85-BOB
Sir saqlashning fazilati to‘g‘risida

Alloh taolo:
«Ahdga vafo qilinglar. Zero ahd-paymon (Qiyomat kuni) mas’ul bo‘linadigan ishdir» (Isro surasi, 34-oyat), deb aytgan.

684/1. Abu Said al-Xudriydan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) «Qiyomat kuni Alloh huzurida yomon maqomdagi kishi shunday kishiki, u o‘z xotini bilan jinsiy aloqada bo‘lib, bir-birlarining a’zolariga nazar tashlab, keyin xotinidagi sirlarni tarqatadi», dedilar. Imom Muslim rivoyatlari.

685/2. Abdulloh ibn Umardan (r.a.) rivoyat qilinadi. Umarning (r.a.) qizlari Hafsa beva bo‘lib qolganida, Umar (r.a.) Usmon ibn Affonga yo‘liqib, Hafsani Usmonga (r.a.) taklif qilib: «Xohlasangiz, qizim Hafsani sizga nikohlab qo‘yaman», dedilar. Usmon (r.a.): «Bir o‘ylab ko‘raman», dedilar. Umar (r.a.): «Bu gapdan keyin bir kecha kutdim. So‘ngra Usmon (r.a.) menga yo‘liqib: «Ravshan bo‘ldiki, bugungi kunda uylana olmas ekanman», dedilar. Keyin Abu Bakr Siddiqqa (r.a.) yo‘liqib. Agar xohlasangiz, qizim Hafsaga sizni uylantirib qo‘yaman», desam, u zot biror narsa demay jim turdilar. Men Usmonga (r.a.) nisbatan Abu Bakrdan (r.a.) xafa bo‘ldim. Shundan bir necha kun o‘tgach Rasululloh (s.a.v.) sovchi bo‘ldilar. Men qizimni Rasulullohga (s.a.v.) nikohlab qo‘ydim. Keyin Abu Bakr (r.a.) menga yo‘liqib: «Ey Umar, qizingni menga taklif qilganingda biror javob qilmasdan jim turganimdan xafa bo‘lgan bo‘lishing mumkin», degandilar. Men: «Ha», deb javob berdim. Shunda Abu Bakr (r.a.): «Sen qizingni taklif etganingda biror mone’lik yo‘q edi. Lekin Rasululloh (s.a.v.) qizingni nikohlariga olish istaklari borligini bilar edim. Men u zotning sirlarini fosh qilmay, deb javob bermadim. Agar u zot qizingni nikohlariga olmaganlarida, albatta, men olar edim», dedilar». Imom Buxoriy rivoyatlari.

686/3. Oishadan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasulullohning (s.a.v.) hamma xotinlari u zotning huzurlarida turishgan edi. Shu payt qizlari Fotima (r.a.) kelib qoldilar. Fotimaning (r.a.) yurishlari otalarining yurishlaridan hech farq qilmas edi. Otalari Fotimani ko‘rib: «Marhabo, xush kelibsiz, qizim», deb peshvoz chiqdilar. Keyin o‘ng tomonlariga yoki chap tomonlariga o‘tkazdilar. Va quloqlariga nimanidir pichirlab gapirdilar. Fotima (r.a.) bu so‘zdan qattiq yig‘ladilar. Rasululloh (s.a.v.) qizlaridagi betoqatlikni ko‘rib, yana qizlarining qulog‘iga nimanidir pichirladilar. Fotima (r.a.) bundan kuldilar. Shunda men Fotimaga (r.a.): «Rasululloh (s.a.v.) shuncha xotinlari ichida sizni xoslab, sir aytsalar, siz nimaga yig‘laysiz?» dedim. Keyin Rasululloh (s.a.v.) o‘rinlaridan turib ketganlarida, Fotimadan &: «Rasululloh (s.a.v.) senga nima dedilar?» deb so‘rasam, u: «Rasulullohning (s.a.v.) sirlarini fosh qilmayman», dedi. Rasululloh (s.a.v.) vafot etganlarida, men yana Fotimadan (r.a.): «Onalik haqqi-hurmati, Rasululloh o‘sha kuni nima dedilar?» desam, Fotima (r.a.): «Endi mayli, aytib beraman. Avvalgi gal qulog‘imga pichirlaganlarida aytdilarki: «Jabroil alayhissalom har yili kelib bir (yo ikki) marta Qur’onni ko‘rikdan o‘tkazardilar. Hozir ikki marta Qur’onni ko‘rikdan o‘tkazdilar. Ajalim yaqinlashib qolganini his qilayapman. Allohdan taqvo qilib, sabr etgin. Men sen uchun naqadar yaxshi peshvodirman». Shu gapdan keyin siz guvohi bo‘lgan o‘sha yig‘i zohir bo‘ldi. Mendagi betoqatlikni ko‘rib, ikkinchi marta qulog‘imga pichirlab: «Ey Fotima, mo‘mina ayollarning sayyidasi yoki bu ummat ayollarining sayyidasi bo‘lishga rozi emasmisan?» degandilar. Mana shu gapdan keyin siz o‘sha guvohi bo‘lgan kulgu zohir bo‘ldi», dedilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari. Lafz Imom Muslimniki

687/4. Sobit (r.a.) Anasdan (r.a.) qilgan rivoyatlarida, Anas (r.a.): «Men bolalar bilan o‘ynayotgan edim. Rasululloh (s.a.v.) bizning huzurimizga kelib, salom berdilar va meni bir ish bilan bir joyga yubordilar. O’sha xizmat sabab bo‘lib, onamning xizmatlaridan kechikdim. Qachonki onam huzurlariga kelsam, onam: «Nima uchun kech qolding?» deb so‘radilar. Men: «Rasululloh (s.a.v.) meni bir ish bilan yubordilar», dedim. Onam: «Nima ish ekan?» deb so‘radilar. Men: «U - sir», deb aytdim. Shunda onam: «Rasulullohning (s.a.v.) sirlarini hech bir kishiga aytmagin», dedilar. Anas (r.a.): «Allohga qasamki, ey Sobit, agar u sirni biror kishiga aytganimda, senga allaqachon gapirib bergan bo‘lar edim», dedilar. Imom Muslim rivoyatlari. Imom Buxoriy esa ba’zisini qisqa holatda rivoyat qilganlar.

86-BOB
Ahdga vafo qilish hamda va’da qilgan narsani kechiktirmay
bajarishning fazilati haqida

Alloh taolo:
«Ahdga vafo qilinglar. Zero ahd-paymon (Qiyomat kuni) mas’ul bo‘linadigan ishdir» (Isro surasi, 34-oyat).

«Ahd-paymon bergan vaqtlaringizda Allohga bergan ahdingizga vafo qilingiz» (Nahl surasi, 91-oyat).

«Ey mo‘minlar, ahdlarga (o‘zaro kelishgan bitimlarga) vafo qilingiz« (Moida surasi, 1-oyat).

«Ey mo‘minlar, nega sizlar o‘zlaringiz qilmaydigan narsani (qilamiz deb) aytursizlar? Sizlarning o‘zlaringiz qilmaydigan ishni (qilamiz deb) aytishlaringiz Alloh nazdida o‘ta manfur (ishdir)» (Saf surasi, 2-3-oyatlar), deb aytgan.

688/1. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) «Munofiqning alomati uchtadir. Agar so‘zlasa, yolg‘on gapiradi. Agar va’da bersa, unga xilof qiladi. Agar omonat qo‘yilsa, xiyonat qiladi», dedilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari.

Imom Muslim rivoyatlarida esa: «Agar ro‘za tutib, namoz o‘qib, o‘zning musulmon ekanini gumon qilsa ham...» deb ziyoda qilganlar.

689/2. Abdulloh ibn Amr ibn Ossdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) «Kimda to‘rt xislat bo‘lsa, haqiqiy munofiqdir. Demak, kimda mana shu xislatlardan birortasi bo‘lsa, uni tark qilgunicha, unda nifoqlik bordir. Agar omonat berilsa, xiyonat qiladi. Gapirsa, yolg‘on so‘zlaydi. Ahdlashilsa, shartnoma tuzilsa, ustidan chiqmaydi. Xusumatlashilsa, buzuqlik qiladi», deganlar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari.

690/3. Jobirdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) menga: «Agar Bahrayndan mol kelsa, shuncha, shuncha va shuncha beraman», deb ikki hovuchlarini ko‘rsatdilar. U mol hali kelmay turib, Rasululloh (s.a.v.) vafot etdilar. Qachonki Bahrayndan mol kelganida, Abu Bakr (r.a.) jarchilarga buyurdilar. Jarchilar esa: «Kimning Rasulullohdan (s.a.v.) olgan va’dasi yoki bergan va’dasi bo‘lsa, bizning huzurimizga kelsin», deyishdi. Keyin men Abu Bakrning (r.a.) huzuriga borib: «Rasululloh (s.a.v.) menga shuncha va shuncha narsalarni va’da qilgandilar», dedim. Bas, Abu Bakr (r.a.) menga bir hovuch olib berdilar. Uni sanasam, besh yuz dona ekan. Abu Bakr (r.a.): «Yana ikki hissa olgin», dedilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari.

87-BOB
Odatlangan yaxshi amallarda bardavom bo‘lishning fazilati haqida

Alloh taolo:
«Aniqki, to biron qavm o‘zlarini o‘zgartirmagunlaricha, Alloh ularning ahvolini o‘zgartirmas» (Ra’d surasi, 11-oyat).

«Qasamlaringizni (buzib) aldov vositasi qilishingiz bilan (ya’ni boshqa boyroq va kuchliroq qavmni topsangiz, avvalgi qasamingizdan kechib ketaverishingiz bilan) xuddi o‘zi to‘qigan narsasini pishiq-puxta bo‘lganidan so‘ng parcha-parcha qilib, buzib, chuvatib tashlagan xotinga o‘xshab qolmangiz» (Nahl surasi, 92-oyat).

«(Shuningdek, ular uchun) ilgari Kitob ato etilgan, so‘ng (ular bilan payg‘ambarlari o‘rtasidagi) muddat uzaygach, dillari qotib ketgan kimsalar (ya’ni yahudiy va nasroniylar) kabi bo‘lib qolmaslik (vaqti kelmadimi)?» (Hadid surasi, 16-oyat), deb aytgan.

691/1. Abdulloh ibn Amr ibn Ossdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) menga: «Ey Abdulloh, falonchi kishi kabi bo‘lmagin. U kechasi (tahajjud namoziga) turardi, keyin kechasi turishni tark qildi», dedilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari.

88-BOB
Odamlar bilan gaplashganda shirin so‘z, ochiq chehrali
bo‘lishning mahbubligi to‘g‘risida

Alloh taolo:
«Mo‘minlar uchun qanotingizni past tuting (ya’ni mudom kamtar, tavozu’li bo‘ling)» (Hijr surasi, 88-oyat).

«Agar qo‘pol, qattiq dil bo‘lganingizda edi, albatta, (sahobalaringiz) atrofingizdan tarqalib ketgan bo‘lar edilar» (Oli Imron surasi, 159-oyat), deb aytgan.

692/1. Adiy ibn Hotamdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.): «Xurmoning yarmini (kambag‘alga berib bo‘lsa ham) do‘zaxdan saqlaninglar. Kimki yarimta xurmoni topa olmasa, chiroyli so‘z bilan uni siylasin», deb aytdilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari.

Foyda: Ozgina narsa bo‘lsa ham sadaqa berishning mahbubligi, agar biror narsa topa olmaganda esa chiroyli so‘zini ayamasligi ma’lum bo‘lyapti.

693/2. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) «Yaxshi so‘z ham sadaqadir», dedilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari.

694/3. Abu Zarrdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) menga: «Yaxshiliklardan birortasini past sanamagin. Birodaringga yo‘liqqaningda kulimsirab qarashdagi yaxshilikni ham past sanamagin», dedilar. Imom Muslim rivoyatlari.

89-BOB
Gapirilayotgan kishiga tushunarli qilib so‘zlashning hamda
tushunmasa, takror gapirmoqning mahbubligi haqida

695/1. Anasdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) qachon gapirsalar, uch marta qaytarardilar. Eshituvchilar tushunishlari uchun shunday qilardilar. Qachon bir qavmga borib salom bersalar, uch bor takrorlardilar. Imom Buxoriy rivoyatlari.

696/2. Oishadan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasulullohning (s.a.v.) so‘zlari dona-dona bo‘lib, eshituvchi har bir kishi bemalol tushunar edi. Abu Dovud rivoyatlari.

90-BOB
Bir kishi man qilinmagan so‘zlarni gapirayotgan bo‘lsa,
yonidagilar uning so‘ziga quloq solmog‘i hamda olim va voizlar
majlisdagilarni jim qilishi xususida

697/1. Jarir ibn Abdullohdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) menga vidolashuv hajida: «Odamlarni jim qil», dedilar, keyin xaloyiqqa qarab: «Yana sizlar mendan keyin kofir bo‘lib, bir-biringizning gardaningizga (qilich) urib yurmanglar», dedilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari.