Кимнинг ксзи кср?
Хотиним илк фарзандимизни ту??анида сттиз ёшда сдим...
Ўша кечани ?ануз сслайман... Дайди срто?ларим билан срим тунгача чойхоналардан бирида гап сотиб ётдик... Маъноли бирор гап бслганини сслолмайман, ?уру? олди-?очди, ?ийбат, ?аромга тсла гаплар билан ли? тслган бир кеча сди... Гапга устаро? бслганим учун су?бат жилови менинг ?слимда, турфа ?или?лар, гаплар билан шерикларни кулдирар сдим... Ўша кеч уларнинг жуда ичакларини уздим... Кишилар овозига, ?или?ларига та?лид ?илиш ?обилисти менда чакана смасди. Гсё овозни сзгартириш муруввати исгим тагида тургандек томо?имга ?сл юбориб бир бураб ?ссрдим-да, Фалончи бслиб олардим, кейин сал стмай, сна томо?ни бир бураб, Листончи бслиб олардим.
Асимда... Ўша тун чойхона ёнидаги кичкина бозорчада ксриб ?олган бир ксзи ожиз ?ариснинг ролига кириб устидан роса кулдим, чол нима ?аракат ?илса, ?айтариб ?илавердим, йигитларнинг ксзларидан ёш чи?иб кетди кулавериб"¦ Бу ?ам етмагандай, ?арис срнидан туриб кетаётганда оё?ига чил бериб юбордим, гурсиллаб ?улаб тушди, ?а?-?а?амиз ксчани тутди...
Одатдагидек, уйга бема?алда ?айтдим... Аёлим бир аснчли а?волда сшикка ксз тикиб стирган скан.
Боришим билан ?алтираган, мунгли овозда:
- А ашид ака, ?аё?да сдиз? - деди.
Мен зарда аралаш исте?зо билан жавоб бердим:
- Марсда! ?аё?да бслардим? Дсстларим билан сдим"¦ ?олдан тойган, бир а?волда сканлиги шундо? ксриниб турарди. Келган йи?исини зср?а тсхтатиб, деди:
- А ашид ака, чарчаб кетаспман, мадорим йс?... Ксз ёрадиган ва?тим жуда с?ин...
Шу гапларни айтар скан, беихтиёр ксзларидан чи??ан ёш сини? юзига юмалади...
Ичимдан ?иринди стди, хотинимга сътибор бермай, ксчада, чойхонада ча?ча?лашиб юрганимга ачиниб кетдим, боласи тс??из ойлик бслсаю, бу а?волда юрсам"¦
Тезда ту?ру?хонага олиб бордим, опкириб кетишди"¦ Бир неча соат стиб кетди ?амки, бирор киши чи?иб хабар бермасди, туриб-туриб охири чарчадим, кираверишдаги ?амширага телефонимни ?олдирдим-да, уйга кетдим...
Бир соатдан кейин телефон жиринглади, мени ча?иришди. Бир зумда ту?ру?хонага етиб бордим.
- Хонаси ?ани, ?аерга жойлаштирдинглар?
Аввал хотинимга дослик ?илган дсхтир аёлга учрашишим керак скан:
- ?айси аёл?! Мен аввал хотинимни, фарзандимни ксрай!
?амшира елка ?исди:
- Аввал дсхтирга учраркансиз.
Дсхтир аёл олдига кирдим. У менга Алло?нинг та?дири, ?исмат, ?азога розилик ?а?ида ссзлаб туриб:
- Ў?ил ксргансиз, биро? ксзи унча ривожланмаган скан, сабр ?иласиз снди буё?ига, деди.
Яр? стиб бозордаги, оё?имга суриниб смбало? ошиб тушган кср ксз олдимга келди, томо?имга бир нарса хип стиб ти?илди...
Худоё тавба! Акканингни срасан, деганлари шумикин-а?! Бирмунча ва?т нима десримни билмай а?райиб ?араб турдим. Сснгра хотиним, фарзандим ссимга тушди, дсхтир аёлга схши муомаласи учун енгилгина ра?мат айтдим-да, хотинимни ксргани хонаси томон юрдим.
Ўзимнинг рафи?ам! Шундай мусибатни ксриб турса-да, ксзларида ?ам, ташвиш белгиларини ксрмадим, та?дирнинг бу ?алтис зарбасига мардоналарча тан бериб, рози бслиб ётарди"¦ Келин бслиб тушганидан бери менга муста?кам таснч бслиб келган, одамларни калака ?илишимга рози бслмай, доим: "Кишиларни ?ийбат ?илмасангиз бсларди"¦" деб наси?атомуз гапларни айтиб юрадиган аёлим бу сафар ?ам метин иродаси-ла мени лол ?илди"¦
Ту?ру?хонадан уйга ?айтдик, бу сафар уч киши бслиб, с?лимиз Салимжон ?ам (унга шундай ном бердик) бизга снги ме?мон бслиб ?сшилди.
А ости"¦ Унга нисбатан ?еч кснглим илимади"¦ Унга сътибор беришга ички бир туртки сезмадим, унинг уйда бор-йс?лиги менинг учун фар?сиз сди... Йи?иси кучайиб сз борлигидан хабардор стганда, айвонга чи?иб ётиб оладиган бслдим!
Хотинимнинг сса"¦ унга сътибори бош?ача сди, еру кскка ишонмасди.. Мен бслсам"¦ ёмон ксра олмасдим-ку, лекин схши ?ам ксриб кета олмадим!
Ойлар стиб, тетапос бсла бошлади, ёши бирга кириб юришга ?аракат ?ила бошлаганида, бир оё?и калтаро? сканини англадик"¦ Илгариги муносабатим снада сову?лашди"¦
Ундан сснг хотиним Умар ва Холидларни ту?иб берди...
Йиллар стди"¦ Салимжон ул?ас бошлади, укалари ?ам"¦
Уйда стиришни унча хушламасдим, доим улфатларим даврасида, улар билан гап "ердик""¦ Бора-бора Салимжоннинг а?воли мени ташвишга солмай ?сйди, бурунги ?а?-?а?а, илгариги ?или?лар сна сз ?олига ?айтди"¦
Лекин шундай бслса-да, хотиним, сзимнинг муштипар, мунис рафи?ам йслга кириб кетишимдан умидини сира узмасди, хурмача ?или?ларимга бардош билан сабр ?илар, хилватда ?а??имга дуо ?илар сди!!! Биро? бош?а фарзандларимга ?амхсрлик ?илиб, сркалаб, Салимжонни четга суриб ?сйганимни, бутунлай бепарволигимни ксриб, ичидан куср, билдирмай йи?лаб-йи?лаб оларди...
Салимжон мактаб ёшига етди, хотиним зорлана-зорлана уни ногиронлар мактабига жойлаштиришга мени ксндирди...
Йиллар тез ста бошлади, ва?т стаётганини унча пай?амасдим, кунларим бир хил ритмда — иш, уй?у, ов?ат, улфатлар билан бсладиган "гап", сртаси ?ам, индини ?ам... шу зайлда старди...
Бир куни"¦ жума куни... соат сн бирларда пешинга с?ин уй?ондим, соат иккиларга бир жойга тсйга айтилган сдим... ?а, ?али анча ва?т бор скан, деб бемалол ювиниб, сснг танлаб кийиниб, хушбсйланиб, тараниб, ксча томон юрдим.
Айвондан стар сканман, Салимжоннинг ?алати йи?иси сътиборимни тортди"¦ Ич-ичидан, сзилиб-сзилиб йи?ламо?да сди, юзлари ёшдан ювилиб кетган, ?сллари билан ожиз ксзларини артиб улгуролмасди!
Гсдаклигидан бери унга ?илаётган биринчи илтифотим сди! Мана, сн йил (!!!) стибди ?амки, бирор марта ?ам йи?лаганда, ташвиш чекканда сътибор бермаган сканман"¦ Бу сафар ?ам ички бир шум туй?у мени ?арамай стиб кетишга ундарди! Ў?лим сса, менинг борлигимни ?али билган смас, ?азин, мунгли овозда онасини ча?ирар сди"¦
Бурилиб унга с?инлашдим-да, ссрадим:
- Салимжон, нега йи?ласпсан?
Овозимни сшитар скан, йи?идан тсхтаганини ксрдим. Я?инлашганимни сезгач, атрофини пайпаслаб, хонаси томон кириб кета бошлади... У мендан сзини олиб ?очмо?да сди!
О?!!! Бу сксик тисланишни ?еч ?ачон унутолмасам керак!!! Унинг ?илган хатти-?аракати, атрофдаги хона ичидаги буюмлар барчаси тилга кириб, гсё: "Ўн йилдан бери ?аё?да сдинг?!" деётгандек сди"¦
Ортидан хонага кирдим... Дастлаб нега йи?лаганини айтишдан бош тортди... Аркалаб, мулойимлик билан ссраганимни сезгач, пи?иллаб сабабини баён ?илди: одатда масжидга етаклаб обориб келувчи укаси Умар уйда йс? скан, жума намози бслгани боис, биринчи сафдан жой ололмай ?оламан деб йи?лаётган скан... Укасини ча?ирипти, онасини ча?ирипти, ?еч ким келмагач, йи?лаб юборипти...
Бу гапни айтатуриб хсрсиниб ?сйди"¦ Юму? ксзларидан сна ёш ?уйила бошлади...
Бу гапни сшитиб ?асжондан бс?зимга бир нарса ти?илдию, юзини ?слим орасига олиб, сзимни тутолмай йи?и аралаш:
- Шунинг учун йи?ладингми-а, Салимжон? - дедим.
Бош ир?аб жавоб ?илди:
- ?а...
Шунда ?амма нарсани унутдим... улфатларимни, ваъда ?илинган тсйни...
- Салимжон, с?лим, биласанми, бугун сени масжидга ким оборади?
- Умар оборса керак, лекин кеч ?оласпти-да"¦
- Йс?... бугун сени мен сзим обораман...
Салимжон ?айратдан ?отиб ?олди, ?еч ишонгиси келмасди, бош?аларни мазах ?илиб, турли ?или?лар билан масхара ?илиб юрадиган отаси сз с?ли, ксзи ожиз ногирон фарзандини ?ам калака ?иласпти деб сйлади, шекилли"¦ Биро?, жиддий гапираётганимни сездирганимдан кейин, ксзига сна ёш келди"¦
Ксзларини ?слим билан артар сканман, ?слидан ушлаб машина томон етакладим"¦ Машинага стир?измо?чи сканимни сезгач:
- Масжид с?инку, дада, - деди. — Масжидга ?адамларимни санаб боргим келаспти"¦
Масжидга охирги бор ?ачон кирганимни сслолмайман"¦ Лекин шуниси ани?ки, ?еч ?ачон бу сафаргидек, ?илиб ?сйган гуно?ларимни сслаб, бу ?адар мени ва?има босмаган сди, бе?уда стган узо? йилларга бу ?адар надомат ?илмаган, ачинмаган сдим"¦
Масжид одамларга тсла бошлаган скан. Шундо? бслса-да, Салимжон иккимизга биринчи сафдан жой топа олдик"¦ Биргаликда жумъа хутбасини тингладик, ёнимда намоз с?иди"¦ Тс?риро?и"¦ мен унинг ёнида с?идим"¦
Аамоздан сснг Салимжон токчадан Мус?аф олиб беришимни ссради"¦ Таажжуб! Ксзи ожиз ?андай с?ий оларди"¦ Ашитмагандек бслиб стираверай дедиму, о?ир ботишидан ?ср?иб, ?слига ?уръон тут?аздим"¦
- Ка?ф сурасини очиб беринг"¦
Титкилаб-титкилаб, охири, мундарижасидан топиб, керакли са?ифани очиб бердим"¦
?уръонни ?слимдан олиб, олдига, лав? устига ?сйди-да, ожиз ксзларини юмган ?олда с?ий бошлади"¦
А аббим! У Ка?ф сурасини тсли?ича ёд олган сди!
Ўзимдан услиб кетдим"¦ ?слимга ?уръонни олар сканман, вужудимни ?алтиро? тутди, с?ийвердим, с?ийвердим, ич-ичимдан ?илган гуно?ларимни кечиришни ссраб Алло?га нола ?илар сдим"¦ Охири сзимни тутиб туролмадим, бошида бир-икки томчи ксз ёши билан бошланган йи?и снди авжига минган, бутун борли?имни сгаллаган сди"¦ Масжиднинг у ер-бу ерида ?олиб намоз с?иётган одамлардан хижолат чекиб, йи?имни ичимга олдим, снди йи?и бс?и? ингро??а, ?и?иллашга айланди"¦
Сезмай ?олибман"¦ ?арасам, ингичка, касалманд ?сллар юзимни пайпаслаб топиб, селдек о?иб тушаётган ёшларимни арта бошлабди"¦
Ў?лим Салимжон! Юрагим тслиб, ?учо?имга олдим, ба?римга узо? босиб турар сканман, хаёлимдан шу сйлар кечди: Сен кср смассан с?лим! Ксзи кср мен сканман! Жа?аннам сари судраётган бемаза дайдиларга ?сшилиб, улар ор?асидан ?ую?иб кетган, ортига бир марта бслса ?ам ?араб ?сймаган отанг кср скан!!!
Уйга ?айтдик.. Хотиним Салимжонга жуда хавотир олиб турган скан, менинг етаклаб келаётганимни, жумъани бирга с?иб кираётганимизни ксриб хавотири ?увончга айланди, хурсандлик чс??исининг снг олий ифодаси бслмиш — севинч ксз ёшларини тскди"¦
Шу кундан сътиборан намозни доим масжидда с?ийдиган бслдим, сски улфатлардан, сски жойлардан оё? узиб, масжиддан, ма?алладан снги дсстлар орттирдим"¦ Улар билан бирга бслганда ?еч бир лаззатга та??ослаб бслмайдиган иймон таъмини, ?алб хотиржамлигини тота бошладим"¦
Ксп нарса сргандим, бирор ракаат намозни ?олдирмайдиган, ?уръонни бир ойда бир неча бор хатм ?иладиган бслдим"¦ Оилам, бола-ча?амга бслган илгариги сову?лик, бепарволик кстарилиб, срнини ?амхсрлик, куюнчаклик сгаллаган сди. Мушфи? рафи?амнинг ?ай?ули, мунгли ниго?лари ?ам ?айтиб келмасга кетиб, жойига сйно?и, ?увно? ниго?лар келган, сзи ?ам ксркам бслиб, ?еч мубола?асиз, сн ёшга сшариб кетгандек сди"¦
Айни?са, с?лим Салимжоннинг юзидан табассум аримас, ксрган одам уни дунё хазинасини ?слга киритган деб сйларди"¦
Буларнинг барчасини ксриб сзимда йс? ?увонар, бу неъматларни ато ?илган А аббимга шукрлар ?илар сдим"¦ ?а?и?ий саодат снди мени сз о?ушига олиб, сркалай бошлаган сди"¦
Сал стмай"¦ бир куни"¦ срто?ларим узо?ро??а даъватга борадиган бслишиб, мени ?ам таклиф ?илишди"¦ Истихора ?илиб, хотиним билан масла?атлашдим, узо??а, анча ва?тга кетаётганларини айтиб, унинг жавобини кутар сканман, рад жавобини олсам керак деб сйлаган сдим, акси бслиб чи?ди. Хурсанд бслиб кетиб, сафарга тайёрланишимга ундай бошлади"¦
Авваллари турли ?уда-бе?уда ?илинадиган сафарларга аёлига мутла?о масла?ат солмайдиган одамнинг сз ёсти?доши билан ?илаётган биринчи машварати сди бу"¦
Салимжоннинг олдига бориб, сафарга кетаётганимни билдирдим, ингичка ?сллари билан бсйнимга осилиб мен билан видолашди"¦
Сафаримиз уч срим ойга чсзилди"¦
Бу ва?т ичида фурсат топган пайтимда уйга телефон ?илиб, аёлим, болаларим билан гаплашиб турдим, уларни жуда со?инган сдим, айни?са Салимжонни"¦
?изи?, ?ачон телефон ?илсам ё масжидга, ё мактабга кетган бслади, кеч?урун ?илганимда ухлаб ?олган бслади"¦ Аёлим менинг унга бу ?адар бо?ланиб ?олганимни сшитиб кулар, телефон ортидан бслса ?ам унинг юзлари ёришиб кетаётганини ксргандек бслардим"¦
Фа?ат"¦ ?айтишимиздан бир-икки кун илгари сим ?о??анимда одатдаги кулгусини сшитмадим, овози ?ам сзгаргандек сди"¦
- Салимжонга менинг номимдан ?ую? салом айтинг"¦
- Хсп... Худо хо?ласа"¦
Ва ни?ост, сафар ?ам ?ариб, уйга етиб келдим, сшикни ?о?дим"¦ Болаларим, аёлимга бир ?учо? сов?а-саломлар билан, ундан-да кспро? со?инч билан сшикка ?араб турдим, ана, ?озир Салимжон сшикни пайпаслаб бслса ?ам топиб сзи очади!
Биро?"¦ сшикни ?али тсртга кириб улгурмаган кенжа с?лим Холид очди"¦ Ердан кстариб олар сканман, у: "Дадажон"¦ дадажон" деб бир нима демо?чи бсларди"¦
Уйга кираётиб, сзим ?ам тушунмайман, бирдан юрагимни бир нарса си??андек бслди"¦
"Шайтон васвасасидан Ўзинг асрагин"¦" Шу сйда ичкарига юрдим, исти?болимга рафи?ам чи?ди, юзи алланечук сини?, ксзларида ?ам мунг ?отгандек"¦
Унга тикилиб ?арар сканман, ссрадим:
- Тинчликми? Аима бслди сизга?
- ?еч"¦
Бирдан хаёлимга Салимжон келди..
- Салимжон ?ани?!
- "¦
Четга ?араб бошини сгар скан, юзига исси?, йирик ёшлар юмалади...
Шу пайт Холид сзининг ?али тс?рилаб улгурмаган чучук тили билан: "Дадажон.. Талим атам даннатга теттила"¦ Оллога"¦" деган гапини сшитдиму, карахт бслиб турган еримда ?отиб ?олдим, ?уло?им том битди, бош?а нима дейишганини билмайман"¦ Фа?ат хотинимнинг скраб хонадан чи?иб кетганини ксрдим"¦
Кейинчалик билдим"¦ ?айтишимдан икки ?афта бурун Салимжонни тссатдан безгак тутиб, иситмаси кстарилибди, аёлим тезда касалхонага олиб борибди"¦ Иситма авжига миниб, сз отасининг ме?ридан неча йиллар ма?рум бслган, бир марта бслса-да "с?лим" деган овозни сшитмаган, бошларини силайдиган ота ?слини сезмай стган с?лим Салимжон касалхонада, онаси ?слида, ингичка ?слларини унга узата-узата жон таслим ?илибди...
(Арабчадан Сайфулло? Аосирхон сркин таржимаси)