ТУЛА ОҚ ҲИДИ
Болалигимда дадам совға қилган, сзим снг севиб мутолаа қиладиган «Ўзбек халқ мақоллари» номли китобим бсларди. Ундаги биринчи мақол:
«Булбул чаманни севар,
Одам — Ватанни», сди.
Болалик тасаввурларим ҳам болаларча сди. Катталар «давлат пул бермаспти», «давлатда пул қолмабди» дейишса, Давлат деган киши аввал бой бслган-у, кейин камбағаллашибди-да, деб сйлардим. Худди шу каби Ватан қандайин гсзал масканки, уни ҳамма одамлар севса, дес таажжубланардим. Мен Водилни билардим, Шоҳимардонни билардим, лекин Ватан қаердалигини билмасдим. Шу саволлар билан андармон бслиб юрган кунларим дадамдан Ватаннинг қаердалигини ссрадим. Отам кулиб қсйдилар-да, «Ватан ҳозир сен турган ер, манашу қумсувоқ уйимиз, сен чангитиб сйнаган маҳалла» дедилар. Мен сса ҳар куни ксрадиган таниш манзаранинг нимаси чиройли скани, қайси жиҳати худди Шоҳимардон каби оҳанрабодек доим сзига тортаверишини тушунмасдим"¦
Мактаб тугаб, мусофирлик ― талабалик ҳаёти бошланди. Ҳар бир қадамимизни назорат қиладиган инжиқ кампирнинг ижарадаги ҳовлисида 4-5 «вилостлик»лар сшаган пайтларимиз баъзида битта нонга ҳам пул топа олмай, бир-биримизга термулиб чиққан тунларда отам айтган сша Ватан ксз олдимдан кетмас сди"¦
Ўқиш ва малака ошириш сабаби ила хорижда юрган кезларим муомаласи-ю хуш феъли бошқаларга схшамайдиган, чснтагида доллари бслмаса ҳам сизга қслидан келган барча ёрдамни беришга тайёр, самимийлиги юзидан билиниб турадиган камтарин миллатдошларимни соғиндим"¦
Аавбатдаги сафардан қайтарканман, учоғимиз Тошкентга қсна бошлагандан сснг барча қарсак чалиб олқишлаётган пайтда бир қариснинг йиғлай бошлагани сътиборимни тортди. Оппоқ соқоллари юзига зеб берган бу нуроний киши учоқдан тушгунгача йиғидан тинмади. Личир-пичир гаплардан унинг сқинларидан биров вафот стган бслса керак деган фикрга келгандим. У трапдан пастга тушиши билан холироқ жой қидира бошлади. Милияис ходими унинг ҳаракатларидан шубҳаланиб, қарис томон юра бошлаган жойида тақа-тақ тсхтади. Ауроний ерга сажда қилганича ҳснграб йиғлаб юборди. Унинг тилидан «Шукр, алҳамдулиллаҳ» ссзлари тушмасди.
Мен бу нуронийнинг кимлигини билолмадим. Қарис билан роса суҳбатлашгим, дардлашгим келди. Лекин унинг бу ҳолатида Ватан тупроғи снг схши дардкаш сди. Яқинда бир дсстим ана шундай ватансевар миллатдошимиз ҳақида гапириб қолди.
Абдусамад ота йигитлик пайтида шсролар зулмидан қочиб, Арабистон диёрига ҳижрат қилади. Ўша ерда уйланади, бола-чақали бслади. Марғилонда ҳам давлатманд бслган Абдусамад Арабистонда ҳам ҳалол тижорати ила бойлик ва мартабага сришади. «Мен барибир Марғилонга қайтаман» дер сди у ҳар доим. Мустақиллик бслиб, йсллар очилган пайти Абдусамад ота қариб қолган, бир сзи узоқ сафарга чиқа олмай қолганди. Танаси бошқа дард билмас, деганларидек катта-катта тижорат сгалари бслган сғиллари турли баҳоналар билан уни сз юртига олиб боришмас сди. Анча «инжиқлашиб» қолган отадан сғиллари ссрашибди:
― Ота, сизга нима етишмаспти?
― Ўз уйимни соғиндим.
― Данғиллама ҳовлида турсангиз, атрофингизда хизматкорлар гирдикапалак бслса. Алмисоқдан қолган сша кулбани нима қиласиз?
― Менинг уйимда ссрилар бор сди. Ссри ёнидаги дарахт соссида дам олардим.
― Ота, ҳаммасини шу ерда қилиб берамиз.
Ўғиллар ссри ссатишибди. Ссри атрофига дарахтлар стқазишибди. Отага на мева, на сос берадиган бу дарахтлари ҳам ёқмабди. Ўғиллар Туркисдан мевали дарахтлар олиб келтириб стқазишибди. Ота:
― Ссри остидан анҳор оқарди. Сувлари шилдираб турарди. Тарвузни дуррага боғлаб анҳорга ташлаб қсср, кечқурун ссйиб ердик"¦
Ўғиллар сснгги технологисни ишга солиб суви доимо айланиб турадиган сунъий анҳор барпо стишибди. Оталари тасвирлагандек анҳорга тошларни солиб, шилдирайдиган қилишибди. Албатта маълум ҳажмдаги сув айланиб тургани билан анҳор бслолмайди. Ота:
― Бизнинг анҳорнинг шабадаси бсларди, сув бсйида ссган слпизнинг ҳиди хонадонимизни тутарди. Шомдан кейин дарахтларни аста шитирлатган шабадани соғиндим.
Ўғиллар махсус кондияионер ва вентилсяион тизим барпо қилиб, шабадани йслга қсйишибди. Ялпиз ҳидли ҳаво пуркагичлардан фойдаланишибди. Ота соғинганларини тополмай борига сабр қилар, лекин қалби таскин топмаётгани юзидан аён сди. Ўғиллари:
― Ота, ҳаммасини сша уйингиздек қилиб бердик. Яна нега маъюссиз?
― Асрдан кейин ҳовлига анҳордан сув олиб сепардик. Сув сепилган тупроғимнинг ҳиди"¦ Ўша ҳидни соғиндим"¦
Ўғиллар учун бошқа илож қолмабди. Отани олиб, сз юрти томон йсл олишибди. Ота жойлари сзгариб кетган, лекин сша анҳорли хонадон, бир хоналик сски кулба сақланган скан. Ота ксз ёш тскиб, соғинган жойларини ксзга суртибди. Тадбиркор сғиллар уч кундаёқ зерикиб, «кетайлик»ка тушишибди. Ота сса ҳеч кетгиси келмас, ҳар куни зиёратига келган одамларнинг суҳбатларидан ҳузур оларди. Ўғиллар сз юртларига қайтишибди. Ота сса Марғилонда қолибди. Бир ойдан сснг катта сғли келиб, олиб кетишга ҳаракат қилибди. Ота кснмабди. Уч ойдан сснг ота сша анҳор устидаги ссрида жон таслим стибди"¦
Давронбек ТОЖИАЛИЕВ
"œVatandosh" газетаси, 01.01.2012
http://davronbek.ziyouz.com/?p=1001