NORMUROD NARZULLAYEV
(1934)



Normurod Narzullayev o‘zbek adabiyoti taraqqiyotiga o‘zining ko‘p qirrali ijodi bilan barakali hissa  qo‘shib kelayotgan shoirlardan biridir.

U 1934 yilning 7 iyulida Qashqadaryo viloyati Kasbi tumanidagi Xo‘jahayron qishlog‘ida dehqon oilasida dunyoga keldi. U yetti yillik ma’lumotni o‘z qishlogidagi maktabda oldi.   1948 yilda   Oxunboboev nomli Qarshi pedagogika bilim  yurtiga   kirib  o‘qidi. 1956 yilda Samarqand Davlat pedagogika institutining Til va adabiyot fakultetini imtiyozli diplom bilan bitirdi.

Mehnat faoliyatini 1956 yildan boshladi: «Lenin yo‘li» (Samarqand), «Qashqadaryo haqiqati» (Qarshi) ro‘znomalarida musahhih, adabiy xodim, bo‘lim mudiri va mas’ul kotib vazifalarida ishladi. 1968—1969 yillarda Alisher Navoiy nomli Samarqand Davlat dorilfununining o‘zbek adabiyoti kafedrasi aspiranturasida o‘qidi.

Normurod Narzullayev 1969 yilda O’zbekiston KP Samarqand shahar komiteti propaganda va agitatsiya bo‘limining mudiri bo‘lib ishladi. 1970 yil yanvaridan 1974 yil iyuligacha O’zbekiston Kompartiyasi Markaziy Komiteti madaniyat bo‘limining instruktori, sektor mudiri lavozimlarida xizmat qildi. 1974 yilda O’zbekiston SSR Yozuvchilar uyushmasi raisining birinchi o‘rinbosari va Rayosat a’zosi etib saylandi. 1976 yildan 1981 yilgacha O’zbekiston Yozuvchilar uyushmasida kotib va kotibiyatning a’zosi vazifalarida ishladi.

Shoir 1981 yil dekabrida O’zbekiston LKSM Markaziy Komiteti «Yosh gvardiya» nashriyoti bosh redaktori etib tasdiqlandi. 1991 yildan e’tiboran O’zbekiston Yoshlar Ittifoqi «Kamalak» nashriyotmatbaa birlashmasining bosh muharriri vazifasini bajarmoqda.

Shoir ijodiy faoliyatini 1954 yildan boshlaydi, vaqtli matbuot sahifalarida uning ilk she’rlari bosiladi. G’afur G’ulom nomidagi Adabiyot va san’at nashriyotida shoirning ilk she’riy to‘plami — «Suyunchi» (1965) bosilib chiqadi. Bugunga qadar shoirning o‘ttizga yaqin kitoblari bosilgan. «Sizni Vatan erkalar» (1966), «Mehr chashmasi» (1970), «Zarafshon zarlari» (1970), «Ufqlarda ko‘zlarim» (1973), «Yog‘du» (1974), «Nigohlar» (1976), «Lahza va larza» (1978), «Sevgi sehri» (1981), «Oq samanim» (1982), «Tong elchisi», (1984), «Shamolni ushlagan bola» (1985), «Yaxshilik deb yashayman» (1987), «Aniq zaqt» (1989) kabi to‘plamlarning muallifidir. Shoirning rus tilida «Visokoe solnse» (1974), «Dobriy svet» 1977), «Poyot dutar» (1977), «Mgnovenie» (1982), «Dixaniye trav» (1983), «Malchik poymavshiy veter» (1990) kitoblari chop etilgan. Bundan tashqari, shoirning «Muhabbatdan tug’ilgay» kitobi ozarbayjon, «Qo‘shchinor» to‘plami tojik tilida nashr etilgan.

Normurod Narzullayev asarlari chet ellik she’riyat muxlislariga ham yaxshi tanish: uning she’rlari ingliz, vetnam, chex, nemis, polyak, turk, hiyad, ispan, frantsuz kabi tillarga tarjima qilingan.

Normurod Narzullayev adabiyotga oid bir qator ilmiy, adabiytanqidiy maqolalar muallifidir. «Xalq bulbuli», «Do‘stlik mushoirasi» hujjatli filmlari ssenariysi,   «Vijdon isyoni»  dramasi  ham     uning qalamiga mansub.

Normurod Narzullayev «Narziy» taxallusi bilan qo‘shiqnavis shoir sifatida mashhur. Uning she’rlari asosida yaratilgan ko‘plab qo‘shiqlar Butunittifoq va respublika konkurslarida maxsus sovrin va diplomlar bilan taqdirlangan. Ayni paytda shoirning 200 dan ortiq qo‘shiqlari muvaffaqiyat bilan ijro etilmoqda.

Normurod Narzullayev badiiy tarjima sohasida ham samarali ijod etmoqda. Ayniqsa, Osiyo va Afrika mamlakatlari shoirlarining ijodidan qilgan tarjimalari o‘zbek kitobxonlariga manzur bo‘ldi.

Ijodkor 1974 yilda «Mehr chashmasi», «Zarafshon zarlari», «Ufqlarda ko‘zlarim» she’riy to‘plamlari uchun O’zbekiston Lenin komsomoli mukofoti laureati unvoniga sazovor bo‘lgan.

1984 yilda O’zbekiston respublikasida xizmat ko‘rsatgan madaniyat xodimi  faxriy  unvoni  berildi.

Normurod Narzullayev o‘z ovozi va ijod dastxatiga zga serqirra ijodkor bo‘lib, uning asarlarida yuksak grajdanlik, samimiyat, burchga sadoqat, Vatanga muhabbat, jonajon o‘lka tabiatiga, o‘z ona eliga maftunkorlik tuyg’ulari yetakchi o‘rinni egallaydi. Chindan ham u o‘zi aytganidek:

Qanot bo‘lib keldim dunyoga,
Qo‘shiq bo‘lib qolayin, deyman!,— deganda haq.

UCHQUN NAZAROV
(1934)



Uchqun Nazarov ko‘p qirrali ijod sohibi. U ham adib nosir, kinodramaturg, kinorejissor   1934  yili  Toshkent shahrida tavallud topgan. O’rta maktabni tugatgach, Toshkent teatr va rassomchilik oliy bilimgohishgag  rejissyorlik  bo‘limida   tahsil   olgan.   

Avval Qo‘qon  shahridagi  Hamza  drama teatrining bosh reyissyori, hozirgi   kungacha esa «O’zbek film» kinostudiyasining yetakchi mutaxassislaridan bo‘lib faoliyat  ko‘rsatib      keladi.

Uning adib sifatidagi ijodining boshlanpshi 60-yillarga to‘gri keladi. U o‘zining dastlabki «Odamlar» (1961) hikoyasi bilan keng kitobxonlarga, ustozlarga tanilgan. Ulkan adib Abdulla Qahhor o‘sha yillarda yozuvchi O’lmas Umarbekovning «Boboyong‘oq» hikoyasi bilan Uchqun Nazarovning mazkur «Odamlar» hikoyasini yoshlarning eng yaxshi asarlari qatoriga qo‘shgan edi. Shundan buyon adibning «G’urur» (1965, hikoyalar), "œJur’at"  (1977, qissa va hikoyalar), «Sadoqat»  (1965), "œListopad»   (1976,)   Moskvada rus    tilida    nashr etildi. Shuningdek, adibning  «Vernost»   (M.,    1987, rus tilida)   hikoya va   qissalaridan iborat    nasriy asarlari    to‘plami  chop    etildi.   Uchqun    Nazarov  o‘zining "œIqror», «Odamlar», «G’urur» kabi hikoyalari bilan keng kitobxonlar orasida munosib obro‘ topdi. Nasr sohasidagi uning so‘nggi va eng yirik asari «Chayon yili» romani ham o‘quvchiga manzur bo‘ldi.

Ma’lumki, Uchqun Nazarov bir qancha sahna asarlari ham yaratgan bo‘lib, ular orasida «Oina» (1987) dramasi shuhrat topdi va Hamza nomli drama teatrida sahnalashtirildi.

U kinorejissyor, kinostsenarist sifatida ham barakali ijod qilib kelmoqda. Ayniqsa, uning — «Surayyo», «Siz va yigit», «Shiddat», «Alangali sohil» va uch bo‘limdan iborat «Qo‘qon voqeasi» kabi badiiy filmlari elga, tomoshabinga manzur bo‘lgan. Ana shu so‘nggi filmi uchun unga  1977  yilda Hamza nomidagi Respublika Davlat mukofoti berilgan. U «O’zbekistonda xizmat ko‘rsatgan artist" hamdir. Eng muhimi, ijodkor qaysi janrda, qanday mavzuda asar  yozmasin, hamisha insoniylikni ulug‘lashga, ular o‘rtasidagi mehr-oqibat va sadoqatni ehtiyot qilishga, o‘zaro birbiriga muruvvatli, shafqatli bo‘lshnga chorlab keldi. Xuddi shu hol u yaratgan qahramonlarning   ma’naviy-axloqiy   butunligini   ta’minladi.

YO’LDOSH SULAYMON
(1935)



Samimiy va beg‘ubor tuyg‘ular bilan adabiyotimiz xazinasini boyitayotgan adiblardan biri Yo‘ldosh Sulaymondir. U 1935 yilda Qo‘qonning Oydinbuloq qishlog‘ida tavallud topgan.   O’rta maktabni bitirgach, yoshlar  yetakchisi,   muallim bo‘lib   ishlagan.   1960   yillarga kelib Farg‘ona Davlat pedagogika institutini   tugatgan. Shundan so‘ng uch sohada — maktabda,    madaniyat   o‘choqlarida, ro‘znomalarda    turli  lavozimlarda   faoliyat    ko‘rsatgan.   

U O’zbekiston Yozuvchilari uyushmasi Farg‘ona bo‘limini ham boshqargan. Hozirgi kunda esa «Adolat» ro‘znomasida mas’ul vazifani ban«aradi. Uning ijodi 50-yillardan boshlangan bo‘lib, shu kungacha o‘n beshdan ortiq she’riy, nasriy to‘plamlari hamda «Subhidam» (1973), «Vafo» (1979) kabi romanlari chop etilgan.

Yo‘ldosh Sulaymon avvalo bolalar shoiri sifatida adabiyotimiz qutlug‘ dargohiga kirib kelgan. Uiing «Biz sayohatchilarmiz», «Hamma havas qiladi», «Rahima-chi, vahimachi» kabi she’riy majmualari, beg‘ubor bolalik, beg‘araz do‘stlik, samimiylik, tabiatga mehr-muhabbat tuyg’ulari bilan to‘lib toshgandir.

Yo‘ldosh Sulaymon publitsist, ocherknavis va hikoyanavis sifatida ham barakali ijod qilib keladi. Uning «Katta yo‘lga chiqquncha», «Da’vatingni eshityapman, hayot»   (1967—1971)   kabi    ocherklari va  «Boqiy    umr» kabi hujjatli qissalari o‘zining badiiy puxtaligi, hayotiyligi, ehtirosli his-tuyg‘ularga boyligi bilan ajralib turadi. Ayniqsa, adibning «Sen mening quyoshimsan» nomli ocherklar to‘plamiga kirgan asarlari o‘zining tarixiyligi, realligi bilan e’tiborlidir. Unda asrlar mobaynida suv, erk, yer, Vatan uchun olib borilgan jangu jadallar qatnashchisi bo‘lgan ona xalq haqidagi samimiy tuyg‘ular kitobxon qalbiga chiroq tutadi.

Yo‘ldosh Sulaymon qaysi janrda, qanday mavzuda va kim uchun yozmasin, uning ijod tajribalari adibning «Subhidam» va «Vafo» romanlarining yaratilishida bir mahorat maktabi bo‘lib xizmat etdi, desak xato bo‘lmas. Shu jihatdan uning har ikki romani adabiyotimiz taraqqiyotida ham, yozuvchi ijodida ham sezilarli iz qoldirdi. Har ikki asarda ham yurtimizning, xalqimizning Oktyabr to‘ntarishi davri hayoti, kurashi, qurbonlari, orzu-umidlari, intilishlari keng jabhada ifodasini topdi. Xususan, «Subhidam» romaiidagi voqealar ancha tirband, murakkab, syujet chizig‘i ham shunga yarasha jiddiy. Unda 20-yillar o‘lkamizdagi siyosiy-ijtimoiy hayot fonida ikki sevishganlarning judolik azobida, ayriliqda ezilishi, ruhiy dramalari umumlashtirilgan. Undagi bosh qahramon Qo‘ldoshali mana shu ijtimoiy kurash yillarida o‘z sevgilisi Saodatni yo‘qotib qo‘yadi. Qo‘ldoshali dushmanlari esa Saodatni o‘z boy otasi bilan xorijga o‘tib ketgan deb aldashadi. Qo‘ldoshali ham sevikli yori dardi bilan Afg‘onistonga o‘tadi. Yozuvchi Qo‘ldoshalining musofirchilikda tortgan azob va iztiroblarini, yor dardida kuyganligini ishonchli tasvirlaydi. Qo‘ldoshali musofirchilikda bo‘lsa ham o‘z eli, yurti, ona Vatani, yoriga bo‘lgan muhabbati va sadoqatiga sodiq qolishi vafo jilovini tuta olganligini ko‘rsatadi.

Hamisha xushchaqchaq, chehrasidan tabassum arimaydigan beg‘ubor va samimiy qalbli adib hozirgi kunda yangi ijodiy ejalar bilan band.

ERKIN SAMANDAR
(1935)



Sho‘ro davri o‘zbek adabiyotining kamol topishida iste’dodli yoshlarning o‘rni va roli benihoyadir. Ular orasida jurnalist va publitsist, shoir, va dramaturg, nosir Erkin Samandarning ham o‘z ovozi, o‘ziga xos sozi bor. Erkin Samandar 1935 yili Xorazm viloyatining Xonqa tumanidagi Navxos qishloshda oddiy oilada dunyoga kelgan.

U o‘z tengdoshlari kabi o‘rta maktabni tugatgach, Xorazm Davlat pedagogika oliy bilimgohiga o‘qishga kirib, uni 1957 yilda tugatadi. So‘ngra O’zbekiston Fanlar akademiyasi qoshidagi A. S. Pushkin nomli (hozirgi Alisher Navoiy nomli Adabiyot ilmgohi) Til va adabiyot instituti aspiranturasida o‘qishni davom ettiradi. So‘ng Xorazm viloyatining nohiya ro‘znomalarida, «Xorazm haqiqati» ro‘znomasida hamda viloyat partiya va madaniy qurilish ignlarida mas’ul vazifalarni bajaradi. «Xorazm haqiqati» (1977) ro‘znomasida bosh muharrir bo‘lib ishladi. Shuningdek, «Yoshlik» hamda O’zbekiston radiotelevideniesi adabiy-dramatik ko‘rsatuvlari bo‘lim boshligi sifatida faoliyat ko‘rsatadi. Respublika Vazirlar mahkamasi raisnning o‘rinbosari ham bo‘ldi.

Erkin Samandar ijodkor, adib sifatida 50-yillar o‘rtalari adabiyotimizning qutlug‘ dargohiga kirib kelgan. Uning birinchi she’riy to‘plami «Amu jilolari» nomi bilan 1966 yilda chop etiladi. So‘ngra «Osmon to‘la nur» «Dunyoning yoshligi» (1970), «Vafo degan gavhar» (1975), «Sevgi fasllari» (1973), «Shedrost rassveta» (1973), «Mening yigit vaqtim» (1979), «Qabul soatlari» (1980), «Sohildagi bolalar» (1982), «Saylanma», «Yurakka yo‘l» kabi o‘ndan ortiq she’riy majmualari chop etildi. Mazkur to‘plamlarga kirgan deyarli barcha asarlarda yaxshi odamlar, go‘zal tabiat, insoniy muhabbat, sevgi va vafo, mehnat va hayot tashvishlari, armonlaru gumonlar, qisqasi chuqur ma’naviyat ildizlarini ochishga intilish seziladi. Ayniqsa, u yaratgan yuzdan ortiq qo‘shiqlar faqat magnit lentalari yoki plastinkalardagina emas, tinglovchilar qalbida ham muhrlanib qolgan. Uning «Fransiya daftari», «To‘qson daqiqa» (sakkizliklar), «Shom qo‘shiqlari» kabi turkum she’rlarida jahon ko‘rgan shoirning hayot va odamlar haqidagi falsafiy xulosalari o‘z badiiy in’ikosini topgan.

Erkin Samandar shoir sifatida «Qabul soatlari», «Sevishganlar shahri», «Komissar», «Erk sadolari», «Ajdodlar qilichi» kabi o‘nga yaqin dostonlar ham yaratgan, eng so‘nggi she’riy asari «Bahor fasli, yor vasli» deb nomlangan bo‘lib, u to‘qsonta sakkizliklardan tarkib topgan alohida turkumdir. Shuningdek, dramaturg sifatida «Javohir», «Ajdodlar qilichi», «Olma pishganda keling» kabi sahna asarlari Ogahiy nomli teatrda ko‘p vaqtdan beri qo‘yilib keladi.

Shuni ham alohida qayd etish kerakki, Erkin Samandar nosir sifatida ham ko‘plab publitsistik asarlar va ocherklar muallifidir. Ayniqsa, uning «Daryosini yo‘qotgan qirgoq» (1989) romani yetuk romannavis sifatida  ham shakllanayotganidan darak beradi. Unda  tabiat, Orol ekologiyasigina emas, eng muhimi, ma’naviyat ekologiyasi sohasida sodir bo‘layotgan qashshoqlik, fojea va ularning ildizlari, oqibatlarini ochish, muhabbat bilan qabohat o‘rtasidagi kurash hayotiy tarzda o‘z ifodasini topgan. Chin muhabbat, chin do‘stlik hamisha og‘ir bo‘lsa ham qabohat, xoinlik hiyonatdan ustun kelishi umumlashtirilgan. Unga «Lenin Xorazmda» va «Sevishganlar shahri» (1980) asarlari uchun respublika yoshlar mukofoti berilgan.

ERKIN VOHIDOV
(1936)



Hozirgi davr o‘zbek she’riyatining porloq yulduzlaridan biri iste’dodli shoir Erkin Vohidovdir. U 1936  yilning 28 dekabrida Fargona viloyati Oltiariq tumanida o‘qituvchi oilasida dunyoga kelgan. Erkin  Vohidovlar oilasi 1945 yilda Toshkentga ko‘chib kelgach, bo‘lgusi shoir shu yerda o‘rta ma’lumot oladi.

1960 yilga kelib, u Toshkent Davlat dorilfununining filologiya fakultetini tugatadi, so‘ngra turli nashriyotlarda muharrirlik qiladi. Avval «Yosh gvardiya» nashriyotida (1960—1963, 1975—1982), so‘ng G’afur G’ulom nashriyotida (1963—1970) bosh muharrir, direktor bo‘lib ishlaydi. Ayni chog’da «Yoshlik» oynomasiga boshchilik ham qiladi. U KPSS safida bo‘lgan va keyinchalik undan voz kechgan. Hozirgi kunda esa u O’zbekiston Respublikasi xalq noibi sifatida Oliy Kengash rayosati Oshkoralik qo‘mitasi rahbaridir. U Respublika adiblar ittifoqi boshligi hamdir. U adabiyotimizning qutlug‘ dargohiga o‘sha o‘rta maktab quchogidaligidayoq o‘zining beg’ubor, mazmundor she’rlari bilan kirib kelgan. Shoir G’ayratiy rahbarlik qilgan adabiy to‘garaklarda pishgan, chiniqqan. Uning birinchi she’riy to‘plami 1961 yilda «Tong nafasi» nomi bilan bosilib chiqqan edi. Shundan buyon shoirning o‘ttizdan ortiq she’riy majmualari o‘z o‘quvchisiga yetib borgan. Jumladan, shoirning «Qo‘shiqlarim sizga" (1962), «Yurak va aql» (1963), «Mening yulduzim» (1964), «Nido» (1965), «Lirika» (1965), «Palatkada yozilgan doston» (1967), «Yoshlik devoni» (1969), «Charog‘bon» (1970), «Dostonlar» (1973), «Xrzirgi yoshlar" (1971), «Muhabbat», «Tirik sayyoralar» (1980) kabv she’riy guldastalari va dostonlari o‘z kitobxoniga manzur bo‘ladi. Shuni ham alohida qayd etish lozimki, shoir she’riyati o‘zining ikki muhim xususiyati bilap o‘zga tengdosh shoirlar ijodidan farqlanib turadi. Avvalo, Erkin Vohidov — shoir deganda klassik adabiyotimizning ming yillik go‘zal va boy an’analarini hozirya davrda yangi pog‘onaga ko‘tarayotgan falsafiy shoir ko’z o‘ngimizda namoyon bo‘ladi. Qolaversa, inson va jamiyat muammosi shoir she’riyatining bosh o‘zagini tashkil etadi. U xoh tabiat haqida, xoh muhabbat haqida, xoh paxta va paxtakor haqida, xoh xorijiy mavzuda bo‘ladimi hamma-hamma o‘rinda jamiyat taqdiri, inson kelajagi haqida o‘zining falsafiy mushohadalarini o‘rtaga qo‘yadi. Shoir «Inson» she’rida:

Sobitu sayyorada inson o‘zing, inson o‘zing
Mulki olam ichra bir hoqon o‘zing, sulton o‘zing,—
degan xulosaga kelishi ham fikrimizning dalili desa bo‘ladi.

Erkin Vohidov faqat ijtimoiy-ishqiy she’riyat yaratib qolmay, balki hajviy-yumoristik she’rlar muallifi hamdir. Uning «Manfaat falsafasi», «Sen menga tegma», «Majlis qiling», «Donish qishloq latifalari» kabi she’rlarida ham kamoli inson uchun kurash muammosi bosh g‘oyani tashkil etadi. Erkin Vohidov bir qator ajoyib dramatik dostonlar muallifi sifatida ham ma’lum va mashhurdir. Xususan, uning «Ruhlar isyoni», «Istambul fojeasi» kabi dostonlari o‘zining badiiy barkamolligi, o‘tkir dramatik xususiyati bilan alohida ajralib turadi. Ayni chog‘da u mohir dramaturg hamdir. Uning «Oltin devor» asari ko‘p yillardan buyon Hamza nomli teatr sahnasidan tushmay kelishi ham shundandir.

Erkin Vohidov otashin publitsist va adabiyotshunos sifatida ham samarali ijod qilib kelmoqda. Uning «Shoiru, she’ru, shuur» kitobi shundan dalolat beradi. Shu bilan birga u mohir tarjimon sifatida S. Yesenin, L. Ukrainka, M. Svetlov, A. Blok, R. Hamzatov, S. Kaputikyan kabi iste’dodli shoirlarning she’rlarini o‘z ona tilida so‘zlata oldi. Uning tarjima sohasidagi mahorati buyuk nemis shoiri Gyotening «Faust» asari tarjimasida (1974) yuqori cho‘qqiga ko‘tarildi. Adabiyot oldidagi ana shu xizmatlari uchun u O’zbekiston Respublikasi xalq shoiri, Hamza mukofoti sovrindori bo‘ldi.

RAZZOQ ABDURASHID
(1936)



Razzoq Abdurashid toshkentlik. U 1936 yili    tavallud topgan. O’rta  maktabni  tugatgandan so‘ng, 1953—1958 yillarda  Toshkent Davlat dorilfununi filologiya  fakultetining jurnalistika bo‘limida tahsil ko‘rgan. So‘ngra, 1958—1964 yillarda «Gulxan» oynomasida, 1964—1966 yillarda esa «Lenin uchquni» ro‘znomasida, 1961—1969 yillarda «Yosh gvardiya» nashriyotida ishlagan. 1969—1971 yillarda Moskvadagi Oliy adabiyot kursida o‘qigan. Shundan so‘ng O’zbekiston Yozuvchilari uyushmasida maslahatchi, Respublika Radiosida muharrir, 1979 yildan to shu kungacha G’afur G’ulom nashriyotida yetakchi muharrirdir. Uning birinchi she’rlar to‘plami 1962 yilda «Yo‘l boshida» nomi bilan chop etilgan. Shundan buyon o‘ndan ortiq she’riy to‘plamlar, ko‘plab dostonlar hamda bolalar uchun she’riy asarlar yaratgan,

Uning «Kaftimda olam» (1969), «Qalbim qo‘lingda" (1970), «Yulduzlar hayoli» (1975), «Sukunat», «Yoruglik" (1983), «Otalar chirog‘i» (1986), «Yo‘l o‘rtasida» (1988) kabi to‘plamlari chop etilgan. Shuningdek, shoirning «Yulduzlar xayoli», «Toshfaryod», «Umrdan lavhalar» kabi bir qator dostonlari ham mavjud.

Bolalar uchun esa «Buvimning ertaklari» (rus tilida), «Quyonpolvonning ertaklari» kabi kitoblari ham; yaratilgan. Shuningdek, shoirning «Pritok»  (1979) to‘plami rus tilida Moskvada chop bo‘lgan. U tarjimon sifatida S. Vurg‘un, M. Jalil va Ye. Isayev asarlarini o‘zbek tiliga o‘girgan. Shoir barcha asarlarida Ona Vatan madhi, mehri, yor vasli va soginchi, go‘zal tabiat manzaralarini kuylaydi.

MIRAZIZ A’ZAM
(1936)



Miraziz A’zam ham bolalar, ham kattalar shoiri, ayni chog’da o‘tkir publitsist, yetuk tarjimon hamdir. U 1936 yili Toshkentda tavallud topgan. Toshkent Davlat dorilfununini tugatgach, Toshkent telestudiyasida, «G’uncha» bolalar oynomasida, so‘ngra «Yosh gvardiya», G’afur G’ulom nashriyotlarida muharrir bo‘lib ishlagan. Ko‘p yillar O’zbekiston Yozuvchilari uyushmasida maslahatchi, sarkotib yordamchisi bo‘lib  ishlagan.   

Uning    ijodi talabalik yillaridayoq boshlangan. Uning birinchi she’ri 1960 yilda «G’alati tush» nomi bilan chop bo‘lgan. Keyinchalik u 1972 yilda alohida kitob holida bolalarga sovg‘a qilingan. Uning birinchi she’riy to‘plami «Metallurg» (1964) nomi bilan chop bo‘lgan. Shundan so‘ng bolalar uchun «Aqlli bolalar» (1969, doston), «Senga nima bo‘ldi» (1970), «Yer aylanadi» (1973), «Yerga dovruq solamiz» (1970), «Bir cho‘ntak yong‘oq» (1990, saylanma) kabi bir qator ajoyib she’riy to‘plamlari bosilib chiqdi. Ularda bolalarning qalbi va tuyg‘ulari orqali olamni, odamni bilishga, yaxshilik bilan yomonlikni farqlashga, halol va pokiza mehnatni ulug’lashga intiladi.

Adib kattalar uchun ham bir qator salmoqli she’riy guldastalar yaratgan. Jumladan, «Sevaman» 1977), «Tuyg‘ular» (1980), «Sabot» (1983) kabi to‘plamlaridagi ko‘pchilik she’rlar o‘zining hayotiy va jozibaliligi bilan o‘quvchi qalbini zabt etadi. Shoir ana shu she’riy to‘plamlaridagi eng yaxshi she’rlarini va yangi yozilgan asarlari sarasini o‘zining «Haqiqatning ko‘zlari» (1988) saylanmasiga jamlab, talabchan o‘quvchisiga havola etdi.

Miraziz A’zam haroratli, shijoatli publitsist hamdir. Uning madaniy-adabiy merosni ko‘z qorachig‘idek asrashga da’vat etuvchi bir qator tarixiy-adabiy maqolalari shular jumlasidandir.

Adib mohir tarjimon, adabiyot va madaniyatning hormas targibotchisi ham. Uning turk, rus, nemis adiblaridan qilgan tarjimalari, ayniqsa, islom madaniyatiga oid tarjimalari qo‘pchilik mutaxassis va oddiy o‘quvchi ixlosini orttirdi.

Miraziz A’zam ijodi gullagan, sermahsul, serfayz bo‘lishiga ishonsa bo‘ladi.

NE’MAT AMINOV
(1937)



Hajviy adabiyotimizning yirik va  iste’dodli vakili Ne’mat Aminov 1937 yil   17 iyulda Buxoro   viloyatining  Romiton   tumanida   temirchi   oilasida  tug‘ilgan.   O’rta maktabni tugatgandan so‘ng (1954—1959 yillarda) Fayzulla Xo‘jaev nomidagi  Buxoro   pedagogika    oliy bilimgohining tarix-filologiya fakultetida tahsil ko‘rdi.

Ne’mat Aminov avval Buxoro viloyati radio eshittirish komitetida muxbir, so‘ng Sho‘ro Armiyasi saflarida xizmatda bo‘ldi. 1973 yilda u Toshkentga — «Mushtum» oynomasiga ishga taklif etiladi. Oynomada 1985 yilgacha mas’ul kotib bo‘lib ishlaydi. 1989 yilda «Sharq yulduzi» oynomasida bosh muharrir o‘rinbosari vazifasini bajardi. 1989 yildan «Mushtum» oynomasining bosh muharriridir.

Uning dastlabki hajviyasi 1965 yilda «Ustoz a’lam?» nomi bilan «Mushtum» oynomasida bosilib chiqqan. Adibning birinchi hikoyalar to‘plami — «Ikki pullik obro‘» (1966) unga obro‘ keltirdi. Shundan keyin hajvchining «Qirq uchinchi pochcha» (1970), «Labihovuz xandalari» (1973), «Jigari to‘kildi» (1974), «Tilla tabassumlar» (1977), «Chinorlar qo‘shig‘i» (1984), «Yelkasiz polvon»   (1986),  «O’g‘ri mushukcha»   (1987),    «Qahqaha»   (1987),   «Yallama yorim»     (1988),    «Cholbolaning ertaklari» (1990) kitoblari bosilib chiqdi.

Ne’mat Aminov (Shakar Dehqon) ustozlari G’afur G’ulom va Said Ahmadlar singari o‘z hajviy hikoyalarini og‘zaki hikoyalash san’ati ustasi hamdir.

Ne’mat Aminovning adabiyotga hissasi haqida gapirganda uning «Yolg‘onchi farishtalar» (1976-1984) deb nomlangan yirik satirik asari birinchi bo‘lib tilga olinadi. Asar yaxlit bir maqsadga qaratilgan «Yelvizak» va «Suvarak» qissalaridan iborat.

Ne’mat Aminov o‘zining «Yolg‘onchi farishtalar» kitobi uchun 1987 yilda O’zbekiston Yozuvchilar uyushmasining  Oybek nomidagi mukofotiga  sazovor  bo‘lgan.

Ne’mat Aminovning hikoyalari rus, ukrain, belorus, tojik, turkman, ozarbayjon, gruzin, qolmiq tillariga tarjima qilingan. Bundan tashqari, polyak, bolgar, rumin, chex, mo‘g‘ul, afg‘on, uyg‘ur, urdu tillarida ham uning asarlari bosilgan.

Hajviyotchi adib Said Ahmad, Sa’dulla Siyoyev, Anvar Muqimov, Anvar Obidjonlar qatoridagi noyob iste’dod sohibi sifatida o‘zbek adabiyoti satira va yumorini rivojlantirishda o‘zining munosib hissasini qo‘shib kelmoqda. Ana shu ulkan xizmatlari uchun unga O’zbekiston xalq yozuvchisi unvoni (1992) berildi.

BAROT BOYQOBILOV
(1937)



Talantli shoir Barot Boyqobilov Samarqand viloyati Urgut tumanida 1937 yili tug‘ildi. U avval o‘rta  maktabda, so‘ngra Alisher Navoiy nomli Samarqand Davlat dorilfununida ta’lim oldi. Bir qator ro‘znoma  va oynomalarda ishladi. Ko‘p yillar partiya rahbarlik organlarida ham faoliyat ko‘rsatdi. U «Muloqot» oynomasining tashkilotchisi, birinchi bosh muharriri hamdir.

Barot Boyqobilov talabalik yillaridayoq she’rlar yoza boshladi. Uning hozirga qadar yigirmadan ortiq she’riy to‘plamlari, jumladan, «Samarqand satrlari» (1962), «Visol» (1965), «Seni izlayman» (1968), «Samarqand ushshog‘i» (1969), «Afrosiyob» (1970), «Sonetlar» (1971), «Samar va Qand» (1973), «Sevgi xiyoboni» (1973), «Sharqiy kamalak» (1975), «Meni kuting, yulduzlar» (1976), «Visol va hijron» (1977), «Taburruk zamin» (1982), «Sonetlar» (1982), «Vatan tuprog‘i» (1983), «O’zbekistonda kim sokin yashaydi»  (1990) kabi kitoblari nashr etildi.

Barot Boyqobilov o‘zbek she’riyatida sonet janrining rivojlanishiga salmoqli hissa qo‘shib kelmoqda. Shoir o‘zi sevgan va tinimsiz mashq qilib kelayotgan sonet janrida juda ko‘p she’rlar yaratgan va uning o‘zbek she’riyatidagi imkoniyatini ko‘rsatib berdi.  1971 yilda nashr etilgan «Sonetlar» kitobi bu fikrning yaqqol dalilidir.

Shoirning sonetlari sodda uslubda yaratilgan bo‘lsa-da, ularda muhim mavzular yoritilgan. Vatanga muhabbat, insonning ma’naviy dunyosi, burch, sevgi, vijdon — bularning barchasi shoirni ilhomlantirgan manbalardir.

Barot Boyqobilov o‘nlab poemalar, shuningdek, «Kun va tun», «Shukuhli karvon», «Yulduzli osmon», «Notinch Xuroson» kabi she’riy qissalarning ham muallifidir.

Barot Boyqobilov Sarvar Azimov ijodi haqida monografiya hamda «Ijodning yulduzli onlari» essesini yaratgan.

U tarjima sohasida ham barakali ijod qilib jahon hamda rus klassiklarining nodir asarlarini, zamondosh adiblarning mashhur asarlarini o‘zbek tiliga mahorat bilan o‘girib kelmoqda.

O’KTAM USMONOV
(1938—1990)



Iste’dodli nosir, jamoatchi, jurnalist O’ktam Usmonov qisqa umr ko‘rsada ammo tarix o‘z muhriga oladigan hikoya, qissa va «Girdob» kabi ajoyib . roman qoldirib ketgan adibdir. U 1938 yilda Toshkent  viloyatining Qibray tumani, Baytqo‘rg‘on qishlog‘ida dehqon-bog‘bon oilasida tug‘ildi. O’rta maktabdan so‘ng Toshkent pedagogika institutiga   kirib o‘qidi. Uni   muvaffaqiyatli  tugatgach,  avval   «Lenin uchquni»   (1960— 1965), so‘ng «Sovet O’zbekistoni»   (1965—1972) ro‘znomalarida bo‘lim boshlig’i bo‘lib ishladi. 1972—1982) yillarda qariyb o‘n yil mobaynida Respublika partiya Markaziy qo‘mitasida, so‘ng O’zbekiston Yozuvchilari uyushmasida kotib xamda umrining oxirigacha «Sovet O’zbekistoni» ro‘znomasida bosh muharrir vazifalarida ish olib bordi.

Adib   ijodining   boshlanishi   asosan   50-yillarning so‘nggi, 60-yillarning boshlariga to‘g‘ri keladi. U avval hikoyanavis,   so‘ng   qissanavis   va   pirovard  romannavis sifatida   el-yurtga   tanildi.   Uning   birinchi   hikoyalar to‘plami  1964 yilda  «Guldasta»    va  1965 yilda    «Bas boylashgan bola»  nomlarida nashr  etiladi.  1970 yilga kelib,  «Bahor chaqmoqlari» nomi bilan mazkur asar va bir qator    hikoyalar  jamlanib  to‘plam    holida    nashr bo‘ladi. So‘ngra, adibning «Notinch kecha»  (1976), «Sirli sohil»   (1981)  kabi ikkita hikoyalar to‘plami o‘quvchiga taqdim  etildi.  Ushbu  hikoyalarda  adibning ma’naviyat, odamiylik va  insoniylik  haqidagi   xulosalari rang-barang  obrazlar  timsolida,  hayotiy  detallarda umumlashtiriladi.

U qissanavis sifatida «Bahor chaqmoqlari» (1970) dan so‘ng «Kishan», «Qismat» kabi bir qator jiddiy asarlar ham yaratdi. Har ikki asar ham kitobxon va adabiy tanqid tomonidan yaxshi baholandi. Shuni aytish kerakki, adib O’ktam Usmonov ijodi jarayonida «Girdob» (1979) romani alohida rol o‘ynaydi. Unda bir qator olimlar xarakterini yaratish misolida adolat bilan nohaqlik, sadoqat bilan xiyonat o‘rtasidagi kurash jarayoni zamonaviy ruhda mahorat bilan umumlashtirilib beriladi. Shuning uchun ham mazkur roman 1980 yilgi Oybek mukofotiga sazovor bo‘ladi.

Yozuvchining bir qator  asarlari, jumladan,  «Chest» (1977), «Rasskazi (1983), «Nayedine» (1982) «Ojidanie" (1986) kabi hikoya va qissalari, romanlari rus va qardosh tillarda chop etilgan. Adib 1990 yil 3 yanvarda hayotdan ko‘z yumdi. U qoldirgan madaniy meros esa undan yodgorlik bo‘lib qoldi.