Шавкат А ахмон ижодини кузатиб борган скувчи унинг шеърдан шеърга, китобдан китобга юксалиб, курашчанлиги ортиб бораётганлигини ксради. А ух манзараларини тасвиру талкин стган шеър — изтиробнинг меваси, согинчу армоннинг махсули, севги ва нафратнинг намойиши сифатида дунё юзини ксради.
Шоир бу сергалва, фоний дунёда ИШКни сгона таснч деб билади. Ундан бошка нарсаларнинг хаммаси бекор:
Факат ишк...
Факат ишк...
Бошкаси сароб,
Бошкаси шамолнинг оний сурони...
Ишк оркали англанган дунёни комилликсиз тасаввур стиб бслмайди. Дунёнинг сзи хам мукаммал уйгунликдан ташкил топган. Инсон хам унинг бир бслаги сифатида камолотга етишмоги лозим. Ахир одамзоднинг сз-сзини англашга бслган кизикиши, интилиши хеч качон тинч ксймаган. Ўзни англаш сса бир умр давом стадиган узлуксиз жараён. Инсоннинг камолоти хам худди мана шу сзликни англашдан бошланади.
Камолот — абадий,
Камолот — чексиз...
Аммо Камолотнинг йсли равонмас —
Соддадил йсловчи арчалар, мана,
Таажубда тсхтабди корли довонда.
Мангу юрардилар агар рох бслса,
Сира турмасдилар юксакда спсиз, —
деб ёзади шоир.
Шавкат А ахмон ёш сзбек шоирларига мурожаат килиб битган бир шеърида шундай деган сди:
Ссзларни кайрайлик,
тагин кайрайлик,
токим кескир бслсин бамисли олмос,
Ўткир ссз колмаса шоирларидан,
сткир ссз колмаса...
Хеч нарса колмас.
Чиндан, шоирдан факат ссз колади. Абдулла Кодирий, Чслпон ва Фитратдан факат ссз колди. Буюк Аавоийдан ссз колди. Дилни сртайдиган, борликни куйдириб-кул киладиган, — рухни камолотга слта биладиган ссз колди. Бу ссз вактнинг шамолларида каддини тутди, исён-оташларда сзини тоблади — слмади, балки сшарди — сшади. Чунки бу ссз мангуликка дахлдор сди. Инсоннинг азалий ва абадий дардлари, муаммоларини англаш ва англатишга уринган калбнинг сз-сзини намойиш килиши сди. Шавкат А ахмон хам ссз кудратини шундай хис стди. Бслмаса, шоир бир шеърида шундай деб ёзармиди:
Мендан нима колур,
абадий нурлар
барк уриб сшнаган дунё томонда?
Уриниб, суриниб сира тслмаган
бир кснгил колади
колса хам мендан...
Яна сша ссз. У кснгилнинг таржимони, орзуларни сширган бир хазина.
Ксплаб шоирлар каби Шавкат А ахмон учун хам сшашнинг маъно-максадини, умр ва хаёт мазмунини, тирикликнинг мохистини англашга, инсоннинг инсонлик шаънига, кадр-кимматини, миллатнинг такдири сзининг бсйидан бир неча снлик(карич) баландрок сканлигини англашга йсл топиб берган мсъжизавий курол ссз бслди. Бору йсклик ичида буларнинг барчасини англатишга уриниб, изтироб ичида колган, оташлар багрида сзини излаб топгани ссз бслди.
Абадист оралаб сзини, ссзини ва хатто ватанини излаган шоир учун ссз идрокка, ифодага айланди. "œАбадист оралаб Ўшга качон етамиз?.." — дейди бир шеърида шоир. Ссзнинг — ёник овознинг слмаслигига ишонч сса мана бундай жаранглади:
Агар етти кават ернинг каърида
ётсам-да, ларзага солиб хавони,
слимнинг юрагин
топар барибир
жисмимни куйдириб учган овозим.
Шеър — дилнинг таржимони, дедик. Бирок Шавкат А ахмон шеърлари факат дилнинг смас, жасоратнинг таржимаси, шоирнинг сзи — жасорат таржимони, деган бахони хам олиб улгурган.
Шавкат А ахмон шеърлари сзи мансуб бслган авлод шеъристи каби ватан ичида ватанни согиниб сшаган шеърист сди. Шоир умри давомида сзини англаш йслида нечогли харакат килган бслса, босган хар бир кадамида ватанни англашга уринди. Шу боис халк, жасорат, кураш сингари мухим мавзу ва кослар ёнида Ватан, унинг тарихи ва такдири хакидаги сйлар, калбдаги чснг огриклар ифодаси шеърхонни хам сзлиги, ватани хакида сйлашга ундайди, унинг мудраб ётган руху юрагини уйготади(чинакам шеъристнинг вазифаси хам шу-да!):
Хли бирор ишни уддаламадим,
Хали хеч кимсани килмадим рози
Бехуда стибди гсзал умримнинг
Канчалаб чиройли бахори, ёзи.
Фарогат борлиигин унутиб ксйдим,
багримга чакинлар тегди дафъатан.
Сендан улугрок нарса йсклигин
сочим окарганда англадим Ватан.
Маълумки, хар кандай хаёт ходисаси, инсон калбига доир хар канака фикр-туйгу шеъристда образ оркали, бевосита образли тилда аксини топади. Шавкат А ахмон шеърларида хам табиат багридан танлаб олинган тимсоллар гсзал ва бетакрордир.
Шоир шеъристидаги тог — шоирнинг юксалиб кетган рухи калби, рухининг изтиробу кувончларини ифодалашга восита бслиш билан бир каторда гупуриб окаётган Ватани сди. Шунинг учун бслса керак, шоирнинг илк шеърларидан то сснггисигача тоглар у билан сшайди.
Тог хсрсиниб юборди огир—
водийларга югурди шамол,
юзларини сширди хилол.
Тог хсрсиниб юборди огир,
Теран хобдан уйгонди юрак,
Тоглар каби хсрсинмок керак.
Шавкат А ахмон сснгги нафасигача тогларга талпиниб сшади, огир дамларда улардан мадад кутди:
Аодиражон, Шоиражон,
танам кимир стмайди,
олис-олис вохалардан
тогларимни чакиринг,
осмон тсла хаволар
факат менга етиайди...
Аодиражон, Шоиражон
Танам кимир стмайди,
боринг корли тогларга:
бир шоир ётибди, денг,
Худонинг ховлисида...
Осмон тсла хаволар
факат менга етмайди...
Буларнинг хаммаси Ватанга, тугилган заминга богланганлик, ундан узилолмаслик — мухаббат сди. Шоир ватанини юракнинг снг чукур тубларига жойлаб сева билди:
Жойлашгансан шунчалар чукур,
Ўз тубига сшринган юрак
Сенга етиб боргунча, менинг
Узун умрим етмаса керак.
А аъно МУЛЛАХЎЖАЕВА таёрлади.