O’sha kuni masjiddan chiqayotganlar Hazrati Payg‘ambardan (s.a.v.) bunday muborak so‘zlarni eshitdilar:
— Ollohu taolo bir qulini sevsa, Jabroilga (a.s.) vahiy etadi: «Men falonchi bandamni sevdim, sen ham sevgin», deya amr qiladi. Hazrati Jabroil ham o‘sha kishini yaxshi ko‘radi. So‘ng samo ahliga: «Olloh taolo falon kulini sevadi, sizlar ham uni sevingiz», deya xitob qiladi. Samo ahli ham uni sevadi. Buning ketidan esa, yer yuzida Ollohni sevuvchi insonlarning qalblariga uning sevgisi joylashtiriladi.
Rasululloh hazratlarining suhbatlaridan bahramand bo‘lganlar o‘sha kuni ruhlari to‘ygan, ko‘ngillari yuvilgan, yuzlari topatoza, porloq holda uylariga qaytdilar.
Umar ibn Xattob ham uyiga tomon yo‘l olarkan, o‘g‘ilchasi Abdulloh uning qo‘liga osildi.
—   Otajon!
—   Nima deysan, o‘g‘lim?
— Payg‘ambarimiz yaproqlari to‘kilmaydigan daraxtni so‘radilarku?..
— Ha, ha. Xo‘sh?..
— Men o‘sha zahoti uning xurmo daraxti ekanini bildim, — dedi Abdulloh sevinchdan ko‘kka sapchigudek bo‘lib.
—   Juda yaxshi, ammo nega aytmading?
—   U yerda hamma mendan katta edi, uyaldim.
— Aytganingda boshim osmonga yetardi. Birov menga qizil tuya hadya etsa ham, bunchalik sevintirmasdi.
Otao‘g‘il shu tarzda suhbatlashasuhbatlasha keldilar uylariga. Umar ibn Xattob fikrli, zehnli va odobli o‘g‘li borligidan g‘oyatda mamnun va baxtiyor bo‘ldi.

* * *
Bir kuni payg‘ambarimiz Muhammad alayhissalom bir qancha ashoblari bilan birga yahudiylarning oldiga bordilar va ularni Islom diniga da’vat etdilar. Imon keltirsalar, beriladigan savobning buyukligini tushuntirdilar. Yuz o‘girsalar, chekadigan azoblarning shiddatini ham xabar berdilar. Ammo yahudiylar haliberi imon keltiradiganga o‘xshashmasdi.
— Keltirgan bu yangi dining haq din emas, — deyishdi.
Muoz ibn Jabal so‘zga aralashdi.
— Ey yahudiylar, qasam ichamanki, sizlar uning Ollohning rasuli ekanini bilasizlar. Unga payg‘ambarlik vazifasi berilmasdan avval sizlar bilan qilgan bahs munozaralarimizda bizlarga nima deganlaringizni eslang. Keladigan yangi payg‘ambarni barcha sifatlariyu xususiyatlari ila bilamiz, demabmidingiz? U kelsa, unga imon keltiramiz va sizlarning kuningizni ko‘rsatamiz, deb yurganlar sizlar emasmi?
Rofi ibn Xuraymila boshini tebratdi:
— Biz hech qachon unday demaganmiz. Olloh taolo Musoning kitobi Tavrotdan keyin hech qanday kitob tushirmagan va hech qanday payg‘ambar ham yubormagan, —dedi.
Yonida turgan do‘sti Vahb ibn Yahudo «to‘g‘ri aytmoqda» degan ma’noda boshini irg‘ab, uning gapini tasdiq etdi.
Shunday qilib, avvalgi hollarini biladigan va bu haqiqatlarni ulardan necha marotabalab eshitib yurgan insonlar qarshisida hamda o‘zlari to‘lasicha tanib turganlari haq payg‘ambar huzurida ko‘rabilaturib inkor etarkanlar, hatto yuzlari qizarmadi. Ammo bu yuzlar ertaga hisob va jazo kunida qizarajak, pushaymonlik terlarini to‘kajakdir.
Robbul Olamiyndan payg‘ambarimizga vahiy olib kelish vazifasi yuklatilgan farishta Jabroili amin (a.s.) Sarvari koinotning qalblariga ushbu oyatlarni vahiy etdi:
«Yahudiylar Ollohning qadrini keragicha (keragi Qadar) taqdir etmadilar. Chunki ular: «Olloh hech bir insonga hech bir narsa nozil qilmagandir», dedilar.
Ularga deki: «Musoning insonlarga bir nur va hidoyat o‘laroq olib kelgan va siz uni bo‘lakbo‘lak (qog‘oz) varaqlar holida o‘zingizga yoqqanini e’lon qilib, ammo ko‘p qismini yashirganingiz Kitobni (Tavrotni) kim nozil qildi? Siz va otalaringiz bilmagan narsalar sizga o‘rgatilgandir». Ey rasulim, sen: «Ularni tushirgan Ollohdir», de. Keyin ularni tark et, botil gapso‘zlari bilan ovunib turatursinlar» (An’om, 91).
Bu oyat ularga tablig‘ etilgan damda ham ularning holida bir o‘zgarish sezilmadi. Yahudiylarning yuzlari yana qizarmadi. Chunki ularning maqsadlari haqni qidirib, haqqa bog‘liq bo‘lish emas edi.

* * *
Ikki kishi bir-biri bilan tortishib qolib, ikkisi ham juda yomon asabiylashdi. Hatto shundayki, birining bo‘yin tomirlari yorilib ketar darajada bo‘rtib, yuzining rangi va shakli ham o‘zgarib ketdi. Payg‘ambarimiz (s.a.v.) ularni ko‘rarko‘rmas:
— Men bir kalima bilaman, shoyad bu odam o‘shani aytsa, ichidagi achchiqlanish daf’ bo‘ladi. O’sha kalima: «Rahmati Ilohiyyadan quvilgan shaytonning sharridan Olloh panohiga sig‘inaman» (A’uzu billahi minashshay tonir rojiym) so‘zidir, — dedilar.
Payg‘ambarimizning bu so‘zlarini eshitganlardan biri o‘sha odamning yoniga bordi. Rasulullohdan (s.a.v.) o‘rganganlarini unga takrorladi va:
— Shaytondan Ollohga sig‘in, — dedi.
Haligi odam kosasida gildirab o‘ynab turgan ko‘zlarini unga burdi:
— Menda g‘ayritabiiy bir hol ko‘ryapsanmi? Jinni manmiki shaytondan panoh tilaydigan holga tushgan bo‘lsam? Sen meni o‘z holimga qo‘y, — dedi.
Kelgan kishi iziga qaytdi. Shu payt payg‘ambarimiz (s.a.v.) yonlaridagilarga:
—   Mard, pahlavon deb kimga aytadilar, bilasizlarmi?! — deya hayqirdilar.
—   Pahlavon deb kuragini hech kim yerga tekkiza olmaganga aytiladi, — deb javob qilishdi.
—   Yo‘q, — dedilar ulug‘ Payg‘ambar (s.a.v.), — asl pahlavon jahli chiqqanda o‘ziga hokim bo‘lgan kishidir.
Inson o‘zini qo‘lga olishi osonmi? Ammo haqiqiy tarozi ishlaydigan Oliy mahkamada eng zo‘r pahlavon sifatida g‘azabini bosa olganlarninggina toshi bosadi.
Qirq marotaba mag‘lub bo‘lsa ham, hech narsa bo‘lmagandek yana oyoqqa turadigan, yana o‘sha iddao bilan maydonga otiladigan nafsining qarshisida doimo uyg‘oq, doimo bardam va qarorli bo‘lish har kimning ham qo‘lidan kelmaydi. Ko‘ngillar yuz yillar qa’rida qolib ketgan bir xotirani Qur’on oyatlaridan topib chiqardi. Payg‘ambarlardan Yusuf (a.s.) ham: «Men nafsimni aybsizdir, yaxshidir, deb yonini olmayman. Hech shubha yo‘qki, nafs doimo yomonlikka chorlaydi», demaganmidi?!

* * *
Bir kuni Payg‘ambar (s.a.v.) bomdod namozidan keyin ko‘rgan tushlarini aytib berdilar:
— Qora tanli, sochi to‘zg‘igan bir ayolni ko‘rdim.
Madinadan chiqib ketdi va Juhfada to‘xtadi, — dedilar.
Buni nima ma’noda ta’bir qilarkinlar, deganday nigohlar u Zoti sharifning og‘zilariga qadaldi. Nihoyat izox berildi:
— Men bu ro‘yoni Madinadagi vaboning Juhfaga uloq tirilganligi ma’nosida tushundim, — dedilar.
Bu tushning haqiqatini ertagayoq xalqning o‘zi ko‘zi bilan ko‘radi, ichida yashaydi va haqiqat ekaniga shoxid bo‘ladi.
Chindan xam o‘sha kuniyoq esa boshlagan yoqimli shamol eski Yasrib havosini yangi Madina havosiga almashtirdi. Madina butunlay boshqa madina bo‘ldi. Bu shamol shaharga hech qachon chiqmaslik sharti bilan joylashib olganday o‘zboshimchalik qilayotgan zolim bir illatni hech qachon qaytib kelmaydiganday qilib surib ketdi. To‘shaklarda mixlanib yotganlar ruhlariga bu shamol yangilanish berdi, ichichlariga qadar to‘yibto‘yib nafas olishning naqadar farahli ekanini his etdilar. Bahor kela boshlagan sayin daraxtlarning qupquruq tanalariga suv yugurishi kabi hayotbaxsh edi bu holat. Har tarafni kuydirib, siqibbo‘g‘ib qo‘yadigan havosi bilan tanilgan Yasrib shahri bundan buyon go‘zal, toza havosi bilan, yoqimli shamollari bilan xotiralardan joy olguvchi Madina shahriga aylandi. Sevgili payg‘ambarini Makka mushriklarining zulmlaridan qutqargan Olloh endi uni Yasrib bezgagiga tashlab qo‘yarmidi hech?!
Chunki koinotning yuragi bu yerda urmoqda edi. Borliq olamiiing yagona sohib va egasi Janobi Haq Habibi adibini Yasribday kasallik o‘chog‘ida emas, balki ruhlarga farahlik berguvchi Madinaday bir shaharda saqlashni murod etib, sevgili payg‘ambarining duosini qabul etdi va bu kasallikni u yerdan bartaraf qildi.
Bundan so‘ngra payg‘ambarimiz Madinani sevajak, muhojirlar ham sevajaklar va Makkadan ko‘ra ham ko‘proq Madinaga bog‘lanajaklar edi.

* * *
Madina musulmonlaridan Abu Mas’ud kunlardan bir kuni xizmatchisidan jahli chiqib, qo‘liga ilingan kaltak bilan savalay ketdi. Urgan sari g‘azabi jo‘shib, yanada ko‘p, yanada tez ura boshladi. Birdan yangragan shiddatli ovozdan o‘ziga keldi.
— Ey Abu Mas’ud, shuni bilib qo‘y!..
Bu kim bo‘ldi? Nima istaydi o‘zi? Ovozning shiddatidan hatto qo‘lidagi kaltakni ham yerga tushirib yubordi. Ammo hali ham g‘azabda va asabiy edi.
Haligi ovoz yana bir bor gumburladi:
— Ey Abu Mas’ud, bilib qo‘y!..
Majburan qayrilib qaradi, qaradiyu yuzi qipqizil bo‘ldi. Qalbini butkul egallagan g‘azab bir onda xijolatga aylandi.
Hamisha kulimsirab yuradigan, ko‘rgan kishi yana bir bor ko‘rishni orzu qiladigan bu muborak yuzga hozir shunday bir haybat o‘rnashgan ediki, Abu Mas’udning iliklarigacha titrab ketdi. Bu chehra egasi Madinaga kelganidan beri suhbatlarini Abu Mas’ud bir necha bor tinglagan, ammo bu daraja keskin va amirona bir ovozlari ham borligini kutmagan edi.
Odimmaodim yaqinlashar ekanlar, Payg‘ambar (s.a.v.): «Ey Abu Mas’ud, bilib qo‘y!..» deb takrorlar edilar. Nihoyat, Abu Mas’ud yonlariga bordi. Boshi egik, xijolatda, o‘ziga berilajak hukmga rozi aybdor vaziyatida kuta boshladi. Payg‘ambar (s.a.v.) so‘zlarini bunday tamom qildilar:
— Ey Abu Mas’ud, bilib qo‘y: Ollohu taoloning senga nisbatan qudrati sening shu xizmatchiga nisbatan qudratingdan ko‘ra ustundir!
Qilgan ishidan pushaymon bo‘lgan inson javob berdi:
— Ey Ollohning rasuli, bundan buyon hech qachon hech qaysi xizmatchini urmayman. Bu xizmatchim esa, Olloh rizosi uchun hur va ozoddir.
Sevgili payg‘ambarimiz dedilar:
— Agar uni ozod qilmaganingda, senga mutlaqo jahannam otashi ilashar, seni parishon qilar edi. (Muslim, 3/1280.)
Xizmatkor esa, yangi bir hayotga erishib, hurriyatini qo‘lga kiritdi. Olamlarning sarvari bo‘lmish payg‘ambarimizga (s.a.v.) mamnuniyat to‘la ko‘zlar bilan boqdi.
Abu Mas’ud bu hodisani do‘stlariga aytib berganida, ko‘plarning yuzi o‘zgardi. Har kim bir miqdor alam his etdi. Chunki xizmatchini faqat Abu Mas’ud savalab turmasdida. Binobarin, payg‘ambarimiz (s.a.v.) aytgan jazo yolg‘iz Abu Mas’udga tegishli emas edi. Ammo xizmatchi tanbehdakkiga haqiqatan loyiq bo‘lsachi? Buni aniqlaydigan bir chegara bormi?
Nihoyat bu mavzuda aniq bir ma’lumotga ega bo‘lish va harakatlarini shunga ko‘ra qilishni istaganlardan biri keldi va hammaning ko‘zi oldida:
— Ey Ollohning payg‘ambari, xizmatkorimni necha marotaba kechirishim kerak? — deb so‘radi.

Payg‘ambarimiz (s.a.v.) bu savolni javobsiz qoldirdilar. Ehtimol bu ishni ularning o‘z vijdonlariga havola qilmoqchi bo‘lgandirlar? Sahobiylar bu zotning: «Sizlardan biringiz o‘z nafsiga xush yoqadiganini mo‘min qardoshiga ham orzu etmagunicha haqiqiy ma’noda mo‘min hisoblanmaydi», deganlarini bilishardi. Bu so‘ralgan savolga ham shu muborak so‘zlar nuri ostida o‘zlari javob topishlari lozimligiga ishorat qilgandirlar? Ya’ni: «Men ham bir xizmatchi bo‘lishim mumkin va o‘zimga qanday muomala etishlarini orzu etaman?» deya xattiharakatlarini hisob-kitob qilib ko‘rishlarini istagandirlar?
— Ey Ollohning iayg‘ambari, xizmatkorimni necha marotaba ma’zur ko‘rib afv etishim kerak?
Yana javob bermadilar. Bu savolni eshitmadilar go‘yo...
«Savolingiz javobini men Abu Mas’udga aytdimku, axir. Sizlar ham undan boshqacharoq hukmga loyiq emassizlar».
Balki Buyuk Payg‘ambar (s.a.v.): «Ollohning seni qay darajada ma’zur ko‘rishini istasang, sen ham xizmatchinpga shunchalik ma’zur ko‘r, ma’nosida bir xulosa chiqarib olishlarini istagandirlar? Ammo savol berguvchi bu mavzuni mutlaqo Nabiyyi akmalga (s.a.v) xal etdirishni xohlar va shunga qaror qilgan edi. Ehtimol u, hamma o‘z tushunchasi bo‘yicha yo‘l tutishidan ko‘ra, eng salohiyatli og‘izdan chiqadigan farmonni tinglashi xayrliroqdir, deya o‘ylar? Balki bu mavzuda o‘zining tushunchasi yetarli emasdir yoki ilohiy bir amr ostida takrortakror so‘ragisi kelayotgandir. Ishqilib, uchinchi bor yana so‘radi:
— Ey Rasululloh, xizmatkorimni necha marotaba ma’zur ko‘rib, afv etishim kerak?
Bu safar payg‘ambarimiz unga yuzlandilarda, donadona qilib:
— Har kuni yetmish marotaba! — dedilar. (Termiziy, 4/336.)
Jovdiragan nigohlar bir-biriga qadaldi. Boshlar
bu tahdidkorona xitobdan beixtiyor ikki yoqqa tebrandi. Yaqinyaqingacha og‘ir ishlarga mo‘ljallangan, xo‘rlangan va bo‘larbo‘lmas bahonalar ila tayoq yeb kelgan xizmatkorlar bundan buyon emin-erkin nafas oladigan, atrofga boshlarini bemalol ko‘tarib qaraydigan va yomon so‘z eshitmaydigan bo‘ldilar. Nabiylar sultoni (s.a.v.) bu mavzuni bir oz oydinlatish uchun qo‘shimchalar qildilar:
— Ular sizlarning og‘ainilaringizdir. Olloh ularni sizga yordamchi o‘larok bergan ekan, og‘ainilar o‘rtasida qanday muomala lozim bo‘lsa, shunday muomala qiling. Har kim o‘zi yeydigan taomdan unga ham yedirsin, o‘zi kiygan kiyimlardan kiydirsin, kuchi yetmaydigan
ishlarga buyurmasin. Bordiyu unga og‘ir ish taklif qilib qolsa, o‘zi ham yordamlashsin. Ichingizdan birontangiz xizmatchisiga beixtiyor qo‘l ko‘tarib qolsa, Ollohni xotirlasinda, darxol qo‘lini tushirsin...
Bu nasihatlar o‘sha yerda hozir bo‘lganlarning quloqlariga isirg‘a kabi taqildi. Suhbatda ishtirok etmagan, ammo o‘sha kundan keyin o‘zlariga qilinayotgan muomalalarning o‘zgarganini ko‘rgan xizmatchi va cho‘rilar bu holga hech tushuna olmadilar. Ammo keyinchalik buni Ollohning payg‘ambari tomonidan esgan totli, rahmat shamollariga bog‘ladilar, uning bir lutf va ikromi ekanini anglab yetdilar. Endi xonadonlarda qul va cho‘rilarga yanada insofli, yanada marhamatli va shafqatli munosabat qilinadigan bo‘ldi. Qul va cho‘rilar xo‘jayinlari o‘zlariga «o‘g‘lim», «qizim» kabi shirin so‘zlar bilan murojaat eta boshlaganlarini sezdilar.

* * *
Hazrati Umar (r.a.) bilan birga hijrat etgan, ammo Abu Jahl bilan ukasining hiylalariga aldanib Makkaga borgan Ayyosh ibn Robia va hali Makkadan chiqmay turib qo‘lga tushirilgan Salama ibn Hishom hibs etilgan edilar. Bundan tashqari, hijrat qilish imkonini topa olmagan bir qancha mo‘min Makkada qattiq tazyiqlar ostida edi.
Bir bomdod namozida Payg‘ambar (s.a.v.) ikkinchi rakatda rukuga egildilar. So‘ngra rukudan turgach, sajdaga bormay, qo‘llarini ko‘tardilar:
— Ollohim, Salama ibn Hishomni, Ayyosh ibn Robiani va qiynoq ostida qolgan boshqa mo‘minlarni sen o‘zingqutqar. Ollohim, sen ham Mudor qabilasiga tazyiqingni orttir. Yusuf payg‘ambar davrida berganing ochlik, qiyinchilik kabi, ularga ham yo‘qchilik ber, — deya duo etdilar. Keyin «Ollohu Akbar» deb sajda qildilar. Namozni tugalladilar.
Bunday duolar bomdod namozidan to xufton namozigacha davom etib, bir necha kun takrorlandi.

* * *
Abdulloh ibn Ubayy Rasulullohni (s.a.v.) yomon kutib olganidan hech pushaymon emas edi. Ziyoratga kelgan insonni 6u shaklda qarshilash tarbiyasizlik, hurmatsizlik ekanini, albatta bilardi. Arab urfodatlariga ko‘ra, mehmonga ikrom ko‘rsatilishi lozim. Bu xunuk va qo‘pol xattiharakatlarini hech kim aslo kechirmas.
Bir kuni madinalik bir necha mo‘min uni ko‘rgani kelishdi. Imon keltirishni taklif qilishdi. Ammo Ibn Salul bunday taklif qilganlarning og‘ziga urdi:
— Oralaringizdagi bir guruh ahmoqlarga o‘xshab biz ham imon etaylikmi? — dedi.
Unga anglatildiki, imon keltirish ahmoqlik emas, aksincha, haqiqiy aqlli kishi Ollohni bir deb bilishi va Hazrati Muhammadni (s.a.v.) payg‘ambar deb qabul qilishi lozim. Yana aytildiki, qilib turgan va yana davom ettirish niyatida bo‘lgan bu harakati buzg‘unchilikdan boshqa narsa emas. Ammo Ibn Salul bu ogohlantirishlarni qabul etmadi:
— Bizning maqsadimiz Yasribda sizlar buzgan tartibtuzumni yangidan tiklash va tuzatishga harakat qilishdir. Aqllaringiz bo‘lsa, bu buyuk so‘zlarga quloq solasizlar, — deya javob berdi.
Ibn Salulday bir kimsa yo‘lga kirmasligiga qanoat hosil qilgan holda u yerni tark etdilar.

* * *
Havosi kundankunga yaxshi bo‘lib borayotgan Madinada avvaldan suv taqchilligi masalasi bor edi. «Rumo» deb atalgan qudukdan boshqa chuchuk suvli quduqlari yo‘q hisobi. Rumoga esa, bir yahudiy xo‘jayin. Musulmonlar u yerdan xohlagancha suv ololmasdilar. Yahudiy suvini pulga sotar, tekinga hech kim bir tomchi ham suv icholmas edi. Payg‘ambarimiz (s.a.v.) ham bu quduq suvidan bir gal ichgan va xushlangan edilar.
— Bu quduqni sotib olib, o‘zi qatori boshqa musulmonlarning ham idishlarini to‘ldirib, evaziga jannatda yanada xayrli bir quduqqa sohib bo‘lishni kim xohlaydi? — deya xitob qildilar bir kuni.
Bu muborak xitob tezda ta’sirini ko‘rsatdi. Ya’ni, oradan hech qancha vaqt o‘tmasdanoq Hazrati Usmon (r.a.) quduq egasi yahudiyning huzuriga bordi. Quduqni sotgin, deb taklif qildi. Yahudiy ko‘nmadi.
—   Hech bo‘lmasa yarmini sot! — dedi.
—   Yarmini qanaqa qilib sotaman?
— Quduqdan bir kun sen foydalanasan, bir kunmen.
Yo‘li topilganidan yahudiy sevindi:
— Mana bu boshqa gap! Bunday qilsa bo‘ladi. Narxini bozorga sol, — dedi.
Natija shu bo‘ldiki, Hazrati Usmon uning hovuchiga o‘n ikki ming dirhamni sanab solib qo‘ydi.
Shundan keyin Hazrati Usmonga tegishli kunlarda suvga xaridor birdaniga ortib ketdi. Mo‘minlar kelib ikki kunlik ehtiyojlariga yetarli suvni olib ketardilar. Quduqqa yahudiyning xo‘jayinlik galida hech kim kelmay qo‘ydi. Narx ham birdaniga tushib ketdi. Yahudiy shoshib qoldi. Xaridorni o‘ziga tortish uchun u ham narxini tushirdi. Baribir bo‘lmadi.
Chunki sherigi Usmon navbati kuni suvni tekinga tarqatayotgan edi.

* * *
Ilk musulmonlardan Usmon ibn Maz’un ibodatga mukkasidan ketgan odam sifatida tanilgan edi. Dunyoga hech mayli qolmagan. Yagona fikri mo‘lko‘l ibodat qilish va ibodatlariga to‘siq bo‘luvchi har narsani hech o‘ylanib o‘tirmay tark etish. Uylangan, ammo faqat so‘zda uylangandek. Oilali, ammo oila hayotini yuritmasdi, bo‘ydokdek yashardi. Nazarida, oila hayoti uni haq yo‘ldan chiqaradigandek, oxirat hayotiga ham xalaqit qilayotgandek bo‘lar, fikriyodi o‘zini bu hayotga oldirib qo‘ymaslik edi. Bu ishda shunday chuqurlashib ketdiki, hatto erlik his-tuyg‘usini o‘ldiradigan, hech qachon oila haqida o‘ylamaydigan mash’um bir yo‘lni ham sinab ko‘rmoqchi bo‘ldi. Bu ishini Ollohga qullik qilish yo‘lida qo‘yadigan qutlug‘ qadam deb bildi.
Uning ichdan kelgan bu orzui sekinasta yonidagilarga ham ta’sir etib, ashobdan ba’zi yoshlar bu yo‘lni tanlamoqchi ham bo‘ldi.
Nihoyat bir kuni Usmon payg‘ambarimizga (a.s.v.) dardini ochdi. Nima qilmoqchiligini aytdi. Ammo shiddatli qaytariqqa uchradi. Qat’iyyan bunday bir mash’um ishni qilmaslik buyurildi. Usmonning fikriga ergashgan yosh musulmon yigitlar ham bu rejalaridan tezda voz kechdilar.
Usmon esa, uyida yana ibodatda davom etdi. Bir kuni payg‘ambarimiz (s.a.v.) uning uyi yonidan o‘tarkanlar, eshigining ikki chetiga ikki muborak qo‘llarini tirab turib, bunday dedilar:
— Ey Usmon, Olloh seni bir ruhbon' qilib yaratmagan. Ey Usmon, Olloh meni ham ruhbonlik ta’limi uchun yubormagan. Ey Usmon, shuni yaxshi bilib ol: Ollohning menga bergan vazifasi ruhbonlikni o‘rgatish ishi emasdir. — So‘ngra so‘zlarida davom etib, ushbularni qo‘shimcha qildilar: — Olloh huzurida eng xayrli din qulaylikni amr etadigan pok Islom dinidir.
Payg‘ambarimiz unga: «Butkul ibodatga berilib ketgan bu hayotingni to‘g‘ri deb topmadim», demoqchi edilar.
Usmon esa, ko‘p ibodatdan boshqa narsani o‘ylaydigan holda emasdi. Axir, Olloh rozi bo‘ladigan diniy hayotni eng chiroyli shaklda o‘rgatuvchi Buyuk Payg‘ambarning shahrida yashasa... Bundan tashqari, o‘zi shu Buyuk Payg‘ambarga emikdosh bo‘lsa... Namozlarini bu zotning orqasida turib o‘qisa... Eng muhimi — haq din ila musharraf bo‘lgan bo‘lsa... ibodatini u ko‘paytirmay kim ko‘paytirsin?! Boshqalardan bir necha barobar ko‘p ibodat qilib, oxiratga olamolam namozlar olib ketish qanday yaxshi!..
Shu orada Usmonning ta’sirida yanada ko‘proq ibodat qilib qolish g‘ayratiga mingan yana uch yigit Nabiyyi akramning (sollallohu alayhi vasallam) uyda yo‘q paytlarini poylab turib, xonai saodatlariga keldi va ayollaridan payg‘ambarimizning uydagi ibodatlarini o‘rgandi. Ammo olingan javob ularni mutlaq qoniqtirmadi. Tasavvurlarida boshqacha — nihoyatda ko‘p bo‘lishi kerak edida. Bunchalik ibodatni oz deb bilishdi.

— Albatta, u Ollohning rasuli, shunday ekan, uning hech qanday gunohi yo‘q. Dunyosi ham, oxirati ham kechirilgan, ta’minlangan. Ollohu taolo nega ko‘p ibodat qilmading, deb payg‘ambarini otashga tashlamaydiku, axir! Bizlarchi? Bizga bu ibodatlarning o‘zi kifoya qilarmidi? Bu qadar oz ibodatlarimiz najot topishimizga yetarlimikan?
Bu savolga uchovining ham javobi bir xil bo‘ldi: «Yo‘q! Aslo!» deyishdi. Ulardan biri:
—   Shu kundan e’tiboran men tunlari uxlamayman, faqat ibodat qilib chiqaman, — deya qasd etdi.
—    Men uylanmayman, — dedi ikkinchisi.
— Men kunlarimni doimo ro‘za tutgan holda o‘tkazaman, — dedi uchinchisi.
Yigitlar payg‘ambarimizning (a.s.v.) xotinlari va qizlarining ko‘z o‘ngida shunday qarorga kelib, u yerdan ayrilishdi.
Rasululloh (s.a.v.) uyga kelib, bu xabarni eshitdilaru ko‘ngillari xijil bo‘ldi. Darxol masjidga kirdilar. U yerda o‘tirganlarga ham voqeani anglatib, bunday xitob qildilar:
— Shuni yaxshi bilinglarki, sizlarning ichingizda Ollohdan eng ko‘p qo‘rqadigan kishi menman. Shu bilan birga, men ro‘za tutaman ham, tutmagan kunlarim ham bo‘ladi. Tunlari ibodat qilaman, ammo yotib uxlayman ham. Ahli ayolim bilan oilaviy hayotni ham yuritaman. Mening yo‘lim va sunnatim mana shudir. Mening sunna timdan yuz o‘girgan esa, mendan emasdir.
Darhaqiqat, ibodatning shakli, vaqti, miqdori doimo u zot ko‘rsatganiday bo‘lishi kerak edi. Boshqa birovlar o‘rtaga chiqib ko‘rsatgan shakl, vaqt va miqdorga o‘z aqlicha aralashishi, ularni kam deb hisoblashiga hojat yo‘q va bunday harakat ma’nosiz, xato harakat bo‘lardi. Ollohning payg‘ambari U bo‘lganidan keyin Ollohga ibodat qilish yo‘lini ko‘rsatish ham Unga oid bo‘lishi kerak emasmi?
Masala shu tariqa hal qilingan bo‘ldi. Payg‘ambarimiz (s.a.v.) uylariga kelgan haligi uch yigitga ham, boshqa mo‘minlarga ham eng go‘zal va eng yaxshi bir shaklda dars berdilar. Ammo Usmon ibn Maz’unning bu voqeadan xabari yo‘q, u uyida ibodati bilan mashg‘ul edi.
Bir kuni Usmonning xotini Havla xonim Rasulullohning (s.a.v.) uylariga keldi. Ahvoli parishon. Payg‘ambarimiz ayollari undan hol so‘radilar. Havla eri Usmonning butkul bir bo‘ydoq yigitday hayot kechirayotganidan, erxotinlik aloqasini tamoman to‘xtatib qo‘yganidan shikoyat qildi.
— Kechalari uzundanuzoq namoz o‘qiydi, kunduzlari tinimsiz ro‘za tutadi, — dedi.
Kechqurun Rasuli akram uyga qaytganlarida xotinlaridan bu xabarni eshitdilar. Darhol Usmonga odam jo‘natdilar. Usmon ham hayallamay yetib keldi.
—   Chaqirtirgan ekansiz, ey Ollohning rasuli, — dedi.
—   Ey Usmon, sen mening sunnatimdan yuz o‘girdingmi?!
Bu savol qarshisida Usmon seskanib ketdi:
—   Olloh saqlasin! — dedi shoshapisha. — Men sizning sunnatingizni mahkam ushlab, shunga ko‘ra yashashga kechakunduz harakat qilib yotibmanku.
—   U holda shu haqiqatni bilib ol, ey Usmon: men ham uxlayman, ham namoz o‘qiyman. Ham ro‘za tutaman, ham ovqat yeyman. Ayolimga yaqinlik ham qilaman. Ey Usmon, Ollohdan qo‘rq, shuni unutmaki, ayolingning ham senda xaqqi bordir. Nikohning yelkangga yuklagan vazifalarini bajar. Kelgan mehmonning senda haqqi bordir, ularga bir narsalar ikrom et. O’z nafsingning ham senda haqqi bordir, vujudingni keragicha dam oldir. Ro‘za tut, ammo tutmagan kunlaring xam bo‘lsin. Tunlari ibodat ham qil, dam ham ol.
Unga aytilgan bu tavsiyalardan so‘ng payg‘ambarimiz (s.a.v.) hammaga taalluqli ushbu muborak so‘zlarni aytdilar.
— Qurbingiz yetadigan amallarni qilishga ahamiyat bering. Shuni yaxshi bilingki, Ollohu taolo sizning amallaringizga evaz berishdan zerikmaydi, ammo siz zerikasiz. Ollohu taologa amallarning eng xush yoqadigani — oz bo‘lsa ham, davomli bo‘lganidir.
Zerikish ichra qilingan ibodatning foydasi bo‘lmaganidek, tartibsiz, ammo ko‘p ibodatdan oz bo‘lsin, davomli va tartibli qilingan ibodat yanada xush ekanligi shu tariqa bilib olindi.
Usmon ham Rasulullohning (s.a.v.) bu tavsiyalariga kuchi yetganicha amal qilish niyati bilan u yerdan ayrildi. Oradan bir necha kun o‘tib Usmonning xotini Havla chiroyli, yasantusan kiyingan holda payg‘ambarimizning (a.s.v.) ayollari ziyoratiga keldi. Endi xo‘jayini Usmon ham sekinasta oilaviy hayotni yashay boshlagan edi.