921/3. Abu Musodan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) «Agar biror bandaning farzandi vafot etsa, Alloh taolo farishtalariga: «Bandamning farzandi ruhini oldinglarmi?» deydi. «Ha», deb javob berishadi ular. «Qalbining mevasini qabz qildinglarmi?» deydi so‘ng. «Ha», deb javob berishadi yana. «Bandam nima dedi?» deb so‘raydi Alloh taolo. Farishtalar: «Senga hamd va istirjo’ (inna lillahi va inna ilayhi roji’un) deb aytdi», deyishadi. Shunda Alloh taolo: «Bandam uchun jannatda bir uy quringlar va uning hamd uyi, deb atanglar», deydi», dedilar. Imom Termiziy rivoyatlari.

922/4. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) aytdilar: «Alloh taolo: «Bir mo‘min bandaning dunyo ahlidan eng yaqin do‘stining ruhini qabz qilsam, u sabr etib, shikoyat qilmasa, Men huzurimda unga jannat degan mukofotni tayyorlab qo‘yganman», deb aytdi». Imom Buxoriy rivoyatlari.

923/5. Usoma ibn Zayd (r.a.) rivoyat qiladilar: «Rasulullohning (s.a.v.) qizlaridan biri u zotga bir odam yuborib, nevaralari o‘lim bo‘sag‘asida yotganini aytdi. Rasululloh kelgan kishiga: «Borib qizimga ayt, Alloh berganini oluvchidir. Har bir narsaning ajali Uning huzurida belgilab qo‘yilgandir. Qizimga savob uchun sabr
qilishni buyur», deb hadisning qolganini zikr qildilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari.

Foyda: Mana shu hadisi sharif din usullari, furu’lari, odoblarini o‘z ichiga olgan eng katta qoidalaridandir. U musibatlarga, g‘am va kasalliklarga hamda boshqa qiyinchiliklarga sabr qilishni o‘rgatadi.

153-BOB
Dod-voy solmasdan hamda mayyit fazilatlarini aytmaslik sharti bilan o‘lganda yig‘lashning joizligi haqida

Dod-voylab yig‘lash harom amallardandir. Biz, inshaalloh, bu haqda «Qaytariqlar» kitobida keltiramiz. Ammo agar o‘lgan kishi o‘limidan oldin yig‘lashni vasiyat qilgan bo‘lsa oddiy yig‘lashdan ham man etilgan hadislar ham bor. Lekin haqiqiy — voy-dodlab va mayyit fazilatlarini eslab yig‘lashning man etilgani, albatta «O’lik o‘z ahllarining yig‘isi sabab ozorlanadi» hadisiga binoandir.

924/1. Ibn Umar (r.a.) rivoyat qiladilar: «Rasululloh (s.a.v.) Abdurahmon ibn Avf, Sa’d ibn Abu Vaqqos, Abdulloh ibn Mas’udlar bilan birga Sa’d ibn Ubodani ko‘rgani kirdilar. Rasululloh (s.a.v.) unga qarab turib, yig‘lab yubordilar. Rasululloh yig‘laganlarini ko‘rib, qolganlar ham yig‘lashdi. Shunda Rasululloh (s.a.v.) «Eshitmadinglarmi, Alloh ko‘z yoshiga va qalbning xafaligiga azoblamaydi. Lekin mana bunga azoblaydi yoki rahm qiladi», dedilar tillarini ko‘rsatib». Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari.

925/2. Usoma ibn Zayddan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) qizlarining o‘g‘li vafot etib, u zotning qo‘llariga uzatilganida, ko‘zlaridan yosh oqdi. Sa’d (r.a.): «Ey Allohning Rasuli, bu qanday yig‘i?» dedilar. Shunda Rasululloh (s.a.v.) «Bu rahmat yig‘isi bo‘lib, Alloh bandalarining qalbida paydo qilgan. Albatta, Alloh rahmli bandalariga rahm aylaydi», dedilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari.

926/3. Anasdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) o‘g‘illari Ibrohim vafot etganida, ko‘zlaridan ko‘p yosh oqdi. Abdurahmon ibn Avf: «Siz shundoq qilyapsizmi, ey Rasululloh?» degan edilar, u zot: «Ey Ibn Avf, bu rahmatdir, — dedilar. Keyin qo‘shib qo‘ydilar: - Ko‘z yosh oqizadi. Qalb xafa bo‘ladi. Biz esa, Rabbimiz rozi bo‘lgan narsani aytamiz. Albatta, biz, ey Ibrohim, sendan ajrab qolganimizga xafamiz». Imom Buxoriy rivoyatlari. Imom Muslim ham ba’zisini rivoyat qilganlar.

154-BOB
Mayyitda ko‘rilgan biror yomon holatni boshqalarga so‘zlashdan o‘zni tiyish haqida

927/1. Rasulullohning (s.a.v.) mavlolari Abu Rofe’dan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.): «Kimki biror o‘likni yuvib, undagi ayblarni berkitsa, Alloh taolo uni qirq marta mag‘firat qiladi», dedilar. Imom Hokim rivoyatlari. Bu hadis Muslimning shartlariga binoan sahihdir.

Foyda: Yuzi o‘zgarib ketgan yoki qabrida ilon ko‘rib qolingan mayyitning aybini yopish shartdir. Agar mayyit fosiq bo‘lsa boshqalarga ibrat bo‘lishi uchun aybini aytishning zarari yo‘q.

155-BOB
Mayyitga janoza namozini o‘qish, qabristongacha olib borish va dafn marosimida qatnashishning fazilati hamda janozada ayollar ishtirok etishining karohiyati to‘g‘risida

928/1. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.): «Kimki janoza o‘qib tugatilguncha o‘sha yerda hozir bo‘lsa, bir qiyrot miqdoricha savobga ega bo‘ladi. Kimki dafn etilguncha hozir bo‘lsa, ikki qiyrot miqdoricha savobga ega bo‘ladi», deganlarida, sahobalar: «Ikki qiyrot deganingiz nima o‘zi?» deb so‘rashdi. Shunda u zot: «Ikkita ulkan tog‘ miqdoricha», dedilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari.

929/2. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.): «Kimki musulmon kishining janoza namozida va dafn marosimida imon ila hamda savob umidida ishtirok etsa, ikki qiyrot ajr bilan qaytadi. Har bir qiyrot Uhud tog‘i miqdorichadir. Kimki dafn etilishidan oldin janoza namozining o‘zini o‘qiboq qaytsa, bir ajr bilan qaytadi», dedilar. Imom Buxoriy rivoyatlari.

930/3. Ummu Atiyyadan (r.a.) rivoyat qilinadi. Bu sahobiya ayol: «Biz ayollar janozaga qatnashishdan qaytarildik. Lekin qaytariq ta’kidlangan holda emas», dedilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari.

156-BOB
Janoza namozini o‘quvchilar ko‘p bo‘lishini hamda uch safdan ziyoda
bo‘lishlarining mahbubligi haqida

931/1. Oishadan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.): «Biror kishi vafot etsa, musulmonlardan bir jamoat unga janoza namozi o‘qishsa va ularning adadlari yuztaga yetsa, hammalari shu mayyitga shafoatlarini taqdim etishsa, ya’ni gunohi kechirilishini so‘rashsa, albatta barchalarining shafoatlari unga nisbatan qabul qilinadi», dedilar. Imom Muslim rivoyatlari.

932/2. Ibn Abbosdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.): «Biror musulmon vafot etsayu, uning janozasida Allohga biror narsani sherik qilmagan qirq kishi ishtirok etsa, ularning shafoatlari mayyitga nisbatan qabul qilinadi», dedilar. Imom Muslim rivoyatlari.

933/3. Marsad ibn Abdulloh Yazaniydan (r.a.) rivoyat qilinadi. Molik ibn Hubayra (r.a.) qachon janoza namozini o‘qimoqchi bo‘lib, jamoatdagilarni oz deb hisoblasalar, ularni uch safga ajratardilar. Keyin: «Men Rasulullohning S: «Qaysi bir kishiga uch saf bo‘lib janoza namozi o‘qilsa, unga jannat vojib bo‘ladi», deb aytganlarini eshitdim», dedilar. Abu Dovud va Termiziy rivoyatlari.

157-BOB
Janoza namozida o‘qiladigan zikrlar

Mayyitga janoza namozi o‘qish farzi kifoyadir. Shu singari, uni yuvish, kafanlash, dafn qilish ham farzi kifoyadir. Bunga hamma bir ovozdan ittifoq qilgan.

Janoza namozi Imom A’zam (r.a.) mazhablarida quyidagicha o‘qiladi: Avval «Allohu akbar» deb, ya’ni, takbiri tahrimani aytib quloq qoqadi. So‘ng Sano - «Subhanakallohumma va bihamdika va tabarokasmuka va ta’ala jadduka va la ilaha g‘oyruk» duosini o‘qiydi. So‘ngra yana takbir aytadi, ammo qo‘lini ko‘tarmaydi. Keyin Rasulullohga biror salovotni aytadi. So‘ng «Allohu akbar», deb janoza duosini o‘qiydi. Janoza duosi: «Allohummag‘fir lihayyina va mayyitina va shahidina va g‘oibina va sog‘iyrina va kabiyrina va zakarina va unsana. Allohumma man ahyaytahu minna faahyihi ‘alal islam va man tavaffaytahu minna fatavaffahu ‘alal iyman. Allohumma la tahrimna ajrohu va la taftinna ba’dahu». (Ma’nosi: Ey Rabbim, tirigu o‘ligimizni, hoziru g‘oyibimizni, kichigu kattamizni, erkagu ayolimizni mag‘firat qil. Ey Rabbim, kimimizni hayotda qoldiradigan bo‘lsang, uni Islomda qil, kimimizni o‘ldiradigan bo‘lsang, uni iymon bilan vafot ettir. Bizni uning ajridan mahrum qilma. Undan keyin bizni fitnaga solma.)

Agar mayyit yosh bola bo‘lsa, quyidagi duoni o‘qiydi: «Allohummaj’alhu lahuma farotan vaj’alhu lahuma salafan vaj’alhu lahumo zuhron va saqqil bihi mavaziynahuma va afrig‘is sobro ‘ala qulubihima va la taftinnahuma ba’dahu va la tahrimhuma ajrah», so‘ng yana «Allohu akbar» deydi va ikki tomonga salom berib, namozni tugatadi. (Ma’nosi: Allohim, bu go‘dakni ota-onalari uchun ajr, fazl va zahira qil. U sababli ota-onasining tarozilarini og‘ir qil, qalblariga sabr yog‘dir. Undan so‘ng ularni fitnaga solma, ularni uning ajridan mahrum qilma.)

934/1. Abu Abdurahmon Avf ibn Molikdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Bu zot: «Rasululloh (s.a.v.) janoza namozi o‘qiganlaridagi duolarini yodlab oldim, unda: «Allohummag‘fir lahu varhamhu va ‘afihi va’fu anhu va akrim nuzulahu va vassi’ mudxolahu vag‘silhu bil mai vas salji val barodi va naqqihi minal xotoya kama naqqoytas savbal abyazo minad danasi va abdilhu daron xoyron min darihi va ahlan xoyron min ahlihi va zavjan xoyron min zavjihi va adxilhul jannata va a’izhu min ‘azabil qobri va min ‘azabin nar», deb aytganlar. Shunda men o‘sha mayyitning o‘rnida bo‘lishni orzu qilib qoldim», deb aytdilar. (Ma’nosi: Ey Rabbim, uni mag‘firat qil, unga rahm et. Uni ofiyatda qil va avf et. Tushadigan yerini mukarram, kiradigan yerini keng qil. Uni suv, qor, do‘l bilan yuv. Oq kiyim kirdan toza bo‘lgani kabi, uni xatolardan pokla. Unga hovlisidan yaxshiroq hovli, ahlidan yaxshiroq ahl, juftidan yaxshiroq juft ber. Uni jannatga kirgiz, qabr va do‘zax azobidan saqla.) Imom Muslim rivoyatlari

935/2. Abu Hurayra, Abu Qatoda va Abu Ashhaliy otalaridan (r.a.) qilgan rivoyatlarida, Rasululloh (s.a.v.) janoza namozida: «Allohummag‘fir lihayyina va mayyitina va shahidina va g‘oibina va sog‘iyrina va kabiriyna va zakarina va unsana, Allohumma man ahyaytahu minna faahyihi ‘alal islam va man tavaffaytahu minna fatavaffahu ‘alal iyman. Allohumma la tahrimna ajrohu va la taftinna ba’dahu», deb aytdilar. (Ma’nosi yuqorida o‘tdi.) Abu Dovud va Termiziy rivoyatlari.

936/3. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) «Agar mayyitga janoza namozi o‘qisangizlar, uning uchun duoni xolis qilinglar», deb aytdilar. Abu Dovud rivoyatlari.

937/4. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) janoza namozida: «Allohumma anta robbaha va anta xolaqtaha va anta hadaytaha lil islam va anta qobazta ruhaha va anta a’lamu bisirriha va ‘alaniyyatiha va qod ji’naka shufa’aa lahu fag‘firlahu», dedilar. (Ma’nosi: Allohim, Sen uning Rabbisan, Sen uni xalq qilding, Islomga hidoyat etding va ruhini olding. Sen uning sirini va oshkorasini biluvchi zotsan. Biz unga shafe’ bo‘lib keldik, uning gunohlarini kechir.) Abu Dovud rivoyatlari.

938/5. Vosila ibn Asqa’ (r.a.) aytadilar: «Rasululloh (s.a.v.) bir musulmon kishining janozasini biz bilan birga o‘qidilar. Unda quyidagi duoni o‘qidilar: «Allohumma inna Fulan ibn Fulan fiy zimmatika va habli jivarika faqihi fitnatal qobri va ‘azaban nari va anta ahlul vafa val hamd. Allohumma fag‘fir lahu varhamhu innaka antal g‘ofurur rohiym». (Ma’nosi: Allohim, Falonchining o‘g‘li Falonchi Sening zimmangda va himoyangdadir. Uni qabr fitnasi va do‘zax azobidan saqla. Sen vafo va hamd ahlisan. Ey Rabbim, uni mag‘firat qil, rahm ayla. Albatta, Sen kechiruvchi va rahmli Zotsan.) Abu Dovud rivoyatlari.