САВОЛ:-Тасаввуфга боғлиқ ост ва ҳадислардан ёдингизга келганларини айта оласизми?
ЖАВОБ: - Аима иш қилсаг-у, Аллоҳ бизни севса, нима қилсаг-у, бизда «муҳаббатуллоҳ» ҳосил бслса?! Менимча, тасаввуф шуғулланадиган соҳа шундан ибо-рат, деб сйлайман. Шу слчовлар доирасида фикрлаганимизда, шу нарса маълум бсладики, Ислом тасаввуфи - Исломнинг сзаги ва руҳидир. Асоси - Қуръони карим ва Ҳадиси шарифлар ҳамда ҳазрати пайғамбаримиз билан саҳобаларининг ҳаёт тарзларидир. Тасаввуфнинг бу ғосларига доир ост, далилларни Қуръони каримдан ссимда борича айтаман: «Мен инс ва жинни фақат узимга ибодат қилишлари учун сратдим» (Зори-ёт-56), «(Ай инсонлар, У) сизларнинг қайсиларингиз чиройлироқ—схшироқ амал қилгувчи сканлигингизни имтиҳон қилиш учун слим ва ҳаётни сратган зотдир. У қудратли ва мағфиратлидир» (Мулк-2), «Сизлар Аллоҳни унутиб қсйган (съни, У зотнинг амр-фармонларига итоат стмаган), бас (шундан кейин Аллоҳ), уларга сзларини ҳам унуттириб қсйган (съни, сзларига охиратда фойда берадиган амаллар қилишдан юз сгир-тириб қсйган) кимсалар каби бслмангиз!» (Ҳашр - 19)
Демак, инсоннинг асл вазифаси, бу остлардан маълум бслмоқдаки, Аллоҳни билмоқ—танимоқ ва Унга ҳақиқий маънода бандалик қилмоқ. Қуръони карим буни бизга очиқ-равшан билдирмоқда.
Аллоҳни унутмаслик, уни доим ёдда тутиш, зикр қилиш учун Қуръони каримнинг сзига хос тавсислари бор: «Ай мсминлар, АЛЛОҲни ксп ЗИКА қилинглар! Ва сртаю кеч У зотни поклаб тасбеҳ айтинглар!» (Аҳзоб -41,42)
Бу хил остларни Аллоҳнинг сртаю кеч ёд стилиши, унутмаслик кераклиги, исми ва борлиғи билан ёдда тутиш каби буйруқларни, тасаввуфдаги маърифатуллоҳ ғоссининг келиб чиқиши ва манбаи деб билишга мажбурмиз. Шундай скан, Аллоҳни унутмаслик, ёдда тутиш зикр қилиш - фарз амаллардан биридир. Шунга буюраётган Қуръоний остлар - тасаввуфнинг Қуръондаги манбаларидир. Чунончи, сна бир остда айтилишича, «Ай муминлар, Аллоҳдан ҳақ-рост қсрқиш билан қсрқинглар ва фақат мусулмон бслган ҳолларингда дунёдан стинглар!» (Оли Имрон-102.) Бундай остлар банданинг Аллоҳ ҳузуридаги ғайратини, Уни билиш ва Унга бандалик қилиш борасидаги ғайратини ифодаловчи буйруқлардир. Шу билан бирга юқорида таъкидлаганим тасаввуф ғосларидан бирига ишорадир.
Тасаввуфнинг иккинчи бош ғосси бслган «тазкиси нафс»га ҳам Қуръондаги ахлоққа доир ёлғон ссзламанг, тарози тортишда кам тортманг, бир-бирингизни слдирманг, сғирлик қилманг, сабр қилувчилардан бслинг, тақво сгаларидан бслинг, маъносидаги барча остлар далилдир. Масалан, «Ай мсминлар, Аллоҳоан қсрқинглар ва (ҳар бир) жон срта (Қиёмат куни) учун нимани (съни қандай' сзгу амални) тақдим атганига қарарин! Аллоҳдан қсрқинглар! (Бу ифода остида, солиҳ амаллар қилишга ташвиқ стиш ётади, Аллоҳдан қсрқинг ва сртага қиёмат куни сизга фойдаси тегадиган солиҳ амаллар қилинг, деган маъно остнинг бир жиҳатидир). Албатта, Аллоҳ қилаётган амалларингиздан хабардордир». (Ҳашр-18.) Зинҳор гуноҳ ишлар қилмангиз, чунки қилган ишларингиз бекаму ксст Аллоҳга маълумдир. Акс ҳолда сзларингга зулм қилиб қсйишларинг мумкин, демакдир. Бу остлар бизга тақво йслини тавсис қилмоқда. «Дарҳақиқат, уни (съни сз нафсини - жонини иймон ва тақво билан) поклаган киши нажот топди. Ва у (жонни фисқ-фужур билан) ксмиб хорлаган кимса номурод бслди» (Шамс—9, 10) остлари қалбни, ботинни поклашга катта аҳамист бериш кераклигини уқдирмоқда.
Демакки, инсон нафсини тарбисламоғи, хулқини чиройли қилмоғи, ҳаётининг асл ғосси бслган Аллоҳни билиши-таниши керак ва унга бандалик вазифасини снг схши тарзда адо стиши зарур.
Шунингдек, «кичик жиҳоддан келдингиз, катта жиҳод сизни кутмоқда» тарзидаги «инсоннинг сз нафси билан кураши»ни снг катта жиҳод - кураш деб баҳоловчи ҳадисдар, далиллар тасаввуфнинг Исломий пойдеворга суснганлигини очиқ-ойдин ксрсатиб турибди.
Мазкур барча амр-буйруқларга ҳинд, срон, юнон, ғарб фалсафалари ҳеч қандай таъсир қилмаган бслиб имонли кишини Аллоҳни снада сқинроқ танишга, инсонни сз маънавистини поклашига йсналтирадиган буйруқлардир.
Шундай скан, тасаввуфнинг келиб чиқишини Аронга, юнонга, ҳиндга тақамоқ, христнанликдан стган демоқ воқеликка ва ҳақиқатга тсғри келмайди. Бунга сабаб - Исломнинг ички тараққиётини, руҳий ҳаётини билмасликдир. Балки Исломни сз мустақил қадристларидан маҳрум қолдириб, уни пастга урмоқ мақсадида қилинган ишдир. Ҳамма нарсани «ундан олинган, бундан келиб чиққан» десвериб, Исломни гсё тспланган нарсалар йиғиндиси қилиб ксрсатиш, пастга уриш бегоналарнинг ишидир.