Okuma: İnsanların birbirleriyle anlaşmak için geliştirdikleri yazılı sembollerin anlaşılır hale getirilerek, kavranması ve lazım olduğunda günlük hayatta kullanılması yeteneğini kazanma faaliyetidir.

Nasıl her bakan insan görmüyorsa, aslında her kitabı eline alıp sayfalarını çeviren insan da okumuyordur. Çünkü okumanın sadece bakmak, hatta görmek olmadığı açıktır. Yani öğrenilmeyen, davranış değişikliklerine sebep olmayan bilgi okunmuş sayılmamalıdır. Bunun da tam olabilmesi için bilginin 3 aşamadan geçmesi gereklidir.

A- Okumadan Önce Yapılacaklar: Yaptığı işi sevmeyen, o işe kendini vermeyen bir insandan başarı ve verim beklenemez. Bir okuyucunun tabiri caizse eli işte gözü oynaşta ise verim baştan azaltılmış demektir. Kısaca dikkatin tam olarak toplanıp, okumanın şuurlu yapılabilmesinin şartları sağlanmalıdır. Bu da 3 aşamada yapılabilir.

1- Hedef: okumanın hangi gaye için yapılacağı günde ne kadar yapılırsa yeterli olacağı düşünülmelidir.

2- Plan: Hangi kaynaktan, ne zaman, neredene kadar süre, ne şekilde, kimlerle okunacağına önceden karar verilmelidir.

3- Ortamın Hazırlanması: Aşırı soğuk yada sıcak, aşırı rahatsız veya rahat, aşırı aydınlık veya karanlık, havasız, yatarak yapılan bir okumada verim mutlaka düşer. Düzenli ve sessiz bir ortamda, masa başında yapılan okuma daha verimlidir. Kitapla göz arasındaki mesafenin yaklaşık 30 cm (iki karış) olması, kitabın hafif eğik tutulması, okuma için uygundur. Fakat ortamlar sağlanmadığı için okumaktan vazgeçmek anlamsızdır. Çünkü gelişmiş ülkelerin tatile geldikleri ülkemizde dahi güneşlenirken, otobüs yolculuğunda bir şeyler okumaya çalışmaları bize güzel bir örnek olması gerekir.

B- Okuma Sırasında Yapılacaklar: Daha önceden de belirttiğimiz gibi "kendi bur da aklı başka yerde" pozisyonunda bir okumadan verim beklenemez. Bunun için okuma sırasında bazı hususları göz önünde bulundurmalıdır. Bunları şöyle sıralayabiliriz.

1- Not Alma: İnsan bir konuyu 7 defa okumaktansa bir defa yazsa daha kalıcı olur. Bunun için mümkünse okunan metnin önemli yerleri kısa kısa düzgün kağıtlara açık ve anlaşılır bir şekilde not edilmelidir.

2- Satırların Altını Çizme: Eğer not almaya vaktimiz yoksa kitabın önemli yerleri kurşun kalemle ve fazla karalanmadan çizilmelidir. Çünkü sadece okunup geçilen metinler tam anlaşılmayacaktır.

3- Tekrar Tekrar Okuma: Bir bahis anlaşılmadıysa onun üzerinde çok fazla durup zaman kaybetmemelidir. Bu bahis geçilmeli, konuyu bitirdikten sonra tekrar aynı mevzu okunmalı, lüzumluysa sözlük kullanılarak, başka kaynaklardan araştırarak konu tam öğrenilmeye çalışılmalıdır. Anlaşılmayan ya da eksik anlaşılan konunun unutulması çok kolaydır. Fakat bir bilgi tam öğrenildiyse, hele hele kişi bilgiyi kendine mal ettiyse kolay kolay unutmayacaktır. Yani bilginin tam anlaşılabilmesi için öğrenme eşiğinden geçinceye kadar tekrar etmekte fayda vardır.

C- Okuduktan Sonra Yapılacaklar:Okunulan konular ihtiyaç duyulduklarında tekrar hatırlanamayacaksa okumanın ne faydası vardır? O halde bilgiler unutulmamalıdır ki bir işe yarasınlar. Unutmanın olmaması için bilgileri okuduktan sonra kullanabilmenin belli şartları vardır.

1- Saklama: Okunulan bir konunun hafızada saklanabilmesi için belirli aralıklarla düzenli olarak tekrar edilmesi lazımdır. Çünkü kullanılmayan bilgiler zamanla unutulurlar. Kırık dökük bu bilgilerden bir şeyler hatırlansa bile bunların büyük bir bölümü sistemli bir şekilde bozulmuştur.

Hatırlama: Bir bilginin hatırlanması isteniyorsa o bilgi önyargı duyulmadan belli zamanla canlandırılmalıdır. Sevilmeyen olay, durum ve kişilerle ilgili bilgiler zamanla kendiliğinden kullanılmaz hale gelecektir.


Kullanma: İhtiyaç duyulduğunda bir bilgi kullanılmak isteniyorsa başka bilgilerle karıştırılmamalıdır. Bunun için de öğrenilen bilgilerin günlük hayatta belli zamanlarda, yeri geldikçe kullanılması önemlidir.

UYGULAYICIYA NOT


Konu öğretmen tarafından anlatıldıktan sonra öğrenci ilgili parçayı okur. Daha sonra "œaktif okuma" testi uygulanarak sonuç değerlendirilir.
Belli konular seçilerek ana fikir bulmaya çalışılır.
Belli konular seçilerek 5N-1K formülü uygulanır. (ne, ne zaman, nerede, niçin, nasıl ve kim)
Belli konular seçerek ön okuma (göz gezdirme) yöntemiyle okuma.

İnsan eğer doğru bir okuma yapmak istiyorsa organlarını tam olarak kullanmayı bilmelidir. Yani nasıl 1980 model bir arabayla köy yolunda saatte 220 km hız yapılamazsa. Bunun için son model bir arabayla uygun bir yol lazımsa anlayarak hızlı okumak için de sağlıklı kullanılan göz ve beyin lazımdır. Yetişkin bir insan beyninde ortalama 1 trilyon hücrenin olduğu tahmin edilmektedir. Öğrenmelerde beyindeki hücreler arasındaki bağlar kurulması ile gerçekleşir. Beynin kapasitesini anlamak için şöyle bir örnek verilebilir. Dünya üzerinde yaklaşık olarak 2500-3000 dil ve bu dillere ait 250 milyon civarında kelime olduğu tahmin edilmektedir. Bir insan bütün dilleri öğrense bile beyninin sadece %5'ini doldurabilecektir. Zaten beynini en iyi kullanan kişilerin bile sadece %10-15 kapasiteyle kullandıkları söylenmektedir. Beynimizdeki bütün bağlantıları arka arkaya bağlayacak olursak buradan aya kadar rahatlıkla yetecek bir ip elde etmiş oluruz. Ayrıca insanoğlu beynin fonksiyonlarını yerine getirecek bir bilgisayar yapmak istese büyüklüğü dünyanın üç katı kadar olurdu. Beynin kullandığı elektrik dışarıdan verilmek istense İstanbul’un tükettiği elektrik kadar her insan elektrik sarf ederdi.

İnsan beyninin kapasitesini bu şekilde anlattıktan sonra şunu belirtelim ki ne kadar okursak beynimizi o kadar iyi kullanabiliriz. Bilgi düzeyimiz ne kadar fazla ise okuma ve anlama hızımız o kadar artacaktır. Çünkü insanda algıda tamam olarak ifade ettiğimiz bir özellik vardır. Kişi daha önceden gördüğü kelimeleri daha hızlı görüp tamamlayabilir. Fakat insanların bir çoğu fazla okumanın insan beynine zarlı olacağı şeklinde yanlış bir kanaatle okumaya soğuk bakmaktadır.

Gözün görmesi hadisesi aslında beynimize ulaşan elektrik sinyallerinden ibarettir. Yani görme hadisesi beynimizin hiç girmediği beynimizin bu bölgesinde yaşanır. Bir nesneden gelen ışık demetleri retina üzerine ters olarak düşerler. Burada elektrik sinyaline dönüşen görüntü beynin arka tarafındaki görme merkezine ulaştırılır. Görme merkezi dediğimiz küçücük bir alandır. Bir ışığı ve sıcaklığı hissettiğimiz zaman bile beynimizin bu bölgesinde ne ışık ne de ısı vardır. Kısaca beynimiz ve gözümüz dış dünyayı algılamada kullandığımız birer araçtırlar. Siyah beyaz ve 37 ekran televizyonla 70 ekran renkli görüntü elde edemeyeceğimiz gibi alıştırma yapılarak geliştirilmemiş, özelliklerini tam olarak bilmediğimiz bir beyin yada gözle hızlı okumayı sağlayamayız

Aslında insanoğlu eski zamanlardan beri her alanda en az enerji ve zaman harcayarak en üstün verimi elde etmek için çalışmalar yapmıştır. Özellikle anlayarak hızlı okuma konusunda büyük alim İmam-ı Gazali, İbni Haldunların tavsiyeleri vardır. Ne yazık ki günlük uğraşın ve koşturmaların içinde bu tür yararlı çalışmalar ihmal etmişlerdir.

Mesela çoğu insan gözün okuma esnasında satır üzerinde düz bir çizgi takip eder gibi kayarak ilerlediğini düşünür. Oysa doğrusu öyle değildir. Göz satır üzerinde okuma yaparken tabiri caizse çekirge gibi ilerler. Yani başta sabitleşip kapasitesine göre sağdaki ve soldaki kelimeleri okur. Zıplar, sabitleşir sonra tekrar sağdaki ve soldaki kelimeleri okur. Okuma böyle gerçekleşir. Okuma işleminde geçen sürenin %80'i duraklamada, %20'si sıçramalarda geçmektedir. Kötü okuyucunun hem duraklama sayısı, hem de duraklamalarda harcadığı vakit fazladır. Böyle okuyucular kelime kelime hatta heceleyerek okurlar.

Anlayarak hızlı okumanın mantığı da buna dayanır. Yani okurken duraklama sayısını ve duraklamadan kalma süresini azaltabilen okuyucu hem dikkati dağılmadığı için daha iyi anlar, hem de daha hızlı okuduğu için daha az enerji ve zaman harcayarak daha çok okur.

Bunları yapabilmek için de:

1- Okuma hızını düşüren durumların tespit edilip ortadan kaldırılması gerekir.

2- Gözün görme alanının genişletilmesi lazımdır.

3- Verimli okuma yöntemleri öğrenilerek okunmalıdır.

4- Yazının türüne göre esnek okuma yapabilmeyi öğrenmelidir. Yani okumanın amacımızı belirleyerek ona göre okuma yapılmalıdır. Ya da yazının zorluk şekline göre okuma şekli belirlenebilmelidir.


Okuma yapılan ortam sağlıklı hale getirilmelidir.