13- bob.

Imom Buxoriy o‘z kitoblarida Badr ishtirokchilarini alifbo tartibida sanab o‘tganlar: An-Nabiy Muhammad ibn Abdulloh al-Hoshimiy sallallohu alayhi va sallam, Abu Bakr as-Siddiq, Umar raziyallohu anhu, Usmon raziyallohu anhu, Ali raziyallohu anhu, Iyos ibn al-Bakir, Bilol ibn Raboh, Hamza ibn Abdulmuttalib, Hotib ibn Abu Balta’a. Abu Huzayfa ibn Utba, Horisa ibn ar-Rabi’ al-Ansoriy, Xubayb ibn Adiy al-Ansorii, Xanis ibn Huzofa, Rufo’a ibn Rofi’ al-Ansoriy, Rufo’a ibn Abdul-Munzir, Abu Luboba al-Ansoriy, Zubayr ibn Avvom, Zayd ibn Sahl Abu Talha al-Ansoriy, Abu Zayd al-Ansoriy, Sa’d ibn Molik az-Zuhriy, Sa’d ibn Xavla al-Qurashiy, Sa’d ibn Zayd, Sahl ibn Xanif, Zahiyr ibi Rofi’, Abdulloh ibn Mas’ud, Utba ibn Mas’ud, Abdurrahmon ibn Avf az-Zuhriy. Ubayda ibn Hars al-Qurashiy, Uboda ibn Somit al-Ansoriy, Amr ibn Avf, Uqba ibn Amr al-Ansoriy. Omir ibn Rabi-a, Sobit al-Ansoriy, Uvaym ibn So’ida, Atbon ibn Molik, Qudoma ibn Maz’un, Qatoda ibn Nu’mon, Ma’oz ibn Amr, Mu’avviz ibn Afro’ va uning birodari, Molik ibn Rabia, Mirora ibn Rabi’. Ma’n ibn Adiy, Mistah ibn Usosa, Miqdod ibn Amr al-Kandiy, Hilol ibn Umayya. Olloh taolo ulardan rozi bo‘lsin!

14- bob. Banu Nazir va Janob Rasulullohning ikki kishining xunini talab qilib Banu Nazirga borgan-lari, ularning Janob Rasulullohga xiyonat qilmoq-chi bo‘lganlari. Urva ibn az-Zubayrning rivoyat qilishicha, bu voqea Badr voqeasidan olti oy burun, Uhud jangidan avval sodir bo‘ldi. Olloh taolo bu haqda oyat nozil qildi. Uning ma’nosi: «Ahli kitoblardan bo‘lgan kofirlarni vatanidan haydab chiqargan zot Olloh taolodir. Kofirlar o‘z lashkarlarini ilk bor to‘plaganlarida sizlar ularni chiqib ketadi, deb o‘ylamagan erdingizlar»

Ibn Umar raziyallohu anhu rivoyat tsiladilarki, Banu Nazir va Banu Qurayza musulmonlarga dushmanlik qildi. Buning uchun Banu Nazir vatanidan quvildi. Banu Qurayza ersa, erkaklari o‘ldirilib, xotinu bolalari va mol-dunyosi musulmonlar o‘rtasida taqsimlandi. Ularning ayrimlarigina Janob Rasulullohga ergashib, iymon keltirdilar va omon qoldilar. Madinadagi hamma yahudiylar badarg‘a qilindi.

Sa’id ibn Jubayr aytadilar: «Men Ibn Abbosga Surai Hashr haqida so‘zlaganimda, u kishi: «Bu surani «Surai an-Nazir deb atagin!»—dedilar».

Ibn Umar raziyallohu anhu rivoyat tsiladilar: «Janob Rasululloh Banu Nazir xurmozorini kestirib va yoqdirib yubordilar. Bu xurmozor Buvayra degan joyda erdi. Shunda Olloh taolo: «Qaysi daraxtni kesgan va qaysi daraxtni qoldirgan bo‘lsangizlar, hammasi Ollohning izni birlan bo‘ldi» degan oyatni nozil qildi».

Ibn Umardan naql tsilinadiki, Janob Rasululloh Banu Nazir xurmozorini yoqdirib yuboribdilar. Bu haqda Hasson ibn Sobit bunday deb she’r bitgan erkan:
«Zarra qiynalmay Luay sardorlari,
Buvayra uzra yoqdi katta gulxan»

Abu Sufyon ibn Hars ersa, unga javoban bunday deb she’r bitibdi:
«Uzoq muddat ilohim gurkiratsin,
Kuyib atrof, qolmasin hatto tikan!
Omon qolgay qaysi yer, so‘ng bilursen,
«Kim zarar ko‘rmay qolur, kim bevatan!»

Molik ibn Avsdan nakl tsilinadiki, u kishi xalifa Umar ibn Xattobning huzurida o‘ltirgan erdilar. Shu payt Hazrat Umarning hojiblari Yarfo kirib, Usmon, Abdurrah-mon, Zubayr va Sa’d kirishga ijozat so‘rayotganlarini xabar qildi. Xalifa izn berganlaridan so‘ng, ular kirib o‘ltirdilar. Bir ozdan so‘ng, hojib yana kirib Ali birlan Abbos ham kirishga izn so‘rayotganlarini aytdi. Xalifa izn berganlaridan so‘ng, Ali birlan Abbos ichkariga kirdilar. Shunda Abbos: «Yo amiyral-mu’minin, Ali birlan o‘rtamizni kelishtirib qo‘ysangiz!» —dedilar. Ikkovlari Banu Nazirga tegishli musodara qilingan molning Olloh taolo Janob Rasulullohga xos qilib bergan qismi to‘g‘risida janjallashayotgan erdilar. Ultirganlar barobariga: «Ey amiyral-mu’minin. ikkovini yarashtirib, ajrim qilib qo‘yingiz!» — dedi. Xalifa Umar: «Shoshmangizlar, yeru osmonning mavjudligi izniga bog‘liq bo‘lmish Olloh taolo nomi birlan sizlarni guvohlikka chaqiraman! Aytingizlar~chi, Janob Rasulullohning «Biz payg‘ambarlar meros qoldirmaymiz, biz qoldirgan narsa sadaqadur!» deganlarini bilasizlarmi?» — dedilar. Hammalari baravariga: «Rost, Janob Rasululloh shunday deganlar»—deb javob berishdi. So‘ng, Xazrat Umar Ali birlan Abbosning oldilariga kelib: «Sizlar ham Janob Rasulullohning shunday deganlarini bilasizlarmi?» — deb so‘radilar. Ular ham tasdiq qilishdi. «Bo‘lmasa,— dedilar Hazrat Umar,— men sizlarga shu haqda so‘zlab berayin! Olloh taolo Banu Nazirdan musodara qilib olingan molning bir qismini o‘z payg‘ambariga xos qildi, o‘zga biror kishiga bermadi. Bu haqda Olloh taolo Qur’onda: «Olloh taolo o‘z rasuliga ulardan (kofirlardan) urush qildirmay olib bergan mol uchun sizlar na ot va na tuya choptirib (mehnatingiz singan ermas), lekin Olloh taolo o‘zi istagan bandalariga payg‘ambarlarini hukmdor qilgaydur. Olloh taolo har narsaga qodirdur!»— deydi. Olloh taolo ul molni o‘z payg‘ambariga maxsus ato etgandur. Olloh taologa qasamyod qilamanki, Rasululloh musodara qilingan molni o‘zlashtirib olmadilar, nimaiki bo‘lsa, barchasini sizlarga xolisona taqsimlab berdilar. Undan ana shul ozgina mol ortib qoldi. Shu ortgan mol orqali Payg‘ambar alayhissalom o‘z oilalarini boqar erdilar, ortiqchasini «Olloh taoloning moli» deb, Baytulmolga olib qo‘yardilar. Janob Rasululloh umr bo‘yi shunday qildilar, so‘ng vafot etdilar. Shunda Abu Bakr: «Men Janob Rasulullohning vorislaridurmen!» deb o‘shal molni o‘z qo‘llariga oldilar va uni Janob Rasululloh qanday tasarruf qilgan bo‘lsalar, shunday tasarruf qildi-lar, shu vaqtda sizlar ham bor erdingiz». Keyin, Hazrat Umar Ali birlan Abbosga yuzlanib bunday deb davom etdilar: «Eslaysizlarmi, o‘zlaringiz aytganlaringizdek, Abu Bakr xalifalik davrlarida rostgo‘y, yaxshilik qilguvchi, adolatli va haqiqatga bo‘ysunuvchi erdilar. Abu Bakr vafot laridan so‘ng, xalifalikni men qo‘lga oldim. Ikki yildan buyon amirlik qilib, Janob Rasululloh va Abu Bakr tutgan yo‘lni mahkam tutdim. Mening ham rostgo‘y, yaxshilik qilguvchi, adolatli, haqiqatga bo‘ysunuvchi erkanligimga Olloh taolo shohid! So‘ng, ikkovingiz mening oldimga keldingiz, ikkovingizning gapingiz ham, ishingiz ham birdur. Men sizlarga: «Janob Payg‘ambar «Biz payg‘ambar-lar mol-dunyo meros qoldirmaymiz, bizdan qolgan narsa «sadaqadur!» deganlar»—deb aytdim. Mening qat’iy so‘zim shuldur' Olloh taoloning ahdu miysoqi bo‘yingizda, agar istasangiz, Janob Rasululloh, Abu Bakr va men singari tasarruf qilmoq sharti birlan ul molni sizlarga bergay-man, ammo keyinchalik boshqacha hukm chiqarib bermog‘imni talab qilsangizlar, yeru osmonlarning mavjudligi izniga bog‘liq bo‘lgan zot haqi, qiyomatga qadar ham bunga yurmagay-men! Basharti, shartimni eplay olmasangizlar, ul molni menga qaytarib bergaysizlar, men ersam sizlarni bu yumushdan xalos qilgaymen».

Zuhriy aytadilarki, «Men mazkur hadisni Urva ibn az-Zubayrga rivoyat qilganimda, ul: «Molik ibn Avs rost aitibdi men Oisha onamizning bunday deb aytganlarini eshitgan edim»,— dedi: «Janob Rasulullohning (mendan bo‘lak) xotinlari Hazrat Usmonni Abu Bakr Siddiqning huzurlariga yuborib, o‘shal moldan o‘zlariga ulush ajratib bermoqni talab qildilar. Men ularni bundan qaytarib' «Olloh taolodan qo‘rqmaysizlarmi? Janob Rasulullohning "Biz meros qoldirmagaymiz, bizdan qolgan narsa — sadaqadur!» deganlarini bilmaysizlarmi? «Biz» deganlari-da ul zot o‘zlarini nazarda tutgan erdilar. Ammo, payg‘ambar oilasi bu molni sadaqa ermas, nafaqa tarzida tasarruf qilaveradi»,— dedim Shunda, Janob Rasulullohning xotinlari mening aytganimga ko‘ndilar»

Zuhriy rivoyatlarini davom ettirib bunday deydilar: «Mazkur sadaqa Hazrat Alining qullarida bo‘lib, Abbosni unga yo‘latmadilar. keyin u Hasan ibn Ali qo‘liga o‘tdi, keyin Husayn ibn Ali, undan keyin Ali ibn Husayn va Hasan ibn Hasan qo‘liga o‘tib, ikkovlari uni navbat birlan tasarruf qildilar, so‘ng u Zayd ibn Hasan ixtiyoriga o‘tdi Bu Janob Rasulullohning o‘shal sadaqala-ri erdi».

Oisha raziyallohu anho rivoyat qiladilar: «Bir kuni Fotima va Abbos Abu Bakr Siddiqning huzurlariga kelib, Fadakdagi yerdan hamda Xaybar g‘azotida olingan o‘ljalardan o‘z meroslarini talab qildilar. Shunda Abu Bakr Siddiq-«Janob Rasululloh sallallohu alayhi va sallam «Biz meros qoldirmagaymiz, bizdan qolgan narsa — sadaqadur, lekin Muhammad xonadoni uning orqali kun ko‘raveradi» deb aytganlar. Olloh taolo nomi birlan kasamyod qilurmen-ki, o‘zimni Payg‘ambar alayhissalomga yaqin tutib, ul zotning o‘gitlariga amal qilmog‘im qarindoshlarimga yon bosmog‘imdan afzaldur!»—dedilar».

15- bob. Ka’b ibn al-Ashrafning qatli haqida

Jobir ibn Abdulloh raziyallohu anhu rivoyat tsiladilar: «Janob Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Ka’b ibn al-Ashrafni kim qatl qilib kelgay? Chunki ul Olloh taolo birlan uning rasuliga behad ozor yetkazdi»,— dedilar. Shunda Muhammad ibn Maslama o‘rnidan turib: «Yo Rasulalloh, uni men o‘ldirmog‘imni xohlaysizmi?» — dedi. «Ha»,— deb javob berdilar Janob Rasululloh. Muhammad ibn Maslama: «Unday bo‘lsa, (hiyla uchun) yolg‘on gapirmog‘imga ijozat beringiz!»—dedi. Janob Rasulul-loh: «Gapiraver!» — dedilar. Muhammad ibn Maslama Ka’bning oldiga bordi-da, Payg‘ambar alayhissalomdan shikoyat qilgan bo‘lib: «Anavi odam bizdan sadaqa so‘radi, bizni ko‘p qiynadi,  men sening oldingga qarz  so‘rab keldim»,— dedi.  Shunda Ka’b:  «Ollohga qasamyod qilurmen-ki, hali ko‘p qiynalasizlar»,— dedi. Muhammad ibn Maslama gapida davom etib: «Darhaqiqat, biz unga ergashdik, endi ko‘raylikchi, pirovardida nima qilar erkan? Sen bizga bir vasaq yoki ikki vasaq taom qarz bersang!» — dedi. (Sufyon bunday deydilar: «Amr bizga bu hadisni bir necha bor rivoyat qildi-yu, lekin «bir vasaq yoki ikki vasaq» degan so‘zlarni aytmadi, men unga: «Bu hadisda «bir vasaq yoki ikki vasaq» degan so‘zlar bormidi?» — deganimda, u: «Ha, bor erdi»,— deb javob berdi»). Ka’b: «Unday bo‘lsa, garovga biror narsa beringizlar»—dedi. «Nimani xohlaysan » — deb so‘radi Muhammad. Ka’b. «Xotinlaringizni garovga qo‘yingiz-lar!» — dedi. «Qanday qilib (xunuk) xotinlarimizni garovga qo‘yamiz, axir sen arablarning eng chiroylisisan-ku?!»—dedi Muhammad. Bo‘lmasa, bolalaringizni garovga qo‘yingizlar!»—dedi Ka’b. Muhammad e’tiroz bildirib: «Bolalarimizni qanday garovga beramiz, axir odamlar: «Bir vasaq taom uchun bolalarini garovga qo‘yibdi»~deb aytmaydimi Bunday ta’na biz uchun or hisoblanadi Mayli senga qurol-yarog‘imizni garovga bera qolaylik'» — dedi Nihoyat, ular qurol-yaroqni garovga qo‘yishga va’dalashishdi. Shu kuni kechasi Muhammad ibn Maslama Ka’bning emishgan akasi Abu Noila (va yana bir kishi) brlan birga keldi, Ka’b chiqib ularni qo‘rg‘oniga taklif qildi Shunda, Ka’bning xotini «Bemahal tashqariga chiqma »—deb qarshilik bildirdi. Lekin, Ka’b «Bu kelganlarning biri ibn Maslama, ikkinchisi emishgan akam Abu Noila»,—dedi.Xotini, «Men qonning tomchilagan ovozini eshitayotgandekman», dedi.Ammo, Ka’b «Sixiy kishi kechasi o‘limga chaqirilsa ham, labbay deb javob beradi»,— deb unamadi. Muhammad ibn Maslama ikki sherigiga: «Men Ka’bning boshini mahkam ushlaganimda, sizlar unga tig‘ urasizlar»,deb ta’yinladi.Ka’b ularning oldiga tushib yo‘l boshladi, undan atir hidi anqib turardi Shunda Muhammad ibn Maslama «Men umrimda bugungichalik xushbo‘y hidni hidlamaganman » — deb soxta tilyog‘lamalik qildi. Ka’b ersa uning so‘zidan erib ketib «Mening xotinim ayollarining eng xushbo‘yi va go‘zalidir'»— deb maqtandi. Muhammad ibn Maslama unga «Boshingizdagi atir bo‘yidan hidlamog‘imga ijozat berasizmi »— deb aytdi. Ka’b rozilik bildirgach, Muhammad va uning sheriklari Ka’bning boshini hidladilar. Shu asnoda Muhammad uning boshini ikki qo‘li birlan mahkam ushlab, sheriklariga ishora qilgan erdi, ular uni o‘ldirdilar So‘ng, Janob Rasulullohning xuzurlariga kelib, bo‘lgan voqeani so‘zlab berdilar»

16- bob Abu Rofi’ning o‘ldirilishi haqida

Barro ibn Ozib raziyallohu an.hu rivoyat tsilurlarki, Janob Rasululloh bir guruh kishilarni Abu Rofi’ning oldiga yuboribdilar. Abu Rofi’ kechasi uxlab yotganda Abdulloh ibn Atiyk uyiga kirib, uni o‘ldiribdilar.

Barro ibn Ozib raziyallhuu anhu rivoyat tsilurlarki, Janob Rasululloh ansoriylardan bir necha kishini Abdulloh ibn Atiyk boshchiligida Abu Rofi’ning oldiga yuboribdilar. Abu Rofi’ yahudiylardan bo‘lib, Janob Rasulullohga ko‘p ozor yetkazar va ul zotning dushmanlariga yordam berar erdi, o‘zi ersa Hijoz yerdagi qo‘rg‘onida yashardi. Musulmonlar uning qo‘rg‘oniga yetganlarida kun botgan bo‘lib, odamlar podalarini uylariga qaytargan erdilar. Abdulloh sheriklariga «Sizlar shu yerda o‘ltira turinglar, men borib, darvozabon birlan tillashay, shoyad ichkariga kirolsam» — dedilar. Sung, asta darvozaga yaqinlashdilar-da choponlarini yelkalariga tashlab olib hojatga o‘ltirganday darvozaga tes kari qarab o‘ltirdilar, shunda hanuz ichkariga odamlar kirib turardi. Shu payt darvozabon chiqdi-da, «Ey Ollohning bandasi ichkari kiradigan bo‘lsang, kir, men darvozani yopaman - dedi. Abdulloh aytadilar «Men ichkari kirib berkinib oldim, darvozabon darvozani yopib, qulfladi-da, kalidlarni mixga osib ketdi. Men kalidlarni olib, darvozani ochdim Shunda Abu Rofi’ o‘z xonasida bo‘lib, boshqalar birlan suhbatlashib o‘ltirgan erdi. Hamsuhbatlari tarqalgandan so‘ng, men uning huzuriga ko‘tarildim. Qaysi eshikni ochib kirsam, ichkarisidan yana qulflab olardim, chunki odamlar meni sezib qolsalar, uni o‘ldirishga ulgurolmay qolaman, deb o‘ylardim. Nihoyat, u yotgan uyga yetib bordim-u, ammo qorong‘uda bola-chaqalari orasida bo‘lganidan uning aynan qaysi joyda yotganini bilolmadim, sekin «Ey Abu Rofi’'» —deb chaqirdim. Abu Rofi’ <Kim bu» — deb ovoz qildi. Men ovoz chiqqan joyga borib, zarb birlan qilich soldim, lekin hayajonlanganimdan o‘ldirolmadim, UNING baqirig‘idan qaytib chiqdim Biroz nafasimni rostlab, yana kirdim va «Ey Abu Rofi’, kim baqirdi'» — dedim Abu Rofi’ «Onangni g‘am bosgur, uyda begona erkak yuribdi, menga qilich urdi'»—dedi Shunda unga yana qilich urdim, ammo bu safar ham o‘ldira olmadim. Keyin qilichning tig‘ini qorniga shunday bosdimki, ikki bo‘lak qilib tashladim. Nihoyat, o‘ldirganimga ishonch xosil qilgach, eshiklarni bir-bir ochib, zinaning oxirgi pog‘onasiga tushdim. Yerga yetdim deb oyog‘imni qo‘ygan erdim, yiqilib tushdim, oyog‘imning boldir suyagi sinib ketdi. So‘ng, singan joyni sallam bilan bog‘lab ohista yurib ketdim. Darvozaga yetgach, o‘zimga-o‘zim «Biroz kutay, haqiqatan o‘ldirdimmi yoki yo‘qmi, bilayin'» — dedim Tong otib, xo‘roz qichqirtan paytda qo‘rg‘on tepasidan jarchining Hijoz ahlining savdogari Abu Rofi’ vafot etgani haqidagi xabari tarqaldi. Men sheriklarim huzuriga qaitdim-da «Ollox taolo Abu Rofi’ni o‘ldirdi, tezda bu yerdan ketaylik» — dedim Janob Rasulullohnin: huzurlariga borgach, bo‘lgan voqeani bayon qildim. Janob Rasululloh «Oyog‘ingni uzat »—dedilar, men oyog‘imni uzatdim, ul zot silab qo‘ydilar Muborak qo‘llarining sharofatidan keyin hech qachon oyog‘im og‘rimadi»

Barro ibn Ozibdan natsl kiladilarki, Janob Rasululloh Abdulloh ibn Atiyk va Abdulloh ibi Utba boshchiligida bir necha kishini Abu Rofi’ning huzuriga yuboribdilar Ular Abu Rofi’ning qo‘rg‘oniga yaqin borganlarida, Abdulloh ibn Atiyk «Sizlar shu yerda kutib turingizlar, men borib vaziyatni bilib kelay!»—debdilar. Abdulloh ibn Atiyk aytadilar: «Men qo‘rg‘onga kirishga urinib ko‘rdim, shu payt u yerdan mash’ala ko‘targan bir necha kishi chiqib qoldi, ular eshaklarini yo‘qotib, qidirib chiqqan erkanlar. Tanib qolishlaridan cho‘chiganimdan xuddi xojatga o‘ltirganday bosh-oyog‘imni libosim birlan yopib, teskari qarab o‘ltirdim. Shu payt eshik og‘asi' «Darvozani qulflamasimdan ilgari qo‘rg‘onga kiruvchilar bo‘lsa, kirsin!»—deb baqirdi. Men qo‘rg‘onga kirib, otxonaga yashirindim. Abu Rofi’ning hamsuhbatlari kechki ovqatni yeb bo‘lib uzoq suhbatlashib o‘ltirgach, tun yarmida uy-uyiga tarqaldi. Atrofga jimjitlik cho‘kkach, berkingan joyimdan chiqdim. Qorovulning darvoza kalitlarini bir kuvacha ichiga yashirganini ko‘rgan erdim, ularni olib, qo‘rg‘on eshiklarini ochdim. So‘ng, meni birov sezib qolmasin, deb tezda darvoza oldidan uzoqlashdim. Qaysi eshikka kirmay, ichkarisidan qulflab qo‘yib, Abu Rofi’ning huzuriga narvon birlan ko‘tarildim. U qorong‘u xonada yotgan erdi. Yotgan joyini topolmay: «Abu Rofi’!» — deb sekin chaqirdim. <'Kim u?» — deb Rofi’ ovoz berdi. Ovoz chiqqan joyni mo‘l qilich birlan qattiq urdim. Baqirgan ovoz keldi, lekin o‘ldirolmagan erdim. Unga yordam bermoqchi bo‘lgan kishiday ovozimni o‘zgartirib: «Ey Abu Rofi’, nima bo‘ldi?»—dedim. «Uzing kimsan, onang g‘amga botgur, uyimga begona odam kirib olibdi, meni qilich birlan urdi»,— deb baqirdi Abu Rofi’. Shunda uning xotini ham uyg‘onib ketdi. Men yana ovozimni o‘zgartirib, unga yaqinlashdim, u osmonga qarab chalqancha yotgan erdi. Qilichimning tig‘ini qorniga shunday botirdimki, hatto suyaklarining qisirlagani ham egaitildi Keyin, men hayajonlanganimdan narvondan tushayotib, yiqilib tushdim. Oyog‘im sindi, uni bog‘lab sheriklarim oldiga bordim. Ularga: «Boringizlar, Janob Rasulullohga xushxabar yetkazingizlar, men ertaga o‘lim xabarchisining ovozini eshitmagunimcha joyimdan jilmayman!»—dedim. Subh vaqtida jarchi uning o‘lganini xabar qildi. Men xotirjam yo‘lga chiqdim. Sheriklarimga, hali ular Janob Rasulullohning huzurlariga yetib bormaslaridan yetib oldim-da, shaxsan o‘zim Janob Rasulullohga xushxabar aytdim».

17-bob. Uhud g‘azoti

Bu bobga Olloh taoloning «Oli Imron» surasidagi quyidagi oyati karimalari mazmunan   taalluqlidur:    «Ey   Muhammad,    siz   ertalab    ahlingiz    oldidan   chiqib, mo‘minlarni jangga shaylab qo‘ygan vaqtingizni bir eslangiz, Olloh hammasini ko‘rib, bilib turuvchidur»

«Ruhan tushmangizlar, xafa bo‘lmangizlar, agar iymonda mo‘stahkam tursangizlar, haqiqiy g‘olib sizdursizlar. Agar bu safar sizlarga jarohatu musibat yetgan bo‘lsa, avvalgi jangda raqiblaringizga talofot yetgan erdi. Bu Dunyo hayotida g‘alaba qo‘ldan-qo‘lga o‘tib turgay, Olloh taolo (mana shunday) sinov birlan oralaringizdan haqiqiy mo‘minlarni bilib olgay va ayrimlaringizni shahid qilgay. Olloh taolo zolimlarni do‘st tutmagay, iymonli bandalarini avvalgi gunohlaridan poklab, kofirlarni halok qilgay. Olloh taolo sizlarni jihodda sinamay turib, sabr qiluvchi ekanliklaringizni aniqlamay turib, jannatga kiritadi, deb o‘ylaysizlarmi? Ulimga do‘ch kelmay turib shahid bo‘lmoqni orzu qilgan erdingizlar. Mana endi uni o‘z ko‘zingiz birlan ko‘rib turibsizlar!»

«Olloh taolo, sizlar uning rizoligi uchun kofirlar birlan urushib turganingizda, o‘z va’dasining ustidan chiqdi. Ammo, Olloh taolo va’da qilgan zafarni ko‘rib turib ham o‘rtalaringizda nizo’ chiqdi, sizlar boshliqqa bo‘yinsunmadingizlar, zaiflashdingizlar, ba’zilaringiz oxi-ratni xohlasa, ba’zilaringiz dunyoni tanladingizlar, natijada Olloh taolo sizlardan zafarni olib qo‘yib, yengildingizlar, bu sizlarga Olloh taolodan bir sinov bo‘ldi, Olloh taolo sizlarni kechirdi. Olloh taolo mo‘minlarga nisbatan muruvvatlidur!».

«Olloh taolo yo‘lida shahid bo‘lganlarni o‘lik deb o‘ylamangizlar!».