Савол: Бир одам бир тсп овқатни сотди, ҳар бир ғалвири бир танга шу Байъ жоизми?

Жавоб: Шу суръатда Байъ жоиз бслади битта ғалвирда бошқа ғалвирни ҳақида Байъ ботил, магар ҳамма ғалвирда деб аталса жоиз. Бу Абу Ҳанифа раҳматуллоҳ алайҳ қавилларида. Икки шогирдларини қавилларида ҳар ҳолда жоиз. Ҳамма ғалвирни айтилсин ё айтилмасин.

Савол: Бир тсп қсйни сотди ва айтди ҳар бир қсй бир танга деб Абу Ҳанифа А аҳматуллоҳ алайҳ нима дейдилар?

Жавоб: У кишини қавлларида бу Байъ ҳаммасида фосилдур. Икки шогирдлари айтдилар. Аллоҳ улардан рози бслсин бу Байъ ҳаммасида жоиз.

Савол: Абу Ҳанифа А аҳматуллоҳ алайҳ нима дедилар бир одам ҳақидаки. Бир тсп газламани сотдим, ҳар гази бир танга, умумий гази қанчалигини айтмади?

Жавоб: Бу Байъни бир гази ва ҳаммасини савдоси бекор.

Савол: Аима дейсиз, бир одам бир тсп таомни сотди, бу юз ғалвир деб, юз тангага сотиб олувчи слчаса юз ғалвир смас балки оз скан?

Жавоб: Олувчи иҳтиёрлик, хоҳласа борини сша баҳода олади, хоҳласа Байъни бузади.

Савол: Агар у юз ғалвирдан ксп чиқса нима қилади?

Жавоб: Ортиғи сотувчиники бслади.

Савол: Бир одам сн газ газламани сн тангага олди ёки юз газ ерни, юз тангага олди. Кейин газлама ёки ер айтганидан камроқ чиқди, бу Байъни ҳукми нима?

Жавоб: Олувчида иҳтиёр хоҳласа пулни ҳаммасига олади хоҳламаса тарк стади.

Савол: Агар сотувчи айтгандан кспроқ чиқса нима қилади?

Жавоб: Келишган нарҳ билан сотилган нарса олувчиникидир, сотувчида иҳтиёр йсқ. Ерни ҳукми ҳам худди шундай.

Савол: Сотувчи айтса: шу нарсани сенга сотдим юз газ, юз тангага ҳар гази бир танга, олувчи кейин ксрса оз ёки кспроқ скан нима дейсиз?

Жавоб: Агар кам чиқса иҳтиёрликдир хоҳласа шу нарҳда матони чиққанча. Хоҳламаса олмайди, агар ортиқ бслса, у иҳтиёрликдир. Олади ҳаммасини бир газини, бир тангадан хоҳласа Байъни бузади.

Савол: Сотувчи айтди сендан сотиб олдим шу тугунни унда 10 газ юз тангага ҳар бир гази сн танга, кейин ундан оз ёки ксп топилди нима бслади?

Жавоб: Агар оз чиқса Байъ жоиз борича сша баҳода, агар ортиқ бслса Байъ дуруст смас.

Савол: Ҳовлини сотди, ҳовлидан бошқа нарса айтилмади, ҳовлидан бошқа нарсалар Байъга кирадими?

Жавоб: Ҳовли дейишлик билан унинг саҳни, бинолари, қулф калитлари киради. Агарчи айтилмаса ҳам.

Савол: Аима дейсиз бир ерни сотилди унда хурмолар, дарахтлар бор?

Жавоб: Айтилса ё айтилмаса ҳам хурмо ва дарахтлар ерга киради.

Савол: Сотилган ерда скин бслса ва уни Байъда айтилмаган бслса ҳукми нима?

Жавоб: Ерга кирмайди скин, магар Байъда айтилса ҳисобга киради.

Савол: Ҳурмо ёки бир дарахтни сотди, унинг устида меваси бор мева кимга тегишли?

Жавоб: Мева сотувчиники, магар олувчи шарт қилса, айтилса сотувчига, меваларингни ол, дарахтни олувчига бер деб.

Савол: Бир одам дарахт устидаги мевани сотиб олди, у пишмаган жоизми?

Жавоб: Дарахтдаги мевани сотиб олиш мумкин, у пишган бслсин ёки хом, олувчига вожиб мевани дарҳол териб олмоқлиги.

Савол: Лишгунча дарахт устида туришни шарт қилинсачи нима бслади?

Жавоб: Унда Байъ фосид бслади.

Савол: Дарахтдаги мевани сотди, маълум бир миқдорни истисно қилди шу Байъ жоизми?

Жавоб: Жоиз смас.

Савол: Буғдойни бошоғида туриб, полиз скинларини палагида туриб сотиши мумкинми?

Жавоб: Бу жоиз, агар бир жинсини бошқа жинсига сотилса, аммо жинсини сз жинсига сотилса бу жоиз смас, судхсрлик сҳтимоли учун.

Савол: Тортиб ёки слчаб сотиладиган нарсани сотди. Лекин у ксп, тортувчи ё слчовчига муҳтож бсладиган даражада, слчовини ҳаққини ким беради?

Жавоб: Сотувчи тслайди.

Савол: Олтин танга ёки оддий тангаларга бир нарсани сотиб олади, олувчи нақдга муҳтож бир киши кирага нақд пул берди бу кира кимга вожиб?

Жавоб: Бу кирани ҳам сотувчи тслайди.

Савол: Олтинлар ва тангалар ксп, уни тортишга муҳтож бслинди, бир киши тортиб берди, буни кираси кимга тушади?

Жавоб: Сотиб олувчига тушади?

Савол: Сотилган нарсани аввал бериш керакми ёки олувчи аввал бериши керакми?

Жавоб: Бунда тафсил бор. Агар буюмни пулга сотган бслса сотувчига айтилади: аввал буюмни бер деб, агар берса олувчига айтилади: пулни бер деб, агар буюмини буюмга сотган бслса, ёки пулни пулга сотган бслса иккисига айтилади баробар беринглар деб.

ШАА ТАИ ИҲТИАА  ҚИЛИШ

Савол: Сотувчи ва олувчи шартни иҳтиёр қилишни ҳукми нима?

Жавоб: Шартни иҳтиёр қилиш ҳар иккиси учун жоиз.

Савол: Бунда чегара борми?

Жавоб: Иҳтиёрни муддати уч кун ва ундан оз бслиши мумкин. Бу Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳда бундан ортиқ жоиз смас. Имом Абу Юсуф ва Имом Муҳаммадни наздиларида уч кун ва ундан зиёда мумкин, киши тайин муддат қсйса ва соҳиби унга рози бслса.

Савол: Икки киши олди сотди қилдилар, сотувчи иҳтиёрни сзига қсйди, олувчи буюмни ушлади. Олувчини қслида сотиладиган буюм нобуд бслди иҳтиёр қилган муддат ичида, ҳукми нима?

Жавоб: Бунда асл сотувчини иҳтиёрлик бслиши, сотилган нарсани сотувчини мулки бслишдан манъ стилмайди: қачон олувчи буюмни ушласа, у сотувчини мулки бслган нарсани ушлади, унинг қслида нобуд бслса, ёки овга тайинлан тан муддат ичида.нобуд бслган нарсани тслайди, уни баробарига схшаши йсқ бслса, қийматини тслайди.

Савол: Агар иҳтиёрни олувчи киши сзига олса сотилган нарса сотувчини мулкидан чиқишни ман стдими?

Жавоб: Сотиб олувчини иҳтиёрлик бслиши, сотилган нарсани сотувчини мулкидан чиқишни манъ стмайди, магар олувчи у молга хсжайин бсла олмайди, имом Абу Ҳанифада ва икки шогирдлари айтдилар у хсжайин бслади, ҳар учаловларини Аллоҳ раҳмат қилсин..

Савол: Сотилган нарса олувчини қслидан ҳалок бслди, иҳтиёрини сотувчи сзига қилган сди, буни тслови кимни зиммасига тушади?

Жавоб: Олувчини зиммасига тушади: ҳалокатни нарҳ билан қилинади, съни ҳалок бслган нарсани қийматини тслайди.

Савол: Олувчининг қслида мол айбли бслди, иҳтиёр унда сди нимага ҳукм қилинади?

Жавоб: Агар айб тузалмайдиган бслса, қулни қсли кесиб ташлаганга схшаш у ҳалок бслгандек ҳалокат пул билан слчанади. Сотиб олган баҳони тслайди. Аммо айб вақтинчалик бслса ҳам қул касал бслганга схшаш. Муддат ичида у иҳтиёрлик, агар муддат тугаса касал тузалмаса Байъ вожиб, қайтариш узрли бслгани учун.

Савол: Иҳтиёрлик бслишни фойдаси иҳтиёрли кишига нимадан иборат?

Жавоб: Унга фойдаси иҳтиёрни муддати ичида Байъни бузишга ҳаққи бор, ва муддат ичида Байъни амалга оширишликка ҳам ҳақли.

Савол: Иҳтиёрни соҳибига лозимми Байъни бузишга ё амалга ошириш соҳибини олдида?

Жавоб: Иҳтиёрлик киши (масалан олувчи) соҳибини (сотувчини) олдида Байъни амалга келтириш жоиз. Агар Байъни бузса соҳиби ҳозир бслиши керак.

Савол: Қулини нонпаз ёки ёзувчи деб сотди, сотиб олувчи кейин билса уни тескариси чиқди нима қилади?

Жавоб: Олгувчи иҳтиёрлик хоҳласа қулни ҳаммасига олади хоҳласа Байъни бузиб қулни қайтаради.

Савол: Олди -сотди қилувчиларни бири иҳтиёрлик сди иҳтиёрлик бслган киши Байъни тамомига етказмасдан иҳтиёр муддатини ичида вафот стди, иҳтиёр стадими?

Жавоб: Бу суратда уни иҳтиёри ботил бслди. Ворисларга стмайди. Байъни иши тамомига етди (съни сотилган нарса сотилганича).

КЎА ИШЛИК ИҲТИАА И

Савол: Бир одам бир молни сотиб олди, уни ксрмаган, шу Байъ жоизми?

Жавоб: Бу суратда Байъ жоиз. Лекин олгувчи ксрганда иҳтиёрлик, хоҳласа олади хоҳламаса қайтаради.

Савол: Мана шу иҳтиёрга вақт борми?

Жавоб: Унда вақт йуқ. У одамдан иҳтиёрни соқит қилмайди токи Байъни бузгувчи нарса топилмагунча, Байъни бузувчи нарса, у розиликни ифода қилгувчи нарсадир.

Савол: Аима дейсиз бир одамни ҳақида, ксрмаган нарсани сотишда иҳтиёри борми?

Жавоб: Унда иҳтиёри йсқ.

Савол: Сотиб олувчи одам тугунни ксрди ёки сроғлиқ тснни устидан ксрди ёки чсрини юзига қаради ёки ҳайвонни юзига қаради кафил бслди,шу ксришлик сътиборликми иҳтиёрни бекор қилишда?

Жавоб: Шу ксришлик мсътабардур, шу ксришдан сснг сна ксришга иҳтиёр берилмайди.

Савол: Ҳовлини саҳнини ксрди, уйларни ксрмади шу ксришликни сътибор қилинадими?

Жавоб: Шу ксришлиги сътибор қилинади, шу суръатда иҳтиёр берилмайди. Матнларни соҳибларини айтишларига қараганда бу шунга биноанки Куфани ҳовлилари бир биридан фарқсиздир. Фатво имом Зуфар раҳматуллоҳи алайҳ гапларидир. У киши айтдилар уйларни ичини ксриш лозим, чунки уйлар ҳар ҳил бслади.

Савол: Кср сотса ёки сотиб олса ҳукми нима?

Жавоб: Сотиши ва олиши жоиз, агар сотиб оладиган бслса ксриш иҳтиёри берилади.

Савол: Унинг ксзи ксрмайди қандай ксради?

Жавоб: Агар сотиладиган нарса силаб ксриладиган бслса қсли билан силаб ксради. Ҳидлаш билан бслса ҳидлаб ксради, татиб ксриш билан билинса татиб ксради, шулар ксришни срнига стади.