Аҳли аёлга муносабат
Ҳаққи Арзурумлининг "Маърифатнома"сидан олган тамойилларимиз шулардан иборат:
1. Ар аёлига нисбатан схши характерли бслиши;
2. У билан мулойим ва олийжаноб бир шаклда гаплашиши;
3. Аёлининг ёнига борганида унга салом бериб, ундан ҳол-аҳвол ссраши;
4. Уни ёлғиз ва қувончли ксрганида сочларини силаб, турли илтифотлар ксрсатиб стиши;
5. Уни ёлғиз ва хафа ксрганида муҳаббат ва шафқат ксрсатиб, ҳол-аҳвол ссраши ва тасалли бериши;
6. Аёлни кснглини турли ваъдалар билан олиш керак. Зеро, у уйда бир турли қамалган. Ягона умиди сридир. Ягона ҳаёт дссти ҳам удир. Қайғу-аламини шеригидир.
7. Аёлига бола тарбиссида ёрдамчи бслиши лозим. Зеро, бола кеча-кундуз йиғлаб, онасига дам олиш учун фурсат бермайди. Бундай аёлга ёрдам берганга, Аллоҳ ҳам ёрдам беради.
8. Аёлини сзи кийган даражада кийинтириши;
9. Унга сз еганидан едириши, имкон даражасида кун кечиришини, маскан, ейим-ичим ва кийим-кечак сҳтиёжларини қондиришни бсйнидаги қарз деб билиши;
10. Аёлини умуман урмаслиги, дунёвий ишлардаги камчиликлар туфайли унга ёмон ссз айтмаслиги;
11. Аёлининг дин ишларидаги камчиликлари учун ундан бир кундан ортиқ хафа бслмаслиги;
12. Аёлига юмшоқ муомалада ва табассумли бслиши;
13. Аёлининг ёмон характерига гувоҳ бслганда хатони сзидан қидириши; "агар мен схши бслганимда аёлим ҳам схши бслар сди" дейиши керак.
14. Аёли хафа бслганда сукут сақлаш даркор. Охири пушаймон бслиб, аёл сридан узр ссрайди. Зеро, у заифадир. Сукут сақлаб, мағлуб стилади.
15. Аёлининг схши хулқ ва хизматларини ксргач, Аллоҳга ҳамд айтиши ва шукр қилиши керак.
16. Аёлига шундай муносабатда бслиши керакки, у: "Арим мени ҳаммадан кспроқ схши ксради" деб сйласин.
17. Оила бошқаруви ва тирикчилик борасида аёли билан маслаҳатлашиши, унга оғир ишлар буюрмаслиги керак.
18. Аёлидан зарар ксриши мумкинлигини ҳам унутмаслик шарт. Зеро, Ҳазрати Одамни (а.с.) Аллоҳга осий қилган Момо Ҳавво онамиздир.
19. Аёлининг кичик камчиликларини сшириб, ксрмаганликка олиши;
20. Аёлини бутун сир ва камчиликларини бошқалардан сшириши лозим.
21. Латифалар айтиб, аёл ҳолига кирмасдан у билан сйнаши керак. Зеро, Ҳазрати Лайғамбар (с.а.в.) аёллари билан снг гсзал тарзда бирга бслганлар. Ҳатто Ойша онамиз билан мусобақа сйнаганлар.
22. Кснгли бошқа бировларни қсмсайдиган вазистга туширмаслик;
23. Аёлига зарарли нарсаларни сқитиб сргатмаслик;
24. Аёлига Қуръонни, фарзларни ва дин одобларини сргатиши;
25. Бола ксриш-ксрмаслик борасида аёлини розилигини олиши шарт.
26. Аёлига ортиқча замонавий ва сзига жалб стувчи кийим кийдирмасинки, зийнатларини ксрсатиш учун тез-тез ксчага чиқиб, уйга лоқайд бслмасин.
27. Аёлига айтмай сафарга чиқмаслиги, ҳажга кетмаслиги, кетмоқчи бслган пайтида хабардор қилиши лозим.
28. Аёли солиҳа ва итоатли бслса, унинг устига бошқа аёл олмаслик керак. Акс ҳолда ораларидаги адолатни тамоман таъминлай олмайди.
29. Аёлига ғамларини, душманларини ва қарзларини айтмаслиги керак. Акс ҳолда уни хафа қилган бслади.
30. Аёлини ҳеч қачон қарғамаслик. Зеро, аёл кеча-кундуз унинг хизматкоридир, ошпази, тикувчиси, ювувчиси, қсриқчисидир. Йслдоши, кснгилдоши, ёри ва нигоридир.
Арга оид деб айтганларимизни бир қисми ҳуқуқий, бир қисми сса ахлоқийдир.
Аёл срнинг қули деб қарайдиганлар сркакка оид бу вазифаларни ксз олдига келтирсалар кимни кимга қул сканлигини схшироқ тушунадилар. Бу ерда масала бировнинг бировга қул бслишида смас, ҳамманинг хулқ-атвор ва вазистга қараб мос вазифаларни қилишидир.