Жиловланган Африка ёхуд см-сшил «прикол» Ораларингизда Ҳиндистонга борганлар борми? Бор бслса, жуда схши. Ҳиндистонга борганлар схши билади, самолёт тепага кстарилаётган пайти қулоқларингиз шанғиллаб қолади, шундоққина ёнингизда стирган одамнинг гапини ҳам сшитолмайсиз... Шу сринда савол туғилади: Хсш, бунга Ҳиндистоннинг нима даҳли бор, нима, самолёт фақат Ҳиндистонга учадими ёки сзи бу хабарни футболга нима алоқаси бор, деган. Ҳа снди, «Темир хотин»даги Қсчқор ака айтганидек, бусм бир гапда. Мақолани бир амаллаб бошлаш керак-ку. Газетхонлар ҳам гувоҳи бслсин, мақолани бошлашда қанақа антиқа нарсалар хаёлимизга келишини.
Айтишларича, 2014 йилда Бразилисда бсладиган мундиалда вувузелалар бслмас скан. Чунки бразилисликлар ундан ҳам антиқасини сйлаб топишармиш. Аҳ, африкаликлар, жуда ғалати халқ бслар скан булар, футболчилари киритилган голларни ҳар хил антиқа ёввойи рақслар билан нишонлашганида мухлисларининг ҳам қандайдир бир «касали» бслса керак, деб сйлардим. Ҳа, бор скан, касаллик ҳам гапми, даволаб бслмайдиган даражада жиддий «касали» бор скан. Асингизда бслса, «Жиловланмаган Африка» деган туркум ҳужжатли фильмлар бсларди бир пайтлари, шу фильм номини ким сйлаб топган бслса пешонасидан спса арзиркан, «Жиловланмаган Африка»мас, аслида «Жиловлаб бслмайдиган Африка» деса ҳам бславераркан. Бунча қайсар бслмаса бу халқ. Бутун дунё қарши чиқди, улар сса кекирдакларини срим метр қилиб чсзганча вувузела чалавердилар, парво ҳам қилишмади-с. Қайтанга товарларини бутун дунёда стказишди. Ҳатто бизгача етиб келди. Гувоҳи бслгандирсиз, Хушнуд Худойбердиев қандайдир танлов стказиб, совринига вувузела қсйибди.
Африкаликлар футболга зарба берганликлари етмаганидек, санъатни ҳам анча мунча обрссини туширишди. Яқинда дсстларимиз билан бир кафега кирдик (бу ерда сизнинг кафенгизнинг номи бслиши мумкин сди, сссиз). Бир пайт кафенинг хонандалари саҳнага чиқиб келди, улардан баъзиларининг қслида сурнай бор сди, уни ксриши билан ёнимиздаги бир дсстимиз тапир-тупир қилиб, сшик томон илдамлай бошлади, «Тинчликми?» деб ссрасак, «Вувузела» деди-ю, мингга қсйиб «Ау погоди»даги қуённи расмини чизворди». Олдинлари, шу боланинг сурнай лазгига рақсга тушмаса томоғидан овқат стмасди.
Лекин, тан олиш керак, мундиал баҳона анча бизда ҳам ижобий ишлар амалга оширилди. Сал аввал чивин босиб ётадиган сомсахоналарни бугун таниб бслмайди. Ан атрофлар ободонлаштирилиб, катта мониторлар срнатилган. Тандирларга футболчиларнинг суратлари илинган. Сомсалар ҳам «Jabulani» тспи шаклида думалоқлашганми-ей. Олдинлари ҳуввилаб ётадиган жойлар, қий-чув бслиб кетган. Ҳозир футбол ишқибозлари «Спорт» каналидан бераётган «Хабарлар» дастурларини ҳам уйда смас, сшанақа катта монитор срнатилган сомсахона ва кафеларда ксра бошлашни одат қилишган. Барибир мундиал бошқача турнир-да. Футбол мухлисларимиз сони ҳам сна анча ортган бслса ажабмас, қани сди сша снги келган мухлислар учун сзимизни футболчилар ҳам бир чиройли учрашувлардан уюштириб беришса. Шу сринда Одил Аҳмедовга миннатдорчилик билдириб стиб кетай, мундиал арафасида мухлисларни ҳеч ёлғиз қолдирмагани учун. Яхши реклама ролиги бслибди, лекин чслда ишлашганига тушунмадим. Бу компаниснинг антеннаси чслда ҳам кстаради, деган маънодами ёки бизнинг футболчилар келгуси мундиалга чслда тайёргарлик ксришадими, ишқилиб ақлим етмади. А екламада Одил Аҳмедовнинг овозисм ғалати чиқспти, менга схшаб томоқни шамоллатган бслса керак.
«Аиначи ва чумоли» сртагини болалигимизда ҳаммамиз сқиганмиз. Чумоли ёз бшйи меҳнат қилади, ниначи дам олади, қишда ниначи чумолининг уйига бошпана ссраб боради... Хуллас, сша сртакнинг снги талқини билан латифаларни бошлаймиз...
АИААЧИ ВА ЧУМОЛИ (Замонавий талқини)Азнинг иссиқ кунларидан бирида сша бизга таниш меҳнаткаш чумоли маза қилиб дам олиш срнига тинмай меҳнат қиларди. Аиначи сса ёзги «дачаси»да бассейнга тушиб, дискотекаларга бориб, мундиал баҳсларини томоша қилиб, ниначихонлар билан чақ-чақлашиш билан банд. Чумоли ниначини ксриб ҳаваси келса-да, сзини юпатадиган сгона ссзни такрорлаб қсйибди:
— Ҳали қиш келсин ксрамиз, ким слло қилишини, итдек слиниб олдимга келади, остонадан йслатмайман, қараб турсин, — дейди. Чумоли бечора ҳатто қиш ғами деб, мундиал баҳсÂларини ҳам ксрмай, қулоқлигини тақиб, «Машъал»Âдан сшитиб юраверади.
Шу тариқа ёз тугаб, куз келади. Куз срнини бир пасда заҳира сриндиғида стирган қиш сгаллайди. Қор гупиллаб ёғаётган бир оқшомда чумоли уйчасидаги креслода футбол ксриб слпайиб ётибди, дастурхонда ҳамма нарса муҳайё: чигиртканинг сонидан табака, капалак гсштидан димлама, мевалардан срикнинг қуритилган псчоғи... Чумоли деразага қараб, хаёлга чсмибди: «Тушунмадим, ниначи нимага келмаспти? Қиш бошланганига бир ой бслди, ҳисоб бсйича у «уже» декабрда келиб менга слиниши керак сди». Шу пайт чумолининг уйи олдига бир лимузин келиб тсхтайди.
— А, тавба, — дейди чумоли.
— Бу ким бслди скан?
Ҳайдовчи лимузиндан тушиб, орқа сшикни очади, машинадан сша дангаса ниначи тушади, сгнида чарм куртка, бсйнида шарф, ёнида иккита ниначи хонимлар.
Чумолининг «совсем» мазаси қочади. «Артак «парод» бслди-ю» деб сйлайди ичидан.
— Тинчликми, ниначи? — дейди қсрқа писа.
Аиначи:
— Оғайнилар қссрда қсймай Ларижга чақиришспти, сен билан хайрлашгани келдим, ҳовлимга қараб турарсан, холодильникни счирмай кетспман. Сенга Ларижда нима олиб келай, бирорта истагинг борми?
Довдираб қолган чумоли:
— Ҳа, бор, биргина истагим бор, Ларижда Фонтейн исмли бир сртакчи билан Доменек исмли мунажжим сшармиш. Бири «Чумоли ва Аиначи» деган сртакни тсқиган, сна бири «Франяис чемпион бслади» деган сртакни сйлаб топган. Ўшаларни мен учун қуюққина қилиб бир сскиб қсй. Иккаласинисм сртаги стмади-с, аблаҳлар — дебди.
Ҳа, бу йилги мундиалда ксплаб сртаклар амалга ошмади. Чемпионлик тожини йиллар давомида галма-галдан сзаро олди-берди қилиб келган термалар доғда қолишди. Дунё снги чемпионни қарши олди. Футбол тахтини кекса қироллардан бири смас, балки ёш, навқирон шаҳзодалардан бири сгаллади.
КИМ КИМАИ ЎА ГАТДИ?А¦иркда бир тадқиқотчи икки сичқонни қоринлари оч бслишганида бурунлари ёрдамида қснғироқ чалишга сргатибди. А¦ирк ходими сичқонларни қслга сргатганидан хурсандмиш. Анди гапни сичқонлардан сшитинг. Сичқонлардан бири иккинчисига шундай дермиш: «Бу аҳмоқ одамни барибир қслга сргатдик-а, қснғироқни ҳар босганимизда пишлоқ беради, ва-ҳа-ҳа, кулавериб слиб қолсам керак, одамлар шунақа содда бслади, деб ҳеч сйламаган сдим».
Мундиал давомида Месси ва А оналдулардан ҳам ксп бора тилга олинган башоратчи саккизоёқнинг хаёлидан нима стаётганини снди сзингиз тасаввур қилаверинг. Ҳа, бу йилги мундиалда саккизоёқ жуда машÂҳур бслди. Аштинг, улар ҳақида снгиси.
Ҳайвонот боғида иккита саккизоёқ қсл ушлашиб айланиб юришарди. Аркак саккизоёқ секин сгилиб, севгилисининг қулоғига шивирлабди:
— Қандай гсзал тун-а, севгилим. Ой, юлдузлар, сен ва мен... Бу ажойиб романтик тунда сен билан мен мана бундай шаклда қслни қслга, қслни қслга, қслни қслга, қслни қслга, қслни қслга, қслни қслга, қслни қслга, қслни қслга бериб (8 та бслди шекилли-а) айланиб юрибмиз.
ФУТБОЛ УЧА АШУВИБир куни срмон чемпионатига чиқолмай қолган иккита терма жамоа: чумолилар ва қирқоёқлар термалари сртоқлик учрашуви ташкиллаштиришибди. Учрашув бошланадиган вақтда чумолилар жамоаси майдонга чиқиб келишибди. Қарасалар қирқоёқлар ҳали ҳам чиқишмабди. Кутишибди, кутишибди. Учрашувнинг биринчи тайми ҳам скунланибди. Иккинчи тайм бошланиши арафасида қирқоёқлар чиқиб келишибди. Чумолилар жамоасининг сардори хавотир олиб ссрабди:
— Аимага бунчалик кечикдингизлар?
Уларнинг сардори:
— Қирқта оёққа бутса кийишни сзи бсладими, оғайни, дермиш.
«МУАДИАЛГА БОА ГАА» БЎА ИЎрмон қироли шер мундиалнинг финал репортажи бошланган пайти срмак қиламан, деб икки баклажка пиво ва кийик сонини холодильникка солиб қсйибди. Буни сезиб қолган тулки уларни сғирлаб, маза қилиб ебди, пиволарни ҳам ичиб, ксздан ғойиб бслибди. Аарсаларининг холодильникдан «ухлатилганлигини» ксрган шернинг нерви чиқиб кетибди, дарҳол срмондаги барча ҳайвонларни йиғибди. Ҳамма йиғилгач, шер дебди:
— Бу ишни ким қилган бслса, қслини кстариб, бир қадам олдинга чиқсин, дебди.
Бу гапни сшитиб, ҳамма ҳайвонлар жим бслиб қолишибди. Шу пайт бсри мажлисга кечга қолиб келибди.
Бсри:
— Бу ерда нима бслспти, «пайок»ка шакар келдими, дейман?
Тулки тулкилигини қилиб, дебди:
— Ундан ҳам зср снгилик, Шер Арслонович мундиал финалига битта чипта бор, ким бормоқчи бслса, қслини кстариб бир қадам олдинга чиқсин, ейиш-ичиш, виза текин, деспти.
Бу гапни сшитиб, оғзининг сслаги оққан бсри икки қслини кстариб, сн метр олдинга чиқибди.
Шер:
— Бслар скан-у, бошқаларга рухсат, дебди.
Бсри хурсанд, шернинг орқасида унинг кабинетига кирибди. Шу-шу, шер бсрини икки кун тинмай уриб, тишларини тскиб, оёқларини синдириб ташлабди. Бсри реанимаяисга тушиб, бир ҳафта ҳеч кимга ксринмабди. Бир ҳафтадан кеÂйин оқсоқлана-оқсоқлана суллайган ксйи йслнинг четидан келаётганмиш.
Уни ксрган тулки гап отиб:
— Ҳа, Бсри бойвачча, менинг орқамдан мундиалга бориб келдинг, раҳмат ҳам демайсан, қойил, мундилга бориб юриш-туришинг ҳам сзгарибди, дермиш.
ФУТБОЛ МАҚОЛЛАА ИЛаслаша паслаша гол бслур!
* * *
Ҳимосчи сенга айтаман, дарвозабон сен сшит!
* * *
Гол бслмаса дарвозанинг тсри қимирламайди.
Ҳамза Ақубовwww.uff.uz
