Anlayarak hızlı okumada dikkat edilmesi icap eden en önemli hususlardan biri de hangi yazının ne şekilde okunacağını bilmektir. İnsanların çoğu bu duruma dikkat etmedikleri için zaman kaybı çok fazla olmaktadır. Okuma hızını düşüren en önemli sebeplerden biri sesli okumadır. Oysa insanların büyük bir ekseriyeti daha iyi anlamak düşüncesiyle sesli okur. O halde bu durumu açıklamakta fayda vardır.

Genel anlamıyla okumayı ikiye ayırmak mümkündür.

A- Sesli Okuma:

Genellikle bir yazıyı başkalarının anlaması için yapılır. Bir panel ya da konferansta veya televizyon, radyo sunucusu olan kişilerin kullandığı yöntemdir. Hattı zatında bu niyetle yapılan konuşmalar da çok ilgi çekici olmaz. İyi konuşmacı mutlaka bir yazılı metin ayarlar fakat sadece ona bakarak konuşmaz. Çünkü bu durum dinleyiciler tarafından çok sıkıcı bulunur ve çekilmez bir işkence olur.

Bazı kişiler kendi başlarına ders çalışırken, kitap okurken vb. durumlarda da sesli okuma ihtiyacı duyar. Bu durum hem anlamayı güçleştirme hem de hızlı okuma açısından çok yanlıştır. Çünkü en iyi okuyucu bile sesli okuyarak, bir dakikada 120-200 kelime okur. Bundan daha yavaş okuyan kimselerin okuması sıkıcı, hızlı okuyanlarınki ise anlaşılmaz olur. Bu iler ki bölümlerde de anlatılacağı üzere anlayarak hızlı okuma için çok yavaştır. Çünkü bu konuda yapılacak az bir çalışmayla bu hız 500-1000 kelimeye çıkarılabilir. Bu durumda daha önce de belirtildiği gibi gereksiz yere sesli okunursa 15 yıllık öğrencilik hayatımızdan 1-1,5 yıl, 60 yıllık hayatımızdan 3-4 yıl kaybetmiş olacağız demektir. Bununla beraber güzel konuşma çalışmaları yaparken her gün belli bir süre sesli okumanın faydası büyüktür. Bu çalışmaları yaparken aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir:

Bir sayfada ortalama 300 kelime olduğu bilinmektedir. O halde iyi bir okuyucu sesli okurken bir sayfayı 2-2,5 dakikada okumalıdır. Bu duruma dikkat edilerek yapılan egzersizler daha faydalı olur.

Eğer kalabalık yerde okuma yapılıyorsa ses tonu ortama göre ayarlanmalıdır. Gürültülü bir ortamda çok kısık sesle okumak nasıl anlamayı güçleştirirse, çok küçük bir yerde bağırarak okumakta dinleyicileri rahatsız eder.

Okurken noktalama işaretlerine dikkat edilmelidir. Hani halk arasında bir deyiş vardır "Çalış çalış adam ol baban gibi, eşek olma" sözünde virgülü başka yere koyarsak anlamın ne kadar değişeceği bellidir. Biz de noktalama işaretlerine dikkat etmezsek okuma yanlış anlaşılabilir. Ya da tam anlaşılamaz.

Okurken dinleyicilerle göz iletişimi mutlaka kurmalıdır. Eğer göz iletişimi sağlanmazsa dinleyicilerin dikkati dağılır.

Aşırı heyecan okumayı etkiler. Bu yüzden olabildiğince rahat okuma yapılmalıdır.

Okuyucu jest ve mimiklerini kullanmalıdır. Jest ve mimiklerin kullanılmaması konuşmayı çok monotonlaştırır. Fakat aşırı kullanılması da kişiyi komik duruma düşürerek dikkati dağıtabilir.

Toplum önünde yapılacak bir okuma mutlaka hazırlıklı olmalıdır. Telâffuzu mümkün olmayan kelimeler önceden tespit edilip çıkarılmalıdır. Hazırlıksız yapılan bir okumanın tam verimli olması mümkün değildir.

Kısaca sesli okumanın asıl amacı okunanların karşıdaki insanlara doğru ve anlaşılır bir şekilde aktarılmasıdır. Bunu bilerek başka çalışmalarda olabildiğince az sesli okumayı kullanırsak daha verimli okuma yapmış oluruz.

B- Sessiz Okuma:

Asıl okuma budur. Başarılı olmak, bir konuyu çalışıp anlamak için bu okuma kullanılmalıdır. Ne yazık ki insanlar bu okuma türünü tam ve doğru kullanamadıkları için okulda ve hayatta istedikleri başarıyı elde edememektedir. Konunun ilerleyen bölümlerinde bu durum daha ayrıntılı anlatılacaktır.


UYGULAYICIYA NOT


Konu öğretmen tarafından anlatıldıktan sonra ilgili parça okunur. Okuma türleri testi uygulanarak sonucu değerlendirilir.

Seçilen bir yazının veya resmin üstü kapatılıp açılarak her seferinde daha fazla kelime veya şekil görmeye çalışma alıştırmaları

Okuma hızının artırılması demek okuma için ayırdığımız sürede okuduğu kelime sayısını artırma demektir. Okuma hızımızı belirleyen daha önce edindiğimiz alışkanlıklardır. Çünkü geçmişte doğru öğrenilmemiş birçok bilgi yanlış yapa yapa alışkanlık haline gelir. Bu alışkanlıkları değiştirmek ise sıfırdan bir şey öğrenmekten daha zordur. Gerçi bir metni yavaş okumamıza sebep olabilecek birçok sebep olabilir. Mesela, okunan metnin zorluğu, okuyucunun kültür düzeyi, kelime dağarcığı, zeka seviyesi, anlama becerisi, hafızasını kullanabilme yeteneği, göz eğitimi vb. Fakat bunların en önemlisi yavaş okuma alışkanlıklarıdır.

Kişi anlayarak okuma hızını artırmak istiyorsa bu alışkanlıkları çok iyi tespit ederek ortadan kaldırmaya çalışmalıdır. Bu alışkanlıkları şöyle sıralayabiliriz.

Daha önce de belirttiğimiz gibi sesli okuma, başkalarının bizi daha iyi anlaması ya da güzel konuşma yeteneğini geliştirmek için yapılmalıdır. Çünkü en hızlı sesli okuma 1 dakikada 200 kelimeyi geçmezken, normal bir okuyucu bile sessiz olarak 1 dakikada bu hızı 2-3'e katlayabilir. Hatta bırakın yüksek sesle okumayı dudakların kıpırdatılması, içimizden seslendirme vb. durumlar bile okuma hızını azaltır ve dikkatin dağılmasına sebep olduğu için anlamayı da düşürür. Yapılan araştırmalar, beyne giden sinirler kulaklara giden sinirlerden 25 defa daha kuvvetlidir. Yani sadece beyinle okumak çok daha avantajlıdır. Ayrıca bu tür okumalarda bütün duyu kullanıldığı için dikkat çok daha kolay dağılır.

Kısaca anlayarak hızlı okumada ilk kazanılması lazım olan alışkanlık sessiz okunacak durumlarda sessiz, sesli okunacak durumlarda sesli okumak. İki okuma türünde hakkını verebilmektir.

Sessiz okumanın temeli duraklama sayısını ve duraklamada kalma süresini azaltmaktır. Yani bir duraklamada birden fazla kelime, hatta satır görme yeteneği kazanan kişi hızlı okuma alışkanlığını kazanmış olur.

Fakat bazı okuyucular kelimeleri tek tek okudukları için dikkatleri çabuk dağılır ve ana fikri yakalayamazlar. Ayrıntılarla uğraştıkları için gözün sabitleşme ve sıçrama süreleri uzar. Bu durum da anlayarak okuma hızını yavaşlatır. Çünkü kelimelerin tek tek anlamını anlamak önemliyse de okumada asıl önemli şey kelimelerin meydana getirdiği cümleyi anlamaktır.

Yani tek tek ağaçlarla ilgilenirken ormanın anlaşılması zordur ve daha uzun süre alır. Oysa dışarıdan bütün ormanı incelemek daha kolaydır. Yani genelden özele, bütünden parçaya gelerek konu anlaşılmaya çalışılmalıdır.

Not: Süleyman Hilmi Tunahan hazretlerinin zor şartlarda talebelerini okuturken - Evladım anlamadığınız yerleri geçiniz. Mevzuu anlayınca o kısmı da anlamış olursunuz. Babalarınız çift sürerken sabanın önüne taş gelirse sabanı kaldırır ve taşı aşırıp devam eder. Zorlayıp ta sabanı kırmazlar. Sizde öyle yapınız diyerek tavsiye ettiği yöntem budur.

Acemi okuyucu daha iyi anlarım düşüncesiyle sık sık geriye dönerek okudukları kelimeleri tekrar tekrar okular. Kelimeleri tek tek okudukları için de hem çabuk yorulurlar hem de dikkatleri dağılır. Böyle okuyucular kendine güven duymadıkları için okudukları kelimeleri tekrar tekrar okuyabilirler. Bu durum anlamalarını iyice zorlaştırdığı için okumaktan çabuk bıkarlar. Sıkıldıkları zaman da hemen okumaktan vazgeçerler.

Usta okuyucular ise kendilerine güvendikleri hiç geriye dönüş yapmazlar. Ayrıca bir bakışta birkaç kelimeyi hatta birkaç satırı gördükleri için kısa sürede birçok konuyu okuyabilirler. Hem de konuyu iyi anladıkları için okuduklarından zevk alırlar.

Birçok okuyucu kitabın başında saatlerce kaldığı halde okuduğundan hiç bir şey anlamadan zamanını boşa geçirir. Okuduğumuz ortam ve okuma şeklimiz okumaya elverişsizse, okuduğumuz yazıya ilgi duymuyorsak, aşırı yorgun ya da canımız sıkkınsa, hastaysak bu durum daha da çok ortaya çıkarKendimize eğer bir çalışma için zaman ayrılıyorsa ne olursa olsun o çalışmadan bir verim elde edilmelidir. Yoksa "Dostlar alışverişte görsün" anlayışı ile yapılan hiçbir işten hayır gelmez.

Burada usta okuyucuların yapması gereken kendimizi ve ortamı, okumadan en üst verimi elde edebilecek duruma getirdikten sonra okuduğumuz yazının ana fikri, yazarın düşünce ve olaylara bakış biçimini, üslubunu anlamaya çalışarak okumaktır. Ayrıca hızlı okursan anlayamam gibi yanlış bir düşünce varsa bu da pasif okumaya sebep olur. Bu yanlış düşünceden en kısa sürede kurtularak aktif okuma alışkanlığı kazanmalıdır.

Nasıl antrenmanlarına devam eden futbolcunun başarılı olması ihtimali yüksekse sürekli okuma antrenmanı yapan, bu konuda ilmi verilerden yararlanarak kendini geliştiren kimsenin de başarılı olma ihtimali yüksektir. Bu durum kendini geliştirmek isteyen insanlar için çok önemlidir. Çünkü insanın öğrendiklerinin %83'ü görme (daha çok okuma), %11 işitme, %3,5 koklama, %1,5 dokunma, %1 tatma yoluyla gerçekleşir.

Yani bilgi ve kültür düzeyi eksik, kelime dağarcığı yetersiz, anadilini bilemeyen bir okuyucunun anlayarak hızlı okuma şansı zayıftır.

UYGULAYICIYA NOT

Konu öğretmen tarafından anlatıldıktan sonra öğrenci ilgili yazıyı okur. Daha sonra "œpasif okuma" testini uygulanarak sonuç değerlendirilir.

Seçilen bir yazıyı tersten okuma alıştırmaları yapılır. Ayrıca satırın başındaki veya sonundaki kelimeleri yukardan aşağı , aşağıdan yukarı vb şekillerde okuma alıştırmaları yapılır.