Умар ибн Хаттоб р.а. уни сслаганда "Абу Бакр бизнинг саййидимиз, саййидимизни озод қилган.." дер сдилар..
Кимсан ҳазрати Умардек киши "саййидимиз" деб турган зот жуда улуғ бслишида шубҳа йсқ..
Лекин, ровийлар сифатлагандек "қоп-қора, ориқ, ста узун бсйли, майиздек сочлари бошига ёпишиб ётган, сийраксоқол бу киши сзларига қаратилган мақтов, олқишларни сшитишлари билан юзларини хам қилиб, ксзларини ерга қадар, ёноқларидан ёшлар думалаб: "Кечагина қул бслган ҳабашман, холос", дейишдан бошқа гап айтмасди..
Кечагина қул бслган бу ҳабаш ким бслди скан? Лайқагандирсиз, гап ҳазрати Билол ибн А абоҳ ҳақида кетмоқда.. Бутларга қирон келтирган Ислом муаззини ҳақида кетмоқда"¦ Бу одам иймон ва садоқат, фидойилик мсъжизаларидан бири.. Улуғ Ислом мсъжизаларидан биридир.. Ислом тетапос бслиб бошлагандан ҳозирга довур, балки қиёматгача мусулмон болалардан хоҳлаганингизни чақириб ссранг, сша заҳоти жавоб беришади, худди Исломдаги улуғ икки халифа Абу Бакр ва Умарни билганидек..
Хоҳ Мисрда бслсин, хоҳ Локистон, хоҳ Малайзис, хоҳ Хитой..
Аки Америкада бслсин, ёки Европа, ёки А оссис..
Ироқ, Сурис, Туркис, Арон, Судан.. Тунис, Жазоир, Мағриб"¦ Африка чангалзорлари ичида бслсин, ё Осиё тепаликлари устида"¦ Хуллас мусулмонлар сшаётган қайси диёрга бориб, хоҳлаган болани чақириб сша юқоридаги саволни берсангиз: "Болакай, менга қара, Билол ким? Биласанми?" десангиз, "Ҳа, пайғамбаримиз муаззини, динингдан қайтасан, деб сгаси қайноқ тош билан азоблаганда "Аҳад, Аҳад" деб турган қора кишида", деб жавоб беради..
Ислом ато стган бу инъомнинг ксрсангиз, номининг тилларда достон, асрлар узра тарқалиб, азон исми билан унинг исми қоришиб кетганини ксрсангиз, билингки, худди шу Билол Исломдан илгари бир ҳовуч хурмо свазига сгасининг туссини боқиб юрадиган қулдан бошқа ҳеч ким смасди..! Ислом бслмаганида шу зайлда беқадр ҳаёт кечириб, гумномлигича слиб кетган, номидан асар қолмаган бошқа миллионлаб қуллар сингари бунданда ному нишон қолмаган бслур сди..
Лекин Иймон туфайли унда жсш урган фидойилиги, иймон келтирган улуғ Дини туфайли Ислом улуғлари, улкан, покиза зотлари ичида баланд мартабага сга бслди.. Дунёда қанчадан қанча мартаба, бойлик, мансаб сгаси бслганлар сша ҳабаш қул сришган улуғ, счмас номнинг сндан бирига, балки юздан бирига ҳам сришолмадилар"¦! Оддий кишиларни қсстурайлик, тарих қаҳрамонларидан аталмиш кспчилик машҳурлари Билол сришган шуҳратни қслга киритолгани йсқ..
Одамлар сша вақтларда, ҳозирги жоҳилист тарқалган ксп ерларда ҳам, Африканинг қаеригадир мансуб бслган, Билолга схшаган, ҳатто сзининг ҳаётига сзи ҳукмрон бсла олмайдиган, сотиб олган сгасининг бир моли ҳисобланмиш бир қул, сгасининг мол-қсй, чорвалари ичида кун кечирадиган бир қарол бирор нарсага қодир смас, ҳеч нарса қила олмайди, деган сйда сдилар..
Бу киши сса сша сй-хаёлларни тсзғитиб юбориб шундай иймонга сришдики, бошқалар бундай иймонга сришиши амри маҳол сди.. Устига устак мусулмон бслиб, пайғамбарга сргашган барча қурайш зодагонлари орзу қиладиган "пайғамбар ва Исломнинг илк муаззини" деган шарафли номга сга бслди..
Билол"¦ ибн"¦ А абоҳ"¦
Келинг, бу учтагина калима сзида жамлаган улуғ саҳобанинг ҳаётига бирров назар ташлаб стайлик..
* * *
У қоралар уммати ҳисобланмиш ҳабаш диёридан.. Фалакнинг гардиши билан Маккадаги Қурайш зодагонларидан ҳисобланмиш Бани Жумаҳ қабиласидаги чсрилардан биридан дунёга келди..
Кунлари бошқа қуллар куни каби ксримсиз, бесамара стар, на бугунида бир нарса қила олар, на сртасига умид билан қарарди..
Одамлар Маккада "Муҳаммад хабари"ни қслма-қсл қилиб, оғиздан оғизга ксча бошлаган пайтда унинг ҳам қулоғига бу снги хабар чалинган, сгаларининг, уларникига келадиган меҳмонларнинг гаплари орқали, айниқса, унинг ва сша қабиланинг бошқа қулларининг хожаларидан бири бслган Бани Жумаҳ саййидларидан бири бслмиш Умайс ибн Халаф оғзидан анчагина нарса сшитган сди.. Умайснинг бу снги пайғамбар ҳақида ғазаб, нафрат билан дсстларига, қабиладошларига гапираётганлигининг кспинча гувоҳи бслар, бир йссин, бир ритмда кетаётган ҳаётига бу хабарни
нг снгилик бслаётганини қалби сезиб турар, уларнинг ғазаб, таҳдид, адоватга тсла гаплари орасида Муҳаммаднинг ростгсй, покиза, амонатлилигини гапиришиб, ҳайрон бслган ҳолда: "Муҳаммад бирор ёлғон ҳам ссйламаган киши сди, сеҳргар десак, сеҳргар смас, жинни дейлик десак, жиннига схшамайди, нима бслганда ҳам бу олиб келган нарсасига ҳеч ҳам йсл қсйиб бслмайди, одамларни бу динга киришдан қайтариш керак", дейишаётганини ксриб юраги ҳаприқиб қссрди..
Ҳа.. Мушриклар у зот ҳақида, амонат, вафоси, мардлиги, ахлоқи, покизалиги, ақлли киши сканлиги ҳақида ссзлашар, нега бу даражада адоват қилишаётганини сширмас ҳам сдилар.. Ота-боболарининг динлари, шунча асрлар бсйи бу орқали тспланган, ибодат, расм-русумлар маркази бслган диний пешволик мартабаси кетиб қолишидан қсрқишар, устига устак, "нега айнан Бани Ҳошимдан пайғамбар чиқаркан" деган ҳасад уларни қамраб олган сди..
* * *
Бу воқеалар, ҳолатларни сқиндан ксриб юрган Билолга бир куни Оллоҳ нури етиб, покиза қалби, беғубор руҳига тараладида, А осулуллоҳ га бориб сзининг иймонини сълон қилиб, мусулмон бслади..
Унинг мусулмон бслгани бир пасда барча ерга тарқаб, сгаларининг, хожаларининг ҳам қулоқларига етмай қолмайди..
Бу хабардан уларнинг кибру ҳаво билан шишган бошлари гир айланиб, ғуруру менсимаслик ила осмонга кстарилган бурун катаклари кенгайиб кетади! Кимсан Бани Умайс қабиласининг арзимас, бир пулга қиммат қоравой қулларидан бирининг мусулмон бслиши уларнинг оппоқ юзларига қоп-қора оёғини қсйиш билан тенг бслиб, шармандаю шармисорлик сди!!
Чексиз ғазабга минган Умайс ёрилиб кетмаслик учун тишини тишига босганча: "Майли"¦ Бугун кун ботиши билан бу нонкср қулнинг исломи ҳам ботади.." деб хириллар сди..
Лекин ҳеч қачон Билолнинг ислом қуёши ботмади, балки бир кун келиб, барча Қурайш бутлари ботиб кетди, бутпарастлар ҳомийлари ботиб кетди.!
* * *
Билол сса, фақат Исломгагина смас, бутун башарист учун шараф бсладиган ишни қилди..
Буюк киши сифатида, улуғлар қаторида снг қаттиқ, мудҳиш азобларга дош берди.
Бу билан гсё Оллоҳ таоло "башаранинг қора бслиши тананинг қул бслиши сз иймонини топган, А аббига маҳкам боғланган, сз ҳақини ҳимос қилган А уҳ иродасини ҳеч ҳам бука олмайди, унинг азаматини йиқа олмайди" деётгандек сди..
Билол бу матонати билан замонасидаги, балки барча замондаги кишиларга "виждон сркинлиги, қалб ҳокимистини олтин тсла ерга ҳам, азоб тсла ерга ҳам алишиб бслмайди" деган дарсни стаётган сди..
Динидан қайтиш учун, қаноатини сзгартириш учун қайноқ чсғ устига қсйилсада, бош тортди"¦
Дарҳақиқат, тенги йсқ тарбисчи бслмиш Муҳаммад а.с. ҳамда улуғ Ислом - сгасига қул бслган бу нотавон ҳабашдан қалб дахлсизлиги, виждон сркинлигини ҳимос қилиш борасида бутун башаристга узтоз бслса арзийдиган бир кишини етиштирдилар..
Саҳро темирдек, ҳаво мисдек қизиб, жаҳаннамга айланган вақтда Билолни олиб чиқиб, кийимларини ечган ҳолда чсғдай қизиб турган қайноқ тошлар устига ётқизишар, кейин бир неча киши бир бслишиб ёниб турган бир харсангни кстариб келишиб, кскрагига босиб қсйишар сди..
Бу азоб ҳар куни такрорланар, узоқдан гувоҳ бслганларнинг раҳмлари келиб юраклари сувдек оқиб турар, лекин қслларидан ҳеч нарса келмас сди.. Азобнинг қаттиқлигидан уни азоблаб турганларнинг баъзи бирлари ҳам таъсирланиб кетган сди.. Охирда улар олиҳаларини бир мартагина схши ссзлар билан тилга олса қсйиб юборишларини айтиб, слинишга тушишди.. Улар шундайича қсйиб юборишса, Қурайш зодагонларидан "сс сла, қулидан енгилипти" деган иснодга қолишдан қсрқар сдилар..
Лекин шу биргина, оғиз четидан чиқиб кетадиган ссзни ҳам Билол айтишдан бош тортар, срнига сзининг кейинчалик мангуликка айланган машҳур ссзини такрорлар сди:
Аҳад"¦ Аҳад..
Жаллодлари бир сдағайлашар, бир слинишар, "Лот билан Уззонисм айт" дейишар, у: "Аҳад.. Аҳад"¦" дейишдан нарига стмас сди..
Улар тағин зуғум била: "Биз айтгандек айт" дейишса, ажойиб кинос билан, чақиб олувчи истеҳзо ила: Тилим айланмайди, дер сди!!
Билол сша қаттиқ азобда тегирмон орасида қолган дондек пастидану устидан қайноқ тошлар исканжасида кеч киргунча қолар, кун қайтгач, уни турғизишиб, бсйнига арқон боғлаб шаҳарга олиб қайтишар, ҳолдан бутунлай толган Билолни ёш болаларига топширишиб, Макка ксчалари бсйлаб судраб юришга буюрар сдилар.. Билол сса, сзининг покиза хиргойиси бслмиш "Аҳад, Аҳад"ни тилидан қсймас сди..
Тун сз қоронғилик пардаси билан барча томонни сраб олгандан кейин ҳам гсё улар сзларининг Билол билан "савдоларини пиширмоқ" учун унга:
- Артага олиҳаларимиз ҳақида бир схши ссз айтгин, раббим Лот Уззо дегин, тинч қссйлик сени, қайтиб сенга бир ссз демайлик. Ахир биз ҳам азоблашдан чарчаб кетдик! Азобни гсё биз ксраётгандек!, деётгандек бсларди..
У сса бош чайқар, "Аҳад, Аҳад" ссзини такрор ва такрор айтар сди..
Бундан ёрилиб, ёниб кетган Умайс ибн Халаф унга мушт туширар, қичқириб:
- Ай бахтиқаро қул! Ае ксргилик бслдинг бизга! Лот билан Уззога қасамки, сени қулларга ҳам, саййидларга ҳам баб баравар ибрат қилмасамми!! дер сди.
У сса иймонли мсъмин сифатида, улуғвор бир покизалик билан тағин:
"Аҳад... Аҳад.. " дер сди..
Шунда унга ачинган киши ролини бажарувчи киши қабила ичидан чиқиб, юзларида қайғу аломати ксриниб, сна сша "савдо"га қайтар, Умайсга қараб:
- Қсйсангчи, Умайс, мана мен ҳам Лот билан Уззога қасам ичиб айтаманки, бугундан бошлаб Билолни азобламайсан.. Аима, Билол бегонами? Ўзимиздан бслса, онаси жорисларимиздан, чсриларимиздан бслса.. Билол ҳам сзининг мусулмон бслиши билан Қурайш олдида бизнинг гапга қолиб, масхара бслишимизни истамайдику, тсғрими? дерди.
Билол маккор, алдоқчи юзларга боқар скан, юзига табассум югуриб, оппоқ тишлари тонг нуридек срқираб кетар, уларни жунбушга келдирадиган ста хотиржамлик билан сна:
"Аҳад.. Аҳад" дер сди..
Тағин чошгоҳ вақти келиб, тағин туш пайти сқинлашар, Билол сна сша қайноқ тошлар томон судраб олиб кетилар, ундан ҳеч бир садо чиқмай, улкан сабот ва тенгсиз матонат, сабр ила сна азобни қаршилар сди..
Бир кун улар олдига Абу Бакр бориб:
- Ааҳотки "А аббим Оллоҳ" деган кишини слдирсаларингиз! дейдида, Умайсга сгрилиб:
- Ма, нархидан ортиғини олиб, қсйиб юбор буни, кишанларини еч! дейди.
Умайс гсё чскиб кетаётган кишига қутқарув кемаси келса қанчалик қувонса, шунчалик хурсанд бслиб кетади.
Абу Бакрнинг бу таклифини сшитар скан ростдан ҳам юқоридаги ҳолатга тушган сди. Чунки, уларнинг Билолни бсйсундиришга умидлари заррача қолмаган, тижоратчи кишилар бслганликларидан слиб қолгандан ксра бировга сотганимиз маъқул сди, деган фикрга бориб қолган сдилар.
Улар Абу Бакрга сотган заҳотиёқ уни озод қилди, Билол ҳам снди сркин, озод кишилар қаторидан срин олди.
У Билолнинг қслтиғидан тутиб озодлик томон етаклар скан, Умайс унга қараб:
- Ол, ол, Лот билан Уззога қасамки, савдолашиб-савдолашиб, охири бир тангага оламан, деганингда ҳам сотиб юборардиме! деди.
Абу Бакр бу ссзлар замирида нималар сширинганини англаб етди, бу алам билан айтилган пичингга жавоб қайтармаса ҳам бслар сди. Лекин сз биродари бслган, ҳозиргина қулликдан озодлик томон қадам қсйган кишининг ҳурмати қай даражада сканлигини билдириш учун Умайсга қарата шундай деди:
- Оллоҳга қасамки, юз тиллога бераман, деб турганингда ҳам иккиланмай тслаган бслар сдим!!
Шу гапларни айтар скан, дсстини етаклаб А осулуллоҳ томон унга ушбу севинчли хабарни етказиш учун ошиқди. Ушбу кун мусулмонлар учун байрамдек бир кун бслди.
* * *
А осулуллоҳ ва мусулмонлар Мадинага ҳижрат қилишиб, у ерда жойлашганларидан сснг, пайғамбар намозга азон айтишга буюрадилар..
Ҳар куни беш маҳал намозга чақириб, уфқлар оша такбирларию таҳлиллари тарқаладиган бахтли киши ким бслса скан...?
Бу киши ҳазрати Билол бсладилар.. Ҳа.. Ўн уч йил илгари қийноқда қолиб қайноқ тошда азоб тортар скан: "Аҳад.. Аҳад.. Аллоҳ сккадир.." деб нола қилган зот бугун сша Аллоҳ сккадир деб айтган ноласини "Аллоҳу акбар", "Аллоҳ Буюкдир" ҳайқириғига улайдиган киши бсладилар..
Унга пайғамбар назари тушиб, ушбу муҳим вазифага лойиқ деб топилган сди..
У сзининг соф, жарангдор, ёқимли, ширали овози билан юракларни иймонга тслдириб, қулоқларга ажиб бир оҳанг инъом бағишлар сди:
Аллоҳу Акбар.. Аллоҳу Акбар.. (Аллоҳ барчадан буюк)
Аллоҳу Акбар.. Аллоҳу Акбар.. (Аллоҳ барчадан буюк)
Ашҳаду ал лаа илааҳа иллаллоҳ.. (Аллоҳдан сзга ҳақ илоҳ йсқ деб гувоҳлик бераман)
Ашҳаду ал лаа илааҳа иллаллоҳ.. (Аллоҳдан сзга ҳақ илоҳ йсқ деб гувоҳлик бераман)
Ашҳаду анна Муҳаммадар А осулуллоҳ.. (Муҳаммад унинг пайғамбари деб гувоҳлик бераман)
Ашҳаду анна Муҳаммадар А осулуллоҳ.. (Муҳаммад унинг пайғамбари деб гувоҳлик бераман)
Ҳайс алас солааҳ.. (Аамозга келинглар)
Ҳайс алас солааҳ.. (Аамозга келинглар)
Ҳайс алал фалааҳ.. (Аажотга келинглар)
Ҳайс алал фалааҳ.. (Аажотга келинглар)
Аллоҳу Акбар.. Аллоҳу Акбар.. (Аллоҳ барчадан буюк)
Ла илааҳа иллаллоҳ.. (Аллоҳдан сзга ҳақ илоҳ йсқ)