MUNDARIJA

Muqaddima
Axloq-odob sohasidagi qaytariqlar
Ibodatga doir qaytariqlar
Savdo-sotiqdagi qaytariqlar
Fitratni o’zgartirishdan qaytariqlar
Ichimliklarga oid qaytariqlar
Ovqatlanishdagi qaytariqlar
Kiyinishdagi qaytariqlar
Nikohga doir qaytariqlar
Hayvonlarga zulmdan qaytariqlar

Payg‘ambar o‘zi sizlarga ato etgan narsani olinglar, u zot sizlarni qaytargan narsadan qaytinglar va Allohdan qo‘rqinglar! (Hashr surasi, 7-oyat).

Abu Hurayra (r.a.) rivoyat qiladilar: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bunday deb aytdilar: «Sizlarni tark etib ketgan vaqtim davomida (ya’ni Qiyomatda uchrashgunimizga qadar) mening vasiyatlarimga amal qilinglar, chunki sizlardan oldingilar o‘z payg‘ambarlariga osiylik qilib halokatga uchraganlar! Men sizlarni nimadan qaytargan bo‘lsam, qilmanglar va nimani amr qilgan bo‘lsam, imkoningiz qadar ado etinglar!»
(Imom Buxoriy rivoyatlari)

MUQADDIMA
Bismillahir rohmanir rohiym

Barcha olamlarning Rabbi va Parvardigori Alloh taologa behisob hamdu sanolar bo‘lsin. Faxri Koinot - Payg‘ambarimiz Muhammad alayhissalomga, u zotning ashoblariga, ahli baytlariga salovotu-durudlar bo‘lsin.

Butun yer yuzidagi insoniyat, Sharqu G’arbdagi barcha qavm va millatlarga rasul qilib yuborilgan payg‘ambarlarning oxirgisi Muhammad mustafo sollallohu alayhi vasallam qiyomatga qadar odamzotni saodat va najotga yetaklovchi ulug‘ yo‘lboshchi bo‘lib qolaveradilar. Rasulullohning (sollallohu alayhi vasallam) shamoillari, xulq-odoblari har bir mo‘min-musulmon uchun katta ibrat, u zotning yashash tarzlari, ko‘rsatmalari, amr-qaytariqlari har birimiz uchun muhim dasturil-amaldir. Chunki Payg‘ambar alayhissalom yurish-turishda, muomala-muosharatda, holi hayotda va ibodatda, oilada va kishilar orasida, xullasi barcha sohada o‘z davrlarida ham, undan keyin Allohning rasuliga xos yuksak fazilatlar, oliy xulq sohibi bo‘lib qoldilar. Zotan, Nabiyning (sollallohu alayhi vasallam) o‘zlari ham: «Men yaxshi xulqlarni kamolga yetkazish uchun payg‘ambar bo‘lib keldim», deganlar. Yana bir hadisi sharifda: «Mo‘min kishiga berilgan narsalarning eng yaxshisi chiroyli xulqdir», deyilgan. Rasuli akram haqlarida so‘ragan kishilarga zavjalari hazrati Oisha: «Payg‘ambarimizning axloqlari Qur’on edi», deb javob berganlar. Haqiqatan Qur’onning barcha amrlari Rasulullohning (sollallohu alayhi vasallam) siyrat va suratlarida aks etgan.

Alloh taolo o‘z kitobida: «Payg‘ambar o‘zi sizlarga ato etgan narsani olinglar, u zot sizlarni qaytargan narsadan qaytinglar va Allohdan qo‘rqinglar» (Hashr, 7) deb marhamat etgan.

Ushbu kitobchaga janobi Rasulullohning musulmonlarni yaxshi xulqli bo‘lishga chorlovchi da’vatlari, u zot man etgan va ummatni qaytargan narsalar haqidagi hadislar jam etildi. Bizlarning burchimiz esa -ularni o‘qib, anglab, so‘ngra hayotda qo‘llash, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam nahiy qilgan, man etgan yomon illat-qusurlardan tiyilish. Zotan, janobi Rasulullohning o‘zlari ham: «Mening gapimni eshitib, yodlab, singdirib, so‘ngra ado etgan odamni Alloh ne’matlantirsin», deganlar. Alloh taolo barchalarimizga Payg‘ambar alayhissalomning axloqlari bilan xulqlanishni nasib aylasin!

AXLOQ-ODOB SOHASIDAGI QAYTARIQLAR

Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Halokatga olib boruvchi yetti narsadan qochinglar!», dedilar. «Ular nima, ey Rasululloh?» deyishdi. Janobi Payg‘ambarimiz: «Alloh taologa shirk keltirmoq,  sehr-jodu qilmoq,  nohaq birovni o‘ldirmoq, sudxo‘rlik,  yetimning haqqini yemoq, jang maydonidan  qochmoq,  begunoh pokdomon mo‘mina ayollarga tuhmat qilmoq», dedilar». (Imom Buxoriy rivoyatlari)

Mug‘iyra ibn Shu’baning kotibi Varrod rivoyat qiladi. «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam mish-mish tarqatmoqni, ezmalik qilmoqni, mol-dunyoni isrof etmoqni, ochko‘zlik qilmoqni, onalarga itoatsizlik etmoqni va qizlarni tiriklayin ko‘mib tashlamoqni (Islomdan avval arablarda shunday odat bo‘lgan) man qilganlar».
(Imom Buxoriy rivoyatlari)

Abdulloh ibn Umar (r.a.) rivoyat qiladilar. «G’azotlardan birida Payg‘ambar alayhissalom o‘ldirilgan ayol kishini ko‘rib achindilar va ayol kishilarni va yosh bolalarni o‘ldirishni man qildilar».
(Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari)

Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Badgumon bo‘lmanglar, badgumonlik eng yolg‘on so‘zdir, tirnoq ostidan kir qidirmanglar, bir-biringizga hasad qilmanglar, bir-biringizdan arazlamanglar va nafratlanmanglar, aka-uka tutinib, Allohning (solih) bandalari bo‘linglar», dedilar».
(Imom Buxoriy rivoyatlari)

Abu Said al-Xudriydan (r.a.) rivoyat qilinadi. «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Yo‘l bo‘yida o‘tirishdan saqlaninglar», dedilar. Shunda sahobalar: «Buning chorasi yo‘q, ey Rasululloh, chunki biz o‘tirib suhbatlashamiz», deyishdi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Bunga ko‘nmasanglar, o‘tiringlaru faqat yo‘lning haqqini ado etinglar», dedilar. Sahobalar: «Ey Rasululloh, yo‘lning haqqi nima?», deyishganida Rasululloh: «Ko‘zni nomahramlarga qaratishdan tiyish, o‘tuvchilarga aziyat bermaslik, salomga alik olish, yaxshilikka buyurib, yomonliklardan qaytarish», dedilar».
(Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari)

Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Ikki zaifning - ayolning va yetimning molidan uzoq bo‘lishingizni vasiyat qilaman», dedilar».
(Imom ibn Moja rivoyatlari)

Jobirdan (r.a.) rivoyat qilinadi. «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Zulmdan saqlaninglar, chunki u Qiyomat kunida zulumot bo‘ladi. Va yana baxillik va xasislikdan saqlaninglar. Chunki u sizlardan avvalgi ummatlarning   halokatga   uchrashiga,    qon   to‘kishlariga   hamda   harom narsalarni halol qilib olishlariga sabab bo‘lgan edi», dedilar». (Imom Muslim rivoyatlari)

Abdulloh ibn Umardan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh: «Sizlarning holingizga  voy  bo‘lsin!  Yana sizlar  mendan  keyin  kofir bo‘lib,  bir-biringizning gardaningizga (qilich) urib yurmanglar», dedilar. (Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari)

Adiy   ibn  Umardan   (r.a.)   rivoyat   qilinadi.   Rasululloh  sollallohu alayhi vasallam: «Hozir yana qaytarib aytaman, kimni biror ishga boshliq qilsak, ozi va ko‘pini (yashirmay) olib kelsin. Nimani bersak, uni olsin. Nimadan qaytarsak, uni olishdan o‘zini tiysin», dedilar. (Imom Muslim rivoyatlari)

Rasululloh   sollallohu   alayhi   vasallam   ummatlarini   birovlarni yanglishtirishdan man etdilar. (Abu Dovud va Ahmad rivoyatlari)

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam o‘zini odamlardan chetga olib, xilvatda zohidlik qilishdan man etganlar. (Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari)

Anas ibn Molik (r.a.) rivoyat qiladilar. «Biz hazrat Umarning huzurlarida o‘tirgan edik, u kishi: «Bizlar zimmamizga ortiqcha ish (vazifa) olmoqdan qaytarildik», dedilar».
(Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari)