Buxoro shahri haqida ensiklopediyalarda  ( 66628 marta o'qilgan) Chop etish

1 2 3 4 B


muxbir  22 Yanvar 2010, 11:27:34

БУХОА О МУДОФААСИ (1220 й. фев.) — шаҳар аҳолисининг мсғул босқинчиларига қарши қаҳрамонона кураши. Хоразмшоҳ Муҳаммад Мовароуннаҳрга Чингизхон бошчилигидаги мсғул истилочилари босиб келаётганидан хабар топгач, мамлакат мудофааси учун нотсғри стратегик усулни қсллаган. У сз қсшинини Мовароуннаҳрнинг барча шаҳарларига тақсимлаб, ҳар бир шаҳар мудофаасини сз ҳолига ташлаб ксйган. Хусусан, Б. м. учун амирохур Ихтиёриддин Кушлу ва Инончхон (Ўғул Ҳожиб) раҳбарлиги остида 30 минг кишилик қсшин ажратилган. Бухорода булардан ташқари амирлардан Хам ид Лур, Севинчхон ва Кскхонлар бор сди. Чингизхон ва унинг кичик сғли Тулихон мсғулларнинг асосий кучлари б-н Бухорони 1220 й. фев.да қамал қилишган. Бухоро амирлари уч минг киши б-н тунда шаҳар қалъасидан чиқиб мсғуллар қароргоҳига шабихун (тунги ҳужум) уюштирдилар, бироқ енгилиб, ксп талафот ксриб сна шаҳарга қайтишга мажбур бслганлар. Бухоро амирлари уч кунлик қамалдан сснг мсгуллар ҳалқасини ёриб стиб, Хуросонга кетишга қарор қилишган. Бироқ мсгуллар бухоро қсшинини пистирмага тушириб, тормор келтирдилар, фақат Инончхон озгина қсшин б-н қамални ёриб стишга муваффақ бслган. Ҳимосчиларсиз қолгач, шаҳар аҳолисининг бир қисми таслим бслишга қарор қилиб Чингизхон ҳузурига қози Бадриддин Қозихон бошчилигидаги вакилларини жснатган. Бироқ шаҳарликларнинг ва қсшиннинг бир қисми (400 жангчи) сна 12 кун давомида аркка сшириниб босқинчиларга қарши қаҳрамонона курашни давом сттирди. Шаҳар буткул вайрон қилиниб, ёндириб юборилгач, аҳолининг бир қисми қириб ташланган, қолганини бошқа шаҳарларни олишда қамал ишларида фойдаланиш учун ҳайдаб кетишган. Чингизхон Товуш босқоқни Бухоро ҳокими стиб тайинлаган.
Лд..А ашид аддин, Сборник летописей, т. 1, кн. 2, М.Л., 1952; Шихаб аддин Мухаммад анАасави, Жизнеописание султана Джалал аддина Манкбурнс‹, Баку, 1973; Мирзо Улуғбек, Тсрт улус тарихи, Т., 1994.

«Ўзбекистон Миллий А­няиклопедисси»дан

Qayd etilgan


muxbir  22 Yanvar 2010, 11:27:47

БУХОА О ААМОЗГОҲИ — Бухородаги меъморий ёдгорлик. Шаҳарнинг жан. чеккасида, қорахонийлар сулоласининг ёзги қароргоҳи срнида барпо стилган (1119). Масжид пишиқ ғиштдан оддий қилиб қурилган, атрофи баланд девор б-н сралган. 16-а.даги таъмир даврида масжид биносига туташтириб 3 тоқили ва устунли пешайвон қурилган. Тарҳи тсғри тсртбурчак бслиб, 3 асосий хонадан иборат. Ўртадаги мурабба тархли хона ссси гумбаз б-н, ёнларидаги хоналар балхи гумбаз б-н ёпилган. Асосий хонага пештоқ, ёнидаги хоналарга далонйслакдан кирилган. Лештоққа гириҳ нақш ишланган, Қуръондан ксчирилган остлар битилган. Б. н. меъморлигида меҳроб ва унинг атрофига ишланган кошинкори безаклар алоҳида ажралиб туради. Унда Бухоро меъморлиги ва безак санъатининг анъаналари сз ифодасини топган.

«Ўзбекистон Миллий А­няиклопедисси»дан

Qayd etilgan


muxbir  22 Yanvar 2010, 11:28:15

БУХОА О ОЗИҚ-ОВҚАТ ВА ЕАГИЛ СААОАТ ТЕХАОЛОГИЯСИ ИАСТИТУТИ — инженертехнологлар тайёрлайдиган олий сқув юрти. 1977 й.да Бухоро ш.да Тошкент политехника ин-тининг Бухоро филиали (1972) негизида ташкил стилган. Инт таркибида 6 кундузги ва сиртқи ф-т, 31 кафедра, минтақавий бизнес мактаби, ихтисослашган лияейинтернат фаолист ксрсатади. Инт ташкил топганидан бери 12 мингдан ортиқ мутахассис тайёрлади (2000 й.да 15 ихтисослик бсйича 477 мутахассис интни тамомлади). Интда 282 проф.сқитувчи, жумладан 20 фан д-ри, проф., 178 фан номзоди, дояентлар ишлайди (2001). Интда аспирантура, магистратура, илмий кутубхона (198 мингдан ортиқ асар), инт тарихи музейи бор. Инт фаолисти М. А. А аҳматов, А. А. Ларпиев ва б. олимларнинг номлари б-н боғлик.

«Ўзбекистон Миллий А­няиклопедисси»дан

Qayd etilgan


muxbir  22 Yanvar 2010, 11:28:41

БУХОА О ТЕАТА И, Садриддин Айний номидаги давлат мусиқали драма ва комедис театр и — тснғич узбек профессионал театрларидан. 1921 й. Ф.Хужаев ташаббуси б-н ҳаваскорлар гуруҳи асосида ташкил қилиниб, 1922 й. «Туҳматчилар жазоси» (Ҳамза) спектакли б-н очилган. Иккинчи спектакли «Туркистон табиби» (М. Уйғур, 1923). Ташкилотчиси ва бадиий раҳбари — Маннон Уйгур. ҳ.Латипов, Л. Аазруллаев, А. А аҳмонов, Л. Латипов, С. Табибуллаев, А. Ғаниев ва б. театрнинг илк ижодкорлари бслиб, театр тараққиётига катта ҳисса қсшдилар. 1924 й.да театрнинг бир гуруҳ актёрлари Москвадаги узбек драма студиссига сқишга юборидди. 1930 й.нинг охиригача кичик пьеса ва коняерт дастурлари б-н кифосланди. Драма студиссини тугатган актёрлар (Б. Хсжаев, С. Абдуллаев, А. Олимова, Б.Жамолов, М. Мусаев ва б.) қайтгач (1930), театр том маънода профессионал театр мақомига сга бслди. Улар саҳналаштирган «Исён» (Д. Фурманов ва С. Лоливанов), «Зсраки табиб» (Ж. Мольер), «Қон ва сув» (Л. Сайфуллина) спектакллари театрнинг профессионаллик даражасини снада мустаҳкамлади. 1931 й. Я. Бобожонов бадиий раҳбар, Ш. Шораҳимов сса бош рассом стиб тайинландилар. 30-й.ларнинг срталари театр ижодий фаолистида бурилиш даври бслди. А еализм услубини чуқур сгаллаш, сришилган ижодий муваффақистларни мустаҳкамлаш борасида жиддий иш олиб борилди. Шу ижодий жараён давомида узбек драматургасси, рус ва чет сл мумтоз асарлари актёрларнинг ижро маҳоратини ошишида, театр жамоасининг сз ижодий йсналишига сга бслишида муҳим роль сйнади. 1936 й.дан театр «мусиқали драма театри»га айлантирилди. Шу йиллари театр жамоаси А. Хсжаева, С. Ярашев, А. Охунов, А. Аеъматова, А. Атоев, 3. Солиева каби ижодкорлар б-н бойиди. Уруш йиллари сзбек халқининг мардонавор кураши акс сттирилган асарлар саҳналаштирилган бслса, тинч қурилиш даврида репертуар мавзу жиҳатдан бойиди. Асосий сътибор даврнинг долзарб муаммоларига қаратилди, халқимизнинг фидокорона меҳнати, ахлоқий ва маънавий гсзаллиги, тинчлик, инсонпарварлик ғосларига интилиш спектаклларда сз ифодасини топди. «Лайли ва Мажнун» (Хуршид; Т. Содиқов, А . Глиср мусикаси), «А авшан ва Зулхумор» (К. Яшин; Т. Содиқов мусиқаси), «Курбон Умаров» (С. Абдулла, Чустий; Т. Жалилов мусиқаси), «Олтин ксл» (Уйғун, М. Левиев мусиқаси); «Шоҳи сузана», «Оғриқтишлар» (А. Қаҳҳор), «Юрак сирлари» (Б. А аҳмонов), «Офтобхон» (К. Яшин; X. Тсхтасинов мусиқаси), «Бой ила хизматчи» (Ҳамза), «Алишер Аавоий» (Уйғун, И. Султон), «Имон» (И. Султон) ва б. спектакллар сахналаштирилди. 1958 й. театрга Садриддин Айний номи берилди.
60—70-й.лар театрнинг мустақил репертуар сратиш борасидаги ижодий изланишлари сз самарасини берди ва театр уз ижодий чуққисига кутарилди. Саҳнада реалистик ижро асосларини урнатишда, ижрочилик санъатини юксак профессионал даражага кстаришда М. Мусаев, Б. Жамолов, А. Акобиров, А . Ботиров каби реж.ларнинг хизматлари катта будяи. Бухоронинг утмиши мавзуида спектакллар саҳнага қсйидди. Шунингдек, айрим кишилар онги ва хулқатворидаги иллатларни фош стиш, шу йул б-н жамистга муносиб фазилатли кишиларни тарбислаш театр репертуарининг асосий йуналишига айланди. Бир қатор мусиқали драма ва комедис асарлари саҳналаштирилиб, узининг ижодий дадиллигини, ижтимоийпсихологик асарлар сратишга қодирлигини ксрсатди. «А евизор», «Уйланиш» (А. Гоголь), «Ҳамлет» (У. Шекспир), «Хушчақчақ гадолар» (К. Гояяи), «Мирза Иззат Ҳиндистонда» (Б. Гарги; М. Ашрафий мусикаси), «Гули сиёҳ» (С. Жамол; Д. Соатқулов мусикаси), «Қаламқошлигим» (М. Каримов; С. Жалил мусиқаси), «Зебизебона» (Т. Тула; И. Акбаров), «Лақма» (Уйғун; С. Жалил мусикаси) ва б. шулар жумласидан. 1980й лардан бошлаб юксак сависли, бадиий пишиқ ва госвий мукаммал спекталлар («Ўз аризасига кура», «Абулфайзхон», «Бир кам дунё», «Жаноза уқилмасин», «Ибн Сино» ва б.) саҳналаштирилди. 90-й.лардан театрга снги кучлар (М. Содиқова, С. Зоҳидова, Б. Болтаев, Ф. Абдуллаев ва б.) келиб қсшилди ва узлари б-н театрга снги ҳаёт нафасини олиб кирдилар. «Уруш» (Ш. Аурматов), «Юрагимни сотаман», «Соҳибқирон Темур» (С. Сирожиддинов), «Чимиддиқ» (А­. Хушвактов), «Тентакфаришталар» (Ш. Бошбеков), «Давлат болалари» (А . Мухаммаджонов), «Ҳақрост» (Й. Муқимов) каби спектакллар б-н театр сз мавқеини тиклади. Театрда Ҳ. Ааймов, А. Аеъматова, А. Файзиев каби Ўзбекистон халқ артистлари турли йилларда ижод қилганлар.
Театрнинг етакчи актёрлари: 3. Каримов, А. Мавлонов, А. Муминова, Б. Бақоев, А . А­ргашев, С. Ғуломова, Ш. Йуллиев ва б. Бош реж.— Убайдулла Бақоев.
Жсра Махмудов, Исомитдин Жумаев.

«Ўзбекистон Миллий А­няиклопедисси»дан

Qayd etilgan


muxbir  22 Yanvar 2010, 11:28:55

БУХОА О ТИББИАТ ИАСТИТУТИ, Абу Али Ибн Сино номидаги Бухоро тиббиёт институти — Бухоро ш.даги олий малакали мутахассис врачлар тайёрлайдиган олий сқув юрти. 1990 й. ташкил стилган. Даволаш, стоматологис ва олий маълумотли ҳамширалар тайёрлаш ф-тлари бор, 39 кафедра, лияей, аспирантура, докторантура, клиник ординатура, марказий и.т. ва клиник лаб., / инт музейи ва 2 уқув музейи, тест маркази, кутубхона (65 мингдан ортиқ асарга сга), сқув зал и, виварий мавжуд. Интда 196 уқитувчи (жумладан 18 фан д-ри ва проф., 80 фан номзоди ва дояент) хизмат қилади; 1500 талаба таълим олади (2001). Б.т.и. узининг даволаш клиникасига сга. Бухоро ш. касалхонаси, вилост стоматологис поликлиникаси, умуман Бухородаги барча даволашпрофилактика муассасалари интнинг клиник базаси ҳисобланади. Бухоро вилост касалхонаси инт клиникасига айлантирилган. Инт қошида стоматологис сқувдаволаш илмий маркази ташкил қилинган (1997). Инт дарслик, илмий туплам ва методик қслланмалар нашр стади.

«Ўзбекистон Миллий А­няиклопедисси»дан

Qayd etilgan


muxbir  22 Yanvar 2010, 11:30:16

БУХОА О УАИВЕА СИТЕТИ, Файзулла Хсжаев номидаги Бухоро давлат университети — илмий ва педагог кадрлар тайёрлайдиган олий сқув юрти. ЎзА  Лрезиденти фармонига асосан 1992 й. 15 мартда Бухоро пед. ин-ти (1930) негизида ташкил стилган. Унтда 9 ф-т (физикамат., иктисод, кимёбиол., қ. х., бадиий графика ва халқ амалий безаги санъати, тарихгеог., хорижий филол., пед. ва жисмоний маданист, узбек филол.си), бир ижтимоий сқув маркази, 50 ихтисослаштирилган кафедра, минтақавий тил маркази, ихтисослаштирилган академик лияей, гимназис, тайёрлов курслари, кутубхона (нодир қслёзмалар ва тошбосма асарлар бслими б-н), ботаника боғи, планетарий, ҳисоблаш маркази, тест маркази, унт тарихи, слка зоол.си, археологисстн. музейлари, сқувспорт, спортҳарбий тайёрлов, спортсоғломлаштириш мажмуалари, маърифиймаданий ишлар клуби бор (2001). Унтда 23 ихтисослик бсйича мутахассислар тайёрланилади.
Унда аспирантура, магистратура, докторантура мавжуд. 2000/2001 сқув йили унтда 5 мингдан ортиқ талаба таълим олди, 341 сқитувчи, жумладан 1 Ўзбекистон ФАнинг акад., 28 фан д-ри ва проф., 272 фан номзоди ва дояент ишлади. Унтда турли йсналишларда и. т. ишлари олиб борилади. А Ф, Италис, Ирландис, Франяис, MAP, Лольша, Германис, АҚШ илмий муассасалари б-н илмий ҳамкорлик қилади. Ташкил бслгандан бери унт 25 мингдан ортиқ мутахассис тайёрлади (2001).

«Ўзбекистон Миллий А­няиклопедисси»дан

Qayd etilgan


muxbir  22 Yanvar 2010, 11:32:06

БУХОА О ЯҲУДИЙЛАА И, Ўрта Осиё сҳудийлари (сзларини «исросл», «бане иеросл», «сҳудий-тожик» деб аташади) — Ўрта Осиёнйнг турли шаҳарларида сшайдиган стник гуруҳ. Б. с. атамаси биринчи бслиб 16-а.да пайдо бслган. Б. с.нинг стмишдаги у мумий сони ҳақида аниқ маълумот йсқ. Инглиз миссионери Вольф амир Аасруллахон ҳукмронлиги даври (1826—60)да Бухорода 10 минг сҳудий сшаганлигини ксрсатиб стган. Аҳолини рсйхатга олиш маълумотларига ксра, 1926 й.да Ўзбекистонда 18172, 1989 й.да сса 28369, шу жумладан Бухорода 4200 Б. с. сшаган. Ўзбекистонда Б. с., асосан, Бухоро, Самарқанд, Қсқон, Хатирчи, Шаҳрисабз, Андижон, Марғилон, Тошкент ш. лари да сшайдилар. Б. с. тили сҳудий-тожик тили бслиб, тожик тилининг жан. гуруҳига киради.
Б. с.нинг Ўрта Осиёда қачон пайдо бслганлари мунозарали. Баъзи олимлар (М. Занд)нинг фикрича, сҳудийлар Ўрта Осиёда мил. ав. 6-а.да пайдо бслганлар. Яҳудийлар сняиклопедиссида Бухоро ҳудуди Библисдаги Хабар б-н, иероилликларнинг сн пушти сургун қилинган жойлардан бири сифатида тенглаштирилган (мил. ав. 722). Археологах тадқиқотларга ксра, сҳудийлар Ўрта Осиё (Марв, Самарқанд)га 2—4—5-а. ва 8-а.ларда келганлар. Азма манбаларга ксра сса мил. ав. 1-а.—мил. 1-а.да Марвга, 6— 80а.ларда Хоразмга келганлар. В. В. Бартольднинг ёзишича, 10-а.да Мовароуннаҳрда сҳудийлар христианларга нисбатан купчиликни ташкил қилган. Туделлик сайёҳ Вениамин (12-а.)нинг маълумотича, Самарқанд ш.да 30 минг сҳудий сшаган. Яҳудийларнинг Бухорода бслишлари тсғрисида илк маълумот 13-а.га тсғри келади. Б. с.нинг оилавий афсоналарига ксра, 14-а. охири — 15-а. бошларида сҳудий тсқувчилар Амир Темур томонидан Сабзавор, Шероз ва Бағдодяан Мовароуннахрга олиб келинган. Улар кейинчалик маҳаллий сҳудий жамоалари б-н аралашиб кетишган. 16-а.да Бухоро сҳудийларнинг бош марказига айланган, шу аерда шаҳарда сҳудийлар маҳалласи — «Маҳаллаи ксҳна» ташкил топган. Б. с. иудаизм динига сътиқод килишади. Барча шаҳарларда, сҳудийлар ғуж бслиб сшаган маҳаллаларда синагогалар бслган.
20-а.нинг 30-й.лари бошларидаги сталинча қатагон даврида 1000 га сқин Б. с. ҳибсга олинган, синагогалар, сҳудий мактаблари, театр, музей ва газ.лар ёпилган. Б. с.дан адабий ссдаликларнинг машҳур муаллифларидан бири Соломон бен Самусл бслган. У 1338 й. Урганчда сҳудий тили луғатини тузган, Моше бен Довуд форсийда посмалар битган. 17-а. охири — 18-а. 1-срмида шоир Юсуф Ягуди (Моллах Иосиф бен Исаак)нинг «Етти акаука» асари Бухорода машҳур бслган. Б. с.нинг асосий машгулотлари савдо, мусиқашунослик, артистлик, хунармандчилик бслиб, кейинчалик маиший хизмат, педагоглик соҳалари, муҳандис, врачлик касбларини сгаллашган. Б. с. орасидан фан ва маданистнинг йирик арбоблари етишиб чиққан: фан докторлари — проф. Ю. И. Исҳоқов, И. А. Калантаров, Б. И. Линхасов, А. М. Маллаев; композиторлар — М. Левиев, С. Юдаков; рассомлар — Ю. М. Елизаров; Ўзбекистон халқ артистлари — Л. Бобохонов, Б. Давидова, И. Оқилов, М. Ақубова, М. Шамаева шулар жумласидандир.
Ўзбекистон мустақилликка сришган (1991)дан кейин Ўзбекистон А еспубликаси Конституяисси барча миллат ва слат вакилларининг тили, урфодати, анъаналарига ҳурмат б-н муносабатда бслишни, уларнинг ривожланиши учун шароит сратишни кафолатлади. Бухорода 2 синагога, сҳудий тилида сқитиладиган мактаб ва болалар богчаси фаолист ксрсатади. Самарқандда «Шофар» газ. нашр қилинади (1998). Турли диний маросимлар сркин стказилади.
Ад.: Альмеев А ., Бухарские евреи, Бухоро, 1998.
А оберт Альмеев.

«Ўзбекистон Миллий А­няиклопедисси»дан

Qayd etilgan


muxbir  22 Yanvar 2010, 11:32:19

БУХОА О ҚАЛАªАСИ — шаҳарни ташқи ҳужумлардан сақлаш мақсадида қурилган мудофаа деворлари (мил. 6-а.нинг 2-срми — 16-а.). Бухоронинг илк қалъа девори 6-а. 2-срмида Шери Кишвар томонидан бунёд стилган Арк девори бслган. Кейинчалик, 8—13-а. бошларида шаҳар кенгайиши натижасида қалъа деворлари бир неча бор қайта қурилган. 1220 й. Чингизхон Бухорони забт стган пайтида унинг мудофаа деворларини бузиб ташлаган. Абдуллахон Ядаврига келиб шаҳар деворларининг ҳоз. шакли пайдо бслган.
19-а.да шаҳар қалъаси деворининг умумий уз. 12 км, бал. 10 м, асосининг қалинлиги 5 м ни ташкил стган. Деворнинг юқори қисмида кенглиги 2 м га тенг стиш жойлари бслиб, улардан девор орқали мудофаа қуроллари олиб стиш учун фойдаланганлар. 116 та кичик минорачалар ва 11 та 2 минорали дарвозадан иборат қалъа деворининг айрим ерларида сқ отиш учун мслжалланган жойлар мавжуд бслиб, деворнинг юқори қисми сткир учлар (дандона) дан иборат қилиб ссалган. 1920 й. сент.да қизил қсшинларнинг Бухорога босқини (қ. Бухоро босқини) оқибатида қалъа деворларига зарар етказилган. Кейинги даврда шаҳарнинг кенгайиши натижасида қалъа деворлари шаҳарнинг бир қисмида сақланиб қолган. А­ски қалъа деворлари бузилиб, унинг срнига снги иншоотлар барпо стилган. Ҳоз. кунда қалъа деворининг сақланиб қолган қисми шаҳарнинг қад. тарихидан далолат бериб туради.
Ад.: Историс Бухарс‹, Т., 1976; А емпель Л. И., Далекое и близкое, Т., 1982; Ааршахий, Бухоро тарихи, Т., 1966.

«Ўзбекистон Миллий А­няиклопедисси»дан

Qayd etilgan


muxbir  22 Yanvar 2010, 11:32:41

БУХОА ОДА 1910 ЙИЛ ЯАВАА А¬ ВОҚЕАЛАА И — Бухородаги қонли фожиа (9—11 снв.). Шаҳарнинг шиа мазҳабидаги аҳолиси 9 снв. куни Ўғлон дарвозаси сқинидаги сарбозхонада сзларининг мотам маросимлари — «шахсейвахсей» (қ. Ашуро) стказаётганликларида сунний мазҳабидаги муллаваччалар уларнинг бу ҳолидан куладилар. Бундан ғазабланган шиалар бир муллаваччани слдирадилар ва учтасини қаматтирадилар. Суннийларнинг вакиллари амирнинг Аркига келиб қушбеги Остонақулдан гуноҳкорларни жазолаш ва қамалганларни озод қилишни талаб қиладилар. Қушбеги йиғилганларни ҳайдаб юборади. Шундан сснг аҳоли А егистон майдонига тспланиб сна сз талабларини қссди. Ўзи шиалардан бслган қушбеги йиғилганларга қарши сарбозларни юборади ва икки сртада жанг бошланади. Бозорда ҳам суннийлар б-н шиалар сртасида жанжал кстарилади. Суннийлар қслга тушган нарсалар б-н қуролланган сди. Хиёбон мадрасаси атрофида шиаларнинг ҳужуми тсғрисида хабар келади, йиғилган оломон сша томон йсл олади. Сарбозлар оломоннинг йслини тссади. Содир бслган жангда суннийлардан 240 киши слдирилган. Шундан сснг суннийлар бутун шаҳарга тарқалиб, дуч келган шиаларни қира бошлаганлар. Бу хунрезлик 10 ва 11 снв. кунлари давом стади. Қушбеги А оссиснинг сиёсий агентлигига ёрдам ссраб мурожаат қилади. 11 снв. да Самарқанд ва Каттақсрғондан полковник Ланов раҳбарлигида сқчи рота, казаклар сотнсси 4 пулемёт б-н келади. Фожиа ҳақидаги хабар А оссис пойтахтигача боради, Л. А. Столипиннинг буйруғи б-н хунрезликни олдини олиш учун I Туркистон армисси корпуси штабининг бошлиғи генералмайор Лилиенталь етиб келади. Карманада сшаётган амир Абдулаҳад Бухорога сзи келишга журъат қилолмай сғли (тахт вориси) Саид Олимхонни жснатади. Сунний халқ қушбеги Остонақулни, Саид Олим ва Мироб Олим тсқсобаларни ҳамда халққа жабрзулм стказган бир қатор шиа амалдорларини вазифасидан четлаштириш, бундан сснг уларни давлат ишларига аралаштирмасликни талаб қилади. Бу талаблар қондирилади.
Шаҳарда осойишталик ҳукм сура бошлайди, 15 снв.да сунний ва шиа мазҳаблари вакилларининг срашиш учрашуви ташкил стилади, шундан сснг рус қсшинлари шаҳардан олиб чиқилади.
Бу хунрезликда шаҳар ҳунармандлари, ишчилар, майда савдогарлар, муллаваччалар, руҳонийлар ва б. қатнашади. Хунрезлик ҳақидаги хабар амирлик туманларидаги аҳолини ҳам жунбишга солади. Янв. фожиаларида умумий ҳисобларга қараганда мингдан ортиқ киши ҳалок бслган. Бу хунрезлик амирлик ва мустамлакачи А оссис маъмурларини ваҳимага солиб қсйган.
Ад.: Айний С, Бухоро инқилоби тарихи учун материаллар, М., 1926; Тухтаметов Т. Г., А усскоБухарские отношенис в коняе 19 начале 20 в.. Т., 1966.
Тошпслат А аҳмонов.

«Ўзбекистон Миллий А­няиклопедисси»дан

Qayd etilgan


muxbir  22 Yanvar 2010, 11:32:57

БУХОА ОДА 1917 ЙИЛ АЛА ЕЛА¬ ААМОЙИШИ — амир Олимхонниж ислоҳотлар стказиш тсғрисидаги фармони (манифеста) сълон қилинган куннинг сртасига — 8 апр.да уюштирилган тадбир. Аш бухороликлар, аҳолининг кспчилик қисми мамлакатда демократик ислоҳотлар стказишни талаб қилган. А оссисдаги муваққат ҳукумат, унинг Бухородаги вакили (резиденти) ҳам А оссисдаги 1917 й. Фев. ревссидан кейин Бухорода ислоҳотлар стказиш фурсати етганини тушунган сдилар. Амирнинг юқори мансабдорлари, ислом дини руҳонийларининг мутаассиб қисми ислоҳотга қарши сди. Амир манифестининг сълон қилиниши демократик ҳамда консерватив кайфистдаги намойишчиларнинг ксчага чиқишига сабаб бслди. Демократик доиралар амир манифести мамлакатда тинч йсл б-н ижобий сзгаришларни амалга ошириш учун дастлабки қадам, деб карадилар. Шукрона намойиши стказишга қарор қилинди. «Яшасин ислоҳот!», «Яшасин амир!» — деган слов (шиор) лар кстарилди. Бир неча юз киши шаҳар маркази — пассаждан Гавкушон ва Хиёбон орқали А егистонга юриш бошлашди. Аамойишчилар бошида Ф. Хсжаев, Абдулвоҳид Бурҳонов, Отахсжаев, Мирбобо, Юсуфзода ва б. фаоллар бордилар. Бир неча жойда қисқа митинглар бслди, намойишчиларга снгиснги гуруҳ одамлар келиб қсшилди. Аамойишчиларда кстаринки кайфист мавжуд сди. Шу куни консерваторлар ва мутаассиб гуруҳлар А егистонда тспланиб ислоҳотга, снгиликларга қарши жангарилик ва муросасизлик кайфистларини ксрсатдилар. Баъзи амалдорларга нисбатан, ислоҳот тарафдорларига қарата душманона дағдағалар, ҳайқириқлар қилинди. Уларнинг жазаваси соат сайин кучайиб борди. Бундай мураккаб вазистда икки лагернинг тсқнашуви нохуш оқибатларга олиб келиши мумкин сди. Демократик намойишчилар бошлиқдари А егистонга бориш нистидан қайтдилар, намойишчиларни тарқалиб кетишга даъват қилдилар. Тадбир охиригача етказилмаган бслсада, у Бухоро амирлиги демократик сзгаришлар, ислоҳотлар учун етилганлигини сққол ксрсатди. 8 апр. воқеаларининг скуни шу бслдики, ҳукуматда консерватив кучлар сна устунликка сришдилар. Довдираб калган амир қозикалон Шарифжон Маҳдумни лавозимидан бсшатди, ғазабланган мутаассиблар раис Абдусамадхсжани оломон қилиб слдирдилар, қушбеги Аасруллобек буйруғи б-н шоир С. Айний, ёш бухороликлар Мирбобо, Мирзо Аазрулло 75—150 калтак уриб жазоландилар. Ислоҳотчилик ҳаракатининг бу босқичи шундай нохуш скунланди.
Ад.: Файзулла Хсжаев, Танланган асарлар, 1ж., Т., 1976.; Ишанов А. И., Бухарскас Аароднас Советскас А еспублика, Т., 1969.
А аҳмон Каримов.

«Ўзбекистон Миллий А­няиклопедисси»дан

Qayd etilgan