МУАССАС (ТААªСИСЛИ) ҚОФИЯ
Чсзиқ «о» унлиси (фақат чсзиқ «о» унлиси) билан равий сртасида бир ундош ва ундан кейин бир унли келадиган қофис муассас (таъсисли) қофис дейилади. Чсзиқ «о» унлиси таъсис деб, ундан кейинги ундош дахил деб, равий олдидаги қисқа унли сса ишбоъ деб аталади. Масалан, Алишер Аавоий қаламига мансуб ғазалнинг
Гар етар ағёрдин юз минг жароҳат, сй кснгул,
Чунки бордур ёр учун бор айшу роҳат, сй кснгул
байтида жароҳат-роҳат қофислари муассас бслиб, чсзиқ «о» унлиси — таъсис, «ҳ» ундоши — дахил, «а» қисқа унлиси ишбоъ, «т» ундоши сса равийдир.
Алишер Аавоийнинг «Лайли ва Мажнун» достонидаги баъзи муассас қофисларни ксздан кечирайлик:
...Табъида қуёш каби ҳарорат,
Айшиға солиб сди марорат.
Ул дамки ароға кирса ҳойил,
Бслур сди дашт сори мойил.
...Чун жазм қилиб бу ишни тожир,
Суд истаю мулкидин муҳожир.
Теграмда ҳужум қилиб халойиқ,
Мен кимса тилаб ул ишга лойиқ.
Шарҳ сттики фитнаи ҳаводис,
Оқшом не иш стмиш срди ҳодис.
Таъкидланган қофисларнинг барчасида чсзиқ «о» унлиси иштирок стиб, ундан кейин дахил, ишбоъ, сснг равий келган.