6) Ўзаро ёрдам
Анас розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Биродарингга золим бслса-да, мазлум бслса-да, ёрдам бер», дедилар. Шунда бир киши: «А А асулуллоҳ, мазлум бслса-ку, ёрдам бераман. Лекин, айтингчи, золим бслса қандай унга ёрдам бераман?», деб ссради. «Уни зулмдан тиссан. Шу унга ёрдам беришинг бслади», дедилар (Имом Бухорий (â„–6952) ривости).
Ҳар қандай ҳолатда ҳам биродарингизга ёрдам беринг. Агар золим бслса, қслидан ушлаб, зулмдан тийиб қсйинг. Агар мазлум бслса, қслингиздан келганича, бир калима ссз билан бслса ҳам ёрдам беринг. Агар шу ҳам қслингиздан келмаса, дилингиз билан ёрдам беринг, бу иймоннинг снг заиф ҳолатидир.
7) Мусулмон биродарингизнинг айбини сширишингиз, хатосини кечиришингиз
Бу ҳам снг катта ҳақ-ҳуқуқлардан саналади. Мусулмон биродарингиз ҳам бир инсон, у фаришта ҳам, пайғамбар ҳам смас. Шундай скан, агар тойилса ва хато қилса, уни сширинг.
Уламолар айтишларича, одамлар икки турли бслади. Бир турли одамлар инсонлар орасида солиҳлик билан, гуноҳлардан узоқ бслиш билан машҳурдирлар. Агар улардан биронтаси тойилса, мусулмонлар унинг айбини сширишлари ва бу ҳақда гапириб юрмасликлари лозим бслади.
Абу Барза ал-Асламий розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Ай тили билан иймон келтириб, қалбига иймон кирмаган кишилар! Мусулмонларни ғийбат қилманглар, уларнинг айбларини қидириб юрманглар! Зеро, ким уларнинг айбларини текшириб юрса, Аллоҳ унинг айбини текширади. Аллоҳ кимнинг айбини текширса, уни сз уйида турган ҳолида ҳам шармандасини чиқаради» (Саҳиҳу сунани Аби Довуд: 4083).
Аллоҳ таолодан барчаларимизнинг айбимизни чиройли суратда сширишини ссраймиз.
Яна одамлардан бир тури борки, гуноҳлар билан Аллоҳга қарши чиқади, гуноҳни очиқ-ошкор қилаверади, на сратувчидан, на халқлардан услади. Бундай одам фосиқ ва фожирдир, унинг ғийбати йсқдир.
Учинчи: Биродарлашишга олиб борувчи йсл
Ишонаманки, аслида юқоридаги ссзлардан ушбу йслнинг қандай бслиши ойдинлашди. Бироқ, шундай бслса ҳам, мен бу йслни қисқача қилиб, икки босқичга бслиб айтиб стаман:
Биринчи босқич: Ушбу диннинг ахлоқларига астойдил қайтиш.
Ахлоқ бор скан, уммат бор. Агар ахлоқ завол топса, уммат ҳам инқирозга юз тутади.
Шундай скан, ёлғиз Ислом динига хос бслган олий ахлоқларга қайтайлик, шунда Аллоҳ йслидаги ҳақиқий ва содиқ биродарлик бизга қайтиб келади.
Аллоҳга қасамки, ушбу диннинг ахлоқига ёки бошқа ссз билан айтсак, пайғамбарлар саййиди ахлоқига астойдил қайтмай туриб, на бирликка, на иззатга, на нусратга ва на ғалабага сришиб бслади! Уммул-муъминийн Оиша розисллоҳу анҳо Аабий соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ахлоқларини икки калима ссз билан ифодалаб: «Хулқлари Қуръон сди», деганлар. Ҳа, Аллоҳга қасамки, у зот соллаллоҳу алайҳи ва саллам ер юзида одамлар дунёсида юрган тирик Қуръон сдилар.
Севикли дсстлар! Аввал ҳам ксп бора айтганимдек, тарбис ва ахлоқ борасида назарий манҳаж (режа, программа) тақдим стиш жуда осон ва жсн иш бслурди. Аслида, бундай манҳаж бор ва мавжуд, китобларда битиб қсйилган. Лекин, модомики, ушбу манҳаж уммат ҳаётида сна бир бор амалий воқеликка ва ҳаёт манҳажига айланмас скан, ёзилган сиёҳининг қийматига ҳам тенг бслмай қолаверади. Зеро, бугунги аччиқ ва аламли воқелигимиз билан ушбу мунаввар ва нурафшон манҳаж оралиғида жуда катта жарлик ҳосил бслган.
Иккинчи босқич: Мусулмонларни мазкур ахлоқларга ҳикмат билан, гсзал панд-насиҳатлар билан чорлашга ҳаракат қилишимиз.
Ушбу назарий ахлоқларни ҳаётимизнинг нурли воқелигига айлантириб олганимиздан кейин снди бу ахлоқларга барча мусулмонларни чорлашга, чорлаганда ҳам ҳикмат билан, чиройли панд-насиҳатлар билан, мулойимлик билан, ширин ва жозибадор ссзлар билан чорлашга ҳаракат қилмоғимиз зарур бслади. Барча замон ва маконларда ҳам одамларни Аллоҳнинг динига чорлаш мақоми шудир. Аллоҳ таоло айтганидек: «А аббингизнинг йсли — динига ҳикмат (донолик) ва чиройли панд-насиҳат билан даъват қилинг! Улар (сиз билан талашиб-тортишадиган кимсалар) билан снг гсзал йслда мужодала — мунозара қилинг!» (Ааҳл: 125).
Аллоҳ таоло айтади: «Агар қспол, қаттиқ дил бслганингизда сди, албатта атрофингиздан тарқалиб кетган бслар сдилар. Уларни афв стинг, улар учун Аллоҳдан мағфират ссранг ва ишларингизда уларга маслаҳат солинг! Анди (маслаҳат қилгач, бирон ишни) қасд қилсангиз, Аллоҳга суснинг — таваккал қилинг!» (Оли Имрон: 159).
Аллоҳ таолодан қалбларимизни Аллоҳ йслидаги муҳаббат ришталари билан мустаҳкам боғлашини, шунинг ортидан сна қайтиб иззатимиз, кароматимиз, сиёдатимизга (раҳбарлигимизга) қайтаришини ссраймиз. У бунинг сгаси ва бунга қодирдир.