dedilar. Oisha raziyallohu anho: «Emishgan amakim falonchi tirik bo‘lganlarida mening huzurimga kira olarmidilar?» — dedilar. Janob Rasululloh: «Ha, tug‘ishganlik nimani man’ qilsa, emishganlik ham o‘shani man’ qilur», — dedilar».

Oisha raziyallohu anho rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam hujramga kirganlarida huzurimda bir kishi o‘ltirgan erdi. Janob Rasululloh: «Ey Oisha, bu kim?» — dedilar. Men: «Emishgan birodarim», — dedim. Shunda Janob Rasululloh: «Ey Oisha, buni (emishgan) birodarlarimdan, deb hisobladingmi? Chunki, emishganlik (ko‘krak sutini) ochiqib emadirgan (go‘daklik) chog‘ida (bulur)», — dedilar». (Ya’ni, go‘dak taom yemay, faqat ko‘krak suti birlangina kifoyalanadirgan chog‘da o‘zining onasidan bo‘lak ayol tomonidan emizilsa, o‘shal ayol birlan uning erining yaqin qarindoshlari unga emishgan bo‘lurlar).

8-bob. Pokiza ayollarni guvohsiz zinokorlikda ayblab badnom qilgan kishining, o‘g‘ri va zinokorning guvohligi xususida

Olloh taoloning qavli: «...ularning guvohliklarini hech qachon qabul qilmangizlar, ular fosiq — nofarmondurlar! Magar ul kimsalarki, shu qilmishlaridan keyin tavba qilib, o‘zlarining (xulqlarini) tuzatdilar, (fosiq emasdurlar), albatta Olloh mag‘firatli, mehribondur» («Nur» surasi, 4-5-oyatlar).

Urva ibn az-Zubayr raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Fath g‘azotida bir ayol o‘g‘rilik qildi. Uni (tutib) Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning qoshlariga olib kelishib erdi, ul zot uning qo‘lini kesishni amr qildilar. Oisha raziyallohu anho bunday deydilar: «Keyin, o‘shal ayol chin dilidan tavba qilib, erga tegib ketdi. Shundan keyin, mening huzurimga tez-tez kelib turar va men uning ehtiyojini Rasululloh sallallohu alayhi va sallamga yetkazar erdim».

Zayd ibn Xolid raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam buidoq zinokorni yuz darra urib, bir yil badarg‘a qilmoqni amr qildilar».

9-bob. Adolatsiz kishi guvohlik so‘rasa, guvohlik berilmaydi

Nu’mon ibn Bashir raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Onam (Amra binti Ravoha) otam (Bashir ibn Sa’d)dan menga o‘z mollaridan biror narsa hadya qilmoqlarini iltimos qilib erdilar, bir (qul) hadya qildilar. Shunda onam otamga: «(O’g‘lingizga bul qulni meros qilib ermas, balki hadya tariqasida berganingizga) Rasululloh sallallohu alayhi va sallamni guvoh qilib qo‘ymaguningizga qadar rozi bo‘lmasman!» — dedilar. So‘ng, otam (yosh bola bo‘lganim uchun) qo‘limdan yetaklab Janob Rasulullohning huzurlariga bordilar-da: «Yo Rasulalloh, buning onasi Binti Ravoha bunga biror narsa hadya qilmog‘imni so‘rab erdi, (men hadya qiddim, siz shunga guvoh bo‘lsangiz!)» — dedilar. Janob Rasululloh: «Bundan bo‘lak farzandlaring ham bormi?» — dedilar. Otam: «Ha» — deb javob berdilar. Janob Rasululloh: «(Bo‘lak farzandlaringni bu birlan teng ko‘rib, ularga ham ana shuncha hadya bermog‘ing) lozim erdi, meni adolatsizlikka guvoh bo‘lmog‘imni so‘ramagil!» — dedilar».

Imron ibn Husayn raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Sizlarning yaxshilaringiz mening zamondoshlarimdur, so‘ng ulardan keyingilar, so‘ng ulardan keyingilar» — deb marhamat qildilar. Keyin, Janob Rasululloh o‘z asrlaridan ikki yoki uch asr so‘ng dunyoga keladiganlar haqida zikr qildilarmi, yo‘qmi, buni aniq bilmayman, ul zot: «Sizlardan keyin shunday qavm dunyoga keladiki, ular xiyonat qilib, o‘zlariga nisbatan ishonchni yo‘qotadilar, va’da beradilar-u, vafo qilmaydilar, (dunyo lazzatlariga berilib ketganlaridan) semirib ketadilar» — deb aytdilar».

Abdulloh (ibn Mas’ud) raziyallohu anhu rivoyat qiladilar; «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bunday dedilar: «Odamlarning yaxshisi mening asrim (ahli, ya’ni sahobalar), so‘ng ulardan keyingilar (ya’ni, tobi’uunlar), so‘ng ulardan keyingilar (ya’ni, atbo’ ut-tobi’iyndur). Keyin, (shunday) qavmlar (dunyoga) keladiki, ba’zi-birlarining guvohligi qasamidan va qasami guvohligidan o‘zadi». (Bayzoviy va Kirmoniy bul haqda bunday deyishadi: «Bundaylar guvohlik berishga hirs quygan, o‘zlarining (soxta) guvohliklarini o‘tkazishga ishtiyoqmand kishilar bo‘lib, ba’zan guvohlik berishdan ilgari va ba’zan guvohlik bergandan keyin qasam ichurlar»).

10-bob. Yolg‘on guvohlik bermoq va guvohligini yashirmoq haqida

Olloh taoloning qavli: «...va ul zotlariki yolg‘on guvohlik bermaslar va qachon o‘tib qolsalar behuda narsa qoshidan, ulug‘vorona o‘tib keturlar...» («Furqon» surasi, 72-oyat).

Olloh taoloning qavli: «...va yashirmangizlar guvohlikni va kimiki guvohligini yashirsa, albatta uning qalbi osiy (gunohkor)dur va Olloh taolo qilib turgan amallaringizni yaxshi bilur» («Baqara» surasi, 283-oyat).

Anas raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam gunohi azimlar xususida so‘raldilar. Shunda ul zot: «Ollohga shirk keltirmoqlik, ota-onaga itoatsizlik, (biror) jonni (nohaq) o‘ldirmoqlik va yolg‘on guvohlik bermoqliqdur» — deb javob qildilar».

Abdurrahmon ibn Abu Bakra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam uch bor: «Eng katta gunohi azimlar xususida sizlarga xabar qilayinmi?» — dedilar. Sahobalar: «Ha, yo Rasulalloh!» — deyishdi. Shunda Janob Rasululloh: «Ollohga shirk keltirmoqlik, ota-onaga itoatsizlik...» — dedilar-da, yonboshlab yetgan erdilar, o‘ltirib oldilar. So‘ng: «Yolg‘on gap ham (eng katta gunohi azimlardan) emasmi?!» — deb takror-takror aytaverdilarki, hatto biz: «Qaniydi, bas qilsalar!» — dedik».

11-bob. Ko‘zi ojizning guvohligi, nikohlanishi, nikohlashi, bay’ati, muazzinlikka qabul qilinishi va ovozdan e’tirof qilinadirgan narsalar haqida

Qosim, Hasan, Ibn Sirin, Zuhriy va Ato ko‘zi ojizning guvohlik bermog‘ining joiz ekanligini aytganlar. Sha’biy: «Ko‘zi ojizning guvohlik bermog‘i, agar aqli joyida bo‘lsa, joizdur», — deydilar. Ibn Abbos bir kishini tashqariga chiqarar, agar Quyosh botgan bo‘lsa, ogiz ochar erdilar, shuningdek tong xususida so‘rar, agar tong otgani aytilsa, ikki rak’at namoz o‘qir erdilar. Samra ibn Jundub hijobdagi ayolning guvohlik bermog‘ini joiz, deb aytganlar.

Oisha raziyallohu anho bunday deydilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bir kishining masjidda qiroat qilayotganini eshitib: «Olloh taolo uni yarlaqasin! U falon va falon suralardagi men tushirib qoldirayottan falon va falon oyatlarni yodimga soldi», — dedilar».

Oisha raziyallohu anho (yana) bunday deydilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam mening hujramda tahajjud qildilar. Shunda masjidda namoz o‘qiyotgan Abbodning ovozini eshitib: «Ey Oisha, bu Abbodning ovozimi?» — dedilar. Men: «Ha», — dedim. Shunda ul zot: «Yo parvardigoro, Abbodni yarlaqagaysan!» — dedilar».

Abdulloh ibn Umar raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Darhaqiqat, Bilol tun qorong‘usida azon aytur, shul boisdan to Ibn Ummi Maktumning azon aytgan ovozini eshitguningizga qadar yeb-ichaveringizlar!» — dedilar. Chunki, Ibn Ummi Maktum ko‘zi ojiz kishi bo‘lib, odamlar tong otganini aytmagunlaricha, azon chaqirmas erdilar».

Misvar ibn Maxrama raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallamga qabolar hadya qilindi. Shunda otam Maxrama menga: «Meni Janob Rasulullohning huzurlariga olib bor, shoyad qabolardan birini menga bersalar!» — dedilar. (Biz Janob Rasulullohning uylariga yetib borgach), otam eshik oldida turib (menga) so‘zlab erdilar, ul zot ovozlaridan tanib, «Buni senga atab yashirib quygan erdim, buni senga atab yashirib qo‘ygan erdim» degancha bir qaboni bezaklarini ko‘z-ko‘z qilgan holda olib chiqdilar».

12-bob. Ayollarning guvohligi haqida

Olloh taoloning qavli: «...agar ikki erkak topilmasa, bir erkak va ikki ayolni... guvoh qilingizlar!» («Baqara» surasi, 282-oyat).

Abu Sa’id al-Xudriy raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Bir ayolning guvohligi bir erkak guvohligining yarmicha emasmi?» — dedilar. Biz: «Ha, shunday, yarmichadur», — dedik. Shunda ul zot: «Bu uning aqlining nuqsonidandur», — dedilar».

13-bob. Cho‘ri va qulning guvohligi haqida

Anas raziyallohu anhu: «Qulning guvohlik bermog‘i, agar u odil bo‘lsa, joizdur», — deganlar. Shurayh va Zurora ibn Avfo ham qulning guvohlik bermog‘ini joiz, deb aytishgan. Ibn Sirin ersa: «Qulning o‘z xojasidan bo‘lak kimsaga guvohlik bermog‘i joizdur», — deganlar. Hasan va Ibrohim ersalar, qulning uncha muhim bo‘lmagan narsalar xususida guvohlik bermog‘ini joiz, deb aytishgan. Shurayh: «Barchangiz (Olloh taoloning) quli va cho‘risining (ya’ni, Odam va Havvoning) avlodlarisiz», — deganlar.

Ibn Abu Mulayka raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Uqba ibn al-Haras Abu Ihobning qizi Ummu Yahyoga uylandi. Shunda bir qora cho‘ri kelib: «Men ikkalangizni ham emizganman» — deb ta’kidladi. «Men buni Rasululloh sallallohu alayhi va sallamga aytib erdim, — deydilar Uqba, — ul zot mendan yuzlarini o‘girib oldilar. Men (ul zotdan) nariroq bordim-da, yana gapimni takrorladim. Shunda ul zot menga «Qanday qilib unga qo‘shilasan, axir (boyagi cho‘ri) ikkalangizni ham emizganligini ta’kidlabdi-ku?!» — dedilar». Keyin, ul zot ikkalasini ajratib yubordilar».

14-bob. (Birovning bolasini) emizgan ayolning guvohligi xususida

Bu yerda yuqoridagi hadis takroran keltirilgan.

BO’HTON (TUHMAT) HAQIDAGI HADISLAR

1-bob. Ayollarning bir-birlariga rost (haqqoniy) guvohlik qilmoqlari xususida

Oisha raziyallohu anho rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam, agar safarga chiqmoqni iroda qilsalar, xotinlari o‘rtasida qur’a tashlar, qur’a xotinlaridan qaysi biriga chiqsa, o‘shal birlan birga safarga chiqar erdilar. Bu gal ham shunday qilib erdilar, qur’a menga chiqdi. Men ul zot birlan birga «Hijob» oyati nozil bo‘lgandan so‘ng safarga chiqdim. Meni tuyaga ortilgan kajavaga (yoki taxtiravonga) o‘tqazib quyishdi, biz (ko‘p) yo‘l yurdik. Nihoyat, Rasululloh sallallohu alayhi va sallam o‘shal (ko‘zlagan) g‘azotlaridan forig‘ bo‘lib, ortga qaytdilar. Tunda biz Madinaga yaqinlashganimizda ul zot to‘xtab dam olishga ruxsat berdilar. Men kajavamdan tushib, yolg‘iz o‘zim hojat uchun askarlardan nari ketdim. Hojatimni ado etgach, kajavam oldiga qaytdim, so‘ng ko‘kragimni paypaslab ko‘rib, ziforiy munchog‘imning uzilib tushib qolganini bildim-da, boyagi borgan joyimga qaytib, munchog‘imni izlab bir oz ushlanib qoldim. Shul asnoda xizmatkorlar meni ichida, deb uylab kajavamni tuyaga ortib ketishaveribdi. O’shal kezlarda ayollar ozg‘in bo‘lib, semirishmas erdi, boisi juda oz taom syishar erdi. Shuning uchun xizmatkorlar kajavani ko‘tarishganda uning vazniga e’tibor berishmagan, buning ustiga men o‘shanda yosh bir qizcha erdim. Ular (kajavaning ichida mening yo‘qligimni sezmay), tuyani haydab ketishavergan. Keyin, men askarlar ancha uzoqlashib ketganda munchog‘imni topdim-da, ular turgan joyga borib qarasam, hech kim yo‘q erkan. Shunda joyimdan qimirlamaslikka ahd qildim, chunki ular mening yo‘qolib qolganimni sezib, bul yerga qaytib kelishadi, deb o‘yladim. Shul alfozda ularni kutib o‘ltiraverdim, keyin uyqu g‘oliblik qilib, uxlab qoldim.
O’shanda Safvon ibn al-Mu’attal as-Sulamiy (so‘ng, az-Zakvoniy) qo‘shin ortida kelayotgan bo‘lib, men o‘ltirgan joyga kelganda uxlayotgan bir odamga ko‘zi tushdi. So‘ng, oldimga kelib, (darhol meni tanidi), chunki u hijobga kirmasimdan burun meni ko‘rgan erdi. Men u tuyasini cho‘ktirayotib: «Inno lillohi va inno Ilayhi roji’uun!» (ya’ni, «Darhaqiqat, biz Ollohning bandalari va uning dargohiga qaytguvchilarmiz!») deganda uyg‘onib ketdim. Keyin, u tuyasining old oyog‘ini cho‘ktirib erdi, (uning ko‘magisiz) tuyaga minib oldim. So‘ng, u tuyani yetaklagancha (piyoda) yo‘lga tushdi. Biz qo‘shinga ayni tush paytida, ular issiqdan horib, dam olgani qo‘nishganda yetib oldik. Shunda (mening nomahram erkak birlan birga kelganimni ko‘rib) ba’zi birovlarning jon-ponlari chiqib ketdi. (Ular, darhol zir yugurib mening xususimda tuhmat qilishga kirishdilar). Birinchi bo‘lib menga tuhmat qilgan (va o‘zi singari munofiqlarni shu yo‘lga yetaklagan) kishi Abdulloh ibn Ubay ibn Salul bo‘lib, (uning izdoshlari Mistah ibn Usosa, Hasson ibn Sobit va Hamna binti Jahsh erdi). Keyin, biz Madinaga yetib keldik, men ul yerda bir oy kasal bo‘lib yotdim. Shunda odamlar bo‘htonchilarning gaplarini hammaga tarqatishibdi, (men ersam bul gaplardan mutlaqo bexabar erdim). Meni faqat Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning hozirgi kasallik chogimda ilgarigi kasallik kezlarimdagidek negadir mehribonchilik qilmayotganlari shubha va vahimaga solardi, xolos. Shu kunlarda ul zot huzurimga kirib, salom berar, so‘ng: «Qalaysiz?» — deb quruqqina hol surar erdilar. Ammo, men ul zotning menga bunday muomala qilayotganlari bo‘hton ahlining tarqatgan gaplari boisidan ekanligini sezmas erdim. Bir kuni, bir oz tuzalganimdan so‘ng, men va Ummu Mistah (Madina tashqarisidagi) Manosi’ degan joy tomon yo‘l oldik. Ul yer bizning hojatga boradirgan joyimiz bo‘lib, faqat tunlari borar erdik, chunki biz arablar uylarimiz yaqiniga atrofi to‘siq hojatxona qurib olmasimizdan burungi vaqtlarda ana shunday (shahar) tashqarisiga chiqib, yozilib kelur erdik. Keyin, men va Ummu Mistah binti Abu Ruhm birgalashib qaytib kelayotgan erdik, Ummu Mistah kiyimining etagini bosib olib, yiqilib tushdi-da: «Baloga yo‘liqqur, Mistah!» — deb qarg‘andi. Shunda men unga: «Aytgan suzing falokat(ovardur), Badrda ishtirok qilgan kishini ham shunchalar haqorat qilasanmi?!» — dedim. Ummu Mistah (menga javoban): «Ey sodda! Ularning (bo‘htonchilarning) ne deganlarini eshitmadingmi?» — dedi-da, bo‘hton ahli aytgan gaplarni menga ma’lum qildi. (Buni eshitib) dardimga dard qo‘shildi. Uyimga qaytib kelganimda Rasululloh sallallohu alayhi va sallam huzurimga kirib salom berdilar-da: «Qalaysiz?» — dedilar. Men: «Ota-onamnikiga bormog‘imga izn beringiz!» — dedim, chunki (o‘zim haqimdagi) gaplarni ulardan eshitib, ishonch hosil qilmoqchi erdim. Ul zot menga ruxsat berdilar, men ota-onamnikiga bordim. Keyin, onamga: «Odamlar nelar deyayotirlar?» — dedim. Onam: «Ey qizalog‘im, bul gaplarga parvo qilma, Olloh taolo haqi, biror ayol chiroyli bo‘lsa-yu, eri uni sevsa, albatta kundoshlari uning to‘g‘risida bo‘lmag‘ur gaplarni aytib, ig‘vo qilishlari turgan gap!» — dedilar. Men: «Subhonalloh! Odamlar (mening xususimda) shunday gaplarni aytishdimi? (Bu g‘irt tuhmat-ku!)» — dedim. Keyin, shu kecha ko‘zimga uyqu ilinmadi, yig‘lab tong ottirdim.
Ertasiga Rasululloh sallallohu alayhi va sallam, bul xususda vahiy kelavermagani boisidan, Ali ibn Abu Tolib va Usoma ibn Zaydni huzurlariga chorlab, ularga oilalari (ya’ni, men)dan ajralish (yoxud oilalarining ortda qolib ketgani) borasida maslahat soldilar. Shunda Usoma Janob Rasulullohning oilalariga nisbatan qanchalar hurmati baland ekanligini izhor qilib: «Sizning oilangizni, yo Rasulalloh, biz faqat yaxshi, deb bilurmiz!» — dedilar. Ammo, Hazrat Ali: «Yo Rasulalloh, Olloh taolo (xotinlar borasida) sizga sira tazyiq qilmagan, undan bo‘lak xotinlar ko‘p-ku! (Istasangiz), cho‘ri (Barira)dan so‘rangiz, u sizga rostini aytadi», — dedilar. (Hazrat Ali Janob Rasulullohning rashkdan iztirobu gam chekayotganlarini ko‘rib, ul zot tezroq bul ahvoldan qutilsinlar, degan maqsadda Oisha onamizni taloq qilmoqni va ul muhtaramani pok ekanliklari isbotlangach, yana nikohlariga qaytarib olmoqni maslahat qildilar. Hazrat Alining bul maslahatlari Janob Rasulullohni qiyin ahvoldan qutqarish maqsadida bo‘lib, Oisha onamizga dushmanlik ermas erdi. Hazrat Ali Janob Rasulullohga guyoki: «Agar bul ahvoldan tezroq xalos bo‘lishni istasangiz, uni taloq qilingiz, basharti niyatingiz aksincha bo‘lsa, ul holda uning pokligini isbot qilguningizga qadar haqiqatni izlangiz!» — deb aytmoqchi bo‘ldilar). Shundan so‘ng, Janob Rasululloh Barirani huzurlariga chaqirdilar-da, unga: «Ey Barira, Oishada o‘zingni shubhaga solguvchi biror narsa kurganmisan?» (ya’ni, «Ey Barira, sen Oishaning odamlar aytayotgan ayblardan birortasini qilganini ko‘rganmisan?») — dedilar. Shunda Barira: «Sizni haq (din) birla yuborgan zot haqi, ko‘rmaganman, basharti uning tomonidan biror kamchilik sodir qilinganini ko‘rgan bo‘lsam, u ham uning yosh qizcha ekanligidan bo‘lib, uydagilar tayyorlab quygan xamirni poylab o‘ltirib uxlab qolur va xonadondagi qo‘ylardan biri kelib xamirni yeb ketur» — deb aytdi. Buni eshitgach, Janob Rasululloh o‘shal kuniyoq minbarga chiqdilar-da, Abdulloh ibn Ubay ibn Salulning uzr aytmog‘ini talab qilib: «Oilam xususida tuhmat qilib, menga ozor bergan kishini kim uzr ayttiradi? Olloh taolo haqi, men oilamda faqat yaxshilik mavjudligini bilurman! (Odamlar yana) bir solih kishi xususida tuhmat qilishdi, men unda ham faqat yaxshilik mavjudligini bilurman, u oilamning huzuriga faqat men birlangina kirur erdi!» — deb xitob qildilar. Shunda Sa’d ibn Muoz o‘rinlaridan turib: «Yo Rasulalloh, Olloh taolo haqi, mana men uni sizga uzr ayttirurman, hattoki u (men boshliq) Avs qabilasidan bo‘lsa ham, bo‘ynini uzurmiz! Basharti u Xazraj qabilasiga mansub birodarlarimizdan bo‘lsa, ul holda uning xususida ne deb amr qilsangiz, o‘shal amringizni ado eturmiz!» — dedilar. Buni eshitib, Xazraj qabilasi boshlig‘i Sa’d ibn Ubodaning g‘azabi keldi. U shul vaqtga qadar solih kishi bo‘lgan bo‘lib, hozir hamiyati qo‘zg‘aganidan o‘rnidan turdi-da: «Yolg‘on gapirding, Olloh taolo haqiki, u Avs qabilasidan bo‘lganda bo‘ynini uzishni istamagan bo‘lur erding! Olloh taoloning manguligi haqi, uni o‘ldirmaysan, o‘ldirolmaysan ham, (chunki biz bunga yo‘l qo‘ymasmiz!)» — dedi. Keyin, (Sa’d ibn Muozning jiyani) o‘rnidan turib: «O’zing yolg‘on gapirding, (agar Janob Rasululloh amr qilsalar, Xazraj qabilasidan bo‘lsa ham, o‘ldirmog‘imizga monelik qilolmaysan), biz uni albatta o‘ldirurmiz! Sen munofiq(larning ishini qilayotirsan, chunki) munofiqlar xususida tortishayotirsan!» — dedi. Shunda Avs va Xazraj qabilalari bir-birlariga tashlanib, o‘zaro jangga kirishib ketishdi, Janob Rasululloh ersalar hanuz minbarda turar erdilar. So‘ng, Janob Rasululloh minbardan tushib ularni tinchitdilar, ular tinchlanib sukut qilishdi, ul zot ham sukut qildilar.
Men (o‘sha) kuni ham tinmay yig‘ladim, tunni ham yig‘lab bedor o‘tkazdim, ota-onam ersalar (meni qanday yupatishni bilmay), yonimda tong ottirishdi. Xullas, ikki kecha va bir kunduz kuz yoshlarim shashqator bo‘ldi. Biz shu alfozda o‘ltirganimizda bir ansoriya ayol ichkariga kirmoqqa izn suradi, men unga izn berib erdim, ichkariga kirdi-da, menga qo‘shilib u ham yig‘lashga tushdi. Shu mahal Rasululloh sallallohu alayhi va sallam huzurimizga kirib kelib o‘ltirdilar, vaholanki ul zot mening xususimda aytilgan tuhmat gaplarni eshitgan kunlaridan buyon (huzurimga kirsalar-da), yonimga kelib o‘ltirmay quygan erdilar. Mening xususimda ersa, mana bir oy bo‘ldi-ki, hanuz ul zotga vahiy kelmas erdi. Janob Rasululloh (yonimga o‘ltirgach), kalimai shahodat aytdilar, so‘ng: «Ey Oisha, sening xususingda unday va bunday gaplarni eshitdim, agar pok bo‘lsang, Olloh taoloning o‘zi seni (tez kunda) oqlagusidur, basharti biror gunoh qilgan bo‘lsang, ul holda Olloh taologa istig‘for aytib, unga tavba qilgil! Chunki, banda o‘z gunohini e’tirof qilib, tavba qilsa, Olloh taolo uning tavbasini qabul qilur», — dedilar. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam so‘zlarini tugatishlari hamonoq (azbaroi g‘azabim tug‘yon urganidan qalbimdagi g‘am chekinib) ko‘z yoshlarim tindi, hatto bir tomchi oqqanini ham sezmadim. Shunda men otamga: «Meni himoya qilib Janob Rasulullohga biror so‘z aytingiz!» — dedim. Otam: «Olloh taolo haqi, ul zotga ne deyishimni bilmasman!» — dedilar. Keyin, men onamga: «(Bo‘lmasa), siz meni himoya qilib ul zotga biror so‘z aytingiz!» — dedim. Onam (ham): «Olloh taolo haqi, men (ham) ul zotga ne deyishimni bilmasman!» — dedilar. O’shanda men hali Qur’ondan ko‘p narsalarni qiroat qila olmaydirgan bir qizcha erdim. (Shunga qaramay, ularga ne deb javob qilmoqqa aqlu zakovatim yetdi). Men ularga: «Darhaqiqat, men, Olloh taolo haqi, shuni (yaxshi) bildimki, sizlar (mening xususimda) odamlar aytayotgan bo‘htonni eshitibsizlar va u ko‘nglingizda menga nisbatan shubha paydo qilibdi, so‘ng unga ishonch ham hosil qilibsizlar. Agar men sizlarga pok ekanligimni aytsam, pokligim ersa Olloh taologa ayondur, ishonmassizlar va agar gunoh qilganman, deb e’tirof qilsam, gunoh qilmaganim ersa Olloh taologa ayondur, ishonursizlar. Olloh taolo haqi, o‘zim va sizlar uchun Yusufning otasi (Ya’qub alayhissalom)ning «Endi, sabr qilmog‘im yaxshidur, sizlarning bul gaplaringizdan xalos bo‘lmog‘im uchun Olloh taolodangina madad tilarman!» degan gaplaridan bo‘lak misol topa olmasman!» — dedim. So‘ng, «Olloh taoloning o‘zi meni tuhmatdan xalos qilsin!» — degancha teskari o‘girilib to‘shagimga yotib oldim. Lekin, men Olloh taolo haqi, «Parvardigorim mening xususimda tilovat qilinadirgan vahiy nozil qilur» deb sira o‘ylamagan erdim. (Chunki), Olloh taoloning o‘zim xususimda (odamlar masjidlarda qiroat qilib, namoz uqiydirgan) Qur’on orqali so‘zlamog‘iga arzimasman, deb hisoblar erdim. Men faqat: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Olloh taolo mening pok ekanligimni ayon qilguvchi bir tush ko‘rsalar erdi!» — deb orzu qilur erdim, xolos. Yaratgan parvardigorim haqiki, na Janob Rasululloh o‘rinlaridan turib ulgurdilar va na uydagi bo‘lak biror kishi tashqariga chiqib ulgurdi, to‘satdan ul zotga vahiy nozil bo‘lib qoldi. Shunda ul zotni qattiq isitmadan keyin bo‘ladirgan bezgak yanglig‘ kaltiroq tutib, badanlaridan marjondek ter quyildi. Vahiy kelishi tugagach, ul zot o‘zlariga kelib tabassum qildilar, so‘ng eng dastlab aytgan gaplari quyidagi bo‘ldi: «Ey Oisha, Olloh taologa hamd aytgil, u seni (bo‘hton ahli tuhmatidan) pokladi!» — dedilar. Shunda onam menga: «(Aytgan xushxabarlari uchun) o‘rningdan turib ul zotga ta’zim qil!»— dedilar. Men (onamga javoban): «Yo‘q, Olloh taolo haqi, o‘rnimdan turib ul zotga ta’zim qilmasman, men Olloh taologagina hamd ayturman!» — dedim.
O’shanda Olloh taolo «Albatta, bo‘hton to‘qiganlar o‘zlaringizdan bo‘lgan bir to‘dadur...» deb boshlanadirgan (o‘nta) oyat nozil qilgan erdi. Olloh taolo mening pokligim xususidagi oyatlarni nozil qilganda otam Abu Bakr Siddiq raziyallohu anhu (kambag‘alligi va) qarindoshligi boisidan o‘zlari yordam ko‘rsatib turgan (bo‘htonchi) Mistah ibn Usosa haqida: «Olloh taolo haqi, Oishaga bo‘hton qilgani uchun endi men Mistahga hech qachon zarracha yordam qilmasman!» — dedilar. Shunda Olloh taolo (Janob Rasulullohga) «Sizlardan fazlu davlat sohiblari bo‘lmish kishilar qarindoshlari, miskinlar va muhtojlarga Olloh yo‘lida ehson qilmaslikka qasam ichmasinlar, aksincha ularni kechirsinlar, (axir) Ollohning o‘zlaringizni mag‘firat qilmog‘ini istamaysizlarmi?! Olloh mag‘firatli, mehribondur!» degan oyati karimasini nozil qildi. Buni eshitib, otam Abu Bakr Siddiq: «Ha, Olloh taolo haqi, albatta Olloh taolo meni mag‘firat qilmog‘ini istarman!» — dedilar-da, ilgarigidek Mistahga yordam qilishda davom etdilar. O’shanda Rasululloh sallallohu alayhi va sallam mening xususimda: «Ey Zaynab, Oishaning biror aybini bilasanmi, uning biror ayb qilganini ko‘rganmisan?» — deb Zaynab binti Jahshdan ham so‘ragan erkanlar. Shunda Zaynab: «Yo Rasulalloh, men qulog‘imni (ig‘volardan) va ko‘zimni (qabih ishlardan) ehtiyot qilurman, Olloh taolo haqi, men uning faqat yaxshi (xislatlarga ega ekanligini) bilurman!» — deb javob qilgan erkan. Janob Rasulullohning huzurlarida (o‘zining jamoli va e’tibori buyicha) mendan o‘zishga harakat qilguvchi Zaynabni Olloh taolo (mening xususimda bo‘htonchilar aytgan gaplarni aytishdan) taqvo qildirdi (saqladi)».

2-bob. Agar bir kishi boshqa bir kishini maqtasa, (joiz ermas, chunki) Olloh taoloning o‘zi uni hisob-kitob qilguvchidur (ya’ni, uning qanday ekanligini o‘zi yaxshi bilur)

Abu Bakra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Bir kishi birovni Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning huzurlarida maqtab erdi, ul zot unga: «Shuring qursin, do‘stingning bo‘ynini kesib tashlading!» — deb ikki bor takrorladilar. So‘ng, ul zot: «Birortangiz qaysi bir birodaringizni maqtashni zarur, deb topsangiz: «Men falonchi xususida o‘z fikrimni bildirurman, uni hisob-kitob qilguvchi ersa Olloh taoloning o‘zidur va men biror kimsani Olloh taologa maqtamayman ham, men uni unday va bunday odam, deb bilurman» — desin, agar (chindan ham) o‘zi aytayotgan fazilatlar unda mavjud, deb bilsa», — dedilar».

3-bob. Ortiqcha maqtovning makruhligi haqida, kishi birov xususida nima bilsa, shuni gapirsin!

Abu Muso raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bir kishining birovni ortiqcha (ko‘klarga ko‘tarib) maqtayotganini eshitib, «Ul kishini o‘ldirdingiz» yoki «Ul kishining belini sindirdingiz» deb aytdilar».