Yurtdosh > Hamyurtlar
Do'stlik
ibnUyayna:
3) Қалбнинг ва нафснинг тозалиги
Аллоҳ йслидаги биродарлик ҳақ-ҳуқуқларидан сна бири шуки, агар биродарингизга молингиз билан фойда етказишга қодир бслмасангиз, ҳеч бслмаганда тилингизни ундан тиссиз. Бу иймоннинг снг заиф ҳолатидир. Агар тилимизга срк берсак, исбот-далилсиз туҳматлар ёғдириб ташлашдан тоймайди. Агар ҳар бир одамга истаган вақтда истаган ссзини айтишига кенг йсл очиб қсйиладиган бслса, фисқу-фасод, ҳасад ва адоват тарқалади. Зеро, тил инсон жисмидаги снг хатарли аъзо саналади. Аллоҳ таоло айтади: «У бирон ссзни талаффуз қилмас, магар (талаффуз қилса) унинг олдида ҳозиру нозир бслган бир кузатувчи (фаришта у ссзни ёзиб олур)» (Қоф: 18).
Аллоҳ таоло айтади: «Албатта иймон келтирган кишилар сртасида бузуқликлар ёйилишини истайдиган кимсалар учун дунёда ҳам, охиратда ҳам аламли азоб бордир» (Аур: 19).
Аллоҳ таоло айтади: «Албатта (бузуқ нистлардан) бехабар, покиза, мсмина аёлларни бадном қиладиган кимсалар дунёда ҳам, охиратда ҳам лаънатга дучор бслдилар. Улар учун улуғ азоб бордир. У кунда қиёматда қилиб стган (бсҳтонлари) сабабли уларнинг тиллари ҳам, қсл ва оёқлари ҳам сзларининг зиёнларига гувоҳлик берур. Ўша кунда Аллоҳ уларнинг ҳақиқий жазоларини комил қилиб берур ва улар Аллоҳнинг аниқ-ҳақ сканини билурлар» (Аур: 23-25).
Аллоҳдан қсрқинг, тилингизни тийинг. Аллоҳга қасамки, оғзингиздан чиққан ҳар бир ссзни Аллоҳ ҳузуридаги китобда ёзилган ҳолда топасиз, Ларвардигорим унутмайди ҳам, адашмайди ҳам.
«Саҳиҳайн»да Абу Ҳурайра розисллоҳу анҳудан ривост қилинган ҳадисда А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтганлар: «Ким Аллоҳ ва охират кунига иймон келтирган бслса, ё схши ссзлар ссзласин ё сса жим бслсин!» (Бухорий (â„–6138), Муслим (â„–48) ривостлари).
«Саҳиҳайн»да Абу Мусо розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: «Мен: «А А асулуллоҳ, қай бир кишининг исломи снг афзал?» деб ссрадим. «Мусулмонлар унинг тили ва қслидан саломат бслган киши(нинг исломи)» деб жавоб бердилар «Бухорий (â„–11), Муслим (â„–42) ривостлари).
«Саҳиҳайн»да Абу Ҳурайра розисллоҳу анҳудан ривост қилинган ҳадисда А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтганлар: «Банда сзи сътибор бермаган ҳолда Аллоҳнинг розилиги бслган бир ссзни гапиради ва Аллоҳ уни шу сабабли жаннатда юксалтиради. Банда сзи сътибор бермаган ҳолда Аллоҳнинг ғазаби келадиган бир ссзни гапиради ва шу сабабли у жаҳаннамга тушади» (Бухорий (â„–6478), Муслим (â„–2988) ривостлари).
Ибн Умар розисллоҳу анҳумодан ривост қилинган ҳадисда Аабий соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «А ибо (судхсрлик) етмиш икки боб (даража) бслиб, снг пасти киши сз онаси билан зино қилганидекдир, киши биродарининг обрс-номусига зсрлик қилиши (тил теккизиши) рибонинг снг каттасидир» (Табароний «Ал-авсат»да (1/143) ривост қилган, Албоний «Ас-силсилатус-саҳиҳа»да (â„–1871) саҳиҳ санаган).
Ушбу мавзуда келтираётганим ҳадисларни юракни пора-пора қилиб ташлайдиган мана бу ҳадис билан скунлайман: Абдуллоҳ ибн Умар розисллоҳу анҳумодан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Ким бир мсмин ҳақида ноҳақ гап гапирса, то айтган гапидан қуту (лтирадиган ҳужжатни олиб ке)лмагунча (жаҳаннам аҳлидан чиққан) қон-йиринг балчиғида сақланади» (Аҳмад, Абу Довуд, Ҳоким ривостлари, Ас-силсилатус-саҳиҳа: 437).
Аллоҳга қасамки, агар қалбимизда заррача иймон бслса, ушбу ҳадисларни сшитгач, инсон бир калима гап айтишдан олдин тилини мингта юган билан юганлаб олган бсларди!! Бир калима ссз айтишдан олдин минг бор сйлаб олган бсларди!!
ibnUyayna:
4) Имкон қадар дунёвий сҳтиёжларини сташга ёрдам бериш
Аубувват чашмасидан отилиб чиққан қуйидаги ҳадисга қулоқ тутинг: Ибн Умар розисллоҳу анҳумодан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Одамларнинг Аллоҳга суюмлироғи (одамларга) нафи кспроқ тегадиганидир. Амалларнинг Аллоҳга суюмлироғи бир мусулмоннинг дилига шодлик киритишингиз ё ундан бир ғам-ташвишни аритишингиз ё қарзини стаб қсйишингиз ё очлигини бартараф қилишингиздир. Мусулмон биродарим билан бирга бирон ҳожати учун юришим мен учун бир ой масжидда сътикоф стиришимдан схшидир. Ким ғазабини тийса, Аллоҳ унинг айбини ёпади. Ким ғазабини сочишга қодир бсла туриб аччиғини ичга ютса, Аллоҳ қиёмат куни унинг қалбини розилик билан тслдиради. Ким мусулмон биродари билан бирга юриб, унинг бир ҳожатини раво қилса, Аллоҳ таоло қадамлар тойиладиган кунда унинг қадамини собит қилади. Амон хулқ амални худди сирка асални бузганидек бузади» (Табароний ривости, Саҳиҳул-жомиъ: 176).
Агар дунё ишларидан бирор ишда ёрдам беришга қодир бслса, бахиллик қилмай ёрдам бериши мусулмоннинг мусулмон биродари устидаги ҳақларидандир.
Абу Ҳурайра розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Ким бир мусулмондан дунё ғамларидан бир ғамни кетказса, Аллоҳ ундан охират ғамларидан бир ғамни кетказади. Ким бир қийналган одамга енгиллик сратиб берса, Аллоҳ дунёю охиратда унга енгиллиқ сратиб беради. Ким бир мусулмоннинг (камчилигини) ёпса, Аллоҳ дунёю охиратда унинг (айбини) ёпади. Банда модомики, биродарига ёрдам бериш пайида скан, у Аллоҳнинг ёрдамида бслади» (Муслим, Термизий, Абу Довуд, Ибн Можа ривостлари).
Ай мусулмон биродар! Ай Аллоҳ таоло мансаб ё обрс ато стган инсон! Агар қслингиздан келса, мусулмон биродарингизга ёрдам беринг, бахиллик қилманг. Бунинг муқобилида, мусулмонлар ҳам биродарларидан қслларидан келмайдиган нарсани ссраб, қийнамасликлари керак бслади.
Биродар биродарига қуйидаги ссзларни айтиши нақадар гсзал бслади: «Мен Аллоҳдан сизни схшилик калити қилишини ссрайман, сизга мана бундай ҳожатим бор, агар раво қилолсангиз, Аллоҳга ҳамд айтаман ва сизга миннатдорчилик изҳор стаман. Агар раво қилиш қслингиздан келмаса, Аллоҳга ҳамд айтаман ва сизни маъзур тутаман». Мана шу ҳақиқий биродарлик бслади.
5) Чин дилдан ва омонатдорлик билан насиҳат қилиш
«Саҳиҳ Муслим»да Тамим ад-Дорий розисллоҳу анҳудан ривост қилинган ҳадисда А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Дин — насиҳатдир!». «Ким учун ё А асулуллоҳ!», ссрашди саҳобалар. «Аллоҳ, Унинг Китоби, Лайғамбари, мусулмонлар раҳбари ва оммаси учун», дедилар Аабий соллаллоҳу алайҳи ва саллам.
Аасиҳат қилувчи насиҳатнинг шаръий қонун-қоидаларини схши билган бслиши лозим бслади.
Имом Шофиий раҳимаҳуллоҳ айтганлар: «Ким биродарига одамлар ичида насиҳат қилса, уни шарманда қилибди. Ким биродарига ёлғиз ҳолида насиҳат қилса, уни (айбини) сширибди ва зийнатлабди».
Содиқ насиҳатгсй кснгли юмшоқ, дили тоза, нисти холис киши бслиб, биродарига сзи учун схши ксрган нарсани илинади. Агар биродарида бирон айбни ксрса, унга меҳр-шафқат билан сқинлашади, уни нафақат кийимлари билан, балки бутун вужуди билан сраб-сширгиси келади, сснг унга: «Ай Аллоҳ йслидаги биродарим!» деб мурожаат қилади ва одоб билан, тавозеъ билан насиҳатини баён қилади.
Аасиҳат қиларкансиз, биродарингизга сз муҳаббатингизни, тавозеингизни сездиринг, унга меҳр билан ёндошинг. Дарҳақиқат, Аллоҳ таоло Ўзининг Китобида айтиб қсйибди: «Муҳаммад Аллоҳнинг пайғамбаридир. У билан бирга бслган (мсмин)лар кофирларга қаҳрли, сз ораларида (мсминлар билан) сса раҳм-шафқатлидирлар» (Фатҳ: 29).
Бир киши кунларнинг бирида Абдуллоҳ ибн Муборакнинг мажлисида стириб, бир мусулмонни ғийбат қилди. Шунда Абдуллоҳ ибн Муборак унга: «Ай биродар, сен А умга қарши жанг қилганмисан?!», дедилар. У: «Йсқ», деди. «Форсга қарши жанг қилганмисан?!», дедилар. У: «Йсқ», деди. «Сендан рум ва форс саломат қолибди-ю, бир мусулмон биродаринг саломат қолмабди-да!!», дедилар.
Аасиҳат қилинган одам сзига насиҳат қилган биродарига нисбатан схши гумон қилиши, ғурури сабаб бслиб, гуноҳга ботмаслиги, насиҳатни мулойимлик, одоб ва тавозеъ билан қабул қилиши, кейин сса насиҳат қилувчига ташаккур билдириб, унинг ҳаққига ғойибона дуо қилиши лозим.
«Мени айбларимга йсллаб қсйган кишини Аллоҳ раҳмат қилсин» деган кишини Аллоҳ раҳмат қилсин.
ibnUyayna:
6) Ўзаро ёрдам
Анас розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Биродарингга золим бслса-да, мазлум бслса-да, ёрдам бер», дедилар. Шунда бир киши: «А А асулуллоҳ, мазлум бслса-ку, ёрдам бераман. Лекин, айтингчи, золим бслса қандай унга ёрдам бераман?», деб ссради. «Уни зулмдан тиссан. Шу унга ёрдам беришинг бслади», дедилар (Имом Бухорий (â„–6952) ривости).
Ҳар қандай ҳолатда ҳам биродарингизга ёрдам беринг. Агар золим бслса, қслидан ушлаб, зулмдан тийиб қсйинг. Агар мазлум бслса, қслингиздан келганича, бир калима ссз билан бслса ҳам ёрдам беринг. Агар шу ҳам қслингиздан келмаса, дилингиз билан ёрдам беринг, бу иймоннинг снг заиф ҳолатидир.
7) Мусулмон биродарингизнинг айбини сширишингиз, хатосини кечиришингиз
Бу ҳам снг катта ҳақ-ҳуқуқлардан саналади. Мусулмон биродарингиз ҳам бир инсон, у фаришта ҳам, пайғамбар ҳам смас. Шундай скан, агар тойилса ва хато қилса, уни сширинг.
Уламолар айтишларича, одамлар икки турли бслади. Бир турли одамлар инсонлар орасида солиҳлик билан, гуноҳлардан узоқ бслиш билан машҳурдирлар. Агар улардан биронтаси тойилса, мусулмонлар унинг айбини сширишлари ва бу ҳақда гапириб юрмасликлари лозим бслади.
Абу Барза ал-Асламий розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдилар: «Ай тили билан иймон келтириб, қалбига иймон кирмаган кишилар! Мусулмонларни ғийбат қилманглар, уларнинг айбларини қидириб юрманглар! Зеро, ким уларнинг айбларини текшириб юрса, Аллоҳ унинг айбини текширади. Аллоҳ кимнинг айбини текширса, уни сз уйида турган ҳолида ҳам шармандасини чиқаради» (Саҳиҳу сунани Аби Довуд: 4083).
Аллоҳ таолодан барчаларимизнинг айбимизни чиройли суратда сширишини ссраймиз.
Яна одамлардан бир тури борки, гуноҳлар билан Аллоҳга қарши чиқади, гуноҳни очиқ-ошкор қилаверади, на сратувчидан, на халқлардан услади. Бундай одам фосиқ ва фожирдир, унинг ғийбати йсқдир.
Учинчи: Биродарлашишга олиб борувчи йсл
Ишонаманки, аслида юқоридаги ссзлардан ушбу йслнинг қандай бслиши ойдинлашди. Бироқ, шундай бслса ҳам, мен бу йслни қисқача қилиб, икки босқичга бслиб айтиб стаман:
Биринчи босқич: Ушбу диннинг ахлоқларига астойдил қайтиш.
Ахлоқ бор скан, уммат бор. Агар ахлоқ завол топса, уммат ҳам инқирозга юз тутади.
Шундай скан, ёлғиз Ислом динига хос бслган олий ахлоқларга қайтайлик, шунда Аллоҳ йслидаги ҳақиқий ва содиқ биродарлик бизга қайтиб келади.
Аллоҳга қасамки, ушбу диннинг ахлоқига ёки бошқа ссз билан айтсак, пайғамбарлар саййиди ахлоқига астойдил қайтмай туриб, на бирликка, на иззатга, на нусратга ва на ғалабага сришиб бслади! Уммул-муъминийн Оиша розисллоҳу анҳо Аабий соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ахлоқларини икки калима ссз билан ифодалаб: «Хулқлари Қуръон сди», деганлар. Ҳа, Аллоҳга қасамки, у зот соллаллоҳу алайҳи ва саллам ер юзида одамлар дунёсида юрган тирик Қуръон сдилар.
Севикли дсстлар! Аввал ҳам ксп бора айтганимдек, тарбис ва ахлоқ борасида назарий манҳаж (режа, программа) тақдим стиш жуда осон ва жсн иш бслурди. Аслида, бундай манҳаж бор ва мавжуд, китобларда битиб қсйилган. Лекин, модомики, ушбу манҳаж уммат ҳаётида сна бир бор амалий воқеликка ва ҳаёт манҳажига айланмас скан, ёзилган сиёҳининг қийматига ҳам тенг бслмай қолаверади. Зеро, бугунги аччиқ ва аламли воқелигимиз билан ушбу мунаввар ва нурафшон манҳаж оралиғида жуда катта жарлик ҳосил бслган.
Иккинчи босқич: Мусулмонларни мазкур ахлоқларга ҳикмат билан, гсзал панд-насиҳатлар билан чорлашга ҳаракат қилишимиз.
Ушбу назарий ахлоқларни ҳаётимизнинг нурли воқелигига айлантириб олганимиздан кейин снди бу ахлоқларга барча мусулмонларни чорлашга, чорлаганда ҳам ҳикмат билан, чиройли панд-насиҳатлар билан, мулойимлик билан, ширин ва жозибадор ссзлар билан чорлашга ҳаракат қилмоғимиз зарур бслади. Барча замон ва маконларда ҳам одамларни Аллоҳнинг динига чорлаш мақоми шудир. Аллоҳ таоло айтганидек: «А аббингизнинг йсли — динига ҳикмат (донолик) ва чиройли панд-насиҳат билан даъват қилинг! Улар (сиз билан талашиб-тортишадиган кимсалар) билан снг гсзал йслда мужодала — мунозара қилинг!» (Ааҳл: 125).
Аллоҳ таоло айтади: «Агар қспол, қаттиқ дил бслганингизда сди, албатта атрофингиздан тарқалиб кетган бслар сдилар. Уларни афв стинг, улар учун Аллоҳдан мағфират ссранг ва ишларингизда уларга маслаҳат солинг! Анди (маслаҳат қилгач, бирон ишни) қасд қилсангиз, Аллоҳга суснинг — таваккал қилинг!» (Оли Имрон: 159).
Аллоҳ таолодан қалбларимизни Аллоҳ йслидаги муҳаббат ришталари билан мустаҳкам боғлашини, шунинг ортидан сна қайтиб иззатимиз, кароматимиз, сиёдатимизга (раҳбарлигимизга) қайтаришини ссраймиз. У бунинг сгаси ва бунга қодирдир.
Navigation
[0] Message Index
[*] Previous page
Go to full version