* * *
Йўлида кош мени пора-пора қилғайлар,
Ки халқ ҳолима бир-бир назора қилғайлар.
Бу ҳолатимни кўруб бори ишқ асирлари,
Вафосиз элни севардин канора қилғайлар.
Васиятим буки, кўнглумни кўргач-ўқ аҳбоб,
Тутуб юзини ҳамул лаҳза қора қилгайлар.
Бу дард илаки ўлармен, мараз чу зоҳир эмас,
Табиблар бу балоға не чора қилғайлар?
Тамуғни равза соғинғайлар аҳли ҳашр ул кун,
Ки телба кўнглум ўтин ошкора қилғайлар.
Май ички, англамағайлар бу дайрдин рамзе,
Гар аҳли зуҳд юз ил истихора қилғайлар.
Сабо, дегилки, Навоийға тортсунлар хат,
Аларки аҳли вафони шумора қилғайлар.
* * *
Ё раб, бу не гулдурким, бошига чечак санчар,
Гаҳ эгри қўяр бўркин, гаҳ белга этак санчар.
Кўнглумга чекиб новак, ож айлади пайвандин,
Ҳар заҳмки, ул тешди эл анга сўнгак санчар.
Бошимға ҳавас лаълинг, оламни видоъ эттим,
Чиқса киши мажлисдин, бошиға газак санчар.
Ғам кулбасида, жоно, ул хастаға раҳм этким,
Тебранса бағир оғрир, дам урса юрак санчар.
Қуллоби муҳббаттур саргашта кўнгул ичра,
Чун қуш солиб ул чобук, бошиға гажак санчар.
Ҳар кавкаб учин гардун ниш этти шу онидин,
Ғам шоми вафо ақлин ҳар нав керак санчар.
Санчилғон ажал хори, ишқ учраса билгайсен
Ким жонга бало нишин ҳажр ўзгачароқ санчар.
Жисмин чу Навоийнинг пайкони темур қилди,
Билмонки, синон эмди бағриға нетак санчар?
* * *
Чораи кор истабон бечоралиқ кўнглум тилар,
Хонумон таркин қилиб, оворалиқ кўнглум тилар.
Истарам оллингда қилсам саждаву ўпсам лабинг,
Бут парастинг айлабон, майхоралиқ кўнглум тилар.
Бағриму кўксум била кўнглумни қилдинг ёралиқ,
Жонни ҳам бу ҳол бирла ёралиқ кўнглум тилар.
Ошиқ: иши чун саводул-важҳи фид-дорайн эрур
Бу маломат кўйида юз қоралиқ кўнглум тилар.
Қасдима ҳар ёндин ул кўй итларин қўй, эй рақиб,
Ким саломат пардасин юз поралиқ кўнглум тилар.
Тан ғуборин жон юзидин рафъ қил, эй дардким,
Кўзни ул ён гаҳ-гаҳи наззоралиқ кўнглум тилар.
Эй Навоий, кеяаяким кўнглумга тушган дард учун
Чора истармен, вале бечоралиқ кўнглум тилар.
* * *
Телбараб итган кўнгул ёдимға келса гоҳлар,
Йиғлаб, эл кўнгли бузулғудек чекармен оҳлар.
Ўтти хўблар ой киби, йўқтур арода ул қуёш,
Ваҳки, ул бадмеҳрни кўрмон ўтадур моҳлар.
Хўблар зулфу занахдониға бординг, эй кўнгул,
Ҳозир ўл, тундур қаронғу, йўлда бордур чоҳлар.
Гар мусаввир сизса девор узра ул гул хирманин,
Жав-бажав мендин нишон бергуси бир-бир коҳлар.
Эй кўнгул, Фарҳод ила Вомиқ доғи Мажнун қани?
Бўлмағил ғофилки, бир-бир бордилар ҳамроҳлар.
Тўкти қон гулгун либосин кийгач ул хўблар шаҳи,
Қон тўкар эрмиш қизил тўн кийса, бешак, шоҳлар.
Эй баҳори ҳусн, эшитсанг Навоий оҳини
Керак, албатта, хазон елин соғинсанг гоҳлар.
* * *
Онча кўнглумни жунуну ишқ яғмо қилдилар,
Ким мени девонани оламга расво қилдилар.
Халқ баъзи кулди, баъзи ибрат олиб йиғлади,
Ҳар қачон муфрит жунунумни тамошо қилдилар.
Ғамзаси ҳар дамки қон тўкмакка хуни истади,
Кўзлари мен қони тўлғон сори имо қилдилар.
Мен гадо ким, васли ким?! Чун кўрдилар юз тийғ қатл,
Шаҳлар они ким хаёл ичра таманно қилдилар.
Кўйига киргач мени мунглуғ, ҳужум этти рақиб,
Ўйлаким, итлар гадо кўрганда ғавғо қилдилар.
Мен чу асрайолмадим сирримни, найлаб айб этай,
Душманойин дўстлар гар ошкоро қилдилар.
Ваҳ, не зулм эрдики ўзга сори солдинг тийғи зулм,
Ҳар нечаким жон била кўнглум тавалло қилдилар.
Бода ичким, ғуссадин фард ўлдилар ул хайлким,
Бу кўҳан дайр ичра майли жоми саҳбо қилдилар.
Эй Навоий, бергил ўзлук нақдину касб эт фано,
Ким алар суд айладиларким, бу савдо қилдилар.
* * *
Бизга жаҳон боғидин ул сарви гул андом етар,
Ул чу етар сояи сарву майи гулфом етар.
Базм бу навъ ўлди оса нақли ҳадисин демаким,
Ғунча била иаргисидин шаккару бодом етар.
Дин улуси қатли учун куфр эли ҳожат эмас,
Эй фалак, иш гар будур ул офати ислом етар.
Ҳар нафас, эй ишқ, онинг дарди ўтин кўнглума ёқ,
Бўлса бу марҳам чу онинг ранжига ором етар.
Нўши висолинг била аҳбобни қил комраво
Ким, монга дардинг майи хунобасидин ком етар.
Тоғ киби торт қаноат этаги ичра аёғ,
Даври фалакдин сенга бир қурс агар шом етар.
Ўтти кўп айём, Навоийға ишинг фитна эди,
Мунча-ўқ, ўлғай ситам, эй фитнаи айём, етар.
* * *
Кўк бинафшазорини анжум чу наргисзор этар,
Наргисинг бирла бинафшанг ҳажри кўнглум зор этар.
Чун Зуҳал толиъ бўлур холинг хаёли фитнадин,
Жоним ичра юз минг ошуби бало изҳор этар.
Жилва қилғоч Муштари кўзни узоринг ёдидин,
Юз саодат ахтаридин ҳар замон дурбор этар.
Чун чиқар Баҳроми қотил кўзларинг андишаси,
Хаста жонимни қатили ханжари озор этар.
Меҳрдин топмай нишоне сенда ҳам, гардунда ҳам,
Бу мусибат кўзума ёруғ жаҳонни тор этар.
Зуҳра ҳолимга сурудин навҳаға айлаб бадал,
Чангининг сочин ёйиб, дурри сиришк изҳор этар.
Ўлмаким англаб Уторид ҳолима деб марсия,
Шарҳи дардим назмидин ҳар лаҳза юз тумор этар.
Ой ҳалокимга тутуб мотам, кийиб тундин қаро,
Оразин сайли била аҳли азо кирдор этар.
Тийра айлаб бениҳоят кеча умрум шамъини,
Васл субҳи ҳасрати ранжим юз ул миқдор этар.
Ростлиғ улдурки еткач ул қуёш раҳм айлагай,
Улча аҳволимға ҳар тун чархи кажрафтор этар.
Эй Навоий, ишқ дардидин шикоят қилмаким,
Жонингга жавру жафосин ҳар нечаким бор этар.
* * *
Ёрдин ҳижрон чекар ушшоқи зор, эй дўстлар.
Неча тортай ҳажр, чун йўқ менда ёр, эй дўстлар.
Ёр ишқин асрағил пинҳон дебон саъй этмангиз,
Ваҳ, не навъ этгум йўқ ишни ошкор, эй дўстлар.
Ишқ бирла гар бирав лофи вафоу аҳд урар,
Ишвагарлар аҳдиға йўқ эътибор, эй дўстлар.
Айламанг бекаслигимни таън, бир кун бор эди
Менда ҳам бир нозанин чобуксувор, эй дўстлар.
Ёрсиз вайронда қон йиғлармен охир, сиз қилинг
Ёр бирла гашти боғу лолазор, эй дўстлар.
Ёрсиз ифрот ила гар йиғласам, айб этмангиз,
Ким эрур бу иш манга беихтиёр, эй дўстлар.
Дўстлуқ айлаб тутунг гаҳ-гаҳ лаболаб жомким,
Қасди жон қилмиш манга дарди хумор, эй дўстлар.
Май ичингким, даҳр эли ичра кўп истаб топмадуқ
Аҳду паймонида бўлғон устивор, эй дўстлар.
Ёрингиз васлин ғанимат англабон шукр айлангиз
Ким, Навоий ўлди бекасликда зор, эй дўстлар.
* * *
Висол аҳли, сизу, жоми муроду комронлиғлар,
Бизу, ғам кунжию, хуноби ҳажру нотавонлиғлар.
Танимда ҳар тараф қонлиғ яро, гўёки қилди ишқ
Қасосим ҳукминиким, туттилар теграмни қонлиғлар.
Эрур Фарҳоду Мажнун хонумони тоғ ила водий,
Халос этмиш мени ул қайддин бехонумонлиғлар.
Басе диққат эди кўнглумда қилғоч ул пари жилва,
Жунун бирла мубаддал бўлди барча хурдадонлиғлар.
Асар йўқ кўнглида ул шўхнинг ному нишонимдин,
Натижа акс берди бизга беному нишонлиғлар.
Мен ўлдум меҳридин, юз мендек ўлса, йўқ анинг раҳми,
Бўлур эрмиш биравга мунча ҳам номеҳрибонлиғлар.
Кўҳан пире йўлунгда ўлди, бир ҳам боқмадинг, ё раб
Ки, ўткай хайр бирла ғуруру навжувонлиғлар.
Яна зуҳдум тариқин афв қил, эй пири дайр, охир
Ки сендин яхшилиқдур, неча биз қилсак ёмонлиғлар.
Навоийни деб эрмишсенки, мендин ўзгани севмиш,
Кам ўлмас, оллоҳ-оллоҳ, сендин ушбу бадгумонлиғлар.
* * *
Улки солгай шуъла аъзосига ўтлуғ оҳлар,
Қайда билгай куймакин зарбафт кийган шоҳлар.
Бағридин қон томғучи ушшоқ захмин билмагай
Тийғидин қон томғучи бераҳм олий жоҳлар.
Шиддатин Фарҳод қилгай фаҳм йўқ Парвезким,
Дардни хокилар англар, йўқ фалак даргоҳлар.
Жону кўнглум кирдилар ғам даштига гум бўлғали,
Мен ҳам эттим азм, чун азм эттилар ҳамроҳлар.
Бўлсалар огаҳки, бир ғамгинни ҳижрон ўлтурур,
Фикр этар ҳолига ҳижрон дардидин огоҳлар.
Ваҳ, не билгай ҳажр занжирида дилхоҳим недур,
Ҳалқа урғон базм айши даврида дилхоҳлар.
Эй Навоий, шоҳларга чун гадолар фикри йўқ,
Элткил ҳам тенгри даргоҳиға шайаллоҳлар.
* * *
Тилаб юзунгни кўнгул ҳажрдин фароғ истар,
Қоронғу тунда начукким киши чароғ истар.
Биҳишт борида дўзах сори қилур оҳанг,
Ҳабиб кўйи туруб, улки гашти боғ истар.
Салоҳ кўнглакини йиртиб, оҳ ўтин ёрутуб,
Кўнгул фироқим аро кўксум узра доғ истар.
Сочингни ислабон ошуфтамен, зиҳи савдо,
Биравки мушкдин осойиши димоғ истар.
Ҳаёт бодасидии нашъа доғи ҳайф анга,
Ки лабларинг майи даврида ўзни соғ истар.
Бу нақд жаннат ародур, биравки дайр ичида
Май ичса, муғбачалар илгидин аёғ истар.
Қўюнг Навоий бедилни, қилса кўйига азм
Ки, кўнгли итмиш онинг — айламак сўроғ истар.
* * *
Оразинг кўзгусида хат сабзадурким суда бор,
Ё магар зангор су таъсиридин кўзгуда бор.
Ўқларинг пайкон била ҳар ён қуруқ жисмимдадур,
Шохлар узра кўнгуллардекки ул ножуда бор.
Заҳри ҳажрин қилди дафъ ул кўз қароси, ваҳ, бу нав
Қайда бергай хосият позаҳрким оҳуда бор.
Бордурур меҳроб турғоч бутға қилғондек сужуд,
Сажда қилсам қиблаға то қошларинг қоршуда бор.
Зулф аро холинг агар дин қасди айлар, не ажаб,
Мунча кофирлиғ раги, ваҳ, қайси бир ҳиндуда бор?
Ишқ водийсин хатардур илм ила қатъ айламак,
Солик эрсанг ташла маълумингнию осуда бор.
Юзин истарсан, Навоий, қочма зулфи фикридин,
Ким сен истар айшнинг уммиди бу қайғуда бор.
* * *
Ҳар ниёзу ажзким бу жони ношодимда бор,
Ваҳки, юз минг онча ноз ул сарви озодимда бор.
Ваъдаи меҳру вафоға мункир ўлма, эй пари,
Ким неча мажнуну вола мен, вале ёдимда бор.
Ўқидин Мажнуннинг, эй рови, не ҳайрат қилғамен,
Менки юз парвона андоқ меҳнатободимда бор.
Кўнглума кўҳи ғаму мужгонларинг кирмиш валек,
Не ғам ул тоғдин, бу метинларки Фарҳодимда бор.
Кескали ҳушу хирад нахлини билгил аррае;
Ҳар харошеким жунун шарҳида фарёдимда бор.
Дайр пири ўзлукум қайдин кетарди, ваҳ, не тонг,
Гар дуоси ҳар сабуҳи вақти авродимда бор.
Эй Навоий, телбаратмишдур мени ифрот ила,
Баски муфрит одамилиғлар паризодимда бор.
* * *
Борди улким, сендин айрилғай кўнгул то жони бор,
Жаврунгга қўйдум кўнгул, қил ончаким, имкони бор.
Эй Масиҳим, мен қатили ишқмен, тиргуз мени,
Бир нафас, дедим, қабул этким, нафаснинг жони бор.
Новакинг етгач, ики нов очти ашким суйидин,
Гўйи ул новакнинг икки новлиқ пайкони бор.
Хозини жаннат сену учмоғ гуликим бас манга,
Буки ҳар ён тийғининг жисмимда томғон қони бор.
Ёрса кўксумни, фиғон зоҳир қилур жон риштаси,
Кўнглак ўлса чок, узулган торнинг афғони бор.
Жон қуши учқон, туз этти жисм уйин сели фано,
Эй ҳумоюнфол, ўшул чуғзеки, бир вайрони бор.
Шайху бир бодому қон ютмоқки, пири дайрнинг
Нуқл ила майдин фано аҳлиға кўп эҳсони бор.
Даҳр шўхи макриға берма кўнгул, йўл баргин эт,
Сен киби ҳар гўшада невчунки юз меҳмони бор.
Лаъли ҳажрида Навоий қони қайнар демангиз,
Янги майдек руҳидурким, нолаи пинҳони бор.
* * *
Улки, юз мендек жаҳонда волаву шайдоси бор,
Нечаким бордур ниёзим онинг истиғноси бор.
Дам-бадам кўнглум бериб жон нақди истар васлини,
Оллоҳ-оллоҳ, телба кўнглумнинг ажаб савдоси бор.
Кўнглаким қонлиқ туганлар ўрнидин ой-ой эрур —
Ул катондекким, юзида ҳар тараф тамғоси бор.
То ўқунг ёмғир киби келди, кўзум бўлмиш садаф
Бовужуди улки дурдин юз сари дарёси бор.
Жон бериб, дардин олиб кўксумда асрармен, не айб,
Асраса сандуқ аро улким самин колоси бор.
Сўлма эмин чархдин бир дам мураққаъпўш деб,
Ким қуёшдин бу мураққаъ ичра ўтлуғ тоси бор.
Итларинг бўлмиш Навоий кўнгли учун меҳмон,
Бу кеча ул кўй аро, кўрким, ажаб ғавғоси бор.
* * *
Барча хўбларнинг қаду рухсору хатту холи бор,
Лек улким, бизни беҳол айлар, ўзга ҳоли бор.
Юзум олтиндекдурур, бу важҳдинким ҳолиё
Сиймбарлар ул кишинингдурким, онинг моли бор.
Киргали кўнглум аро бир-бир ўқунг бўлмиш таним
Ул қаламдекким, онинг ичида туз-туз ноли бор.
Сунбулунг тушса оёғинг остида, не айбким,
Гул била хуршиднинг остида «лом»у «дол»и бор.
Ул сабабдин, зоҳидо, машғул эмасмен зуҳд ила,
Ким кўнгулнинг мутрибу май бирла кўп ашғоли бор.
Одам ўлмишменки, ишқ аҳли манга авлод эрур,
Йўқса, ёшдин менча кимнинг юз сари атфоли бор?
Гавҳари мақсуд чун вобастаи тавфиқ эрур,
Деса бўлмаским, мунинг саъйи, онинг иҳмоли бор.
Эй Навоий, топмасанг коме лаби жонбахшидин,
Сенинг учун бўлсун онинг ғамзаи қаттоли бор.
* * *
Холу хаттинг хаёлидин, эй сарви гулъузор,
Гоҳи кўзумга хол тушубтур, гаҳи ғубор.
Юзунгда хол сафҳада томғон киби қаро,
Холинг малоҳати туз эрурким қарода бор.
Жонимни ўртаган юзу холингни билмасанг,
Ўт шуъласида айла гумон бир ўчук шарор.
Билмон, кўнгулда холларингнинг хаёлидур,
Ё кирпигинг тиканларин айлабсен устувор.
Ҳар дам кўнгул ҳалоку кўзум тийра бўлмоғин
Билгай бировки, ёри эрур шўху холдор.
Машшотайи қазо безамиш холу хаттини,
Беихтиёрликда манга борму ихтиёр?
Мискин Навоий холи лабинг кўрса жон берур,
Боқсанг не бўлди сурати ҳолига, эй нигор?
* * *
Кирди сиймобий либос ичра яна ул гулъузор,
Ул қуёшдекким, анга мониъ бўлур абри баҳор.
Ул булут янглиғ либос узра сизилғон хатлари
Бор анингдекким, ёғин тушгай булутдин тор-тор.
Бу либоси сиймгун ичра сенинг нозик танинг
Ул кумушдекдурким, ул сиймоб аро тутқай қарор.
Меҳри рухсоринг либоси сиймгундин мутлақо
Ул қуёшдурким, қилур кўзгуда аксин ошкор.
Бўлди сиймобий либосинг ранги, баским айладим
Кўз саҳобидин бошингға ашк сиймобин нисор.
Танни чун сиймоб этар бу чархи ахзар оқибат,
Тўн агар сиймобий ўлсун, гар яшил бир ҳукми бор.
Эй Навоий, кисвати гар обгундур, не ажаб,
Бу яқиндурким, бўлур сув ичра дурри шоҳвор.
* * *
Парим бўлса учуб қочсам улустин то қанотим бор,
Қанотим куйса учмоғдин, югурсам то ҳастим бор.
Чиқиб бу дайрдин Исоға невчун ҳамнафас бўлмай,
Биҳамдиллаҳ, тажарруд бирла ҳимматдин қанотим бор.
Халойиқ суҳбатидин минг ғамим бордурки, муфт ўлғай
Агар минг жон бериб билсамки, бир ғамдин нажотим бор.
Чекиб ағёрдин юз жавру тортиб ёрдин минг ғам,
Не ўзга халқдин ғайрат, не ўзумдин уётим бор.
Кечиб кўздин озай бир хатки, даҳр аҳлига кўз солма,
Бу дамким кўз саводидин қаро, кўздин давотим бор.
Тилар кўнглум қуши анқодин ўтса нори юз водий,
Мунунгдек сайр этарга Қофдин ортуқ саботим бор.
Навоий, билки, шаҳ кўнгли манга қайд ўлмаса, биллаҳ,
Агар кавнайнға хошок чоғлиғ илтифотим бор.
* * *
Ваҳки, майдон азмиға секретти ул чобуксувор,
Кимдурурким, асрагай эмди инони ихтиёр.
Қошу юзунгдин агар ортар жунунум, не ажаб,
Телбаликка ҳам янги ойдур мадад, ҳам навбаҳор.
Чок этинг кўксумки, чиқсун ўтлуғ оҳим шуъласи,
Бир нафас бўлғайки бу андуҳ ўти топқай қарор.
Ақлу фаҳм ошуфтаҳол ўлди йигит жонинг учун,
Ким яна уйдин мунунгдек чиқмагил олифтавор.
Соқиё, чун ичкумиздур оқибат шоми ажал,
Бода тут андин бурунким, бизни ўлтургай хумор.
Бир замонлиғ ҳажр чун минг йилча бор, ўлсам не тонг,
Чунки бўлмас ҳеч кишининг умри минг йил пойдор.
Эй Навоий, шукрким, майдонға ул шаҳ қўйди юз,
Ким йўлида қолмади навмид жони хоксор.
* * *
То бўлди кўнгул ул кўзи усрукка гирифтор,
Эл кўзига соғмен, вале ўз-ўзума бемор.
Тонгдин таним оқшомғача тош захми била реш,
Тундин баданим тонггача тиш захмидин афгор.
Кулбамнинг эмас хиштлари дарзики, очмиш
Ҳолимга фиғон қилғали оғзин дару девор.
Халқ ичра кўнгул ишқини фош айлади оҳим,
Уй ичида ўт бор эканин дуд этар изҳор.
Ул бут ғамидин кофири ишқ ўлғали кўнглум
Жон ришталарин жамъ қилиб боғлади зуннор.
Хуш гулшан эрур даҳр, будур айбики, онда
Пайваста хазон елидин озурдадур ашжор.
Ёр оллида гар бор-йўқ эрса ажаб эрмас,
Ағёр чу бор анда, Навоий санга не бор.
* * *
Ичкали гулранг май наргис масаллик жоми бор,
Савсани тўн бирла улким сарздек андоми бор.
Гулшан ичра сарви раънодек қилиб ҳар ён хиром,
Мавзуъи дилкаш аро май ичкали ороми бор.
Бодаи софи чекиб аҳбоб ила ғофил валек,
Ким йироқтин доғи бир маҳруми хуношоми бор.
Бу жафо аҳли вафони қилди майдек талхком,
Ким қошинда кирса ҳар ноаҳли майдин коми бор.
Мен ютуб хуноба йиллар, эл чекарлар жоми айш,
Чора йўқ улким, азалдин бахти нофаржоми бор.
Чун вафо аҳлиға даврон тутмади жоми мурод,
Ким мурод андин тамаъ айлар, хаёли хоми бор.
Эй Навоий, гар фано дайри сари қилсанг гузар,
Дайр пирининг ямон-яхшига лутфи оми бор.
* * *
Буким, кўнгулнинг ул ойсиз не саъб ҳолати бор,
Ул англагайки, бирав ҳажридин малолати бор.
Қуйики тушмиш анинг зулми тийғидин бошим,
Ҳануз тийғи юзидин магар хижолати бор.
Қулоқ дурию юзи икки ахтар этти қирон,
Ки олам ичра басе фитнаға далолати бор.
Сабо дебон хабар ул гулдин, элни тиргузди,
Масиҳча деса бўлғай анинг рисолати бор.
Кўнгулни зулм ила буздунг, бале бўлур маъмур,
Шаҳеки, мулкида эҳсон билан адолати бор.
Қадаҳ қуёши била равшан айла хотирни,
Чу англасангки, фалак зулмидин залолати бор.
Навоий истамас эл ишқин англағай, буким,
Ўз-ўзи бирла жунун аҳлидек мақолати бор.
* * *
Кофиреким, сен киби рухсори оташноки бор,
Ўт солурдин лашкари ислом аро не боки бор.
Ишқ ўтин кўнглум ёрутмоқ истаса, йўқтур ажиб
Ким, чурук бўлғон сўнгаклардин қуруқ хошоки бор.
Кўнглаким чокин тикарга майл қилдинг, эй рафиқ,
Билмадинг гўёки, кўнглак ичра кўксум чоки бор.
Эйки, дерсен пок ҳуснумдек жамол аҳлида йўқ,
Мен киби ишқ аҳлининг ҳам қайда ишқи поки бор.
Қатра-қатра ашку дафъа-дафъа оҳим дудидин
Ишқ мулкининг ажойиб анжуму афлоки бор.
Сол янги ой заврақиға атласинг, эй чархким,
Оҳдин бу шом ашким баҳрининг кўлоки бор.
Эй Навоий, қўйма бошим шўхлар гўй эткали
Ким, ани осмоққа бўлсун чобуким фитроки бор.
* * *
Кимки олам боғида бир сарви гулрухсори бор,
Боғ сайридин фароғи, сарву гулдин ори бор.
Гул била майни нетар девонаеким, кўнглида
Бир париваш лаълидин май, ҳуснидин гулзори бор.
Гул насиму атридин мумкин эмас топмоқ илож,
Кимки бир гулчеҳра хори ҳажридин озори бор.
Жон етиб оғзимға ўлгум, бир нафас тенгри учун,
'Эй Масиҳим, кел бери, эй муддаи, сен нори бор.
Кўзларингга хори меҳнатдур гул, улким гул чоғи
Гулжабинлар кўзлари янглиғ ики бемори бор.
Дема булбул зулмиға гул боғламиш бел, гўйиё
Чарх зулмидин анинг ҳам боғлагон зуннори бор.
Қолди хуррамлик фалакдин ташқари, кўр, эй рафиқ
Ким, қазо наққошининг не гардиши паргори бор.
Фақр йўлинда оғирроқ юк эрур вобасталиқ,
Эй кўнгул, тарки тааллуқ айлабон ул сори бор.
Эй Навоий, ўзни мақбул истасанг, туфроқ бўл
Ким, эрур мардуд, улким бошида пиндори бор.
* * *
Дўстлар, мен телба аҳволиға йиғланг зор-зор,
Ким солодур гаҳ-гаҳ ўт кўнглумга тушкан хорхор.
Истамас бўлса сабо бир-бир кўнгул жамъ айламак,
Нега зулфунгни паришонлиғдин айлар тор-тор.
Сен қуёш бирла муносибсен ўюнда, хўблар
Икки-икки чунки киргайлар, отошиб ёр-ёр.
Қўрқарамким, бўлмагаи озурда нозук қоматинг,
Эгнинга хуш-хушқи солмиш жаъди анбарбор бор.
Ҳалқа-ҳалқа бўйнума солмиш таноби зулфини,
Журми ишқимға магар ҳукм айлади дилдор дор.
Ишқ эрур андоқ мураббийким, қилур еткач асар,
Булбул ўлғай, очса юз бир сарви гулрухсор — сор.
Эй Навоий, бўлди ул бут кофири оташпараст,
Не ажаб, ваҳ ваҳ, гар урса жонинга зуннор нор.
* * *
Неча тортай васл учун мен зори маҳзун интизор,
Ваҳки, кўздин тўкти селоби жигаргун интизор.
Демаким, ул ойға кўп муштоқсен ё мунтазир,
Иштиёқим бениҳоят, андин афзун интизор.
Эл мушаввашдур сени кўзларда андоқким вуҳуш,
Дашт аро тортар замон Лайлиға Мажнун интизор.
Ё қуёшимни етур бошимға ёхуд жоним ол,
Кўп манга еткурма, эй бемеҳр гардун, интизор.
Эй саҳоби ҳажр, қилма субҳи умрум тийраким,
Ул қуёштин айру тортибмен узун тун интизор.
Бошима бир қатла ет, гар худ эрур ўлтургали,
Ўлди тортардин чу бу зори жигархун интизор.
Ишқ шаҳри мунтазирдурлар Навоий қатлиға,
Ул икига тортқондек тоғу ҳомун интизор.
* * *
Ғунчаи хандон била ҳуснунг гули хуррам баҳор,
Хаттинг андоқ сабзаким, бўлғай анга ҳамдам баҳор.
Юз уза тердин хатинг гар бош чекар, эй гул, не тонг,
Сабзага боисдурур чун бўлди эрса нам баҳор.
Шодлиғдин гулшани васлингда йиғлаб, чексам оҳ,
Ёпма юзким, гулга бўлмас ел-ёғиндин ғам баҳор.
Оразим акси юзунг ойина тушган турфадур,—
Ким кўрубтур ҳам хазон бир ойда бўлғай ҳам баҳор.
Войким, бир гул хазонга солди айшим гулбунин,
Ушбу фасл ичраки топмиш жумлаи олам баҳор.
Барқу сел эрмас, фиғону ашк эрур, буким, ҳар эл
Гул юзунг кўргач тутар ўз ҳолиға мотам баҳор.
Қасди булбул кўнгли қайди бўлмаса, невчун солур
Боғ шўхи сунбули зулфиға печу ҳам баҳор?
Гул эмас, бу боғ торожиға ийнак лаълдин
Айлади овиза меҳри давриға хотам баҳор.
Эй Навоий, чин баҳор эркин бу, ёхуд кўргузур
Боғи хулқидин улусға довари аъзам баҳор.
* * *
Вою юз минг войким, тарки муҳаббат қилди ёр
Билмайин қолдим мену қилмай хабар айрилди ёр.
Борди ўқдек тезу ёдек қоматим ёд этмади,
Ишқ аро гўё менинг эгрилигимни билди ёр.
Чун гадолар бирла шаҳлар қилмас эрмиш ёрлиқ,
Мен гадони кўзга, бас, невчун бурундин илди ёр?
Панд эшитиб, дўстлар, ҳеч ким била ёр ўлмангиз,
Ким менинг бағримни тиғи ҳажр бирла тилди ёр.
Мендин уйрилғон балову дард учунму йиғлайин,
Ё ангаким борибон ағёр ила қотилди ёр?!
Йиғлашиб ғам шомн зоҳир айласунлар дард ўтин,
Кимгаким байтул-ҳазанда шамъдек тонилди ёр.
Эй Навонй, ёр учун тортар эдинг ғурбатда ранж,
Йўлга туш, эмди равонроқким, азимат қилди ёр.
* * *
Ул малоҳат шамъидин мундоқки жисмим ёнадур,
Ҳар бир учқун ғам шабистонида бир парвонадур.
Шоми ҳажрим шарҳин эл афсона қилди, оҳким,
Уйқуга солғон қаро бахтимни бу афсонадур.
Ғайрким, маҳв ўлдиго сенсен бузуғ кўнглум аро,
Чуғз итиб, товус ер тутмиш, ажаб вайронадур.
Кўксум ичраким, ғамингдин нордек бўлди шикоф,
Гўйиё ҳар бир бағир парголаси бир донадур.
Кўйида сўрсанг кўнгулларни унутма, эй сабо,
Менинг оворамниким, ҳам хаста, ҳам девонадур.
Чарх шабгардига гўё нақди умрингдур ғараз,
Тегрангга ҳар тунки икки букрайиб айлонадур.
Сўрма ҳажрингда Навоий ёрину сарманзилин,
Ёр анга дардинг, ватан бир кунжи меҳнатхонадур.
* * *
Яна ғариб гуле жонима жафо қиладур,
Яна ажаб тикане кўнглум ичра санчиладур.
Яна бир ўзгача ишқ икки илги зўридин
Бағир била юрагим бир-биридин айриладур.
Қалади, ваҳки, ўтундек сўнгакларимии сипеҳр,
Бу янги ўтқаки тан кулбасида ёқиладур.
Фироқ кожлари бирла, ваҳки, не ўтлар
Булутдек ашкфишон кўзларимга чоқиладур.
Сиришк айлади хокий танимни андоғким,
Қадам қўяй деса, уйқу кўзумга ёйиладур.
Қочар бу телба кўнгул, яна воқиф ўл, эй ақл
Ки толпинур кўпу кўксум шикофи очиладур.
Ғариб қисса эрур ишқким, туганмади ҳеч,
Агарчи бўлғали олам биноси айтиладур.
Навоий, аҳли жунун қайди ёр зулфи эмиш,
Хирад танобини уз, банд агар бу силсиладур.
* * *
Холи ҳижронида кўнглум дарди беандозадур,
Доғдин боргач қаро ташвиши анинг тозадур.
Тушта Юсуф ҳайъатин кўрдум ҳабибим ёдидин,
Гўйи ул қолаб, бу руҳи маҳз учун андозадур.
Захмим оғзи бутмасидин уйқум ўчмиш, эй рафиқ,
Гўйиё бу ўзга уйқу келтирур хамёзадур.
Ғамзаси жаллодида ҳолин кўнгулнинг билмадим,
Эй сабо, тенгри учун кўйида не овозадур?
Лаъли васфин ёзмишам жон сафҳасидин дафтаре,
Ҳар тараф жон риштаси бирла анга шерозадур.
Захмидин қон кўп оқиб ёхуд жунундиндур, буким,
Ул пари кўйида ҳар дам телба кўнглум озадур.
Итлари қут этсун ўлтургач Навоий қонини,
Барча гар ҳар қатра бир жаннат гулиға ғозадур.
Воқиф ўлким, бешайи жаҳл ичра жисминг ҳужраси,
Нафс сайёди ҳаво сайдин тутарга козадур.
* * *
Қошинг авжи малоҳатнинг янги туққан ҳилолидур,
Қадинг нахли латофат боғининг наврас ниҳолидур.
Фидо жоним қадинг нахлиғаким, гарчи эрур наврас,
Бале андому раъноликда ҳадди эътидолидур.
Назокат гулшанида тоза гулбун қоматинг шибҳи,
Онинг табъида музмар ғунча йўқ оғзинг мисолидур.
Чучук лафзинг Масиҳонинг туфулиятдағи нутқи,
Белинг жонбахшлиқта кўнглига кирган хаёлидур.
Не тонг, кўнглум агар мажруҳ ўлуб, қон борса захмидин
Ки узган ғунчадек бир тифлвашнинг поймолидур.
Юру, эй Хизрким, ҳайвон суйидур заҳр агар ичсам,
Бу дамким, жоним ул шўх итлари сингон сафолидур.
Хало мавжуд эмас сув зарфидин чиққач ҳаво тўлди,
Ҳавои ишқдин мамлудур ўздин кимки холидур.
Навоий ашкидек ул шўх агар типмас, ажаб эрмас,
Қилурлар пўя ёшлар то югурмак эҳтимолидур.
Фано дайрин тилармен мен, вале учмоғни зоҳидким,
Менинг комим — қадаҳ дурди, анинг кавсар зулолидур.
* * *
Оразинг кўзгусиму тер касратидин судадур?
Ёхуд ул ораз суйининг аксиму кўзгудадур?
Дема айни ноздин ул кўз очилмайдурки, бор
Кофиреким, мастлиқ ифротидин уйқудадур.
Топмоғим ўзни маҳол ўлмиш фироқинг шомиким,
Таб ародур хаста жисму тоб ул гисудадур.
Сен урарсен новаку кўксум шикофидин кўнгул
Кўргали келмиш, хато қилмаки, хуш қопудадур.
Сажда қилмоқ не тафовут Каъба ёхуд бутгаким,
Қоши меҳроби қаён қилсам сужуд ўтрудадур.
Ўлмагимдин зулфунгга гўё паришонлиғ етиб,
Мотам аҳлидек қуйи солиб бошин қайғудадур.
Нуҳ умрию Сулаймон мулкига йўқтур бақо,
Ич, Навоий, бодаким, олам ғами беҳудадур.
* * *
Оташин гул баргидин хилъатки жононимдадур,
Хилъат эрмас, ул бир ўтдурким, менинг жонимдадур.
Оташин лаъледурурким, анда музмар бўлди жон,
Оташин гул баргидин хилъатки жононимдадур.
Жон қуши хунобидин тутмиш малоҳат нахли ранг,
Ё либоси лолагун сарви хиромонимдадур.
Қатл биймидур, тараҳҳумнинг доғи уммеди бор,
Бу либоси олким ул номусулмонимдадур.
Васл шоми куймаган парвона шояд қолмагай,
Бу шафақгун ҳуллаким, шамъи шабистонимдадур.
Тутмасун гул суҳбатидин сарв ўзин кўп сарфароз,
Эй сабоким, ул тўни гулгун менинг ёнимдадур.
Соқиё, гулранг май солиб, кетур паймонаким,
Зуҳд биймидин халал фақр ичра паймонимдадур.
Эй Навоий, истама жон булбулин ҳар гулдаким,
Ул тўни гулгун, лаби гулбарги хандонимдадур.
* * *
Юз туман меҳнат ўти андуҳлиғ жонимдадур,
То ҳаводин сарзаниш сарви хиромонимдадур.
Ҳожатим будур, худоёким, каромат қилғасен,
Нотавон жонимға ҳар заҳматки жононимдадур.
Дард менда сендин ортуқ бўлса, жоно, не ажаб,
Ким сенинг жисмингдадур, захмат менинг жонимдадур.
Сўрдум оғзи таъми талх эрмиш, ажаб йўқ, ўлмагим,
Менки бу янглиғ ачиғ таъм оби ҳайвонимдадур.
Эй Масиҳо, субҳи айшим тийра бўлмиш, гўйиё,
Заррае бетоблиғ хуршиди тобонимдадур.
Даҳр боғи ичра барбод ўлмагон гул чиқмади,
Йўқ ажаб, гар елдин осибе гулистонимдадур.
Эй Навоий, сўрмадинг дерсен малул ўлғанда ёр,
Соғинурсен гўйиёким бахт фармонимдадур.
* * *
Лўливашимдин айруки, қабримда лоладур,
Ул ўйнағон киби ёғоч узра пиёладур.
Гулзор арому лўли этар лаъб тўлғаниб,
Ё гул киби узорида мушкин кулоладур?
Ул турфа чеҳра доиранинг чамбари аро,
Хуршид даврасида анингдекки ҳоладур.
Таблу нафир маъракаси ичра демангиз
Ким, ишқида улус иши фарёду ноладур.
Борму ўюн ҳароратидин чеҳрасида тер,
Е равза гулистонида ҳар сори жоладур.
Гулшанда ғупчадур демаким, чарх чирмағон,
Булбул ғизоси ҳар сори қонлиғ иаволадур.
Пинҳону ошкор Навоийдин ўлмоғи
Гоҳе жафо қилиб, яна гоҳе уёладур.
* * *
Ўн саккиз минг олам ошуби агар бошиндадур,
Не ажаб, чун сарвинозим ўн сакиз ёшиндадур.
Деса бўлғайким, яна ҳам ўн саккиз йил ҳусни бор,
Ўн саккиз ёшинда мунча фитнаким бошиндадур.
Ўн саккиз йил дема, юз саксон йил ўлса, ўлдурур
Ҳусн шоҳи, ул балоларким кўзу қошиндадур.
Ҳайрат этмон ҳусни нақшидаки, ҳар ҳайратки бор,
Барчаси эзид таоло сунъи наққошиндадур.
Тан анга сийму ичинда тош музмар кўнглидин,
Ақлға юз ҳайрат ул ойнинг ичу тошиндадур.
Май кетур, эй муғки, юз ҳайрат аро қолмиш Масиҳ,
Булъажабларким, бу эски дайр хуффошиндадур.
То Навоий тўкти ул ой фурқатидин баҳри ашк,
Ҳар қачон боқсанг, қуёш акси анинг ёшиндадур.
* * *
Шон берур элга агарчи лабидин қон томадур,
Ваҳ, дема қон томадур, балки чучук жон томадур.
Ноз ўқи бирла кўзум мардумин этдинг манфуҳ,
Ашки гулгун дема захмидин анинг қон томадур.
Ваҳ, ярам ичра не қондур буки, девона кўнгул
Тонса таскин турадур, айласа афғон томадур.
Гўиё фитна саҳобидин эрур сели бало,
Рахшидин қатраки, жавлон аро ҳар ён томадур.
Томчидек ашким эмас, кўнглум ўти дафъи учун
Гаҳ бадан кулбасини қилгали вайрон томадур.
Ваҳки, гул шамъин ўчурмаклик учундур гар худ
Қатра ўрниға булутдин дурри ғалтон томадур.
Лаъли васфида Навоий сўзидин оби ҳаёт
Қилса пайдо оқадур, айласа пинҳон томадур.