Ahmad Lutfiy
SAODAТ ASRI QISSALARI
Oydinliklar sari
2-kitob
BUYUK MO’JIZA
Makka ahli orasida mishmish tarqatildi: go’yo Rasululloh Qur’onni o’zlari o’ylab chiqargan emishlar, so’ngra Olloh kalomi deb odamlarni yo’ldan ozdirayotgan emishlar.
Bu g’irt tuhmat edi. U kishining yolg’on gapirmayotganlarini mushriklar juda yaxshi bilishardi. Bolaliklaridan hammaning ko’zi o’ngida to’g’riso’z, durust bir inson bo’lib o’sgan Rasulullohning o’ta andishali ekanliklarini ko’p bor sinashgan edi. Qur’on uydirma bo’lsa, o’sha zahoti issig’ida bu ishning tagiga yetish mumkin edi. Chunonchi, Olloh taolo navbatdagi bir oyatni tushirib bu masalani butkul oydinlashtirdi:
«Ayting (Ey Muhammad): «Qasamki, agar bor insu jin mana shu Qur’onning o’xshashini keltirish yo’lida birlashib, bir-birlariga yordamchi bo’lsalarda, uning o’xshashini keltira olmaslar». (Al-Isro surasi, 88)
Nabiyyi akram (s.a.v.) insonlarga yetkazgan ilohiy, muqaddas bir kitob bo’lmish Qur’onni «uydirma, inson kalomi» deganlarga haq va adolat bilan fursat berildi. Unga o’xshash bir kalomni aytishning uddasidan chiqsalar, tamom, shu bilan Muhammadning da’vosi nihoyasiga yetar, mag’lubiyatga uchrar edi.
«Olloh kalomidir», deya takdim etilayotgan Qur’on arab tilida, mushriklar esa, arabchaning eng mukammal jihatlarini ham chuqur biladigan, adabiyotga zo’r havas bilan qaraydigan qavmlardan edilar. She’r o’qishar, o’qiganda ham juda mukammal, turganni yugurtiradigan, yugurganni to’xtatadigan, janjal chiqarishga yoki janjalni to’xtatishga qodir she’rlarni o’qir, ham nasr yo’lida, ham nazm yo’lida istagan adabiy ifodani tan
Muhim eslatma: kitobning qayerida bo’lmasin, «vahiy keldi», «oyat tushdi» yoki «Qur’onning balog’atli ifodasi» deyilar ekan, albatta Qur’oni karimning, oyatlarning asli tushunilsin. Bu kitobda oyatlarning ma’no tarjimalari berilyapti, xolos. Тarjima Qur’on bo’la olmaydi. (Muharrir.)
Kitobdagi Qur’oni karim ma’no tarjimalari Alouddin Mansurga oiddir.
qid qila olishar edi. Ularning orasida Damashqdan to Yamangacha dong’i ketgan shoirlar bor edi. Ularga bir necha og’iz shirin so’z va maqtov aytilsa yoki bir nechta qizil tuya va’da qilinsa, kifoya, bu ulkan muammo tez hal bo’lardiko’yardi.
Abu Jahlga xushxabar jo’natildi. Agar Qur’onning kalomiga o’xshash bir so’z yo bir xitob aytilsa, bu masalaga barham beriladi, deyildi. Ammo bu xushxabar uni xursand qilish o’rniga damini ichiga yuttirdi. Abu Sufyon ham jim bo’lib qoldi. Axnas ibn Shariq ham bosh egdi. «Men sizlarga Muhammad hikoya qilayotgan afsonalardan ham qiziqroq masallar aytib berishim mumkin», degan Nadr ibn Horis xam go’yoki og’ziga talqon soldi.
«Insu jinlar birlashib, bir-birlariga yordamchi bo’lsalar ham, 6u Qur’onga o’xshash kalomni keltira olmaslar», deyilibdimi, ajabo?! O’ho’, shuyam ish bo’ptimi, qani, ko’raylikchi», deya yeng shimarib, Qur’ondan xam go’zal nasriy yo nazmiy asarni o’rtaga qo’ygan kishiga kim nima ham deya olar edi?
Ammo bunga hech kim jur’at qilmadi. Тog’ni o’rnidan qo’zg’atish, ummonlarni suzib o’tish balki mumkindir, ammo bu ilohiy kalomga o’xshashini yaratish kimsaning qo’lidan kelmasdi.
Shu tariqa bunday musobaqaga chorlov javobsiz qoldi. «Mana, Qur’onga teng keladigan kalomni men bayon etaman!» deydigan bir mard topilmadi.
Bu orada Fil surasi tushirildi:
«(Ey Muhammad,) Parvardigoringiz fil egalarini qanday (halok) qilganini ko’rmadingizmi? U zot ularning (Ka’batullohni vayron qilish uchun qo’llagan barcha) hiylanayranglarini barbod qilmadimi? U zot ularning ustiga sopoldan bo’lgan toshlarni otadigan to’pto’p qushlarni yuborib, ularni (qurtqumursqalar tomonidan) chaynab tashlangan somon kabi (ilmateshik) qilib yubordi!»
Bu oyatlarni eshitganlarning xayolida bundan qirq yettiqirq sakkiz yil muqaddam bo’lib o’tgan fojiali voqea qayta jonlanganday bo’ldi. Oltmish ming kishilik juda katta bir qo’shinning bir necha daqiqadayoq osmondan yomg’irdek yoqqan mayda toshlar bilan mahv etilishi, oldilariga solib haydab kelgan filning Ka’ba tomonga yurishdan chekinishi va shunga o’xshash g’aroyib hodisalar...
Qubas ibn Ashyam o’sha zamonga oid xotirasini bunday bayon etgan edi:
«Onam meni orqasiga opichib oldi. Abraxa lashkari yer bilan yakson bo’lgan joyga bordik. Filning sasib ketgan ko’kimtir jasadi meni shu qadar qo’rquvga soldiki, o’shanda biz ko’rgan manzarani eslasam, hanuzgacha ko’z oldimdan ketmaydi».
Rasulullohdan achchiq bir mag’lubiyatga uchragan mushriklar buning alamini qanday olish haqida tinimsiz bosh qotirdilar.
— Ibn Abu Kabsha umr bo’yi urinsak ham qo’limizdan kelmaydigan bir ishga taklif etib, bizni sharmanda-yu sharmisor qildi. Endi biz ham unga qiyomat kunigacha urinib uddasidan chiqa olmaydigan bir ishni taklif etaylik, shundagina uni mag’lub etamiz, — degan fikr o’rtaga tashlandi. O’sha zahoti turlituman mulohazalar yog’ila boshladi.
— Shoshmanglar, birodarlar. U shunday bir ish bo’lishi kerakki, undan mushkulroq bir ishni topish mumkin bo’lmasin. O’rniga mana bunday qilsak bo’larkan, deyilmasin.
Bu ham to’g’ri fikr edi. Boshlar egildi. Zehnlar butkul shu muammo bilan band bo’ldi.
—Daraxtni yurgizsin...
—Suvni teskari tomonga oqizsin...
Lekin bu takliflar ma’qul ko’rilmadi. Nihoyat, Abu Jahl fikr bildirdi:
—Oyni ikkiga bo’lsin: bir bo’lagi bir tepalikning, ikkinchi bo’lagi boshqa tepalikning ustida charaqlab tursin, so’ngra yana birlashtirib, asl holiga qaytarsin, dedi.
Bu gap hammaga ma’qul bo’ldi, yuzlarda tabassum balqdi. Hech kim bundan zo’rroq taklifni kirita olmas edi. Ko’kda charaqlab turgan, yetishish mumkin bo’lmagan oyga kim ham hukmini o’tkaza oladi? Bu hatto tasavvur qilib bo’lmaydigan bir ish edi. Valid Abu Jahlga minnatdorona boqdi:
—Ofarin, yo Amr, hech kim bundan mushkul, bundan qiyinroq bir ishni o’ylab topa olmas edi, — dedi.
—Bugundanoq Ibn Abu Kabshaning mag’lubiyatini ko’rib turgandayman, — dedi Umayya.
Utba esa:
— Agar bu safar ham bizni mag’lub etsa... — deyayotgan edi, Valid uning so’zini bo’ldi:
— Yo’g’e, ey Utba, bu safar uning mag’lub bo’lishiga ishonaver, — dedi.
So’ngra nigohlarini Abu Jahlga qadadi:
— Obbo cho’chqayey! — dedi, keyin boshqalarga qarab davom etdi: — Naqadar mug’ambir odam ekanini bilsangiz edi.
Abu Jahl bu iltifotdan mamnun bo’lib ketdi:
—Rahmat senga, amakijon, — dedi.
Abu Lahab ham Abu Jahlni qutladi:
— Uning bema’ni, behuda da’vosi mana endi barbodbo’ladigan bo’ldi. Va sen hoshimiylarga isnod keltirgan bu payg’ambarlik safsatasiga barham berasan. Men bosh
liq barcha hoshimiylar buning uchun sendan juda minnatdor bo’lamiz, ey Amr! — dedi.
Bu majlis Makkadan sakkiz chaqirimcha naridagi Mino degan joyda o’tkazildi. Risolat taxtining oxirgi va eng ulug’ sultoni janobi payg’ambarimiz ham o’sha kuni Minoda edilar.
U zotni o’zlari to’plangan joyga taklif etishlari qoldi, xolos. Хabar jo’natildi, ko’rishmoqchi bo’lganlari bildirildi.
Ollohning seviklisi (s.a.v.) taklifni qabul qilib, ularning yoniga keldilar.
— Bizga payg’ambarligingga doir ochiqravshan dalil kerak, — deyishdi.
— Nima xohlaysizlar?
— Oyni ikkiga bo’l, dedi Abu Jahl. Bir parchasi Abu Qubays (Safo) tepaligi, ikkinchi bo’lagi Qayqaon tepaligi ustiga kelsin. Buni hamma ko’rganidan so’ng bu ikki parcha yana bir-biriga yopishsin. Agar haqiqatan payg’ambar bo’lsang, shuni qilasan, eplay olmasang, hikoyang bu yerda tugaydi.
Nabiyyi akram (s.a.v.):
—Mayli, — dedilar.
—Olloh taolo sizlar aytayotgan ishni ro’yobga chiqarsa, nima bo’ladi? Mening haqiqatan payg’ambar ekanimga ishonasizlarmi?
— Albatta, — dedi Amr ibn Хishom.
— Bo’lmasam, parvardigorimdan shunday bo’lishini tilayman.
Abu Jahl qo’shib qo’ydi: Sharti bor, bu taklifimiz bugun kechasi amalga oshishi kerak, boshqa kun emas...
Yig’ilish tugadi. Rasululloh bu yerdan ketganlaridan keyin Uqba ibn Abu Muoyt andishalandi:
—Biz talab qilgan mo’’jizani agar ko’rsatsa, imon keltiramiz, deb so’z berdinga, ey Amr!
—Agar oyni ikkiga bo’lsa, haqiqatan unga payg’ambar deb ishonamizmi? — deya Umayya ham taraddudini izxor etdi.
—Hech qachon, hech qachon! U biz talab qilgan narsani bajara olmay adoyi tamom bo’ladi va bu masala shu yerda yopiladi! — deb Abu Jahl yer tepindi va so’zida davom etdi: — Mino tuproqlari abadiyyan g’alabamizning kuyini ijro etgay. Biz uning payg’ambarligiga aslo ishonmaymiz!
Har ikki tarafni ham sabrsizlik, hayajon qopladi. Mo’miilar Rasulullohga qilingan bu taklifni eshitgach, Ollohga sig’ina va iltijo kila boshladilar:
— Ollohim, sevikli payg’ambarimizga yordam ber!..
Har bir nafasda shu duo, har odimda shu iltijo takrorlanardi go’yo. Тillar so’zlamas, dudoqlar qimirlamas, qalblar riyodan yiroq bir samimiyat va hayajonga yo’g’rilgan bu iltijolarni tilga chiqarmay turiboq Robbul Olamiynga — yuraklardagi jamiki siru asrordan xabardor Buyuk Mavloga havola etar edi.
Mushriklar bayramona kayfiyatda. Boshlari har vaqtdagidan ham tik va mag’rur. Bir necha soat keyin qozonilajak buyuk g’alabani hozirdanoq nishonlashayotgan edi. Ularning nazarida, tunda oxirgi va og’ir zarba berilib, Ibn Abu Kabshaning ham, uning yo’liga kirganlarning ham hisob daftarlari shu kecha yopilg’usi edi.
Mushriklar bir-birlarini tabriklashardi:
—Bu gal Amr ibn Хishom jon joyidan ushladi lekin!..
—Burchakka shunday siqib qo’ydiki, endi qo’ldan qutulolmasligi aniq!..
Va hokazo gapso’zlar...