forum.ziyouz.com
Yurtdosh => Hamyurtlar => Qashqadaryo viloyati => Mavzu boshlandi: AbdulAziz 22 Aprel 2010, 16:41:41
-
ААСАФИЙ, Абу ал-Мутиъ (? - Аасаф — 930) — шоир. Хаети ва ижодига оид маълумот кам. Араб тилида ижод қилган. Бизгача «ал-Луълуийёт фи-л-мавоиз» («Мавъизалар дурдоналари») асаригина етиб келган. Асар ибратомуз ҳикостлар, панд-насиҳат, ахлоқ мавзуидаги шеърлар, ҳикматлардан иборат. Уларда тсғрилик, ҳалоллик, ростгсйлик, схшилик, илмга интилиш ғослари улуғланган. Бу асар бадиий адабиётда дидактик йсналишнинг шаклланишида, ахлоқий-сиёсий йсналишдаги «Сиёсатнома» (Аизомулмулк), «Қобуснома», «Қутадғу билиг», «Хибат ул-ҳақойиқ», «Қиссаи А абғузий» каби асарларнинг сратилишида муҳим роль сйнаган. Уни Маъмуд ибн Ҳасан ибн Қози Ораж «Майамин ут-таржуман ва мунис ул-инсон» («Таржимон саодати ва инсон дссти») номи б-н форс тилига таржима қилган (1935). 1868 й.да форсийдан сзбекчага «Мунис ул-инсон» («Инсонлар дссти») номида сгирилган нусхалари Санкт-Летербургдаги А оссис миллий кутубхонасида сақланади.
Ад.: А авшанов Л., Адабий саҳифалар, Т., 1985.
«Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси»дан
-
ААСАФИЙ, Абу Ҳафс Аажмиддин Умар ибн Муҳаммад (1069—1142) — тарихчи, фақиҳ, тилшунос, муҳаддис, муфассир олим. Унинг мусулмон қонуншунослигига доир «ал-Манзумат ан-насафис фил-хилофиёт» («Келишмовчиликлар борасида Аасафийнинг назмий асари»), «Ақоид ан-насафий» («Аасафий ақоиди»), шариат қонунлари ва Қуръони карим шарҳига доир «ал-Йавоқит фил-мавоқит» («Қулай вақтлар хусусида ёқутлар»), 3 китобдан иборат (100 босма табоқ ҳажмида) «Тайсир фит-тафсир» («Тафсир стишдаги қулайликлар»), шунингдек, тасаввуфга доир «А исолайи Аажмис» китоби бизгача етиб келган бслиб, улар етарли тадқиқ стилмаган. Мусулмон оламида Абу Ҳафс Аасафий асарларига қизиқиш қадимдан катта бслган. Унинг «ал-Манзумат ун-насафис» асарига замондоши Алоуддин Абулмужоҳид Муҳаммад Самарқандий (вафоти 1157 й.) «Хасрул масоил ва касруд-далойил» («Масалаларнинг чеклангани ва далиллар касри») деб номланган тафсир битган. Соҳибқирон Амир Темур даври олимларидан Саъдуддин Масъуд ибн Умар Тафтазоний (вафоти 1390) А. асарларига «Шарҳи ақойид ун-насафис» номли тафсир ёзган. А.нинг «ал-Канд фий зикри уламои Самарқанд» [«Самарқанд уламолари хотирасига доир қанд(дек ширин) китоб»] номли асари, асосан, самарқандлик машҳур кишилар ҳаёти ва фаолисти ҳамда улар ривост қилган ҳадисларга бағишланган. Унда Мовароуннаҳр тарихи, топонимикаси ҳамда Ислом тарихига доир муҳим маълумотлар мавжуд. Асарга киритилган машҳур шахслар таржимаи ҳоли араб алифбоси тартибида жойлаштирилган бслиб, унинг бизгача етиб келган қслёзма нусхасининг «хо»дан «коф» ҳарфларигача бслган қисмигина сақланиб қолган. Шундай бслсада, бу асар мустақил юртимиз стмишига доир бслак манбаларда учрамайдиган маълумотларга сга сканлиги боисидан ниҳостда муҳимдир. «Ўзбекистон миллий сняиклопедисси» давлат илмий нашриёти А.нинг ушбу асарининг қисқартирилган ҳолдаги сзбекча таржимасини «Самарқандис» номи остида чоп стган (2001).
«Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси»дан
Абу Ҳафс Аасафийнинг «Ақоиди Аасафис» рисоласини шу ердан (http://islom.ziyouz.com/index.php?option=com_content&task=view&id=2040&Itemid=96) сқишингиз мумкин.
-
ААСАФИЙ, Абул Баракот Абдуллоҳ ибн Аҳмад ибн Маҳмуд ан-Аасафий (? —1310, Бағдод) — муфассир, муҳаддис, фиқҳшунос. Устози Муҳаммад ибн Абдусаттор ал-Кардарий бслган. А. фиқҳга доир ксплаб асарлар ёзган. Олимнинг «Канз уд-дақоиқ» («Дақиқ масалалар хазинаси») асари айниқса машҳур. Унда мусулмон ҳуқуқшунослиги асослари, ханафийлик ва шофиъийлик мазҳабларининг сзига хос қиёсий жиҳатлари акс стган. Бу рисола Аасруллоҳ ибн Муҳаммад ибн Жаммод ал-Ирди Кермоний томонидан форс тилига таржима қилинган. А.нинг «Мадорик ат-танзил ва ҳақойиқ ат-таъвил» («Аозил қилинган Қуръон маънолари ва тафсир қилиш ҳақиқатлари») тафсир китоби ҳам машҳур. Уни таълиф стишда имом Замахшарийнинг «Кашшоф» тафсиридан фойдаланган. А. тафсири ҳозиргача уламолар ва илми толиблар сртасида шуҳрат топиб келмоқда ва ундан ислом сқув юртларида қслланма сифатида фойдаланилмоқда. А. ҳаётининг сснгги йилларида Бағдодда мударрислик қилган. А. асарлари Ўзбекистон ФА Шарқшунослик ин-тининг қслёзмалар фондида, бошқа китоб хазиналарида сақланмоқда.
«Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси»дан
Абулбаракот Аасафийнинг «Мадорикут-танзил ва ҳақоиқут-таъвил» тафсири ҳақида шу ердан (http://forum.ziyouz.com/index.php?topic=2778.msg149348#msg149348) сқишингиз мумкин.
-
ААСАФИЙ АЗИЗИДДИА (тахаллуси; тслиқ номи Азизиддин ибн Муҳаммад Аасафий) (?, Аасаф — 1263, Язд, Абарксҳ) — шоир, тасаввуф фалсафасининг йирик вакили. Шайх Кубро таълимоти ва Муҳйиддин ибн Арабий тариқатини сзаро боғлаган кубравис машойихларидан бири. Дастлаб Аасаф, сснг Бухоро мадрасаларида таълим олган. Асосан, фалсафа ва ҳикматни срганган, тиб илмида ҳам юксак маҳоратга сга бслган. А. А. 1243— 51 й.лар Хуросонда етук орифлардан бслмиш Саъдиддин Ҳамавий (Ҳамуйа, 1191 —1252) б-н танишиши натижасида тасаввуф йслига кирган. Алхонийлар Бухорога ҳужум қилганда (1272), у ердан Баҳробод (Хуросон)га кетган, Исфаҳон ва Шероз сафаридан сснг Язднинг Абарксҳида маскан тутган.
А. А. форс тилида ижод қилган. «Инсони комил» асари А. А. рисолаларининг мажмуаси ҳам деб юритилади. 1 муқаддима ва турли мавзуларга бағишланган 22 рисоладан иборат. Ундаги рисолаларнинг купи «Манозил ус-сойирин» («Йсловчилар қсналғаси»)нинг баъзи нусхаларида учрайди. Ушбу асар 556 саҳифа бслиб, ирфон ва ҳикматларга оид нозик тушунчалардан баҳс юритади. Ирфон ва ҳикмат масалалари ва асоси ҳақида сна «Баёт ут-танзил» номли кичик ва мухтасар китоби ҳам бор. А.А. нинг билдиришича, унинг фикр ва ақидалари фақат «Мақсад ул-ақсо» («Сснгги мақсад») асарида ифодаланган. Асар 8 фасл, 8 боб ва 1 хотимадан иборат. Шунингдек, А. А.нинг «Зубдат ул-ҳақойиқ» («Ҳақиқатлар қаймоғи»), «Усул ва фуруъ» («Илдизлар ва бутоқлар»), «Мабдаъ ва маъод» [«Асл макон ва (унга) қайтиш»], «Мифтоҳ ул-асрор» («Сирлар калити»), «Аафси инсоний», «Ваҳдати вужуд» ва б. китоблари чет слларда чоп стилган. Олам ва одам бирлиги таълимоти А.А. асарларининг моҳистини ташкил стади.
А. А. ижоди араб, инглиз, немис, франяуз, турк, ҳинд, рус олимлари томонидан тадқиқ стилган. Қслёзма нусхалари Вена, Лейден, Лондон, Калькутта, Душанба, Истанбул, Санкт-Летербург, Теҳрон ш.лари кутубхоналарида, Ўзбекистон ФА Шарқшунослик ин-ти қслёзмалар фондида сақланади. «Зубдат ул-ҳақойиқ» асари А. Комилов томонидан сзбек тилига таржима қилинган.
Ад.: Муҳаммад Аосир. Аасаф ва Кеш алломалари, Т., 2001.
Ҳабиб Абдуназар.
«Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси»дан
-
ААСАФИЙ АУА МУҲАММАД (тслиқ номи Муҳаммад Амин ибн Аурмуҳаммад Аасафий) (18-а., Қарши) — тазкиранавис. Тазкирачиликда Аавоий анъаналарини давом сттирган. А.А.дан бизгача «Мазҳар ул-мусаннифин» («Адиблар баёнида», 1759) асаригина етиб келган. Асар тарихий воқеалар баёнидан иборат бслиб, унда тазкирага хос хусусистлар мужассам. «Мазҳар ул-мусаннифин»да Бухоро амирлиги ҳудудларида кечган тарихий воқеаларнинг баёни б-н бирга бухоролик, самарқандлик, қаршилик шоир, олим, адиблар ҳақида ҳам ссзланиб, уларнинг касб-кори, шахсисти, бадиий ижод соҳасидаги иқтидори ҳақида қайдлар келтирилади. Ундаги маълумотлар 18-а. адабий муҳитини чуқурроқ срганишга ёрдам беради. Муаллиф, айниқса, косиб-ҳунармандлар табақасига мансуб — псстиндсз, кордrap, қоғозфуруш, тиргар (сқ ссовчи) шоирлар ҳақида ссз юритади, уларнинг шеърлар ижод қилишдаги қобилистларини ҳам муносиб баҳолайди.
Ад. Муҳаммад Аосир, Аасаф ва Кеш алломалари, Т., 2001.
«Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси»дан