Савол: Байъи жоизми агар пул бериш муддатини дехқонлар скинни срганда ёки снчганда, ёки узумни узганда, ёки ҳожилар келганда беришликка тайин қилинса?

Жавоб: Байъ фосиддир: чунки муддати аниқ смас.

Савол: Юқоридаги муддатни тайин қилиб у вақт бсдмасдаи соқит қилсалар Байъ жоизликка айланадими?

Жавоб: Жоизликка айланади.

Савол: Итни ёки қоплонни ва бошқа йиртқич ҳайвонларни Байъ жоизми?

Жавоб: Ҳа жоиз.

Савол: Ипакқуртини ё асал арини Байъи жоизми?

Жавоб: Лилла қуртини Байъи жоиз смас магар пилласи билан, асал ариси ҳам шундай магар услари билан жоиз.

Савол: Байъи фосидни ҳукми нима?

Жавоб: Байъи фосидни қилсалар, барака топди ва бирида мол ва бирида пул бор, олгувчи сотувчини буйруғи билан молни ушлади, олгувчи молга сга бслди ва қиймати уни бсйнига, лекин ҳар иккисига вожиб шариат ҳурматларидан бу Байъни бузмоқликлари.

Савол: Бу Байъни бузишлари зарур сди, лекин бузмадилар, олгувчи молни бошқага сотиб юборди, шу Байъ дурустми?

Жавоб: Ҳа дуруст.

Савол: Сотиб олгувчи одам олган нарсани Байъи фосид билан сотиб юборди ва унга анча фойда қолди, бу фойдани ҳукми нима?

Жавоб: Бу фойда унга схши бслмайди, уни садақа қилмоғи вожиб.

ТУА ЛИ МАСАЛАЛАА 

Савол: Ким ошди савдоси қандай?

Жавоб: Ким ошди савдосини зарари йсқ. Чунки пайғамбар алайҳиссалом бир идишни бир палосни шундай сотганлар.

Савол: Сотувчига лозимми ким ошди савдосида охирги нарҳгача кутмоқлиги?

Жавоб: Йсқ лозим смас, у иҳтиёрлик, уни зсрланмайди.

Савол: Зиммий кофирлар ислом ерларида сшайди у Байъда уларга вожибми саҳиҳ ва фосидга риос қилишликлари?

Жавоб: Улар бу ишда мусулмонлардек, магар тснғиз ва ароқда хоссатан, чунки уларни ароқдаги Байълари, мусулмонларни сиқиб олган нарсадаги Байъларга схшайди тснғиз ҳақидаги Байълари мусулмонларни қсй олди-сотдиларига схшайди.

МАКА УҲ БАЙАªЛАА 

Аллоҳ таъоло айтди: А­й имон келтирган кишилар. Ҳар вақтики жума кунида жума намозига азон айтилса Аллоҳни зикрига шошилинглар, олди-сотдини тсхтатинглар деб жума аъзони вақтида ва ундан сснг Байъ манъ стилгандир. Ҳатто жума намозидан фориғ бслгунча, Лайғамбар аллайҳиссалом қайтардилар. Аажотдан, съни сзи олмайдиган одам бир нарсани нарҳини баҳосидан ортиққа харидор бслади токи бошқа билмаган одам уни ортиқ нарҳга олиш учун ва биров баҳо қилиб турган нарсани ҳануз у киши гашлаб кетмай туриб устига нарҳини ошириб олиш ва ҳануз шаҳар бозорига етиб келмаган молни шаҳардан ташқарида тссиб Байъ қилиш, шаҳарликлар атрофдан келганлар учун сотиб беришлари макруҳ Байъдур.

ФОЙДА

Бир одамни иккита ёш қули бслса иккаласи бир-бирига сқин маҳрам қариндош бслса, Байъда иккисини ажратиб бошқа-бошқа одамга сотиш жоиз смас. Шунга схшаш бири катта бири кичик сқин қариндошларни ҳам ажратиб сотиш макруҳ, гарчи Байъ жоиз бслса ҳам, агар ҳар иккиси катта ёшда бслса зарари йсқ.

ЎА ТАДАГИ БАЙАªАИ БУЗИШ

Савол: Иқола нимадир, шариати ғаррода уни ҳукми нима?

Жавоб: У сотувчи ва олувчини сртасида тугалланган Байъни икки томонни розилиги билан аввалги келишилган баҳода бекор қилишдир ва бу шариатда жоиздир.

Савол: Иккисидан бири нарҳни кстариб ёки пастлагиб иқола қилишни шарт қилса нима бслади?

Жавоб: Бу шарт ботилдир, аввалги нарҳ билан бузилади.

Савол: Иқола Байъни бузишми ёки снги Байъми?

Жавоб: Иккаласини ҳақида Байъни бузиш, иккаласидан бошқани ҳақида снги Байъдир. Имом Абу Ҳанифа қовилларида.

Савол: Сотилган пул ёки нарса ҳалокатга учраган бслса иқола нима?

Жавоб:Лулни ҳалок бслиши иқолани ман стмайди, аммо молни ҳалок бслиши иқолани бузади.

Савол: Сотилган молни баъзиси нобуд бслди қолган қисмида иқола нима бслади?

Жавоб: Боқий қисмида иқола дуруст.

ФОЙДА

Сотувчи ё олувчи Байъдан сснг пушаймон бслди ва биродарларидан Байъни бузишни илтимос қилди. Биродарига лозим шулки Байъни иьқола қилсин, унга ажри кспдир.

МУА ОБАХА ВА ТАВЛИЯ

САВОЛ: Муробаха ва тавлисни фуқоҳолар урфида тавсири қандай?

Жавоб: Муробаҳа - аввалги Байъ аввалги нарҳ билан сзи сга бслган нарсани қсшимча фойда билан ксчирмоқ. Тавлис - аввалги Байъ аввалги нарҳ билан сзи сга бслган нарсани қсшимча фойдасиз ксчирмоқ.

Савол: Муробаха ва тавлисга шарт борми?

Жавоб: Муробаха ва тавлис жоиз смас ҳатто унга тарозу ёки слчов билан бирор сваз барпо қилинмагунча.

Савол: Бир киши кийим сотиб олди, уни ювди ва кирини кетказди ёки бссди, шу суратда уни қиймати ошди ёки сотиб олди ва уйига кстариб борди, юкчига ҳақини ёки кийимни атрофини ипак ёки бошқа нарса билан жило берди, бунда Муробаха қандай бслади?

Жавоб: Бу суръатда муробаха жоиз, лекин шунчага олдим деб хизматини қсшиб айтмайди, балки менга шунчага тушди дейди.

Савол: Бир одам буюмини муробаха билан сотди, олувчи уни рост деб ишонди кейин билди у хиёнат қилган скан уни ҳукми нима?

Жавоб: Агар олувчи муробахада хиёнатни билса. Имом Абу Ҳанифада мазкур Байъ баҳо билан хоҳласа олади хоҳламаса қайтаради.

Савол: Агар тавлисда ҳиёнат сезилса уни ҳукми нима?

Жавоб: А ост деб гумон қилинган нарҳни ортиғини туширилади.

Савол: Бу ишда имом Абу Ҳанифа ва икки соҳиблари срталарида ихтилоф борми?

Жавоб: Ҳа, улар учун сртада хилоф бор, имом Абу Юсуф айтдилар, бу муробаҳа ва тавлисни ҳар иккисида Байъни бузишга иҳтиёр йсқ, имом Муҳаммад айтдилар ҳар икки суръатда пулдан камайтирилмайди, лекин олиш олмаси иҳтиёрлик.

ТУА ЛИ МАСАЛАЛАА 

Савол: Бир киши бир нарсани олди, қслига ушламасдан бошқага сотиши мумкинми?

Жавоб: Агар кстариб олиб кетиш мумкин бслган, жойини сзгартириш мумкин бслган нарсани олган бслса қслига олмасдан туриб сотиши мумкин смас, аммо қслига олиб кстариб кетиши мумкин бслмаган нарса бслса, бу ердир, олувчи қслига олмасдан туриб сотиши мумкин бу имом Аъзам билан имом Абу Юсуф қовилларида, имом Муҳаммад айтдилар, ерни ҳам роса қслига келтирмасдан туриб сотиш мумкин смас.

Савол: Сотиб олувчига лозимми слчаб ёки тортиб сотиладиган нарсани олгандан сснг қайта тортиши ёки слчаши?

Жавоб: Агар слчанадиган нарсани слчаб тортиладиган нарсани тортиб олиши шарт қилиб олган бслса уни сотиши ёки ундан емоқлиги ҳаромдир ҳатто қайтариб слчамагунча ёки қайта слчаб ксрмагунча.

Савол: Бир киши буюмни сотди, пулини қслига олгани йсқ шу пулни тасарруф қилиши мумкинми?

Жавоб: Ҳа, бу жоиз.