-
Islom dinida farzand tarbiyasi.
"œTahrim" surasining 6 — oyatida:
"œEy mo’minlar! Sizlar o’zlaringizni va ahli oilangizni o’tini odamlar va toshlardan bo’lgan do’zah olovidan asrangiz!" deb marhamat qilindi. Ya’ni, bu oyati karima hukmiga ko’ra, har bir mo’min ota — ona o’zlarini va oila a’zolarini do’zaxga olib boruvchi gunoh ishlardan saqlanmog’i lozim. Har bir ota ona bu gunohlarni avvalo o’zlari bilmog’i va farzandlariga bildirmog’i lozim.
Dinimiz beshikdan qabrgacha foydali ilm o’rganishga buyuradi. Inson ilm olib, o’z bilimlarini mustahkamlab bormas ekan, baquvvat va egilmas daraxtga aylanolmay, nimjon, ojiz nihol kabi qolib ketadi.
Bu ma’suliyatli ishning boshida ota-onalar turadi. Ota — onalar kuf yo’lidagi odamlar bo’lsalar, aksariyat hollarda farzandlarini ham shu botil yo’llarga tortib ketadilar. Payg’ambarimiz Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: "œHar bir farzand aslida islomiy fitrat bilan tug’iladi, so’ngra ota-onalarining ta’siri bilan yahudiy, nasroniy yoki majusiy bo’lib yetishadi", deya marhamat qilganlar.
7 yoshgacha bolada "œgo’daklik" davri hokum suradi. Bu davrda ota — ona bolaning salomatligi uchun mas’uldir. Uni kiyim — kechak, oziq — ovqat va boshqa barcha zaruriy narsalar bilan ta’minlaydi.
Bolaga asl tarbiya 7 yoshdan 14 yoshgacha bo’lgan "œbolalik" bosqichida beriladi. Ota — onaning o’z vazifalarini sidqidildan bajarishi, ayniqsa, ushbu davrda katta ahamiyatga egadir. Chunki odob — ahloqqa poydevor shu davrda hozirlanadi. Bola bu bosqichda taqlidchi bo’ladi, ota — onasidan, atrofdagilardan o’rnak olishga intiladi, ularga taqlid qiladi. Bu davr bolaning balog’atga qadam qo’yish davri bo’lgani uchun ular bilan muomalada ehtiyotkorlik zarur.
14 yoshdan so’ng bolada "œyoshlik" bosqichi boshlanadi. Bu davrda farzandning vujudi kamol topadi, tani kuch — quvvatga to’ladi. Agar oldingi bosqichlarda bola qalbiga Allohga yuksak ishonch — sevgi, Uning qahriga qolishdan qo’rquv hissi chuqur singdirilgan bo’lsa, ushbu bosqichda farzand etuk IYMON egasi bo’lib etishadi.
So’ngra "œnavqironlik" davri boshlanadi. Ilk ikki davrda hozirlangan iymon quvvati, Haq va haqiqat hususidagi bilimlar va "œyoshlik" bosqichida olingan go’zal his — tuyg’ular bu davrga yetuk inson bo’lib etishishi omilidir.
Ota — ona bu davrgacha farzandlar tarbiyasiga beparvolik qilgan bo’lsalar, farzandlar har turli gunohlarga yuz burgan, turli yomonliklar va jinoyatlardan ham tap totmaydigan ahloqsiz insonlar bo’lib qolishadi.
Ota — onalar bu davrgacha bolalari qalbiga buyuk iymon-e’tiqod tuyg’usini singdirgan bo’lsalar, farzandlar bu davrda o’zlarini o’nglab olgan, har turli nafs balolaridan yuz bura oluvchi, hayrli ishlarga bosh bo’ladigan solih va komil insonlar bo’lib yetishadilar. Farzand bu davrda har masala xususida ota — ona maslahatiga muhtoj bo’ladi.
Payg’ambarimiz Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: "œHech bir ota — ona farzandlariga go’zal tarbiya va yahshi odobdan ortiq bir tuhfa in’om etolmaydi" deb marhamat qilganlar.
("œOta — onalarga maslahatlar" kitobidan).
-
Forumdoshlar sizlarga savol:
Farzandni qanday tarbiya qilgan ma'qul?
Tarbiyani qachondan boshlash zarur?
Farzand tarbiyasida kim asosiy o'rin egallaydi otami yoki ona?
-
Forumdoshlar sizlarga savol:
Farzandni qanday tarbiya qilgan ma'qul?
Tarbiyani qachondan boshlash zarur?
Farzand tarbiyasida kim asosiy o'rin egallaydi otami yoki ona?
Assalamu alaykum,Rohatoy.
Sizni savollaringizga birinchi bo'lib javob bersam.
Avvalo shunday hamma uchun kerakli mavzuni boshlaganingiz uchun Alloh sizdan rozi bo'lsin.
Bu narsalar turmush ostonasida turgan yigit qizlarimizga katta foyda beradi deb o'ylayman.
Farzand tarbiyasini, haqiqiy islom ruhida qilgan yahshi.Ya'ni unga gapni tushunadigan bo'lishi bilan savob va gunoh yahshi va yomon, halol va harom narsalarni farqini tushuntirib borish lozim. Ularga bolalar uchun mo'l chiqarilgan islomiy kitoblar oq'ib berish, Qur'on, hadisdan ta'lim berish lozim. Alloh kim, payg'ambar kim, Alloh uni nima uchun yaratgan hammasini sekin astalik bilan tushuntirib uning ongiga singdirib borish lozim.(Bu meni fikrim)
Tarbiyani onaning qornidaligidan boshlanadi. Bu narsa hadislarda ham kelgan va hozirgi tib ilmi ham buni tasdiqlagan.
Farzand tarbiyasida ota-onaning ham o'rni bor. Lekin ko'proq ona mas'ul.
-
Assalomu alaykum Nargiza opa!
Javobiz uchun rahmat!
Bu savollarga aynan siz javob berganizdan hursandman!
Bir narsa o'qigandim shuni hozir e'toborilaga havola qilsam!
Bola tarbiyasi
Horijda bola tarbiyasi ustida olimlar qiziq tajriba o’tkazishibdi: ota bola tug’ilshiga besh — olti oy qolganida har kuni ma’lum bir vaqtda bitta ertakni "œuning" yonida so’ylayveribdi. Go’dak tug’ilganidan keyin ham ertakni aytishda davom etibdi. Bola tili chiqqanda ota o’sha ertakni yana ayta boshlagan ekan, (yo Alloh) ertakning davomini bolaning o’zi so’zlab ketibdi.
Albatta, bu hodisa oddiy tajriba emas, balki bola tarbiyasi qachondan boshlanishi lozimligini ko’rsatuvchi ilohiy bir hikmat isboti hamdir. Shuningdek, yaqinda hofizi Qur’on bir tanishimiz ham bunday dedi: "œO’g’lim tilga kirgandaba’zi oyatlarni qaerdadir eshitganini aytardi. Biroq ularni o’g’limga hech kim alohida yod oldirmagan edi. Buning sababini men, o’g’limiz tug’ilmasidan oldin o’sha suralarni o’qiganim va ayolimning unga some’ bo’lgani, deb bildim."
Muhammad Ja’far, Toshkent shahri
"œMusulmonlar taqvimi" kitobidan
-
Rohatoy, Alloh sizdan rozi bo'lsin. Juda ajoyib narsalarni keltiribsiz.
Bu narsa haqiqat. Bola ona bag'ridaligi davridanoq hamma narsani his qilishga qodir. Bu esa Allohning eng katta mo'jizalaridan biri. Shuning uchun ayollar homiladorlik davrida juda ehtiyot bo'lishlari, asosan halol luqmaga e'tirbor berishlari lozim.
Yahshi narsalarni o'qishi, eshitishga ahamiyat berish lozim. Bu uchun faqat ayollar emas, balki erkaklarimiz ham mas'uldir.
Men o'g'limga ham qizimga ham homiladorlik davrimda Qur'on tilovati bilan mashg'ul bo'lardim. O'g'limni qori bo'lishini juda hohlardim. O'g'lim to'rt yoshga kirganida, qizim esa beshga kirganida Allohning kalomini bemalol o'qiydigan bo'lishdi. Hozir ikkisi ham Qur'onni yodlash bilan mashg'ul. Men esa kenja qizimni o'qitish bilan ovoraman. U hozir olti yoshda, Qur'onni bemalol o'qiy oladi. Allohga shukr. Ularni amalini bardavom qilsin.
Men bularni maqtanish uchun aytmadim,balki turmush ostonasida, shu bilan birga bola tarbiyasidek ulug' bir ishni bo'ynilariga olish uchun tayyorgarlk ko'rayotgan qizlarimiz, yigitlarimiz o'rnak olishar va bizdanda qattiqroq harakat qilishar degan umidda yozdim. Yaqinda bir ustozdan eshtib qoldim. Agar ayol homiladorlik davrida, halol luqma bilan taomlanib, yetti marta Qur'onni Hatm qilib chiqarsa, farzandi qori bo'lar ekan. Bu gap to'g'ri noto'g'riligini bilmadim-u, lekin menga bu gapda jon bordek tuyuldi. Vallohi a'lam.
-
Farzand tarbiyasi
O’g’il qizning hulqi yaxshi yoki yomon bo’lsa, uning asl sababchisi ota — onadir. Ota — ona bolani qarovsiz qo’ymasligi, unga ilm, hunar va yaxshilikka chorlaydigan yo’llarni o’rgatishi lozim. Farzandning fe’l — huquqlari kamol topishi, yo’l — yo’riqlari soz bo’lishi, hizmatga loyiq bo’lishi, mukofotlarga sazovor bo’lishi ota — onaning mehri, duosi va tarbiyasiga bog’liq.
Behuda va bo’sh qo’yilmagan, tiyib — tergab turilgan farzandlar baht topadilar. O’g’il — qiz yoshligida nimani o’rgansa, umrining so’ngigacha uni unutmaydi. O’g’il — qini o’stirib, farzandlari tufayli sharafga erishgan kishi shunday deydi: "œFarzandga yoshligidan bilim o’rgatish kerak. Bola yoshligida bilim o’rgansa, barkamol bo’ladi. O’g’il — qizni ayama, vaqti — vaqti bilan jazolab tur, chunki jazo ularga ta’lim o’rgatadi. Odan bilim o’rgansa, kunlari bahtli o’tadi, o’zi qanchalik kichik bo’lsa ham, shunchalik ulug’lanadi".
Bolaga ota namuna bo’lgan bo’lsa, u otasining hulqini jadal o’rganadi. Ota farzandini tergab tarbiyalasa, uning fe’l — yo’rig’i yaxshi bo’ladi, ota — onasini yuzini yorug’ qiladi. Agar nazorat qilguvchi bo’lmasa, unday farzand yaramas va nobakor bo’ladi. Bunday farzanddan umidingizni uzavering.
Ota — ona farzandini yoshligidan nobakor qilib qo’ysa, fe’l — atvori yaramas bo’lsa, unda umuman ayb yo’q, barcha ayb ota — onaning o’zidadir. Qachonki ota farzandini tergab tarbiyalasa, ular ulg’ayganda o’g’lim — qizim deb sevilishga arziydi.
Ey ota! Farzandingni tergab tarbiyalagin, toki keyin sendan kulguvchilar bo’lmasin.
O’g’il — qizlarga bilim va hunar o’rgatish tufayli ularda insoniy fazilatlar paydo bo’ladi. Alloh kimga aql zakovat va bilm bersa, u barcha orzularga erishadi. Kimning hulqi hush, fe’l — atvori yaxshi bo’lsa, dunyoda ham, oxiratda ham ming — ming sevinchlar keltiradi.
"œQutadg’u bilik" asari asosida Munisbek tayyorladi
"œMusulmonlar taqvim kitobi"dan olindi
-
Assalamu alaykum!
Jazakahllahu hoyron, Rohatoy opajon!
Man balki bola tarbiyasi haqida fikr bildirishga ancha yoshlik bilarman, lekin shayx Mahmud As'ad Jo'shon hazratlarining "Haqiqiy sevgi" asarlari manga juda yoqib qolgan bitta gap bor: onaning vazifasi- bolasini o'ziga isyon qilmaydigan qilib tarbiyalash degan mazmunda... Manimcha bu onalar (+ bolajak onalar) uchun juda ibratli gap.
-
Assalomu-alaykum opajonlar albatta man ham farzand tarbiyasi haqida gapirishga hali yoshman.Lekin hozirda hayotimizda bu'lib turgan oddiy haqiqatdan kelib chiqib farzand tarbiyasida eng avval onalar mas'ullar deb uylayman.CHunki bizlarni oilamizda ham hozirgi ku'pgina u'zbek oilalari singari adajonim oilamizni moliyaviy ta'milash maqsadida bizlardan uzoqda ishlab yashashga majburlar.Bizlar esa ayajonim bilan birga yashaymiz.Albatta bunday hayot yengil emas.Lekin adajonim bizlarni bekorga ayajonimga ishonib qoldirmaganla deb uylayman.CHunki ota-onam bir-birlarini juda yahshi tushunadila.Bizlarni ilm olib uni tarqatuvchi insonlar bulishimiz va jamiyyatda uz u'rnimizni topishimiz uchun hayotdagi ba'zi qiyinchiliklarni birgalashib yengib utishga va ogir holatlardan maslahat bilan chiqib ketishga harakat qiladilar.Bizlarni barcha injiqliklarimiz va bazi bolalik ozorlarimiz esa ayajonimga.Albatta ular bizlarni tushunishga harakat qiladilar.Tarbiyamiz uchun jon kuydirib harakat qiladilar.SHunday hollar bu'ladiki ularni ranjitamiz bizlarni adamlani jahllaridan asrab hamma hatolarimizniyam aytavermaydila.Ukalarim bilan ayamlani shu ishlaridan hulosa chiqarib u'zimizni tugrilashga harakat qilamiz.... Hullas manimcha har bir bolaga onalari ibrat bu'ladi yana bilmadim.
-
Assalomu alaykum singiljonlarim!
Samimiy fikrlaringiz uchun rahmat! Man ham hali farzand tarbiyasi haqida tajribaga ega emasman, lekin ishonaman, albatta bir kun kelib bunday ma'suliyatli ishni bo'ynimizga olamiz. Nargiza opa aytganlaridek, bu mavzu barchamizga kelajakda albatta kere bo'ladi, inshaolloh!
-
Shu o'rinda donolarni farzand tarbiyasi haqida aygan ba'zi gaplarini keltirib o'tsam.
Farzand go’yo oq qog’ozga o’hshar. Uni yahshi yozuvlar bilan to’ldirish esa ota — ona va ustozning vazifasidir.
Bolani toza Islom fitratida o’stirish uchun ilk tadbir uni halol luqma bilan taomlantirmoqdir.
Imom G’azzoliy.
Bolaning uyatchan bo’lishi, ularning kelajakda yahshi fe’l — atvor sohibi bo’lishidan hushxabardir.
Imom G’azzoliy.
Bolani kichkinaligida bilim ber, yahshi ishlari uchun mukofot ber, yomonlarini yomonligini tushuntir.
Sa’diy Sheroziy.
Farzandlaringizga tilni tiyishni o’rgating. Gaplashishni o’zi ham o’rganib oladi.
Benjamin Franklin.
-
Negadur bu mavzuga faqat qizlar post qoldirishyapti? ???
Manimcha bu mavzu yigitlarga qiziq emas!
Yoki ular farzandni tarbiyasi faqat ayolga bog'liq deb o'ylasharmikin? ::)
Quyidagi hikoyani o'qib siz farzand tarbiyasida nafaqat onaning, balki otaning o'rni ham qay darajada muhim ekanligini anglaysiz!
Achchiq hosilot
Farzandim tug’ilganida ulgurishim kerak bo’lgan mol — dunyo va ko’paytirilishi kerak bo’lgan aktsiyalar bilan mashg’ul edim. Uzoqlarda ekanman, u atay-chechak yurishini, shirin — shirin gapirishni o’rganibdi.
Biroz o’sgandan keyin esa: "œMen sizga o’xshashni istayman, adajon"¦ Men katta bo’lsam sizga o’xshayman" deya boshladi.
Doim ish joyimga qo’ng’iroq qilib:
- Adajon, uyga qachon kelasiz?- deb so’rardi.
- Qachon kelishimni bilmayman, o’g’lim. Ammo kelganimda mazza qilib o’ynaymiz"¦
Yillar shu kabi o’tdi. O’g’lim o’n yoshga kirdi. Unga bir koptok sovg’a qildim.
- Rahmat, ada. Yuring, men bilan biroz o’ynang, - dedi.
- Shu haftaning ichida bitirishim kerak bo’lgan ishlarim bor, o’g’lim. Dam olish kuni o’ynaymiz, xo’pmi?
"œXo’p", dedi-yu, faqat yuzidagi shodlikdan asar ham qolmagandi. "œKatta bo’lsam men ham siz kabi bo’laman"¦"
O’g’lim avval maktabni, so’ng oliygohni tugatdi. Bunday hollarda otaning o’g’liga qilgan nasihatlariniberish uchun:
- O’g’lim, men sen bilan juda faxrlanaman. Kel, biroz o’tirib suxbatlashaylik, senga bir ikki og’iz gapim bor, - desam.
U sekin kulimsirab:
"œDo’stlarim bilan uchrashishga va’dalashgandik. Ada, mashinangizni berib tura olasmi? Keyin gaplasharmiz", - dedi.
Yana yillar o’tdi. Men endi nafaqaga chiqdim, vaqt serob. O’g’lim esa boshqa shaharda ishlar va o’sha erda yashardi. Bir kuni unga qo’ng’iroq qilib:
- Dam olish kunlari bizni kelib ziyorat qilib ketsang bo’larmidi?! — dedim.
- Xo’p, ada. Faqat ishlarim ko’proq, ammo vaqt topib borishga harakat qilaman. O’zim ham sizlarni juda sog’inganman.
- Xo’p, unda qachon kelasan, o’g’lim?
- Bilmadim, ada. Hozir bir uchrashuvim bor, shunga shoshib turibman. Ammo kelganimda mazza qilib suhbatlashamiz.
Shu so’zlar bilan telefon go’shagini qo’ygan o’g’limning bolalik orzusini ro’yobga chiqarganimni tushundim: Otasiga o’xshaganini"¦ ayni otasi kabi ulg’ayganini"¦
Anushbibi tayyorladi
"œMusulmonlar taqvim kitobi" 2007 yil 1- kitob
Alloh barchamizni to'g'ri yo'ldan adashtirmasin!
-
Negadur bu mavzuga faqat qizlar post qoldirishyapti?
Assalamu alaykum!
Xavotir olmang opajon, yigitla o'qib, o'rnak olishyapti ;)
-
БОЛА ТАА БИЯСИАИАГ БОШЛААИШИ
http://islom.uz/index.php?option=com_content&task=view&id=189&Itemid=1
ФАА ЗААД ХАКЛАА И
http://muslimaat.uz/index.php?option=com_content&task=view&id=316&Itemid=80
-
Musulmon bolalariga savollar va javoblar
- Musulmonmisan?
- Alhamdulillah, musulmonman.
- Alhamdulillah nima degani?
- Hamd(maqtov) Allohga hosdir, degani.
- Qachondan beri musulmonsan?
- "œQolu balo"dan beri.
- U nima degani?
- Bu "œAhdi misoq"dir, ya’ni Haq taolo ruhimizni yaratganida ular hitob qilib "œAlastu birobbikum?" — Men sizning Robbingiz emasmanmi? — deb so’ragan. Ruhlar esa "œBalo", ya’ni Sen bizning Robbimizsan, deganlar. Shundan buyon musulmonman, demakdir.
- Shu holda kimni qulisan?
- Albattaki, Allohning quliman.
- Allohni qanday bilasan?
- Alloh birdir, avvali va oxiri yo’qdir, azaliy va abadiydir, makoni yo’qdir.
- Kimning ummatisan?
- Oxirgi payg’ambar Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning.
- Payg’ambarimiz Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning nechta ismlari bor?
- Go’zal ismlari ko’p, biroq shu to’rttasini bilish lozim va shartdir: Muhammad, Mustafo, Ahmad, Mahmud.
- Payg’ambarimiz Rasululloh sallallohu alayhi va sallam qaerda tug’ildilar va hozir qaerdalar?
- Makkada tug’ildilar. Ellik yoshlaridan so’ng Madinaga ketdilar. Xozir u erdagi "œRavzai mutahhara" deyilguvchi joydalar. Otalarining ismi Abdulloh, onalariniki Ominadir.
- E’tiqodda qaysi mazhabdasan?
- Ahli sunnat val — jamoatdaman.
- Bu nima degani?
- Payg’ambarimiz sallallohu alayhi va sallam va sahobalarining e’tiqodlari bo’yicha borishdir.
- Amalda mazhabing qaysi va u mazhabning imomi kim?
- Amalda Imomi A’zam Abu Hanifa mazhabidaman. Bu kishi Hanafiy mazhabining imomilar. Asli ismlari No’mon. Otalarining ismi Sobit.
Shariatda dalilim to’rtta: 1) Kitob; 2) Sunnat; 3) Ijmoi ummat; 4) Qiyosi fuqaho, ya’ni shariatdagi har qanday masala Qur’on yo hadis, ashobning ittifoqi yo butun din olimlarining ijtihodi bilan ma’lum bo’ladi, hal qilinadi.
- Alloh tomonidan nechta kitob yuborildi va bu kitoblar qaysi payg’ambarlarga keldi?
- To’rt ilohiy kitob quyidagi to’rt payg’ambarga keldi: Zabur — Dovud alayhissalomga, Tavrot — Muso alayhissalomga, Injil — Iso alayhissalomga, Qur’on — Muhammad Mustafo sallallohu alayhi va sallamga.
Muhammad Kamolning "œMusulmon ayoliga maslahatlar" kitobidan olindi.
-
Assalamu alaykum!
Alloh Sizdan rozi bo'lsin!
Ma'lumotlar uchun tashakkur.
Judayam xayrli mavzu bo'libdi.
-
ЎГЛИГА ДИААИ ЎА ГАТМАГАААИАГ БОШИГА КЕЛГААЛАА И
Бир кун кишлокда сшовчи чол муфтийга келиб сглидан шикост килибди:
- Мухтарам Муфтий, кеча сглим мени далада кслидаги хскиз хайдайдиган таёги билан урди. Ксп изтироб чекдим, ксп кийналдим. Мен шунинг учун у тугилганда кувонганманми?
кариган чогимда снди нима киламан? Бугун сенинг олдингга нажот истаб келдим, йсл ксрсатинг, акл сргатинг. Аима килишимни билмай колдим, ёлбориб ссрайман, ёрдам беринг! Муфтий деди:
- "Фасубхоналлох!" Фарзанд кандай килиб отасига кслини кстарди? Сиз сглингизга дин сргатганмидингиз? Ота-она хакки буюк сканлигини тушунтирмаганмидингиз? Болага ахлох, одоб дарсларини берганмидингиз?
Кишлокдан келган чол:
Хурматли Муфтий! Кишлок ахволини схши биласиз, айтиб стиришнинг хожати йск. Кишлок ерда доимо иш бор, стин тайёрлаш бор. Бу ишларни килиш керак.
Муфтий жаноблари ксзи ёшли чолга:
У холда, отахон сглингизнинг камчйликларига караманг, у сизни ер хайдаётган жуфт хскизга схшатган. Чунки сглингиз олдида сиз билан хскизлар орасида фарк йск. У хскизни урспман, деб сизни урганга схшайди. Бслмаса, бола отага ксл кстарадими? деб унинг оталик вазифасини бажармаганини тушунтирибди.
Изох ва сгит
Ота аввало фарзандига чиройли, мукаммал диний тарбис бериши керак. У болаларига дин, имон, Ислом ахлокини шундай сргатсинки, болаларнинг оталарига бслган хурматга путур етмасин.
Оталари стгандан кейин факат схши дуолар килсинлар. Ўтган алломалар бунга ксп сътибор берганлар. Авлиёуллох Хазрат Вафо хикосларида буни скидингиз.
Фарзандларига Аллохни, Лайгамбарни, динни сргатмаган, харом, халол, гунох, савоб нималигини тушунтирмаган оталар, оналар болаларидан схшилик кута олмайдилар.
Muslimat.uz dan olindi.
-
Assalomu-alaykum bu forumni avval faqat kuzatuvchi bo'lib kuzatib borardim.Lekin munozarali va bahsli mavzularni ko'rib a'zo bolishga qaror qildim.Aziz birodarlar farzand tarbiyasi juda mashaqqat va rohatli vazifa.Kimniki Alloh otalik yoki onalik bahti bilan siylabdi shubhasiz bu buyuk baht.Lekin hayotda o'gil bolani tarbiya qilish oson deb o'ylaysizmi yoki qiz farzandni tarbiyasi osonroqmi?Sizningcha bolalarni balogat yoshdagi shohliklarni yengib o'tishlarida qanday yordamlar zarur deb o'ylaysiz.
Assalomu alaykum Diydorxon!
Sizni forumimizga a'zo bo'lganizdan hursandmiz!
Sizni savollarizga man aniq bir javobni bera olmayman, sababi hali bu ishni boshimdan o'tkazmaganman! :)
Lekin mani fikrimcha, o'g'il bolani ham qiz bolani ham tarbiya qilishda sabr va hushmuomalalik asosiy o'rinni egallaydi. O'g'ilni ham qizni ham tarbiya qilishni qiyinchiligi bir hil bo'lsa kerak.
Balog'at yoshidagi qiyinchiliklarni yengish emas, balki bu narsani oldini olish zarur. Yani agar farzand yoshligidan tog'ri tarbiya qilinsa, unga haqiqiy TO'G'RI YO'L ko'rsatilsa va har ishda tog'rilikka amal qilinsa farzand albatta yaxshi kamol topadi. Farzand ota - onasidan qo'rqishi emas, balki ularni hurmat qilishi zarur. Agar ota - ona shu hurmatga erishsa, albatta farzandiga har qanday holatda va balog'at yoshidagi qiyinchiliklarda ham to'g'ri yo'lni ko'rsata oladi nazarimda. Yana Alloh bilguvchiroq! Sizni savolizga boshqalar ham javob berishadi, inshaolloh!
Sog' bo'ling!
-
Jahlingiz chiqqanda"¦
Anvar yangi mashinasidan xabar olish maqsadida tashqariga chiqdi. Ne ko’z bilan ko’rsinki, uch yashar o’g’ilchasi mashina kapotini qo’lidagi bolg’a bilan huzur qilib pachoqlab turibdi.
Anvar ikki hatlab bolasi yoniga etib keldi va o’g’lining qo’liga bolg’a bilan ura ketdi. Biroz vaqt o’tib, hushi o’ziga kelgach, bolasini zudlik bilan kasalxonaga olib bordi. Doktor maydalanib ketgan suyaklarni tiklashga harchand urinmasin, barmoqlarni kesib tashlashdan o’zga chora yo’q edi"¦
Bolakay operatsiyadan keyin ko’zini ochib, doka bilan chandib tashlangan qo’llariga ko’zi tushdi va majruh bo’lib qolganini angladi. U otasiga qarab, mahzun ohangda: "œAdajon, mashinangizni pachoq qilganim uchun kechiring" — dedi. Keyin otasiga termilib: "œBarmoqlarim qachon yangidan o’sib chiqadi?" — deb so’raganida Anvar nima deyishini bilmay qoldi"¦
Farzandingiz ovqatini to’kib yuborganida yoxud nogoh ingrab qolganida shu voqeani eslang. Sevgan insoningizga nisbatan sabringiz tugadi, deb o’ylasangiz, avval ozgina o’ylab ko’ring. Mashina o’z holiga kelar, lekin majruh qo’llar va shikasta tuyg’ular also tiklanmaydi. Inson hato qilishi mumkin. Hamma ham adashadi. Biroq jahl ustida, o’ylamay bosilgan qadam insonni tubsiz armon chohiga uloqtirib yuborishi mumkin.
Biror harakat qilmasdan avval shoshmang va o’ylang. Sabr — toqatli bo’ling. Tushunishga urining va seving!
Sh. Isroilov
"œIrfon taqvimi" 2007/1428 (II)
-
Assalomu alaykum.
Judayam ta'sirli hikoya ekan o'qiganda rosa yig'lagim keldi. Rohatoy opa sizga katta raxmat Alloh rozi bo'lsin.
-
Bolalik.
Qo’shnimiz Dovudning ikki farzandi bor. Biri besh, ikkinchisi esa etti yoshda. Bir kuni Dovud etti yoshli Karimga hovlidagi gullarni kesishni o’rgatardi. Asbobni qanday burish kerakligini tushuntirar ekan, xotini chiqib, uni telefonda kimdir so’rayotganini aytib qoldi. Dovud uyga kirib ketgandan so’ng Karim asbobni ishga tushirdi va otasining bir necha yillardan beri parvarish qilayotgan gullariga qarata yurg’azdi. Dovud uydan qaytib chiqqanda, hamma qo’shnilarning havasini keltirgan, ne mehnatlar bilan parvarishlagan asar ham qolmagandi. U o’g’liga qarab endi baqirmoqchi bo’lib turganida, xotini chiqib: "œDadasi, gul emas, bola o’stirayotganingizni unutmang!" dedi.
Bu so’zlar bilan ayol ota — onaning birinchi vazifasi farzand tarbiyasi ekanini yaxshi anglatgandi. Bola sindiradi, yoradi, yo’qotadi. Gullar ham payhon bo’ladi. Lekin farzandlarimizga qahr bilan baqirishdan oldin o’zimizni qo’lga olib, ularning bola ekanliklarini unutmaylik.
Bir safar do’stlarimning uyida mehmonda edim. Dasturxon atrofida o’tirganimizda besh yashar o’g’illari stol ustiga sut to’kib yubordi. Ota — onasi unga tanbeh bera boshlaganlarida, men ham piyolamdagi choyni ag’dardim. 48 yoshli bo’lishimga qaramay, qanday qilib bunday holga yo’l qo’yganimni tushuntirib, o’zimni oqlamoqchi bo’lganimda, bolaning ko’zlari porladi. Ota — onasi ham o’zlariga kerakli darsni olib bolaga tanbeh berishdan to’xtadilar. Ota — onalar bir vaqtlar o’zlari ham bola bo’lganliklarini bot — bot eslab tursalar, yaxshi bo’lardi.
Madina
"œMusulmonlar taqvim kitobi" 2007 yil, 1-chi kitob
-
Абдуллоҳ ибн Умар (р.а.)дан ривост қилинади, А асулуллоҳ (с.а.в.) шундай дедилар: «Ҳаммангиз чспонсиз ва ҳар бирингиз сз сурув-подасига масъулсиз. Бошлиқ бир чспон ва қсл остидагиларига масъул. Аркак оила ишларининг чспони ва уларга масъул. Аёл хсжаликнинг уйида бир чспонидир ва фарзандларига масъул. Хизматчи (ишчи) хсжайинининг (иш берганнинг) молини чспони ва уларга масъул. Ҳаммангиз чспонсиз ва ҳар бирингиз (сз) сурувингиздан масъулдирсиз.
ИЗОҲ
Мусулмон аёл масъул бслган бурчларнинг аввалида фарзандларини одобли қилиб тарбислаш туради.
Ҳадисдаги истеъфодалар:
Ота-онани, сз наслларининг давомчиси бслган фарзандларига қолдирадиган снг катта сарвати, снг чиройли совғаси тарбисдир. Қуйидаги ҳадиси шарифларда ҳам бу нарса алоҳида таъкидланган.
1. «Бир (она) ота фарзандига гсзал одоб ва схши тарбисдан ортиқ (нарса) беролмайдилар».
2. «Фарзандларингизга икромда бслинг (схши муносабатда бслинг), уларга гсзал одоб ва тарбис беринг».
3. Ота-она, А асулуллоҳ (с.а.в.)дан ривост қилинган бу ҳикматли ссзларни ерига келтирмоқлиги, фарзандларига адаб, ахлоқ ва гсзал хусусистларни срнаштирмоқлиги ва шу тарзда уларни соғлом бир руҳ ва хулқли қилиш билан келажакка ҳозирлашлари лозимдир.
Фарзандларнинг одоб ва тарбиссидан ота-она масъулдир. А асулуллоҳдан (с.а.в.) ота-онанг қиёмат кунида фарзандлари учун ҳисоб китобга тортилишлари ҳақида ксплаб ҳадислар ворид бслган.
Ай мсминлар, сизлар сзларингизни ва аҳли оилаларингизни стини одамлар ва тошлар бслган дсзахдан сақлангизки, у (дсзах) устида қаттиққсл, Аллоҳ сзларига буюрилган нарсани қиладиган фаришталар турур.
Ушбу ост нозил бслганда, Ҳазрати Умар (р.а.):
- Ай, А асулуллоҳ (с.а.в.)! Ўзимизни сақлаймиз. Бола-чақаларимизнинг қандай сақлай оламиз? - дес ссраганларида, А асулуллоҳ (с.а.в.):
- Уларга Аллоҳга қул бслишини, тоат ва ибодатни амр қиласиз. Аллоҳга исён стмоқдан ва гуноҳ иш қилмоқдан уларни қайтарасиз, мана бу уларни сақлаш деганидир - дедилар.
-
БОЛА КИМАИАГ КАА АМОГИДА БЎЛАДИ
http://islom.uz/index.php?option=com_content&task=view&id=315&Itemid=44
-
O’g’il — qiz tug’ilsa"¦
Yusuf Hos Hojib
"œQutadg’u bilig" idan
O’g’il-qiz tug’ilsa, yaxshi bilki, bas
Uyda tarbiya qil boshqa yerdamas.
Ustozning yaxshisin tanla albatta,
O’g’il-qiz pok o’sar, yomondan chetda.
O’gil-qizga o’rgat bilim ham odob,
Bahtga yor bo’lar u, bo’lmagay harob.
O’g’ilga hotin ol, qizni erga ber,
Qayg’u-g’amsiz yana, ayo qutli er.
O’g’il topsin san’at-hunarda kamol,
Bu hunar bilan u tera berar mol,
O’g’ilni tergab tur: bo’sh qo’yma zinhor,
Benaf, bebosh bo’lar, yugurar bekor!
-
Yolg’onning kasri.
Korxonalardan birida ishlar edim. Oilamizdagilar maoshlarini qaynotamga olib kelib berishardi. Oradan bir muncha muddat o’tib homilador bo’ldim. Endi onamga yengil bo’lishi uchunmaoshimdan tejab, qizlik uyimga olib borar edim. Qolgan pullarni esa qaynotamga bera turib, bor maoshim shu ekanini aytardim. Shu tariqa o’zimcha onam tayyorlab keladigan beshik to’yining sarposiga qarashgan bo’ldim. Farzandim hozir katta yigit bo’lib qolgan, lekin juda ko’p yolg’on gapiradigan bo’lib voyaga yetdi. Endi qattiq nadomatdaman. Qani edi o’sha vqtda shunday o’ylasam?!
Hozirgi yosh kelinlarga mening hatoyim saboq bo’lsin. Bola tarbiyasi ona qornidan boshlanar ekan. Farzandingiz qanday bo’lishini istasangiz, avvalo o’zingiz shu martabada bo’lishingiz kerak ekan.
Gulchehra, Toshkent shahri
"œMusulmonlar taqvim kitobi" 2006/1427 (IV)
-
Bir odam farzandlarining bemehirligidan shikoyat qilib: "œMen otam o’lganida yig’lamadim, onam o’lganida yog’lamadim, ich-ichimdan ezildim. Endi shu yoshga kirib, bolalarimdan mehr ko’rmay yig’layapman", dedi. Balki ota-onasi bilan vidolashayotganda yig’laganida — hozir o’z qadriga yig’lamasmidi"¦
Farzandlaridan noliydigan odamlar oz emas. Otaning farzanddan nolishga haqqi bormi? Yo’q. Bog’bon shaftoli danagini ekib nihol undirsa, so’ng boshqa nav shaftolining novdasini olib kelib, payvand qilsa, so’ng parvarishlasa-yu, u daraxt shirin emas, achchiq yoki nordon meva tugsa. Bunga daraxt aybli bo’ladimi yoki o’sha mevami? Bog’bon qanday danak ekkan edi, aniq bilarmidi? Qanday novda uladi, suvdan vaqtida xabar olib turdimi, ortiqcha shoxchalarni kesib qo’ydimi, daraxt barglari oftob nuridan yetarli bahra oldimi?
Farzand otaning pushti-kamaridan dunyoga kelgan bo’lsa, uni otani o’zi tarbiya qilgan holda yana nolisa? Ilmiy jihatdan, irsiyat qonunlari nuqtai nazaridan qaraydigan bo’lsak, ota-onaning fe’li, tabiati farzandiga o’tadi. Mehribon odomdan bemehir bola tug’ilmaydi. Tog’ri, keyinchalik atrof-muhit bola ongiga, hulqiga ta’sir qiladi. Lekin ota-ona ana shu ta’sirni ham boshqarishlari shart. Agar ota bo’lmish o’zining ota-onasiga, aka-ukalari, opa-singillariga mehribon bo’lsa, shirin so’z bo’lsa, ularning qadriga etsa va buni bolasi ko’rib, bilib tursa bu farzandga ortiqcha gapning hojati yo’q.
Biz farzandimizdan nolishdan oldin "œo’zimiz farzand bo’lib ota-onamizga qanday hunarlar ko’rsatgan edik?" deb o’ylab ko’raylik. Balki ota-onamizga qilgan qilig’imiz endi farzandimiz vositasi bilan o’zimizga qaytayotgandir? Balki oradan yillar o’tib hayot ko’zgusida o’zimizni o’zimiz ko’rayotgandurmiz?
Tohir Malik
"œImonlanish umidi" kitobidan.
-
Yo’qotilgan tuyg’u
Bolalarni yaxshi ko’raman"¦
Chunki ularning kulgusi samimiy. Harakatlarida yasama biror narsa uchramaydi. Boladagi beg’ubor va muattar borliq kattalar orasida yo’q. Keksa kishilar, xastalar, yolg’iz odamlar bolalar bilan ovunishadi, dillariga taskin berishadi"¦
Bolalarni yaxshi ko’raman"¦
Chunki ularning ko’zlari beg’ubor, qalblari toza. Ular hiyonat nimaligini bilishmaydi. Ularning o’zlari ham, nigohlari ham sizni hech qachon aldamaydi"¦ murg’akkina qalblarida eng toza, eng beg’ubor tuyg’ular yashaydi. Siz bularni ko’rishga qodir bo’lmasangiz ko’zlariga boqing — ma’sum nigohlarida soddadil tuyg’ularining tiniq aksini ko’rasiz"¦
Bolalarni yaxshi ko’raman"¦
Chunki ular kin va adovat nimaligini sirayam bilishmaydi. O’zlariga nisbatan qilingan qo’pol va sovuq muomalani juda tez unutishadi. Yuziga tarsaki tushirgan qo’llarni biror soat o’tib-o’tmay, chin bir muhabbat bilan, iliq bir mehr bilan o’pishadi"¦ Bir muddat oldin qaynoq injular to’kkan mujgonlari qurib ulgurmasdan, kelib bo’yningizdan quchoqlaydi, yuzlaringizdan o’padi, chimirilgan qoshlaringiz o’rtasini, tirishgan peshonangizni nozik qo’lchalari bilan silaydi"¦
Bolalarni yaxshi ko’raman"¦
Chunki ularning ko’zlari, quloqlari va og’izlari ko’ngil hovuziga gunoh oqizmaydi. Shu sabab ko’ngillari sof, g’uborsiz. Qo’llaridan, barmoqlaridan ham gunoh tonchilamaydi. Shu sabab ularning qo’llari tekkan narsa "œkirlanmaydi".
Bolalarni yaxshi ko’raman"¦
Chunki ularning vujudlarida gul hidi bor, rayhon hidi bor. Ularning ko’zlari dunyoni boshqacha ranglarda ko’radi, toza ranglarda ko’radi.
Bolalarni yaxshi ko’raman"¦
Chunki ularda menga ham Alloh tomonidan in’om qilingan, lekin allaqachonlar yo’qotib yuborganim pokiza tuyg’ular bor"¦
Bolalarni yaxshi ko’raman"¦
Gulbahor Abdulloh qizi
"œMusulmonlar taqvim kitobi" dan 2003-1424/IV
-
Assalomualaykum aziz Forumdoshlar!
Men bu forum, umuman forumda yangiman. Bu mavzu menga juda yoqdi, men oilam va yaqinlarim uchun yig'ib yurgan ba'zi ma'lumotlarni ruhsatingiz bilan sizlar bilan baham ko'rmoqchiman. Agar bularning ichida birorta noto'g'ri ma'lumot yoki fikr bo'lsa albatta yozinglar, munosabat bildiringlar, chunki mening ilm va tajribam hali juda oz:
Alloh Taolo yer yuzida insonni O’ziga halifa(o’rinbosar) qilishlik bilan aziz qildi. Boshqa maxluqlarni unga bo’ysundirib qo’ydi. Va hatto, e’tibor bering, dunyoga yangi inson keltirish imkoniyatini berdi va bularning ustida javobgar qildi.
Bola qalbi olmos kabi tozadir. Mum kabi har shaklni ola oladi. Tamoman yozuv va shakllardan uzoqdir. Toza bir tuproq kabi, qaysi urug’ni eksangiz u unadi.
Ajoyib haqiqat:
Insonlar o’zlaridan ko’ra aqlliroq, yaxshiroq bo’lishini hech qanday qizg’onish hissisiz istaydigan yagona borliq — o’z farzandlari ekanini ko’ramiz. Ya’ni, agar sizga birortasi sizga bolang sendan ko’ra aqlliroq desa bundan faqat hursand bo’lasiz. Boshqa birortasini aytishsa, men ham u kabi yoki undan ham yaxshiroq bo’lishim kerak degan hayol kelishi mumkin, eng ozda.
Har bir inson ayni zamonda ma’lum miqdorda energiyaga egadir. Insonni umisizlikka tushiradigan narsa shu energiyasini buguni uchun emas, o’tib ketgan yoki hali kelmagan narsalar ustida uzun hayollar surib siqilishga, bekorchiga ezilishga sarflashidadir. Uloqtiring chetga boshqa narsalarni, qo’lingizdagi fursatdan unumli foydalanib qoling.
Hayotingizning eng so’ngi damlarida ortingizga qarab hursand bo’lish baxtiga ulashishni istaysiz, ortingizdan qoldirib ketayotgan farzandlaringizga bera olishingiz mumkin bo’lgan eng muhim narsalarni bergan bo’lsangiz bu baxtning katta qismini qo’lga kiritibsiz!
Farzand tarbiyasi qachon boshlanishi kerak?
Javoblar hilma hil,
birisi: "žona qornidaligidanoq!"œ,
boshqasi : "œTug’ilmasdan avval",
yana bir boshqasi esa: "œdunyoga kelishi bilan" va hokazo.
Endi, savolni boshqa shaklda qo’ysak:
Sizlar farzand tarbiyasini qachon boshlaysizlar?
"œTo’g’risi, bola problema chiqara boshlagandan so’ngra!"
Bolada, odatda, jiddiy problemalar qachon chiqa boshlaydi?
Balog’at yoshiga yetmasidan oldin, yoki shu oralarda. Ya’ni bola eshikni tarsillatib yopib chiqib ketishni boshlasa, yoki ovozini ko’tarib boshlasa, yoki bo’lar-bo’lmasga kulib va yoki bo’lar bo’lmasga yig’lasa"¦. va hokazo.
Bunday holatlarda ota-onalarning aqli shoshib qoladi, ortiga o’grilib qarasa ba’zi choralarni ko’rishga vaqt kech bo’lib qolibdi. Eng muhim fursatlarni qo’ldan chiqarishibdi. "œKattaroq bo’lsa aql kirib qoladi" - deb yuraverishibdi.
Ba’zi ota-onalarni esa shu vaqt g’ayratlari jo’sh urib ularni urishib, baqirib, qaytarib "œtarbiya"lay boshlaydilar. Bu nozik yoshda ularni urishib bo’ladimi, ularga baqirib bo’ladimi? Yo’q albatta! Ho’sh nima qilish kerak?
Bola tarbiyali bo’lish uchun tarbiyali muhit ko’rishi kerak. Demak, farzand tarbiyasini farzand so’rashdan oldin, o’zni tarbiyalash bilan boshlash kerak. Tushuncha va dunyoqarashlarimiz so’g’lom bo’lishi uchun sog’lom ilm manbalariga, masalan, kitob o’qishga extiyojimiz bor.
Farzandli bo’lishga haqli bo’lish uchun — Farzandli bo’lishga qiziqish va havasning o’zi yetarli emas.
----
Bir kishi "œAyolimini, keyin bolamni yo’lga solishim kerak", deb maslahat so’ragan kishiga javoban:
- Siz ayolingizni yo’lga sola olmaysiz! Modomiki, istar ekansiz, avval o’zingizni tuzating, ki istanilgan bir inson bo’ling! Qolgani o’z-o’zidan bo’lib ketadi. - degan ekan.
Davomi bor...
-
Farzandlarimizning aqlli-zakovatli bo’lishida ota-onalarning o’rni qanday? Avvalo zako nima ekanini bilib olaylik:
Zako — bolaning bir narsani o’rgana olish, bir ishni bajara olish va bir muammoni hal eta olish qobiliyatidir.
Psixologlarning fikricha Zako 35% ota-onadan irsiy yo’l bilan o’tadi, 20% ona qornidaligida, 45% esa tug’ilgandan keyingi muhitda shakllanadi.
Bir bolaning masalalarni yecha olishi, yoki birov aytmasdan o’zi bilib darsini qilishi, yohud masalan devorga mihni qoqa olishini ham va shu kabi xollarni zako ko’rsatkichi sifatida qarash mumkin.
Bir yarim (18 oy) yoshli bola qoshiqni olib ovqatni o’zi yeya olish darajasidagi jismoniy quvvatga ega bo’ladi, garchi to’kib sochib bo’lsa ham. Bu vaqtdan keyin bolaga asta sekin ozi ovqatlanishiga, keynroq esa qorni to’yib to’maganini o’zi belgilashiga imkon berishimiz kerak.
Afsuski bazi ota-onalar bola 3-4 yoshga to’lsa ham qoshiqni olib orqasida yurishadi
- Qani o’g’lim, shu ovqatingni yeb olgin. Qani, qani, ha-a anaa-a. mal-lad-des!.
- bo’ldi, yemamyman.
- Yana bir, qoshiq, qani"¦Polvon bolam.
- Bo’ldi to’ydim, yemayman.
- Yo’q, sen hali to’ymading!
Bola o’ylaydi, "œto’g’ridir, man to’ygan-to’ymaganimni onamdan yaxshi bilarmidim, onam ko’proq biladi" va "œha, man to’ymabman" deydi, yana og’zini ochadi. Onasi "œto’yding" qarorini bergunicha yeyishda davom etadi.
5 yoshga to’lgan bolaga, boshqa narsalarni qo’ya turing, to’yib-to’maganiga biz qaror bersak, undan qanday qilib o’ziga ishongan, o’zi uchun o’zi qaror bera oladigan, o’zi ustida izlanadigan inson bo’lishini kutamiz?
Bolalarimizning o’zlari bajara oladigan ishlarida, yuqorida eslab o’tilgan qobiliyatlari shakllanishi uchun, o’zlarini mas’ul qilishimiz kerak, o’zlariga qo’yib berishimiz kerak. O’zi uchun o’zi qaror berishga o’rgansinlar. Bularni zakoning shakllanishidagi o’rni juda muhimdir.
-
Agar siz qarorli bo’lmasangiz, farzandingizga qarorli bo’lish kerakligini anglab yetishi uchun o’nlab yillar kerak bo’lishi mumkin. Bazan bir umr ham kamlik qiladi.
Har doim va’dangizni bajaring.
Hech qachon yolg’on so’zlamang, aldamang va bu bilan ularning haqqiga hiyonat qilmang, sizga bo’lgan ishonchini yo’qotmang. Inson ishonchini qozonmagan kishisini hurmat qilmaydi, dildan yaxshi ko’ra olmaydi.
Bolalar bir narsani qayta qayta so’rashlari mumkin, ko’p savol berishlari mumkin. Bir marta bergan javobingizni keyingi safar ayni savolga boshqa javobni bermang. Ayni savolga ayni javobni bering.
Seving va natijasida seviling:
"œMarhamat ko’rsatmagan, marhamat ko’rmaydi" H.SH.
Ortiqcha sevish degan narsa yo’q, sevishni bilmaslik bor. Chunki haqiqiy sevgi insonga sarflashlik bilan kamaymaydigan kuch beradi, agar u kuchini noto’g’ri sarflasangiz, teskari natija berishi ham mumkin. Teskari natijaga misol: farzandingizni sizga munosabatida ko’rinadigan har qanday kamchiliklar.
Unutmang: Farzandingizga nisbatan har qanday qo’pol harkatingiz, sizning tarbiyaga kuchingiz yetmaganligi va bu boradagi mag’lubiyatingizdandir.
"œXatolar qilsa sevmayman, faqat chiroyli xolida sevaman" — bu sevishmas.
Shu joyda shunday degim keldi:"Hatolari bilan seving bolangizni, o’zingizni sevasizku ahir mingta hato qilsangiz ham, uning hatolari ham sizniki, chunki u sizning bolangiz!"
-
Vaqt ajratish, Toleransli bo’lish
Bolalar ota-onasi bilan ma’lum bir vaqtni birgalikda o’tkazishga muhtojdirlar. Agar siz ularga vaqt ajratmasangiz, ular sizning o’rningizni boshqa narsalarga almashtirishiga yo’l ochasiz. Payg’ambarimiz (S.A.V) davlat boshlig’i bo’la turib, bolalar bilan o’ynashga vaqt topar edilar, ularni ustilariga mindirib tuya bo’lardilar, hatto tuyaga o’xshab ovoz ham chiqarardilarki, bolalar qoniqsinlar. Ular bilan hazillashar edilar, Hz. Anas ni (R.A. u vaqt yosh bola edilar) "žEy ikki quloqli"œ deb chaqiganlari ma’lum. Nabiralarini yelkasiga olib namoz qilardilar hattoki. Demak bular bolaga kerak, bola bularga muhtoj. Bular yillarcha Rasululloh S.A.V bilan bir hovlida qolib, ayb ish qilsalar ham, biror marta qattiq gap eshitmaganliklarini, faqat sevgi va mehr bilan tarbiya ko’rganliklarini aytganlar.
Farzandlaringizni also tajriba maydoniga aylantirmang.
Bu masalada juda extiyot bo’ling. Ularni tarbiylashda har bir harakatingiz va so’zingizdan oldin yaxshilab o’ylang. "œQani, bugun bunday qilib ko’ray-chi, bo’lmasa boshqacha bir ish qilaman", degan tushunchlar Also bo’lmasligi kerak. Bir ishni qilib, ortidan bolalaringizdan tezda natija kutmang, sabr bilan davom eting. Ularni tushunishga harakat qiling. Dunyoga ularning ko’zi bilan ham qarashda foyda bor, ularning ko’zlari bilan qarab turib, shu aqlingiz, ilmingiz va tajribangiz bilan o’zingizga ideal bir ota yoki ona istang, ya’ni shunga ko’ra o’z xatti —xarakatlaringizni izga soling, o’sha ideal siz bo’ling!
-
Mas’uliyatlilikni bolada shakllantirish uchun siz oilada har ishingizda unga va oiladagi boshqa insonlar bilan munosabatingizda mas’uliyali ekaningizni ko’rsin, his etsin. So’z bilan anglatiladigan narsa emas bolachaga.
-
Hato qilish jasoratini shakllantirish.
Atrofingizdagi insonlarga, ayniqsa bolalaringizga, hato qilishiga imkon bering!
Edison isimli olim Lampochkani kash etdi. Buning uchun u 2000 marta urindi. 850 urinishidan so’ng, unga shuncha urinding qo’y endi buni deganlar ham bo’ldi. Shunda u YO’Q, men bu urinishlarim bilan buni qanday qilsa bo’lmasligini o’rgandim deydi. Umid bilan sabr bilan harakat qilib, oxirida 2000 urinishlardan maqsadiga erishdi - kashf etdi. Oradan qancha yillar o’tganiga qaramasdan biz uni tilga olayapmiz, nega, chunki qaror va azm bilan boshlagan ishini oxirigacha olib bora bildi. Hatolar uni umidsizlantirmadi, maqsadini ortidan qiyin bo’lsada, atrofidagilar "žbo’lmaydigan ish"œ desalarda minglarcha urinishlardan so’ng, natijaga erishdi.
Agar Edisonning ota-onasi uni hato qilgan vaqtida qizib, baqirib chaqirsaydi, u Edison bo’lib ulg’aymasdi.
-
Bir professordan so’rashdi, sizni bunday bir cho’qqiga erishishingizga nima sabab bo’ldi? -U esa bunda mening onamning o’rni juda katta, dedi.
- Onangizdan bu qadar bahs etyapsiz,unday bo’lsa, onangiz nima qildiki, sizga sabab bo’lsin?
- Hali yosh bola edim. Bir kuni, Surahi dega ko’zaga o’xshash suv to’ldiradigan shisha idishni oldim, og’ziga qadar suv to’la edi, katta idishga quyayotganimda qo’limdan tushib parcha-parcha bo’ldi. Yerlar ham suv, ham shisha siniqlari. Bir ko’z oldingizga keltiring, agar shu payt onangiz kelib qolsa, yoki shu holda siz bolangizni ko’rsngiz nima qilardingiz? Har holda qizishib, baqirib chaqirasiz, yoki bir-ikki tushirasiz aqli boshiga kelsin deb.
Lekin onam keldi, yerga bir qaradi, siniqlarga, sochilgan suvga, menga bir qaradi, ko’rdiki menda hech bir narsa yo’q. Kel bolam, dedi, bir oz ularga qarab turganimizdan so’ng, kel shu siniqlar shu yerda qolmasin, supurgini olib kel, bu yerni tozalaylik. Men keltirdim, birga yig’ishtirdik. Suvni ham birga tozaladik. Keyin onam, yur boqqa chiqamiz dedi. Birga chiqdik, keyin bir surahini oldi, ichini suv bilan to’ldirdi. Va menga dedi: qara o’g’lim, sen hali surahini bir qo’ling bilan ko’tara oladigan darajada ulg’aymading. Shuning uchun bir qo’ling bilan bandidan, ikkinchi qo’ling bilan ostidan tut. Men onam aytganidek qildim, suvni keltirib idshga quydim. Endi qara, qo’lingdan tushdimi, sindimi? — yo’q. Ofarin, kel yana bir marta! Yana bir bor takror qildik.
Mana shu, bor voqea!
Bola nimani o’rgandi?
Agar shu vaqtda qizib, baqirsak, yoki qaytarsak nima bo’lardi.
- Bolaga qaytib tegishmaslikni.(qachongacha?)
- O’zicha aqlidan chiqarib bir ish boshlamasligi kerakligini.
- Unga "œMen o’zimcha bir ish qila olmayman" deyishni.
Va hokazo..
-
Boshqa bir o’rnak:
Bir kuni og’a-inilar bilan birga o’tirgandik deb hikoya qiladi bir psixolog. Ota bolasiga "žQani o’g’lim, bir suv olib kelgin, ichaylik"œ dedi. Bola suvni olib kelayotib, yo’lda stakan qo’lidan tushib sindi. Shu vaqtda onasi kelib baqira boshladi.
Kimga??
Bolagami?
Yo’q"¦
Otasiga.
"žO’zingizni qo’l-oyog’iz yo’qmi, qiziqsizov, turib o’zingiz olsangiz shu stakanni. Nega bolaga ish buyurasiz"¦. "žVa hokazo.
Otasi dediki, kel onasi, agar istasang shu muammoni men hal qilay. Va o’g’liga ogrilib:
o’g’lim,- dedi, borgin-da menga yana bir stakan suv olib kel. Agar sindirsang, uchinchi stakandan ichaman, sindirsang to’rtinchisidan. O’ninchisida bo’lsa ham sindirmasdan olib kelganingda o’sha stakandagi suvni ichaman, - dedi.
Bola ketdi, ikkinchi stakanda sindirmasdan suv olib keldi.
Agar onaning aytgani bo’lsaydi"¦..
Ertasi kuni bola yotgan joyida: "žona, suv olib keling chanqadim"œ — desa hech ham hayron bo’lmang!
Hatolar qizishishning fursati emas, o’rganishning fursatidir. Bolamiz hato qilgani zamon shunday tushunaylik: YASHASIN, bolamga yana bir yangi narsani o’rgataman.
Ishning to’g’risi ham shu:
Bola qilishi kerak bo’lgan ishni bajarsin, hato qilsin, o’rgansin.
Agar biz atrofimizdgi insonlarga dastak bo’lishni istasak, ularda hato qilish jasoratini shakllantirishimiz kerak.
Bolada hato qilish jasoratini so’ndirsak:
- u bir ishni hato qilsa yashirishga harakat qila boshlaydi, bilsa yana gap eshitaman deb.
- Ba’zi ishlarga urinmay qo’ya qoladi, hato qilib qo’ymay deb.
- Kezi kelsa, uyning ichida ham barmoqlarining uchida yurishni boshlaydi.
- O’ziga bo’lgan ishonchi yo’qoladi
- Xatosini yashirish yo’larini izlaydi va natijada yolg’on so’zlashni o’rganishi mumkin!
-
Hatolar o’rganish va o’zini yetishtirish uchun bir fursatdir.
Ba’zi insonlar birinchi uchragan qiyinchilikda to’xtab qoladilar. Zotan , kechirasizu halqimizning "œItning keyingi oyog’i" deb ataydigan kishilar, bir ishni boshlamasdanoq, yoki, birinchi uchragan qiyinchalikdanoq ortga qaytganlardir.
Inson hato qilgani onda, agar hatosini tushinsa, yangi bir narsa o’rganadi, u ishni unday qilinmasligi kerakligini o’rganadi. Hatoni tushinib yetishiga yordamlashish esa ota-onaning zimmasida.
Yuqoriga yuksalish uchun shamolga qarshi harakat qilish kerak.(samolyotni eslang!)
Farzandingiz o’z vazifasini bajargani uchun uni pul yoki shunga o’xshash narsalar bilan rag’batlantirmang. Chunki u uning vazifasi va qlishi kerak bo’lgan ishi. Dunyoqarashini buzmaylik.
Buyuk insonlarning ko’pi, deyarli hammasi, buyuk risklarni kechib o’tgandirlar. Ularning ichida ko’pchiligi buyush yo’lida hato qilib tuzatishgan. Va hato qilish eshigini yopib, yangi, nurli ufqlarga erishganlar.
-
Eng kech 1 —sinf ikkinchi yarmidan boshlab bola darslarini(uyga vazifa) o’zi bilib bajarishga o’ta boshlashi lozim. 2 —sinfning boshidan boshlab esa o’zi bajarishga o’tishi lozim. Ota-ona faqat kuzatuvchi bo’ishi kerak. Maslan, qanchalik to’g’ri yoki hato qildi, balki qayta bajarishi kerakdir, va hokazo. Lekin bola bilan birga o’tirib vazifa bajarmasligi kerak. Chunki, bu bolaning vazifasidir.
- Bola o’zini vazifali his eta boshlashi lozim.
- Vazifalilik- ulg’ayish uchun ozuqadir.(diqqat qiling, bo’yning o’sishi uchun deyilmayapti!)
- "¦.
-
Ona:
- mani o’g’lim universitetning 2 kursida o’qiydi, lekin haligacha ertalab men o’yg’otaman.
- o’zi tursin.
- ozi turolmaydi, o’yg’ona olmaydida - shu!
- o’g’lingizga bir qo’ng’roqli soat hadya qiling, ayting, "o’g’lim, endi san kap-katta odam bo’lding, qara, bugungacha hech farqiga bormabman. Bundan keyin ertalab o’zing turasan. Mana bu senga chiringlaydigan soat." - deng!
Ona 1-2 haftadan so’ng qaytib tashakkurlarini izxor qildi. Natija beribdi.
Endi shu maslahat bergan inson tilidan:
- Meni ham ertalab o’yg’onishim ko’pincha qiyin kechadi, Alloh rozi bo’lsin ayolim o’yg’otadi, ya’ni muammo yo’q. Lekin, bir kuni ayolim uyda yo’q edi, men esa ertalab soat 7:00 da turishim kerak. Nima qildim? Soatni 7:00 ga qurdim. Yotishdan avval ertalab o’zim turishim kerakligini o’yladim, taraddud bilan yotdim. Qarang-ki, ertalab 6:50 da hali soat jiringlamasidan piq etib ko’zimni ochdim. Nega? Boshqasi turg’izmasligini aniq bilaman. So’rumlilikni o’zimga oldim, o’zimni vazifali his etdim.
-
Faraz qiling 6 - 7 — sinfdagi, ya’ni 12 -13 yoshdagi o’g’lingiz begona bir qiz bilan, yoki qizingiz bir bola bilan"¦. Hullas siz istamagan, hush ko’rmagan biror holat. Nima qilasiz?
Bunday voqealar shunaqa ko’pki"¦
Bir ota tilidan:
"žBizning uydan janoza chiqqandek 3 haftadan beri ovqat qilinmaydi. Uyga kiritdim, oldimga olib rosa kaltakladim. Uni o’qishdan ham chiqardim."œ
ee-ee!!!
Ha shunday, nima bo’ladi endi? U bola yoki qiz endi o’ziga keladi yoki kela olmaydi bundan keyin. Bu yoshdagi bolaning ruhiy hayoti bilan o’ynashib bo’ladimi? O’ylab ko’ring, bu mudhish jinoyatku!
Ammo siz, o’zingizdan bir o’grilib so’rang, bolangizga shu kungacha buni yanglish bir narsa ekanini anglatttingizmi? Bolangiz ham bu kungacha atrofida bu kabi ishlarni qilgan, va buning uchun olqishlangan, ofarin degan insonlarni ko’rdi. Tomosha qilgan televizorda, balki-da birgalikda oilaviy tomosha qilgan filmlar, yoki ko’rsatuvlarda buni naqadar bir "œmukammal", neqadar "œajoyib" bir narsa ekanini ko’rdi, va sizlar ham u asnoda bu bilan bog’liq hech bir ochiqlama qilmadingiz. Ya’ni bu kabi yoki siz bolangizda ko’rishni istamagan bundan ham battarroq narsalarni tomosha qildingiz va hech narsa demadingiz. Tabiiki, bola ham bu kabi holatlarni normal sanay boshlaydi. Balki shuning uchun qiladi bu ishni va yoki boshqasini, bila olmaymiz.
Ya’ni bu holatda nima qilishimiz kerak, chiroyli holatda tushintirishimiz kerak. Yana o’zimiz amal qilmasak, bekor, hayotni hola-hola o’yniga almashtirishdan boshqa narsa bo’lmaydi.
-
Bolalarimizni hozirgi yashab turgan zamonimiz uchun emas, kelajak uchun hozirlashimiz kerak.
Hozir axborot almashinuvi shunchalik tezlashib ketdiki, bu ma’noda, butun Yer yuzini bir qishloqqa o’xshatish mumkin. Dunyoning u chekkasida nimalar bo’layotganini bir necha soniyalar ichida bilib olish imkoniyatlari paydo bo’ldi. Televizor, internet, radio va hokazolar ko’pchilik hayotining ajralmas bir qismiga aylandi. Har kuni yangi ma’lumotlar, har kuni yangi chaqiriqlar, har kuni yangi filmlar orqali - yangi hayot tarzlari. Bularning hammasi faqat bolalarnigina emas kattalarning ham dunyoqarashiga ta’sir qilmasdan qo’ymaydi. Avvallari odamlar orasida qizchalarni holasiga yo ammasiga, o’g’il bolalarni esa amaki yoki tog’asiga o’xshatishardi. Hozirchi, hozir bolalarning dunyoqarashi bilan ota-onaning dunyoqarashlari orasida juda katta farqlar ko’rinadi. Boalalar hozir televizordagi yoqtirgan ammasiga yoki televizordagi tog’asiga o’xshashsa buning hech hayron qolarli yeri yo’q, chunki ota onasi bilan dildan suxbat qurib vaqt o’tkazish bormi"¦? Amaki yoki hola bilanchi"¦? Darvoqe, elektr kelmay chiroq o’chib qolgan vaqtlarni hisobga olmasak, bolalar ulardan ko’ra ko’proq TV-bilan hamsuhbat bo’lishadi. Ularni tomosha qilarkan ichidan jo’sh urib kelgan savollariga javob topganday bo’ladi, agar javob topsa — yuragiga yaqin oladi, yana ko’rgisi keladi. Albatta ko’rgisi keladida, chunki bola o’syapti, ayniqsa axborot asri bolalari har kuni bir talay yangi "œnega?"lar-u yangi "œqanday qilib?" lar bilan duch kelishi tabiiy hol. Bularni har doim ham tiliga chiqara olmaydilar. Qani bu chaqiriqlarni avvaldan sezib, ularga javob izlagan ota-onalar?
Ba’zilar bu axborot manbalaridan foydalanishni oshpichoqdan foydalanishga o’xshatishadi. Shu pichoqdan bazilar yaxshi niyatda foydalanishsa, yomon niyatda foydalanadiganlar ham topiladi.
Bolalarimiz har o’rgangan narsasini eng to’g’risini o’rganshiga yordamlashaylik, shunday o’rgansinki, ortiq savol nazari bilan qaytib ayni masalaga taqalmasinlar. Ular tabiatan o’ta qiziquvchan, yangilikka chanqoqdirlar. Bu chanqoglikni qondirish yana ota-onaga zimmasiga tushadi.
Bu chanqoqlikni ilm bilan sug’orib, ularni ilmga qiziqtira olgan, ilmning mazasini totishni yoshligidan o’rgata olgan, buning uchun izlanib yelib yuguradigan ota-onalar naqadar baxtli.
-
Bolalarimizga inson bo’lganligi uchun bu dunyoda o’ziga hos muhim o’ringa egaligini anglatishimiz kerak. Nega?
Atrofimizdagi o’simliklar, suv, jonivorlar va hokazo, bularni agar diqqat bilan kuzatadigan bo’lsak, insonlar bor bo’lishi bilan ma’no kasb etishligini ko’ramiz. Ya’ni bularning bor bo’ib tirishi, yashab, gullab, meva solishi yoki ko’payishlari o’zlari uchun emas, aynan insonlar uchun ekanini bilishga ko’p aql kerak emas. Bularni insonlarsiz bir tasavvur qilib ko’ring-a. Mevalar pishib yetilsa-da, hech kim uzib yemasa, yer bilan bitta bo’lib uvol bo’lsa. Exx, uzumlar, anjirlar, ananas deysizmi, ... sanab adog’iga yetolmaysan. Gullar chiroyli bo’lib ochilsayu, ularga kimsa boqmasa, hidlab huzurlanmasa. Quyosh bekordan bekorga chiqib botaversa.
Demak, inson - inson bo’lganligi uchun muhim bir o’ringa ega ekanki, atrofidagi borliq unga hizmatda. Bolalar bilsinlar bu haqiqatlarni.
-
Bir yondan qaralsa, har bir insonning boshqasidan farqli ekanini ko’ramiz. Va ana shu farqlilik, shu insonni bizga boshqalardan ajraltib ko’rsatadi. Aynan shu farqli hususiyat ko’pincha hayotda o’z o’rnini topishida juda muhim, hal qiluvchi rol o’ynaydi. Sunday ekan, bolalarimizda umuminsoniy fazilatlari bilan birgalikda o’z qirralarini kashf etishiga yordam berishimiz kerak. Agar bolalarga o’zlarining muhim o’ringa ega ekanini anglata olsak, shuni his ettira olsak, ular inson bolasi qilishi mumkin bo’lgan har narsani qila olishlari mumkin, ya’ni buning uchun o’zidagi kuchni his eta boshlashadi. Ha, bu kuch har bir insonda bor(ya’ni har bir insonga berilgan), lekin uni hamma ham his eta olmaydi. Bu kuch g’ayritabiiy bir kuch emas, tabiiy bir kuchdir.
Yuqorida umuminsoniy fazilatlarni kashf etish haqida eslandi. Ular qanday fazilatlarki?
Bular insonlarning o’z Yaratuvchisiga, so’ngra insonlarga hamda Xoliqning boshqa yaratiqlariga bo’lgan munosabatidir. Endi, nega "œsingdirish" emas "œkashf etish" so’zini qo’llanganimizga to’htaladigan bo’lsak, buning bir ajoyib sababi bor, u ham bo’lsa, Alloh inson vujudini shu fazilatlarning urug’i bilan qo’shib yaratganidir. Bular insonning o’zini kelishtirishida, zamonaviy til bilan aytganda bir avans vazifasini o’tashi kerak. Axir, har bir bola musulmon bo’lib tugi’ladi, deb bizga oldindan bekorga bildirildimi? Demak har bir go’dakda musulmonlik fazilatlari bor, shu muborak avanslarni uvol qilmasdan, foydalantirishlik bilan foydalanishlik aziz ota-onalar zimmasiga tushyapti.
Menimcha, bolakay shunday tushinishi kerak:
Men bir insonman. Nima bo’lgan taqdirda ham, meni bu hayotda, atrofimdagi insonlar orasida, ota onamning oldida o’rnim bor. Bu mening ularga yoki ularning menga sevgisidan va eng avvalo inson ekanligimdandir.
Chunki, Alloh Taolo yer yuzida insonni O’ziga halifa(o’rinbosar) qilishlik bilan aziz qildi. Boshqa maxluqlarni unga bo’ysundirib qo’ydi. Va hatto, e’tibor bering, dunyoga yangi inson keltirish imkoniyatini berdi va bularning ustida javobgar qildi.
-
Bolalaringizni hech qachon haqorat qilmang!
Bu harakatingiz bilan ularning har narsaga moslashuvchan nozik qalblarida haqorat uchun joy xozirlamang-ki, boshqa birisi ham haqoratlasa, uni siz tomonizdan xozirlangan joyiga osonlikcha qabul qilib olavermasin. Va eng xatarlisi - o’zini haqoratga loyiq sanamasin.
Bolalarni har hil bo’lmag’ur "œesi-past", "œqovoq", "œto’nka", "¦"eshak" va boshqa har qanday nomlar bilan guruhlarga ajratmaylik.
Chunki, qovoqning urug’i ekilsa eshak o’sib chiqmaydi, eshakning bolasi qovoq emas, xo’tik bo’ladi. U sizning farzandingiz, biroq, undan ham avval insondir
Biz uchun ularning yaxshi bir inson bo’lishlari yetarlidir. Har kim ham olim bo’la olmas, lekin yaxshi inson bo’lishi mumkin. Ya’ni har kimning zakosi turlicha bo’lgani uchun buni to’g’ri qabul etishimiz va ularni zakosiga qarab yaxshi-yomonga ajratmasligimiz lozim.
-
Bola yurishga boshlashidan avval va boshlagandan keyin tashqi dunyo bilan qiziqishi kuchaya boshlaydi, har ko’rgan narsani qo’liga olib ko’rgisi keladi, sinchiklaydi, u narsani har turli holga solib ko’rishga harakat qiladi, yerga tashlaydi takror oladi, og’ziga soladi, turgan joydan boshqa yerga qo’yadi. Ba’zan sindiradi, yirtadi va hokazo. Bularning hammasi bolaning atrofidagi narslarni kashf etish, tanish, o’rganish zamonidir.
Bola bu yoshida o’z kuchini(imkoniyatlarini) his eta boshlaydi, har narsa qilib ko’rgisi keladi. Va harakatlari natijasida o’ziga bo’lgan ishonchi orta boshlaydi. Shuning uchun ham, bu vaqtda bola egoistik(faqat men, meniki kabi) hatti harakatlar qilishi tabiiy hol sanalishi kerak va bunga monelik ko’rsatilmasiligi kerak. Etiborli jihati shuki, bola o’zini bu vaqtda kichik dunyoqarashi sig’dirgan har ishni qila oladigan kuchga sohibdek his etadi. Shuning uchun bolani bu vaqtda hech ham qaytarmaslik kerak, aksincha o’ziga bo’lgan ishonchini asta sekin shakllana boshlashi hamda dunyoni kashf etishiga yordamchi bo’lish kerak.
Bu yoshdagi bolada iroda, aql va mantiq yuritish bor bo’lsada, bular hali juda kuchsizdir. Shuning uchun ular bilan munosabat qurishda ularga so’zlashdan ko’ra teginish(yaqin olish, bag’riga bosish va hokazolar) va uning ko’zlarining ichiga qarab tabassum qilishlar tushunarliroqdir. Bu bilan biz uni qabul qilayotganimizni sevgimizni bildirgan bo’lamiz.
Keyinroq esa bola uchun 8-9 yoshiga qadar "œTaqlid" juda muhim o’rganish vositasidir. Bolaning bilim-nasihatdan ko’ra boy tajribaga, o’rnakli hatti-harakatlarga va model bo’la oladigan insonlarga ehtiyoji bordir. Bunda besh tuyg’uning o’rni e’tibrlidir. Bular: ko’rish, eshitish, hidlash, ta’m bilish va teginish(teri sezgsi).
.....
Asosan psixolog va pedagog Fotih Qalqinchning "Okul Evda Baslar"radioeshittirishlaridan va boshqa turli manbalardan foydalanildi
-
Assalomu alaykum!
Istak, avvalo forumga hush kelibsiz!
Mavzuni kerakli va foydali ma'lumotlar bilan to'ldiribsiz!
Alloh hayrli ishlarizda bardavom qilsin!
Sizdan iltimos malumotlarni qaerdan olganiz haqida ham yozib o'tsangiz! Sizdan yana yaxshi postlar kutib qolamiz! Alloh rozi bo'lsin!
-
Assalamu alaykum!
Rohatoy, istak, Alloh sizlardan rozi bo'lsin!
Judayam kerkali ma'lumotlar ekan.
Alloh dunyo va oxiratingizni obod qilsin!
Yana shunday ibratli postlar kutib qolamiz.
-
Istakning bundan avvalgi postlarida asosan psixolog va pedagog Fotih Qalqinchning "Okul Evda Bashlar" radioeshittirishlaridan(ayniqsa, unda keltirilgan voqeiy misollardan) va boshqa turli manbalardan foydalanildi.
-
Assalomu alaykum!
Bolajonlar uchun qiziqarli o'yinlar, islomiy tarbiyaga oid, aqlni charhlovchi o'yinlar, bolajonlarga dinni tushuntirishda yo'rdam beradigan ko'pgina malumotlarni quyidagi saytdan olishingiz mumkin!
http://www.bolajon.com/
-
Bolachalar biror narsa bilan mashg’ul bo’lganini ko’rsak, biz "žular o’ynashyapti"œ deymiz. Aslida bu ularning kichik dunyosida biz tushungan o’yindan anchagina farqli narsadir. Bu joyda bitta narsa muhim, bolalar uchun har hil chiroyli o'yinlarni ko'paytirish kerak. Biz kattalar o'yin o'ynasak, o'yin chog'ida deyarli yangi narsa o'rganmaymiz, va eng muhimi asosan dam olish vositasi deb ko'ramiz. Lekin bolalar o'yin chog'ida ko'p narsa o'rganadi, va jiddiy bir mashg'ulot sifatida qarashadi.
Oddiy misol:
Bolangiz o’zicha o’ynayotganda bir kuzating uni qanchalik jiddiy yondoshayotganini ko’rasiz. Endi o’zingizni tasavvur qiling, siz huddi shu darajadagi jiddiylik bilan bir ish bilan mashg’ulsiz, sizga birortasi halal bersa, yoki ishlayotgan narsangizni olib qo’ysa, qanaqa holatga tushasiz?
Qanaqa holatga? ???
-
Bolalaringiz bilan munosabatda, bundan keyingi 1-chi oy uchun ushbu shartlar qo'yilsa:
1. Bolani hech qaytarmaslik.
2. Ayb ishlariga va hatolariga urg'u bermaslik.(o'xraymaslik, olaymaslik, baqirmaslik, urishmaslik ....)
3. Faqat va faqat yutuqlarini davomli ravishda izlash, va yutuqlaridan hursandlikni(aslo, narsa berib emas) bildirish. Yutuqlarini o'zlariga bildirish.
(tabassum qilish, Borakalloh deyish, aslida sen bundan ham ko'ra mukammalrog'ini qila olasan, Yashavor, ..., Ey Allohim mani bu bolamga yana chiroyli narsalarni ber!)
4. Bir biri bilan va boshqalar bilan aslo solishtirmaslik.("Sen shu boladaqa bo'la olmaysanmi"- kabi so'zlarni umuman qo'llanmaslik)
Bu shartlar kattalarga anchagina og'ir yukni yuklaydi, qaytarmasdan qanday qilib ta'lim-tarbiya qilish mumkin, degan savol ustida turli holatlar ustida bosh qotirishga va o'z ustida ishlashiga, izlanishga majbur qiladi. Alabatta o'zi ustida ishlashi yaxshi natijalar bera boshlaydi.
Nega birinchi oy uchun bu shartlar? - menimcha keyingi oylarda o'zlari guvoh bo'lishadiki, buni davom ettirish kerak!!! Ikkinchidan agar og'ir shart qisqa zamonga qo'yilsa shartni ko'tarish, qabul qilish oson :).
Har hil oila va har hil muhitlar bor. Bir yerda imkon bor, birida esa yo'q deyish mumkin. To'g'ridir.
Bu bir taklif holos, albatta kimdir bundan ko'ra birmuncha chiroyliroq imkoniyatlarga ham ega bo'lishi mumkin.
Tanqidiy mulohazalardan hursand bo'lamiz!!!
-
Chiroyli mo'min bo'lishning alomatlaridan biri o'zi uchun yaxshi ko'rib istagan narsasini boshqa yaqini uchun ham istashi, ho'sh, biz bunga qanchalik ahamiyat beryapmiz.
Avvalgi postda "Har hil oila va har hil muhitlar bor" deb yozgandim, o'sha har hil muhitning bizga qaragan tomoni ham bor. Bu muhitdagi o'rnimiz(mas'uliyat ma'nosida) bizning imkoniyatlarimiz, ilmimiz, tajribamiz, va dunyoqarashimizning qanchalik kengligiga qarab belgilansa kerak.
Odam yaxshi bilmagan narsasiga qarshi chiqsa unga hayron bo'lish yoki qizishga hech asos yo'q, aytmoqchimanki, biz internetda va boshqa manbalarda bir qancha foydali ma'lumotlarga duch kelamiz, ajabo, ularni yaqinlarimiz bilan ham baham ko'ramizmi, qay tarzda, qanchalik?
-
Bularni hayotimizga olib kirishimiz, borini esa rivojlantirishimiz uchun bir narsa juda muhimdir.
ISTAK.
Menimcha bu kishining bir narsadan qanchalar umidli ekaniga bog'liq, umidning darajasi esa ishonchga. Ya'ni bir narsaga ishonmasangiz unga bog'liq biror narsadan umid ham qilmaysiz.
Biz rost istashimiz, istagimizda yolg’on bo’lmasligi lozim. "œE, qo’ysangchi" deydi balki, shu yerda shaytoni lain, "œistakda ham yolg’on bo’ladimi?". Ha! Bo’larmish. Bir do’ppini yonimizga qo’yib, vijdonimizga quloq tutsak, ko’nglimizdagi "œMEN HAM ISTAYMAN" deganimiz hayqiriqmi yoki ingrash ekanini farqiga boramiz??
Istagimiz darajasini baholash uchun boshqa istaklarimiz orasida nechanchi o’rinda tutayotganimizga qarashimiz yetarlidir.
Biz har doim hato bilan yonma yonmiz. Yaratgan esa bizga nima muhim-u, nima keraksiz ekanini eng mukammal bilishlik bilan biladi. Yetarki, biz unga yo’nalaylik. Uning bizga nimalar deganiga e’tibor beraylik.
Har narsaning Egasi bo’lgan Zot, shu "œROST ISTAK"ning ham egasidir. Demak, Unga yo’nalamiz, Undan so’raymiz. Faqat, "¦.
ROST SO’RASHLIK bilan!
-
Farzandingizning tili kalimaga juftlangan kundan boshlab, uning ongiga quyidagi uch muborak jumlani quymog’ing farzdir: "œASSALOMU ALAYKUM", "œBISMILLAHIR ROHMANIR RAHIYM", "œALLOHU AKBAR".
Abu Lays Samarqandiy.
Bugungi kunda jamiyatimizning yuzini qora qiluvchi pastkashlar, yomonlar, beboshlar, o’g’rilar, giyohvandlar va nashavandlar"¦ KECHA TARBIYALARIGA E’TIBOR BERILMAGAN BOLALARDIR.
Bolalarni pisand qilmagan milattlar inqirozi ularni yot qo’llarga va yot madaniyatlar ixtiyoriga berib qo’yganlari sababliki, ulardan ayrilishga mahkumdirlar.
Abdulla Avloniy.
-
Ma’naviy tarbiya kerak.
Bolamiz yo’talsa, istmasi ko’tarilsa, darhol do’xtirga chopamiz. Yarim kunda ham, yarim tunda ham. Moshina kerak bo’lsa, moshina, vaqt kerak bo’lsa, vaqt, pul kerak bo’lsa, pul, tanish kerak bo’lsa, tanish topiladi. Nima qilib bo’lsa-da, bolamiz tanasidagi darddan halos bo’lishi kerak. Farzandimizdan ko’ra, biz ota-onalar ko’proq aziyat chekamiz. Dilbandimiz sog’aygach esa, azoblar bir zumda tarqaydi. Xotirjam tin olamiz.
Ammo farzandimizning ahloqi dardga chalinsa, nima yo’l tutamiz? Ahloqiy istmasi ko’tarilsa, qanaqa chora ko’ramiz? Tili qiyshaysa — gap qaytarsa, ko’ngli aynisa — hurmatsizlik ko’rsatsa, qulog’i og’risa — itoatsizlik qilsa, UNING DAVOSIGA QANCHALIK SHOSHILAMIZ?! To’g’risi, ko’pchiligimiz farzandlarimiz ahloqi buzilganda (masalan, onasiga gap qaytarsa, qo’shniga o’qraysa, yolg’on so’ylasa) tanasiga dard kirganchalik tashvishlanmaymiz. Holbuki, ma’naviy dard jismoniy darddan og’ir bo’lsa, og’ir, ammo yengil emas. Shunday ekan, farzandining oyog’i cho’loq, qo’li maymoq, tili soqov, ko’zi g’ilay bo’lishini istamagani kabi, har bir ota-ona zurriyotlarining ma’naviy-ruhiy-ahloqiy tomondan ham salohiyatli bo’lishi uchun o’z vaqtida qayg’ura bilmog’i kerak"¦
M. Quronovning "œOtalar kitobi"
asosida tayorlandi.
-
Assalomu alaykum!
Dadajon, 10$ berib turaolmaysizmi?
Ishdan kech qaytgach, charchagan ota eshikni oldida 5 yoshli o‘g‘li uni kutayotganini ko‘rdi.
"œDada, sizga bir savol bersam maylimi?"
"œHa, albatta, nima savol ekan?" javob berdi ota.
"œDada, siz bir soatda qancha pul ishlaysiz?"
"œBu seni ishing emas! Qayerdan olding bunaqa savolni?" dedi jahli chiqib ota.
"œMen shunchaki bilmoqchiman. Iltimos, ayting, bir soatda qancha topasiz?" hech qo‘ymadi bola.
"œJuda ham bilging kelayotgan bo‘lsa, men bir soatda $20 ishlab topaman."
"œUnda," dedi bola boshini yerga egdi va yana unga qarab, "œDada, sizdan $10 olib tursam bo‘ladimi?"
Ota g‘azablandi. "œAgar men qancha pul topishimni bilishing shunchaki bir ahmoqona o‘yinchoq yoki boshqa bir bo‘lmag‘ur narsa sotib olish uchun kerak bo‘lsa, u holda darhol xonangga kirib joyingga yot! Nima uchun bunday o‘zboshimchalik qilganing haqida o‘yla. Men kuni bilan uzoq, og‘ir soatlar mehnat qildim va bunday o‘yinqaroqlikka vaqtim yo‘q."
Bolakay indamay xonasiga kirib ketdi va ketidan eshikni yopib qo‘ydi. Ota o‘tirib, o‘g‘lining bergan savolidan g‘azabi qaynardi. Qanday qilib u shunchaki pul olish uchun bunday savollar berishga jur'at etdi. Bir soatlardan keyin, ota tinchlandi va o‘g‘liga qattiq gapirib qo‘yganiga afsuslana boshladi. Balki u rostdan ham $10 ga arziydigan narsa olmoqchidir, undan tashqari u mendan ko‘p pul so‘ramaydi, deb o‘ylardi u. Ota o‘g‘lining xonasi oldiga kelib eshikni ochdi. "œO‘g‘lim uxlayapsanmi?" sekin so‘radi u.
"œYo‘q dada, uyg‘oqman," javob berdi bola.
"œMen o‘yladim, balki avval senga qattiq gapirib qo‘ygandirman," boshladi ota. "œBugun kun uzun bo‘ldi va men charchaganim uchun senga ozgina jahl qilib qo‘ydim. Mana sen so‘ragan $10."
Bola o‘rnidan turdi va quvonganidan "œRahmat dadajon!" deb qichqirdi. Keyin u yostig‘ini tagiga qo‘lini tiqib, boshqa g‘ijimlangan pullarini chiqardi. Ota, o‘g‘lining bergan pulidan tashqari pullari borligini ko‘rib, yana jahli chiqa boshladi. Bolakay shoshilmay pulini sanab, otasiga qaradi.
"œPuling bor bo‘lsa, mendan nega pul so‘rading?" g‘azablandi ota.
"œChunki bor pulim yetarli emas edi, lekin endi yetarli," javob berdi bola. "œDadajon, meni endi $20im bor... Bir soat vaqtingizni sotib olsam bo‘ladimi?"...
IslomUz forumidan olindi. (http://forum.islom.uz/smf/index.php?topic=5825.0)
-
FARZAND TARBIYASI
Bolaning tili chiqishi bilan unga avvalo kalimai tayyibah — La ilaha illallohu Muhammadur rasulullohni o‘rgatish lozim. "œOyat-al kursiy"ni va "œHashr" surasining oxiridagi "œHuvallohullaziy..." deb boshlangan uch oyatni o‘rgatsa, Alloh taolo o‘sha farzandni doimo xayrli ishlar qilishga muvaffaq qiladi. Shunday tarbiya bergan ota-onaga farzandining yaxshi, xayrli amallaridan savoblar beriladi. Aksincha, u sodir etgan yomon amallarga ota sherik bo‘lmaydi.
Farzand yetti yoshga kirganda namoz o‘qishga buyursin. Agar o‘n yoshgacha namoz o‘qimasa, hadisi sharifga muvofiq, urib bo‘lsa ham namoz o‘qitish lozim. Shunda balog‘atga yetguncha besh vaqt namoz o‘qishga ko‘nikib boradi.
O‘n yoshdan o‘g‘il va qiz bolalarning yotoq joylarini boshqa qilish kerak.
-
Ota-ona farzandlar bilan muomala qilishda, jumladan, hadya berish, erkalash, lutf va mehribonlikda adolat qilib, barchalariga bir xil munosabatda bo‘lishi shart. Mabodo farzandlaridan birortasini ayricha sevsa ham, buni boshqalariga sezdirib, ularning ko‘nglini cho‘ktirmasligi lozim.
Biror narsa olib kelsa, birinchi qizlariga, keyin o‘g‘illariga ulashsin. Chunki qizlarning qalbi o‘g‘il bolalarga qaraganda nozik va ta’sirchan bo‘ladi. Rasululloh sallallohu alayhi vasallam: "œKim qiz bolalarni xursand qilsa, Allohdan qo‘rqib yig‘lagandek bo‘ladi va kimki Alloh taolodan qo‘rqib yig‘lasa, Alloh taolo uning badanini do‘zax o‘tiga harom qiladi", deb marhamat qilganlar.
Farzand ulg‘ayib aqlini taniy boshlagach, unga Qur’on, farz, sunnat va boshqa din ilmi va odobidan ta’lim bersin. Agar o‘zi qodir bo‘lmasa, Imomi A’zam mazhabiga oid komil ustozga berib, zaruriy ilmlardan boxabar qilsin.
-
O‘g‘il bolalarga suzish, kamon otish, ot minish kabi yigit kishi uchun vatan himoyasida, jangda, musofirchilikda zarur bo‘ladigan hunarlarni va yana biror bir kasbni o‘rgatishi, qiz bolalarga pishirish, chevarchilik va shunga o‘xshagan ro‘zg‘or uchun zarur ishlarni o‘rgatmoqlari lozim. Zero, kasb-hunar o‘rganmoq o‘tgan anbiyo-yu avliyolarning sunnatlari bo‘lib, insonni faqirlik va muhtojlikdan qutqaradi.
Yana farzandlarga kasb-hunar bilan topilgan halol rizqlardan yedirmog‘i vojibdir. Ular voyaga yetganlari zahoti o‘zlariga mos qalliq topib, oilali qilsinlar. Aks holda ulardan biror gunoh sodir bo‘lsa, Alloh asrasin, ota-ona farzandining shu gunohiga sherik bo‘ladi.
Xulosa qilib aytganda, Alloh taolo ota-onaga farzandlarni gunohdan pok va Islom fitratida omonat qilib bergan, o‘z navbatida ota-ona ham bu omonatni pok va bexiyonat Alloh taologa havola qilmoqliklari lozim.
-
Hadisi sharifda ta’kidlanganidek: "œSizlarning har biringiz oilangizga cho‘pon kabisizlar. Har biringiz hamma farzandlaringizga va ayollaringizga javobgar bo‘lasiz". Shu bois ota-ona Alloh taolo oldida mas’ul bo‘lmaslik uchun, farzandlarining dini va obro‘sini saqlashi kerak. Buzuq aqida va nojo‘ya oqimlarga kirib qolmasliklari uchun Ahli sunnat val jamoat aqidasi, hazrati Imomi A’zam rahmatullohi alayh mazhabi va naqshbandiya tariqati ta’limoti asosida tarbiyalashi zarur.
Er o‘z xotin va farzandlari bilan ochiq chehrali, saxovatli, marhamatli, muloyim holda, doim xursandchilik bilan hayot kechirishga harakat qilsin. Payg‘ambar sallallohu alayhi vasallam: "œSizlarning eng yaxshiroqlaring, o‘z ahliga yaxshi muomala qilganlaringdir. Men ahlim uchun yaxshi muomala qilishda sizlarning yaxshiroqlaringizman", deb marhamat qilganlar.
Ota-ona mehr-shafqat yuzasidan farzandlarini o‘psinlar. Bu haqda Rasululloh sallallohu alayhi vasallam: "œFarzandlarni ko‘p o‘pinglar, albatta sizlar uchun har bir o‘pganda jannatda bir daraja bor", deb marhamat qilganlar.
-
Rivoyat qilishlaricha, hazrati Umar raziyallohu anhu bir kishini amaldor qildilar. O‘sha kishi bir yumush bilan kelganda Amirul mo‘’minin farzandlaridan birini quchoqlariga olib, o‘pib-erkalab o‘tirar edilar. Xalifai zamonning bu ishlaridin hayratda qolib dedi: "œMening ham bolalarim bor, ammo ularni hech qachon o‘pgan, erkalagan emasman". Shunda hazrati Umar roziyallohu anhu: "œModomiki, o‘z bolalaringga, yoshlarga rahm-shafqating yo‘q ekan, kattalarga rahming qaerdan kelsin", deb u amaldorni darhol bo‘shatib yubordilar.
O‘rni kelganda aytish kerakki, qiz bola balog‘atga yetgandan so‘ng otasi va bolig‘ og‘a-inilari bilan o‘pishib ko‘rishishdan tiyilsin. Mahramlar bilan qo‘lma-qo‘l so‘rashish kifoya.
Onalar ham balog‘atga yetgan o‘g‘illari bilan o‘pishib ko‘rishmasin. Aks holda bunday paytda tasodifan shahvat paydo bo‘lib qolsa, xunuk oqibati haqida kitoblarda juda og‘ir hukmlar keltirilgan. Qarindoshlardan tog‘a va amakilar ham shu hukmda. Ammo ayollar boshqa qarindoshlar bilan qo‘l berib so‘rashishlari mumkin emas.
-
Aksar kitoblarda ayollarning nomahram erkaklarga salom berishlari ham ta’qiqlangan. Rasululloh sallallohu alayhi vasallam ayol kishining nomahramlar bilan ko‘rishishini qat’iyan man’ qilganlar. Shuningdek, begona ayolga nazar qilishni "œShaytonning zaharli o‘qlaridan bir o‘q", deya zararli va ofatli ekanligiga ishora qilganlar.
Alisher Navoiy hazratlari "œArbain hadis"da (qirq hadis sharhi) yuqoridagi hadisi sharifni shunday sharhlaganlar:
Solma ko‘z, kimsa bo‘lsa nomahram,
Garchi nafsing topar nazzorada sud.
Ki nazarkim harom, shaytonning —
Navokidir valek zahrolud.
Ota doimo farzandlariga tabassumli, ochiq yuzli bo‘lsin. So‘zlaganda, muboh bo‘lgan o‘yinlarda ularga erkinlik bersin va ularning haqiga doimo xayrli duo qilsin. Hadisi sharifda aytilishicha: "œOtaning farzand haqiga qilgan duosi payg‘ambarlarning o‘z ummatlariga qilgan duosi kabidir".
-
Ona ham duo qilishga haqliroq. Chunki Rasululloh sallallohu alayhi vasallam: "œOnaning duosi tez ijobat bo‘ladi", dedilar. Ashobi kirom so‘radilar: "œNima uchun shunday, yo Rasulalloh?" Rasuli akram: "œChunki ona otaga nisbatan mehribonroqdir. Rahmli va mehribonning duosi bekor ketmaydi", deb javob berdilar.
Ota-ona farzandlarini aslo duoibad qilmasin, qarg‘amasin. Chunki ularning xayrli duolari kabi, qarg‘ishlari ham tez ijobat bo‘ladi. Agar shunday bo‘lib qolsa, Alloh asrasinki, farzand badxulq, badkirdor bo‘ladi. O‘z navbatida, farzandlar ham ota-onalarining ranjishlariga, noroziliklariga, qarg‘ishlariga sabab bo‘ladigan amal va harakatlardan astoydil tiyilishlari lozim.
Rivoyat qilishlaricha, bir kishi Abdulloh ibni Muborak huzurlariga kelib, o‘g‘lining beodob va badkirdorligidan shikoyat qildi. Abdulloh ibni Muborak so‘radilar: "œUni duoibad qilganmiding?" U kishi tasdiqlab, bosh silkidi. Shunda hazrat: "œSen o‘zing uni buzib qo‘yibsan", deb u kishini malomat qildilar. Otaning nasihat, ta’limu tarbiyasi farzandga ta’sir qilmoq uchun, avvalo, o‘zi ham solih bo‘lmog‘i lozim.
-
Kishi birovning farzandiga ziyon yetkazmasligi, yomonlik qilmasligi kerak, chunki uning zarari zamonlar o‘tib, o‘z farzandlariga qaytishi mumkin. Masalan, hazrati Yusuf alayhissalomga akalari yomonlikni ravo ko‘rdi, quduqqa tashlab ketdi. Oqibatda necha zamonlar o‘tib, o‘zlarining farzandlari Fir’avn qo‘liga asir tushdi.
Ota farzand boshida sihat-salomat hayot kechirib turgani uchun Allohga shukrona qilib, yetim va mazlumlarning ko‘z yoshi to‘kilishidan saqlasin va ularga rahmu shafqat qilib, boshlarini silasin, bu ish bag‘ritoshlikni uzoqlashtiradi. Shuningdek, muhtojlarga nafaqa va xayru ehson qilsinki, mukofoti jannatdir, inshaalloh.
Nikoh va oila risolasidan.
-
Assalomu alaykum!
Islomda qizlar tarbiyasiga oid yaxshi ma'ruzani shu yerdan yuklab olishiz mumkin:
http://islom.ziyouz.com/index.php?option=com_remository&Itemid=0&func=fileinfo&id=3
Yorqinjon qori ma'ruzalari. Qizlar tarbiyasigaoydasiga oid yaxshi ma'ruza.
-
Ibn Qoyyim al-Javziya rahimahullohning
"œTuhfatul mavdud bi ahkomil mavlud" nomli kitobidan olindi
Farzand ulg’aya boshlaganda.
al-Hamdu-Lillaahi Rabbil-'Aalameen was-Salaatu was-Salaamu 'alaa Ashrafil-Anbiyaa.e wal-Mursaleen, wa ba'd:
Go’dak g’oyatda muhtoj bo’lgan narsalardan biri uning hulqiga e’tibor bilan qarashdir. Zero u yoshligida tarbiyachisi o’rgatgan hulqlar bilan o’sib ulg’ayadi. Jumladan, tajanglik, achchiqlanish urushqoqlik, shoshqaloqlik, yengiltaklik, pala-partishlik, qo’rslik, ochofatlik kabi odatlar borki katta bo’lganda bularni tashlash qiyin bo’ladi va bu hulqlar unda mustahkam o’rnashgan sifat va hay’atlarga aylanib qoladi. Garchi bulardan juda hushyor bo’lib yursa ham, bir kuni albatta uni sharmanda qiladi. Shu tufayli aksar odamlarni egri hulqlar bilan topasiz. Bu narsa ular o’sib ungan tarbiya natijasidir. Shuningdek, bola esini taniganda uni laxv (bema’ni) , botil va qo’shiq majlislaridan, bid’at va yomon gap-so’zlardan uzoq qilish vojibdir. Agarda bular uning quloqlariga ilashib qolsa, ulg’ayganda undan ajralishi qiyin, og’ir bo’ladi va bulardan uni halos qilish valiysiga qiyin kechadi. Zero odatlarni o’zgartirish eng qiyin ishlardandir. Uning sohibi ikkinchi bir tabiatni paydo qilishga muhtoj bo’ladi. Tabiat hukmidan chiqish esa, o’ta og’irdir.
Bolaning valiysi uni boshqalardan narsa olishdan juda yiroq saqlashi kerak. Bola qachon olishga odatlansa , bu unga tabiat bo’lib qoladi va berish emas, olishga o’rganib ulg’ayadi. Bolani berish, ulashishga odatlantirish lozimdir. Qachonki valiy (birovga) narsa bermoqchi bo’lsa, bolani qo’li orqali bersinki, bola berish halovatini tuysin. Bolani yolg’onchi va hiyonatchi bo’lishidan juda qattiq saqlash kerak. Agarda valiy bolaga yolg’on va hiyonat yo’lini qulaylashtirib qo’ygudek bo’lsa, uning dunyo va ohirat saodatini barbod etgan, uni hamma yahshilikdan mahrum etgan bo’ladi.
Bolani yalqov, bekorchi, erinchoq va rohatda bo’lishga qo’yib qo’ymaslik, balki uni bularning ziddi bilan tutib turmoq kerak. Unga faqat qiladigan mashg’uloti uchun nafsi va badanini jamlab oladigan darajada dam bermoq kerak. Zero dangasalik va bekorchilikning yomon oqibatlari bordir. Insonlarning eng rohatlisi, eng toliqqanidir, insonlarning eng toliqadigani eng rohatdagisidir. Dunyo sardorligi va ohirat baht-saodatiga faqat toliqish ko’prigidan o’tiladi. Yahyo Ibn Abu Kasir dedilar: - "œIlmga jismning rohati bilan erishilmaydi".
Bolani kechaning oxirida uyg’onishga odatlantiriladi. Bu g’animatlar taqsimlanadigan, sovrinlar ulashadigan palladir. Kimgadur kamroq, kimgadur ko’proq ulush tegadi, yana kimdir bebahra qoladi. Bola qachon yoshligida odatlanib olsa, katta bo’lganida bu unga qulay bo’ladi.
Narsa berishda bolalar o’rtasida adolat qilish.
"œSunan"kitoblari, "œMusnadi Ahmad" va Ibn Hibbon "œSahih" larida Nu’mon ibn Bashir Raziallohu anhudan rivoyat qildilar:
Rasululloh Sallallohu Alayhi va Sallam dedilar: -"œFarzandlaringiz o’rtasida adolat qilinglar". (Sahih hadis)
Imom Muslim rivoyat qildilar. Bashir Raziallohu anhuning ayollari: "œMening bolamga hizmatkor sovg’a qiling va bu narsaga Rasululloh Sallallohu Alayhi va Sallamni guvoh qiling", dedi. Basher Raziallohu anhu Rasululloh Sallallohu Alayhi va Sallamni oldilariga keldilar-da : "œFalonchining qizi ( ayollarini aytyaptilar) uning o’gliga hizmatkor tuhfa etishimni so’rayapti"¦", dedilar. Rasululloh Sallallohu Alayhi va Sallam: "œ uning aka-ukalari bormi?", deb so’radilar. "œha" dedilar. "œUlarning hammalariga bunga berganingdek sovga berdingmi?", deb so’radilar. "œyoq", deb javob berdilar. Rasululloh Sallallohu Alayhi va Sallam: "œBunday qilish yaramaydi, men faqatgina haq narsaga guvohlik qilaman", dedilar.
Imom Ahmad rivoyatlarida Rasululloh Sallallohu Alayhi va Sallam: "œ Meni javrga guvoh qilma, albatta bolalaringning sendagi haqqi ular orasida adolat qilishingdir", dedilar.
Bayhaqiy rivoyat qiladilar. Anas Raziallohu anhu dedilar: "œ bir kishi Rasululloh Sallallohu Alayhi va Sallam birga utirgan edi, uning o’g’ilchasi kelib qoldi va u o’glini o’pdi-da, bag’riga olib o’tkazdi. Keyin uning qizchasi keldi, u qizchasini oldi-da, yoniga o’tqazdi. Rasululloh Sallallohu Alayhi va Sallam "œ Sen ular o’rtasida adolat qilmading", dedilar.
Salaflar bolalarini o’pishda ular o’rtasida adolat qilishni yaxshi korishar edi.
Manba (http://www.sofislom.com)
-
http://www.ayol.uz/index.php?option=com_content&task=view&id=69&Itemid=57
Farzand tarbiyasiga oid ajoyib ma'lumotlar, maqolalar bilan shu yerda tanishishingiz mumkin.
-
Din zaruratlarini bilib bola tarbiyalash usulini bilmoq, oz bo’lsa-da, o’qishga va yozishga o’rganmoq xotinlar uchun lozim ishlarni hamda yaxshi va buzuq xulqlardan xabardor bo’lmoq xotinlarning vazifalariga kiradi. Xotinlarning alloma yoki da’vo vakili bo’lmoqlari, muhandislik qilishlari yoki popukli uqalar, ipagu haqiqlarga bezanib, to’yu ziyofatlarda yurishlari — dinimiz talabiga ko’ra matlub bo’lgan narsalar emas, balki o’zlariga omonat etilgan bolalari hamda o’zlariga mos xizmatlarini qusursiz ado etishlari lozim.
Bola tarbiyasi hifz — i sihhatu ilm — i axloq, ilm — i ruhu shariat qoidalaridan ko’p narsalar bilishga va ko’p tajribalar hosil qilishga zarurat bo’lganidan qisqacha bo’lsa ham, bu narsalar haqida bir qadar ma’lumot berish va shu ma’lumotni kundan — kunga orttirib borishga tirishmoqlik xotinlar zimmasidagi vazifalardandir. Bolani vaqtida uxlatish, zaruratga qarab yuvintirish, kiyimlari va tanasini pok tutish, go’zal xulqlarga odatlantirish, atak — chechak qilishdan boshlab, to tili chiqqunga qadar alohida e’tibor berish lozim.
Bola tarbiyasi yomon niyat va qo’pollik bilan emas, balki sabr — toqat, mehribonlik, shafqatu sezgirlik bilan bo’lishi kerak. Bundan esa bolani tizginsiz hayvon kabi o’z holiga qo’yish lozim degan gap chiqmaydi. Zarar bilan foydani ayira olmagan yosh go’dakni nazoratsiz tutish katta xatolikdir. Balki uni qattiqlik bilan yumshoqlik o’rtasida adolat bilan tarbiya qilmoq kerakdir.
-
Onasining buyruqlariga jazo yoki tanbehdan qo’rqib emas, balki hurmatli homiysiga ishonmog’iyu komil sevgani sababdan itoat etgan bola adolat bilan tarbiyalangan bo’ladi. Adolat o’lchovi budir: ota — onaga itoatni, dinga hurmatni, tug’ishgan qarindosh — urug’lar, yaqin — yiroq hamda elu yurt, xalqini sevishni, har bir kattayu — kichik bilan yaxshi muomalali bo’lishini bolalarning qonlariga sut bilan singdirmoq lozim.
Bu kabi ishlar ota hamda yaqin qarindoshlar zimmasida bo’lsa —da, ammo ulug’ ma’suliyat xotinlar ustiga tushadi.
Buyuk bir zot: "œhar bir xotinning aqlini o’lchamoqchi bo’lsangiz, uning qo’l ostidagi bolalariga boqing!" degan ekan. Ko’chada yurgan yoki ba’zan uylarga borgan vaqtimizda farishtalarga duch kelganimiz kabi tarbiyasizlarini ham ko’ryapmiz. Bunday tarbiyasiz bolalar ko’ngillarimizni naqadar hasratga to’ldiradilar. Bularning bunday badbaxt bo’lishlariga onalarning ham yomon tarbiyalarining asari borligi xotiramizga kelganda hasratimiz yanada oshadi.
-
Har bir so’ragan narsasini, xususan, yig’lab so’ragan vaqtida berish va hech bir so’ziga quloq solmaslik, haddan tashqari taltaytirib o’stirish, sevish, har bir qilig’ini maqtab turish, ziynatli narsalar kiyishga, har vaqt lazzatli taomlar yeyishga odatlantirish bola xulqini buzish uchun eng ta’sirli sabablardir.
Bolaga yalqovlikning yomon illat ekanini tushuntirmoq, intilish va g’ayratning kamolot ekanini bildirmoq, o’zidan ulug’ bo’lganlarni hurmat etmoqni va kichiklarga marhamatli bo’lmoqni o’rgatmoq, ko’nglidan hasadu duhsmanlik, takabburlik, g’iybat va yolg’on so’zlamoq kabi buzuqlik zirapchalarini chiqarib, ular o’rniga Alloh muhabbatiyu, sabot, iqtisodu adolat urug’lari sochmoq bolaning go’zal xulq — atvorli bo’lmog’iga sababdir.
-
Xotinlarning vazifalari bu ravishda ma’lum narsalar bo’lgani, ko’plarida bolalarining xushxulq va tarbiyali bo’lishlarini orzu etganlari holda, tarbiya usulidan xabarsiz bo’lganlaridan nuridiydalari bo’lgan bolalariga yomon ta’lim berurlar. Chunki ta’lim bolalarga: "œunday bo’ling, bunday bo’ling" deb buyurish va yomonlikdan tiyish bilan chegaralab qo’yishgina emas, balki ulug’larning barcha harakatlari orqali yoshlarga dars berishdan iboratdir. Fe’l — atvor bilan ta’sir ko’rsatish til bilan bo’lajak darslarga nisbatan ta’sirliroq bo’ladi.
Garchi xotin bolasiga tili bilan go’zal narsalar o’rgatsa — da, fe’li yomon bo’lsa, u yomon xulq o’rgatuvchi sanalur. Zero, yosh bolalar ota — onalaridan ko’rgan narsalariga taqlid etadilar. Ota — onaning xulqlari bolalar uchun misoli tabiat hukmidadir. Bolalar ko’z o’ngida buzuq va nojo’ya ishlarni qilish ularga ham o’shanday ishlarni o’rgatmoqning o’zidir. Mastlik aravasiga chiqib olib bolasiga ot jilovini tutqazib, bozordan qaytib keluvchi ota qanchalik jonsiz yog’och kabi harakatsiz qaytar bo’lsa —da, bolasiga: "œEy, bolam! Men kabi, ichimlik ichmakni odat qil! Bu dunyoga kelib yor — birodarlarim orasida sharafli bir kasbga ega bo’la olmaganim kabi, sen ham badbaxt o’laroq umr kechir!", deya axloqsizlikni o’rgatadi. Bunday ikki oyoqli hayvonning bolasi ulg’ayganida to’rt oyoqli hayvon bo’lishi tabiiy. Yomon xulqlar otadan o’g’liga ushbu sabablar bilan meros qolur. Bir — birining hurmatini bajo keltirmagan ota — onalarning bolalari ham hech kimni hurmat etmaydilar. Zero ular bu yomon amalni o’z ota — onalaridan o’rganadilar. Agarda bir ota bolalari ko’z o’ngida onalariga qo’l ko’tarsa yoki onalar otalarga qarab baqirsa, bolalari qoshida bularning hurmatlarining qadri qolmas.
Ma’rifatli onalar, dindoru insofli xotinlar tarafidan tarbiyalangan odam bolalari go’zal xulqli, shodu g’ayratli, to’g’ri fikrliyu sog’ tanli, oliy tabiatliyu har turli xayrli ishlarga tayyor bo’ladilar. Manglaylarida ham: "œbizlar kelajakning otalari, millat otalari, millatning homiy va xodimlarimiz. Janobi Alloh bizga doim yordamchi bo’lur", deya yozilgandir"¦
"œOila saboqlari"
Rizouddin ibn Faxruddin
-
Bolajonlar tarbiyasida foyda beradigan inratli va hikmatli so'zlar.
"œBolani toza Islom fitratida o'stirishi uchun ilk tadbir uni halol luqma bilan taomlantirmoqdir". (Imomi G'azzoliy)
"Bolaning yoshi o'ngga yaqinlashganda, nomahram ayollar yonida o'tirish mumkin emasligini anglat." (Saddi Sheroziy )
"Bolalarning uyatchan bo'lishi, ularning kelajakda yahshi fe'l-atvor sohibi bo'lishidan hushhabardir". (Imom G'azolliy.)
"Bolani kichkinaligida bilim ber, yahshi ishlari uchun mukofot ber, yomonlarini yomonligini tushuntir". (Saadi Sheroziy)
"Farzandlaringizga tilini tiyishni o'rgating. Gaplashishni o'zi ham o'rganib oladi". (Benjamin Franklin. )
Farzand tarbiyasida aqlingizni ishlating (o'git bering), foyda bermasa qalbingizni ishlating (duo qiling), u ham foyda bermasa qo'lingizni ishlating.
Farzandini birovning yonida kamsitgan va jazolagan ota, uni isyonchi va sevgidan mahrum qilib o'stiribdi.
Farzand guyo oq qog'ozga o'hshar. Uni yahshi yozuvlar bilan to'ldirish esa ota-ona va ustozning vazifasidir.
Farzand ta'minoti otadan, tarbiyasi esa onadan kutiladi.
www.bolajon.com dan olindi.
-
Ota-onalar vazifasi
Ulug’ xaqlarning ulug’i ota-ona ustida bo’lgan bola haqqidir. Bola haqqi uchun ota-ona yoki bular o’rnida bo’lgan valiylar dunyo-yu oxiratda mas’ul bo’lurlar. Shuning uchun bu xaqlarni bilmoq va zarur vaqtda ado etmoq farz bo’lar. O’rgatilmagan ot arava tortarga ham, omoch sururga ham yaramagani kabi, tarbiya berilmagan bola ham biror ishga yaramas. Inson tarbiya berilsagina inson bo’lar.Ammo tarbiya berilmasa, vahshiy hayvondan-da tuban bir jonivor bo’lib qolar.Bola yosh vaqtida har turli tarbiyaga qobul bo’lganida bu vaqt ulug’ g’animatdir.Shuning uchun bolani vaqtida tarbiya qilish lozim.
Bola hech bir urug’ — bug’doy sochilmagan yer yoki hech bir naqsh yozilmagan oq qog’oz bo’lib, qanday urug’ soсhilgan bo’lsa, shunday ekin hosil berar, qanday yozilgan bo’lsa, shunday o’qilar. Bolaga, agar go’zal tarbiya berilsa, ezgu, dunyo va oxiratda mas’ul bo’lur-u har bir yaxshi ishlaridan tarbiya etuvchilarga go’zal hissalar qo’shar. Agar buning aksicha buzuq tarbiya berilmasa,hayvonlar misoli tashlandiq holda qoldirilsa, bechora bola halok bo’lar, gunohi esa valiylar ustiga yozilar.
-
Bola tarbiya etuvchilar eng yosh chog’idan boshlab bolaga yaxshi-yu yomon narsalarni bildirarlar.Xususan tozaligu poklikka odat ettirarlar, har ishu odatlarni qoidaga qo’ydirarlar. Aqllari yetuk bo’lganida tabiiy narsalarga ham zehnlarini sarf qilarlar. Masalan, imoratu yurtlar, tog’u toshlar, chashma-yu jilg’alar, yeru ko’k, oyu quyosh, yomg’iru qor, bo’ronu shamol kabi narsalar haqida qisqa-qisqa bo’lsa-da ma’lumot bayon etarlar. Bundan so’ngra Qur’on-i Karimu,Hadis-i Sharifdan yengil va qisqa bo’lganlarining ma’nolarini anglatib, buyuk olimlaru mashhur faylasuflarning maqollarini so’zlarlar hamda islom tarixiningeng muhim moddallaridan xabardor qilarlar. Ibratni o’z ichiga oluvchi hikoyatlaru misollar so’zlab, birgalikda muhokama etarlar.Lozim e’tiqodlarni salaf e’tiqodiga muvofiq ravishda ochiq anglatarlar, faraz, harom, vojib kabi islom hukmlarini bildirarlar.
Din insonlarning xulqlarini go’zallashtirishga,dunyo-yu oxiratlarida baxtli bo’lmoqlariga sabab bo’lganidan,vaqti kelganidan so’ng bu to’gorida musohala joiz bo’lmas.Din usulini bilganlaridan so’ng bolalarni qanday maktablarga berilsa ham,inshoalloh,adashmaslar.
Din tarbiyasi berilganda Alloh taoloning marhamatli-yu qudratli,butun narsaning yaratuvchisi ekanligini,rizqlarimizu tutash oqib turgan suvlar,har turli hayvonlaru jumla insonlar Alloh taoloning mahluqlari ekanini yengil ravishda anglatish lozim.
-
Anglamay o’qimoq va anglamagan narsalarni o’rgatmoq sababidan bolalarning zehnlari qisilar,g’ayratli so’nar.Agarda bu tariqa din tarbiyasi berilsa,dindan ulush ola olmas,balki dindan muhabbati so’nar.Shuning uchun saboq boshlaganbolalarga "œimon shartlari"deb oxiriga qadar "œkalima-yi tayyiba"ni o’rgatmoq va "œHaftiyak-i sharif"ni hijjalatib o’qitmoq tarbiya usuliga xilofdir.Bolalarga berilajak tarbiyaning eng keraklisi,ularni go’zal odatlarga o’rgatmoq va odatlarni sevib bajarmoq holiga keltirmoqdir.
-
Islom dinida farzand tarbiyasi.
"œTahrim" surasining 6 — oyatida:
"œEy mo’minlar! Sizlar o’zlaringizni va ahli oilangizni o’tini odamlar va toshlardan bo’lgan do’zah olovidan asrangiz!" deb marhamat qilindi. Ya’ni, bu oyati karima hukmiga ko’ra, har bir mo’min ota — ona o’zlarini va oila a’zolarini do’zaxga olib boruvchi gunoh ishlardan saqlanmog’i lozim. Har bir ota ona bu gunohlarni avvalo o’zlari bilmog’i va farzandlariga bildirmog’i lozim.
Dinimiz beshikdan qabrgacha foydali ilm o’rganishga buyuradi. Inson ilm olib, o’z bilimlarini mustahkamlab bormas ekan, baquvvat va egilmas daraxtga aylanolmay, nimjon, ojiz nihol kabi qolib ketadi.
Bu ma’suliyatli ishning boshida ota-onalar turadi. Ota — onalar kuf yo’lidagi odamlar bo’lsalar, aksariyat hollarda farzandlarini ham shu botil yo’llarga tortib ketadilar. Payg’ambarimiz Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: "œHar bir farzand aslida islomiy fitrat bilan tug’iladi, so’ngra ota-onalarining ta’siri bilan yahudiy, nasroniy yoki majusiy bo’lib yetishadi", deya marhamat qilganlar.
7 yoshgacha bolada "œgo’daklik" davri hokum suradi. Bu davrda ota — ona bolaning salomatligi uchun mas’uldir. Uni kiyim — kechak, oziq — ovqat va boshqa barcha zaruriy narsalar bilan ta’minlaydi.
Bolaga asl tarbiya 7 yoshdan 14 yoshgacha bo’lgan "œbolalik" bosqichida beriladi. Ota — onaning o’z vazifalarini sidqidildan bajarishi, ayniqsa, ushbu davrda katta ahamiyatga egadir. Chunki odob — ahloqqa poydevor shu davrda hozirlanadi. Bola bu bosqichda taqlidchi bo’ladi, ota — onasidan, atrofdagilardan o’rnak olishga intiladi, ularga taqlid qiladi. Bu davr bolaning balog’atga qadam qo’yish davri bo’lgani uchun ular bilan muomalada ehtiyotkorlik zarur.
14 yoshdan so’ng bolada "œyoshlik" bosqichi boshlanadi. Bu davrda farzandning vujudi kamol topadi, tani kuch — quvvatga to’ladi. Agar oldingi bosqichlarda bola qalbiga Allohga yuksak ishonch — sevgi, Uning qahriga qolishdan qo’rquv hissi chuqur singdirilgan bo’lsa, ushbu bosqichda farzand etuk IYMON egasi bo’lib etishadi.
So’ngra "œnavqironlik" davri boshlanadi. Ilk ikki davrda hozirlangan iymon quvvati, Haq va haqiqat hususidagi bilimlar va "œyoshlik" bosqichida olingan go’zal his — tuyg’ular bu davrga yetuk inson bo’lib etishishi omilidir.
Ota — ona bu davrgacha farzandlar tarbiyasiga beparvolik qilgan bo’lsalar, farzandlar har turli gunohlarga yuz burgan, turli yomonliklar va jinoyatlardan ham tap totmaydigan ahloqsiz insonlar bo’lib qolishadi.
Ota — onalar bu davrgacha bolalari qalbiga buyuk iymon-e’tiqod tuyg’usini singdirgan bo’lsalar, farzandlar bu davrda o’zlarini o’nglab olgan, har turli nafs balolaridan yuz bura oluvchi, hayrli ishlarga bosh bo’ladigan solih va komil insonlar bo’lib yetishadilar. Farzand bu davrda har masala xususida ota — ona maslahatiga muhtoj bo’ladi.
Payg’ambarimiz Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: "œHech bir ota — ona farzandlariga go’zal tarbiya va yahshi odobdan ortiq bir tuhfa in’om etolmaydi" deb marhamat qilganlar.
("œOta — onalarga maslahatlar" kitobidan).
-
Otalar agar bolalarning onalari bilan go’zal hayot kechirsalar va ularni hrmat qisalar,bolalar bu holdan olijanobligu muosharat adablariga o’rganarlar. Onalariga bu ravishda muomala etilganini ko’rgan bolalar otalarini ortiq sevarlar va o’zlari ham uylanganlarida shu ravishda muomala qilarlar. Hadyani bolalarga teng berib — bolalarga adolat darsi o’rgata turib, ularning biriga biror narsa berib: "œehtiyot bo’l, aka — ukalaringga aytma!" demoqlik, ularga hiyla xiyonat o’rgatmoq bo’lar. Bolalarga bildirib yolg’on so’zlamoq — ularga yolg’on so’zlamoqni, ular huzurida so’kmoq, arzimagan narsalar uchun urmoq ularga adabsizlik, jabru zulmni o’rgatmoqdir. Bolalarning buzuq so’zlariga nisbatan kulib turmoq, keraksiz ishlariga tahsin o’qimoq — ularni orsizligu badbaxtliklarga odatlantirmoqdir. Saboq oluvchi bolalarga bir kimsa nazoratida go’zal o’yinlar o’ynatmoqlik ularning zehnlarini ochmoqlikka sabab bo’ladi. Vaqti yetganida bolalarni maktabga yubormoq ota — ona uchun lozim bo’lgan vazifalardandir. Yosh bolalarni yiroq joylarga yubormoq harnaqadar og’ir ko’rilsa ham g’ayrat etish kerak. Ko’z nurlari bo’lgan yosh bolalarini begona kimsalar xizmatlariga topshirib qaytganlarida o’rin topilgani uchun shukr qiluvchi odamlar ko’pdir. Shuning uchun bolalarni maktabga kuzatgan ota — onalar ko’proq shukr qilishiyu sabr etishi kerak.
-
Er o’g’il bolalar va qiz bolalar tarbiyasi uchun so’nggi davlatini, eng aziz vaqtini fido qilib bo’lsa ham harakat qilishi kerak. Chunki qiz bola oz vaqt ichida begona kimsaga ketar, bir uyni idora qilar, bir oilaga ona bo’lar. Agarda qiz bola diniy zaruratlarni o’zi bilmasa, bolalariga ularni qanday o’rgatar. Er haqlarini bilmasa, bu to’g’rida kamchilikka yo’l qo’yar va oilaning xarobaligiga sabab bo’lar. Uyni idora qilmoq to’g’risida ma’lumotsiz bo’lsa, yeyish — ichishni qanday hozirlaru kiyimlarini qanday tikib-yamar. Bu dunyoning holida sabot bo’lmagani uchun xodimu xodimalar ishlarlar, deb bolani xabarsizu nasibasiz qoldirmoqlik ota — ona uchun gunohdir. Bugun boy bo’lgan xotin ertaga bir pulga muhtoj bo’lmog’i mumkin. Holbuki, xodimu xodimalarni ishlatish uchun ham ilm kerak.
-
Болалар тарбисси учун 30 восита
«Одамлардан (мутакаббирлик билан) юзингни сгирмагин ва ерда кибру-хаво билан юрмагин. Чунки Аллох барча кибру-хаволи, мактанчок кимсаларни суймас. Юрганингда сртача юргин ва овозингни паст килгин. Чунки овозларнинг снг ёмони сшаклар овозидир». (Лукмон 18-19).
Имом Ибн Кудома Алмакдисий сзининг: «Минхожул-косидин» номли китобида бир неча одобларни зикр килади: «Бола восга етиб, унда фикрлаш аломатлари намоён бслса, уни схши кузатиш ва ахволини срганиш лозим бслади. Чунки, боланинг калби содда ва тоза бслиб, у хар кандай накшни кабул килишга тайёрдир. Агар схшиликка одатлантирилса, схшилик билан улгасди. Унинг савобида ота-она ва тарбис берувчилар шерик бслади. Агар ёмонликка одатланса, ёмонлик билан улгасди ва жавобгарлик унинг скинлари бсйнига тушади. Шунинг учун болани схтиёт килиш, тарбислаш, ёмонликлардан пок тутиб схши ахлокларни сргатиш лозимдир. Агар бола юзида хаё нурлари ксриниб баъзи ишлардан услса ва хаё килса ва уни ёмон деб билса, бу Аллох таолонинг хидости ва ахлокининг схшилиги ва калбининг тозалигига далолат киладиган схшиликдир. Агар боланинг холати шундай бслса, у балогатга етганда комил аклли бслиши билан келажаги порлокдир. Болага чиройли одоб беришга риос килиш диккат сътиборга сазовор ишдир».
Биз куйида болаларга берилиши керак бслган баъзи ахлок-одоб воситаларини зикр киламиз:
Биринчи восита: Кспинча бола таомга очксз бслади. Унга таом одобини сргатиш лозим. Таомни снг ксли билан есин, таом ейишни бошлашдан илгари «Бисмиллах» десин, сзининг олдидан есин ва бошкалардан илгари таомга ксл урмасин.
А асулуллох саллаллоху алайхи ва саллам Умар ибн Аби Саламанинг ксли таом устида сйнаётганини ксрганларида: «Ай бола, Бисмиллах дегин, снг кслинг билан егин ва сз олдингдан егин» дедилар. Шоир айтганидек:
Шошилмасман таом узра узатилганда ксл
Кавмнинг очксзроги шошганрогидир бил.
Овкатга ва ундан есётган кишига карамасин, бу бахиллик далилидир.
Иккинчи восита: Овкатланишда шошилмаслик ва таомни схшилаб чайнашлик, лукмани кетма-кет олмаслик, одоб билан лукма олиш ва кслини кийимига суртиб дог килмасликка буюринг. Тскиб-сочиб пала-партиш емасин.
Учинчи восита: Баъзи пайтлар курук нон ейишга одатлантиринг. Аонни бирор нарса билан ейиш лозим деб сйлайдиган бслмасин. Чунки гохо хаётида нон сткизадиган бирор нарса топилмайдиган холат хам бслиб колиши мумкин. Болага меъёридан ортикча ейишликни ёмонлиги ва ксп ейдиган одамларни хайвонга схшатиш билан баён килинг. Унинг олдида ксп овкат ейдиган болани ёмонланг, кам овкат ейдиган болани сса мактанг, токи у болага сргашсин ва гам-ташвиши факат корнигина бслган очксз кишига айланмасин.
Тсртинчи восита: Таомни бошкаларга илиниш ва овкатга харис бслмасликни болага схши ксрсатинг. Унинг хузурида дагал бслган хар кайси таомни макталади, токи ширин таомларга берилиб колмасин, ундан ажралиши кийин бслади.
Бешинчи восита: Боланинг кийими оппок ва оддий бслгани схши. Кизил ва заъфарон ранглар билан бсслган хамда ипак матолардан тикилган бслмасин. Бундай кийимлар аёллар кийими ва ёмон, динсиз инсонларнинг кийими деган нарса боланинг фикрига сингади ва улардан жирканади.
Олтинчи восита: Болага тспигидан пастда бслган узун кийим кийиш ёмон ксрсатилади, токи узун кийим киймасликка одатлансин.
Еттинчи восита: Аш болани фаровонлик, дабдабали сшаш, фахрли кимматбахо кийимларни кийишга одатланган болалардан ва бу нарсаларга кизикадиган болалардан сакланади. Чунки ёш болани ёшлигидан ахамистсиз ташлаб ксйилса, кспинча ахлоксиз, ёлгончи, хасадчи, сгри, чакимчи, сжар, жонга тегадиган ва беор бслиб етишади. Ахлоки гсзал бслиши учун буларнинг хаммасидан сакланади.
Саккизинчи восита: Мактаб дарсларидан ташкари уйда куръон таълими, кейинрок куръон тафсири, А аслуллох саллаллоху алайхи ва салламнинг хадислари хамда фикхни таълим бериш билан машгул килиш максадга мувофик бслади. Болани куръон ёдлашга, хадисларни ёдлашга кизиктирилади. Бунинг учун «Арбаъийна ан Аававийс» «Булугул маром» каби китоблардан фойдаланилади. Адлаш хакикий илмдир ким ёдламаса, кспинча масъалаларни чикаришга кодир бслмайди. Яхши мавъизалар, солих кишиларнинг хабарлари, дунёдан юз сгириш ва нафсни тарбислаб чиниктириш хакидаги солих кишиларнинг хикосларини сътибор килинади. Боланинг калбига солих кишиларни схши ксриш ва уларга сргашиш уруги сочилади. Ашъарий, муътазила, шийъалар ва бошка ахли бидъатларнинг китобларидан хазар килдирилади.
Тсккизинчи восита: Хажв, аскис ва ошикларнинг дил изхори каби шеърлардан ва бунга мубтало бслган инсонлардан болани саклаш керак. Чунки улар боланинг калбига кирган сайин фасод уругини скадилар.
Ўнинчи восита: Хуснихат, шеърий масаллар ва зохидлик хакидаги шеърларни ёдлашга одатлантирилади. Амирул муминин Алий разисллоху анху: «Хуснихатни лозим тутинглар. Хуснихат ризк калитларидандир» — дедилар.
Ўн биринчи восита: Агар болада чиройли феъл, схши хулк намоён бслса, унинг бу хулки билан икром килиб, уни кувонтирадиган нарса билан мукофот лаб, одамлар орасида уни мактаб ксйилади. Гохо бунинг акси бслиб бир марта ёмон хулк содир бслиб колганда сса, уни билмаганликка олиб, одамлар орасида айби очилмайди ва обрсси тскилмайди, бу каби холларда хеч бир бола кайтиб бундай ишни килишга журъат килмайди, хусусан бола уни бекитиб махфий килаётган бслса.
Ўн иккинчи восита: Бола агар ёмон одатини сна такрорласа, унга махфий суратда дашном берилади ва бу ишни жуда ёмон сканлиги уктирилади ва унга бундай холатда уни бирон киши ксрса шарманда бслиши айтилади. Лекин дашномни ортикча килиб юборилмайди. Чунки, унинг сзи хакида маломат сшитиши сътиборсиз нарсага айланади ва гап таъсир килмайдиган бслиб колади.
Ўн учинчи восита: Ота сзининг боласига бслган ссзининг хайбатини саклайди ва болани гохи гохида уришиб кссди, она уни отаси билан ксркитади ва уни ёмон ишлардан кайтариб, отасининг каттиклиги ва ундан ксркишини уктиради.
Она мадрасадир уни схши жихозла
Асли пок авлод тарбиссин унга хосла
Диннинг ёмгирийла сугорилса гар
Она богдир гуркирар ва гуллаб-сшнар.
Ўн тсртинчи восита: Болани кундузи ухлашдан кайтарилади, чунки бу унга дангасалик келтиради. Арта ухлаб срта туришга одатлантирилади ва бу одат инсоннинг самарали хаёт кечиришида ксмакчи бслишини тушунтирилади.
Ўн бешинчи восита: Юмшок тсшак ишлатишдан кайтарилади, хатто аъзолари махкам бслсин, танаси енгил бслсин ва фаровонлик бслмаганида сабрли бслсин. Еб-ичишда, кийимда ва тсшакларда дагалликка одатлантирилади А асулуллох саллаллоху алайхи ва саллам: «Ксп овкат ейишдан саклнинглар, ксп овкат калбни каттиклик билан захарлайди»- деганлар.
-
Ўн олтинчи восита: Болани сширинча киладиган ишлардан кайтариш керак, чунки у ёмонлигини билган ишларни сшириб килади, бу сса уни хар бир кабих ишни килишга срганиб колишига сабаб бслади.
Ўн еттинчи восита: Кундузи бир вактда юриш, харакат килиш ва шугулланиб чиникишга одатлантирилади, токи слков бслиб, дангасаликка гирифтор бслиб колмасин. Мерганликни срганса ва схши ксрса бунинг зиёни йск. От миниш хам схшидир. (хозирги кундаги маркаблар хам шу жумладан) А асулуллох саллаллоху алайхи ва саллам: «Уч нарса лагв-бехуда саналмайди, инсоннинг оти билан сйнаши, камони билан сйнаши ва ахли билан сйнаши»- дедилар.
Ўн саккизинчи восита: Оёкларини очиб юрмаслик, юрганда шошилмасликка ва кслини оркасига килиб мутакаббир кишиларнинг килиги каби харакатлантирмасликка одатлантирилади. А асулуллох саллаллоху алайхи ва саллам бу юришдан кайтардилар.
Ўн тсккизинчи восита: Ўзининг тенгкурлари ва сртоклари олдида дадасининг нарсаси билан, таом ёки кийим ва шу каби нарсалар билан мактаниб, фахрланишдан кайтарилади ва хокисорликка, бирга сйнаётган болаларга нисбатан иззатли бслиш ва улар билан гаплашганида мулойим бслишга одатлантирилади.
Йигирманчи восита: Ўзи каби болалардан бирон нарса олишдан кайтарилади. Агар бола хурматли ва бой-бадавлат оиладан бслса бировдан нарса олиш ёмонлик, хакирлик ва кадрнинг тушиши сканлигини тушунтирилади. Агар у факир кишиларнинг фарзанди бслса, бировдан нарса олиш, тама сканлиги, тамагирликда сса хорлик борлиги ва бу итларнинг одати сканлиги, чунки ит бир лукмани кутиб хорланиб туриши тушунтирилади.
Йигирма биринчи восита: Болаларга олтин-кумуш, умуман пулни схши ксриш ва ундан тама килишни ёмон килиб ксрсатилади. Уларни илон-чаёнлар ва захардан ксра кспрок пул ва олтин - кумушдан схтиёт килинади.
Йигирма иккинчи восита: Мажлисларда, бошкалар олдида тупурмаслик, бурун кокмаслик, мусулмонларга орка сгирмаслик ва ксп сснамасликка одатлантирилади.
Йигирма учинчи восита: Болага стириш кайфисти сргатилади, чскка тушиб стиради, ёки бир оёги билан чсккалаб, иккинчи оёгини тиклаб стиради, ёки икки тиззасини кучоклаб стиради. А асулулллох саллаллоху алайхи ва саллам ксп холатларида шу ксринишларда стирар сдилар.
Йигирма тсртинчи восита: Аллохнинг зикридан бошка гапларни ксп гапиришдан кайтарилади ва ксп гапириш устсизлик аломати, тубан ва пасткаш одамларнинг болаларининг одатлари сканлигини баён килинади, токи бола сзини ксп гапиришдан тийсин. Валлоху аълам.
Йигирма бешинчи восита: Ашлигидан касам ичишга одатланиб колмаслиги учун, рост бслсин ёлгон бслсин, касам ичишдан кайтарилади.
Йигирма олтинчи восита: Бемаъни, бехаё ссзлар, лаънатлаш ва хакорат килишдан кайтарилади. Огзидан шоди кириб боди чикадиган одамларга аралашишдан болани сакланади, чунки уларнинг ёмонлиги иложсиз юкади. Бола одобини саклашнинг асли ёмонларга скинлатмасликдадир.
Йигирма еттинчи восита: Болага довюраклик ва кийинчиликларга бардошли бслиш сргатилади. Бу сифатлар унинг олдида макталади. Буларни сшитиш билан унинг схши амаллиги бола калбига киради ва унга срганади.
Йигирма саккизинчи восита: Бола нима бслганда хам бола, у тарбис чарчогидан хордик чикариши учун схши сйинларга имкон сратиб бериш максадга мувофикдир.
Йигирма тсккизинчи восита: Етти ёшга етганида намозга буюрилади ва тахоратга одатланиши учун уни тарк стса кечирилмайди. Алгон гапиришдан ва хиёнатдан ксркитилади. Балогат ёшига етса унга хамма таклифотлар юкланади.
Ўттизинчи восита: Ота-она, устоз, мураббий ва хар бир сзидан катта ёшда бслган кариндош ёки бегона бслсин хар бир мусулмонга итоат килишни, уларга иззат икром ва хурмат ксзи билан карашни ва уларнинг олдида сйинни тарк стишни таълим бериш лозимдир.
Бу одобларнинг хаммаси хали балогат ёшига етмаган аклини таниган ёш болаларга тааллуклидир.
Аллохдан фарзандларимизни тарбислаши, уларни хар бир ёмонликдан саклаши ва бировларни адаштирмайдиган, сзлари адашмайдиган, тсгри йсл топган ва бошкаларни хам тсгри йслга бошлайдиган кишилар килишини ссраймиз. Ва салаллоху ала Мухаммадин ва ала олихи ва сахбихи ва саллам.
Islom Nuridan olindi
-
GO'DAKKA NOM QO'YISH VA TANGLAYINI HURMO ILA KO'TARISH
(http://muslimaat.uz/images/stories/2008/muslimaat_uz_00013.jpg)
http://muslimaat.uz/index.php?option=com_content&task=view&id=483&Itemid=1
-
ABDURAHMON JOMIY
SEVIMLI AZIZ FARZANDGA NASIHAT.
Yetdi yoshim yetmishga, senda endi yetti yosh,
Mening baxtim qoraydi — sening iqboling quyosh.
Achinaman shunchaki, umrim o’tib ketibdir,
Parishonman qanchalar oyu yillar yetibdir.
Arzigulik biror ish qilolmadim, vaqt o’tdi,
Tikandan ortiq bir gul uzolmadim, vaqt o’tdi.
Ketdi darig’o qo’ldan, u fursat qaytib kelmsa,
Ixtiyoring tizgini qo’lga qayta ilinmas.
Senda kuch bor, bilak bor, dam g’animat g’ayrat qil,
Boshda yoshlik soyabon, uning qadriga yetgil.
Bir ish qilg’ilki undan elga yetsin manfaat,
Oxirida u ishing senga keltirsin rohat.
Hammadan avval, farzand, bilimdan bahramand bo’l,
Nodonlik yurtidan chiq, bilim tomon olgil yo’l.
Har bir kishiga bu so’z, oyna kabi ayondir,
Dono tirik hamisha, nodon o’liksimondir.
Mardonalikni kimki, da’vo qilar ekan ham,
Nega o’zini aylar u murdalarga hamdam?
Ilm yo’liga qadam qo’y, chunki shu yo’l farovon,
Ammo umringning yo’li g’oyatda qisqa — bir on.
Hech bir kishiga bo’lmas qayta yashash muyassar,
Egalla sen bilimni, mangu turar muqarrar.
Bilim egalladingmi, unga doim amal qil,
Ilming amalsiz bo’lsa, sen oni bir zahar bil.
Faraz qildik bilarsan, ul ilmi kimyoni,
Zar qilmasang misingni, qolmas ishing nishoni.
Xom ish kishiga hargiz bir manfaat berolmas,
Har kimki yaxshilik — la aylar seni navozish,
Sen oni haqqiga hech ko’rma ravo yomon ish.
Tulki kabi agarda, quyruq ko’rib quvonsang,
Kuchuksimonlar sening holingni etgusi tang.
Har joyda tuzki totding, shul tuzning qadriga yet,
Tuzdonga qasd aylab, etma o’zingni surbet.
Do’stlarga mehribonu, ochiq ko’ngil, saxiy bo’l,
Yurma baxillik sari, budir zararli bir yo’l.
Do’stlarga ayla doim ehsonu lutfu baxshish,
Qarzing o’girligi-la, berma ularga tashvish.
Chin do’stga, ey azizim, joningni sen fido qil,
Lekin do’stu dushmanni bir — biridan judo qil.
Do’st u kishi erurki, yoring, g’amxo’ring bo’lsin,
Qalbi hamisha do’stlik yog’dulari — la to’lsin.
Tushganda boshga mushkul bo’lsin senga madadakor,
Nasihat-la qaytarsin yomon yo’ldan u zinhor.
Yomon yo’ldan qaytargan do’sting seni qo’llagay,
Xamirdan qil sug’urib, yaxshi yo’lga yo’llagay.
Yaxshi ishda u bo’lur, haqiqatda senga yor,
Rahbar bo’lib bu ishga u keltirar iftixor"¦
Kitobga yuz o’girgin, ey jigarim, farzandim,
Kitobga ulfat bo’lgin, quloqqa ol bu pandim.
Tanholikda munising, bilsang agar kitobdir,
Donolikning tongiga, shu’la sochar kitobdir.
Bepul, beminnat senga ustoz bo’lib o’qitar,
Bilim bag’ishlab senga, chigillaringni yechar.
Kitobdir yaxshi hamdam, teri yopingan olim,
Ish siridan goh so’zlab, ammo gohi turar jim.
Uning ichi g’unchadek, varaqladan liq to’la,
Har varag’i go’yoki, durdonadir bir yo’la.
Qasru ayvonlari bor g’oyat zabo, munaqqash,
Unda maskan qurgandir necha yuzlab parivash.
Parivashlar hammasi — xushbo’y, chiroyli, ruxsor,
Bir — biriga yarashgan, bir — biriga talabgor.
Har bir varaq yopishgan, bir — biriga hamnafas,
Varaqlasang agarda, har biridan chiqar sas.
Og’iz ochib har biri ma’rifatdan so’zlashar,
Har so’zidan yuz tuman gavhari ma’ni toshar.
Ular gohda kuylashur mehru vafo madhini,
Ular gohda sharh etar sidqu safo madhini.
Ular gohda aytadi, ko’hna zamon qissasin,
Ular gohda bildirar kelgusining hissasin.
Ular gohda tarixdan, ochiq — oydin ochar so’z,
Ular gohda kelgusi kunlardan ko’rsatar yuz.
Ular gohda ah’ordan qalbingni daryo qilur,
Maorif gavhari-la dilni musaffo qilur"¦
Aytmoq uchun siringni labingni ochsang agar,
Yaxshi, yomonligini o’ylab, so’ngra qil xabar!
Shuni yaxshi bilginki, gar uchsa qush qafasdan,
Qaytib uni ushlamoq bir ishki mushkul haddan"¦
Bo’lsa agar zamiring aslida xira — nosof,
Sen ma’rifat haqida, yaxshisi urmagil lof.
Takabburlik ziyondir, undan andisha qilg’il,
Ko’rdingmi bu boshoqni bosh ko’tardi na bo’ldi,
O’roqning zarbi birlan yerga yiqildi, so’ldi.
Ko’rdingmi, don o’zini tuproqqa tashlar kamtar,
Uni avaylab yerdan ko’targusidir qushlar.
Kimki kamtarlik aylar, u deb ulug’likka xos:
Egilgan boshni har kim, ulug’laydi beqiyos.
Va’da berdingmi, albat, sen va’daga vafo qil,
Bevafolik yomondir, o’zni undan suvo qil!
Nodonlardek otangning kimligini pesh qilma,
O’zingga sen hunardan o’zgani ota bilma.
Tutun garchi otashning farzandi bo’lsa ham bas,
Ne foydaki tutunga, otash zuyosi yuqmas?
Dono nasihatini tutkil quloqqa mahkam,
Idrok etib pandini, dardingga ayla malham.
Nainki, nodonlardek, bir quloqqa eshitsang,
Nasihatini ammo darhol esdan chiqarsang.
Mashhur bir masal bor mazmuni pandu hikmat:
"œUyda kishi bo’lganda faqat bir so’z kifoyat"
-
O’g’il yoshi o’ndan oshgach yaxshi boq,
Nomahramlardan u o’ltirsin yiroq.
Paxtaga otashni yaqin keltirma,
Uying kuyib ketsa yig’lab o’ltirma.
Yaxshi nom qoldirmoq istarsan agar,
O’g’lingga aql ber, o’rgatgil hunar.
Aqlu odobida bo’lsa gar nuqson,
O’larsanu sendan qolmagay inson.
O’g’ilni erkalab o’stirmoq xato,
Undaylar hayotdan ko’rar ko’p jafo.
Chidam ber totisin turmush ko’p — ozin,
Joningdan sevsangda ko’tarma nozin.
Yoshlikdan odob ber, ber ilmu hunar,
Yaxshilikka o’rgat, yomondan qaytar.
Yangi ish boshlasa maqtov va tahsin,
Ustodning do’qidan yaxshidir bilgin.
Qoruncha xazinang bo’lsa ham agar,
Farzandingga o’rgat albatta hunar.
Boylik davlatingga suyanma zinhor,
Boylik bebaqodir, davlat beqaror.
Siymu zar ketadi bo’shar hamyoni,
Bo’shanmaydi aslo hunarmand yoni.
Bilolmaysan zamon ne qilur oxir,
G’urbat boshga tushar, qilur musofir.
Agar bo’lsa kishi qo’lda hunari,
Qo’lin cho’zmagay hech kishilar sari.
Bilursanmi Sa’diy na imkon topdi,
Na daryo kezdiyu va na kon topdi.
Yoshlikdan ulug’lar so’zini oldi,
Oxiri ulug’lik o’zini oldi.
Kim itoat yukin tortar beminnat,
O’zgalar ham unga etar itoat.
Kim yoshlikda ustoz jabrini chekmas,
Hayotda ko’p jafo cheksa ajabmas.
O’g’lingga yaxshi boq, horib tolmasin,
O’zgalar qo’liga qarab tolmasin.
Kim farzand g’amini yemadi o’zi,
Jovdirab qoladi o’zgada ko’zi.
Yomon muallimdan saqlagil uni,
O’rgatadi o’zi ne bilsa shuni.
Sa'diy Sheroziy
-
Тарбис
Динимиз кишиларни юксак ахлоқ, чинакам инсоний фазилатларга тарғиб қилиш баробарида кичикларга раҳм-шафқатли, марҳаматли бслишга, ҳаттоки ёш болаларнинг ҳақ-ҳуқуқларини ҳам ҳимос стишга чақиради. Лайғамбаримиз (у зотга Аллоҳнинг саломи бслсин) "жаннат райҳонлари" деб съзозлаган болаларнинг ҳуқуқ ва манфаатлари исломистда ҳар томонлама муҳофаза стилгандир.
Қуръони каримдан:
"Оналар болаларини тсла икки йил смизадилар. (Бу ҳукм) смизишни бенуқсон қилмоқчи бслган кишилар учундир. Уларни схшилик билан едириб-кийдириш отанинг зиммасидадир" (Бақара, 233).
"(Ай инсонлар), болаларингизни йсқчиликдан қсрқиб слдирмангизлар — уларга ҳам, сизларга ҳам биз сзимиз ризқ берурмиз. Уларни слдириш, шак-шубҳасиз, катта хатодир" (Ал-Исро, 31).
"(Қсл остингиздаги) ақлсиз кимсаларга (съни, ёш, нодон етимларга) Аллоҳ сизлар учун турмуш воситаси қилиб қсйган молларингизни (съни, қслларингиздаги уларнинг молларини) бериб қсйманг, балки уларни сша моллардан едириб-кийдиринг ва уларга схши ссзлар билан муомала қилинг" (Аисо, 5).
"Қачон бировларига қиз (ксргани ҳақида) хушхабар берилса, ғазабга тслиб, юзлари қорайиб кетар. Ва у (қизни) хсрлаган ҳолида олиб қолиш ёки (тириклай) тупроққа қориш (тсғрисида сй суриб), сзига хушхабар берилган нарсанинг (съни, қиз ксришнинг) "ёмон"лигидан (номус қилиб) одамлардан сшириниб олур. Огоҳ бслингизким, улар (бу қилмишлари билан) снг ёмон (съни, ноҳақ) ҳукм чиқарурлар" (Ааҳл, 58-59).
-
Ҳадиcи шарифдан:
"Аллоҳ таолодан қсрқинглар ва болаларингизга адолат қилинглар" (Муслим ривости).
"Кимнинг учта (бошқа бир ривостда: иккита) қизи бслиб, уларни тарбислаб катта қилса ва уларга марҳамат назари билан қараса, жаннатга кириши муқаррардир" (Бухорий ривости).
"Аллоҳ таоло Қуръони каримда схши бандаларни "аброр" деб мақтади, чунки улар оталарига схшилик қилганларидек, болаларига ҳам схшилик қилган сдилар. Сенинг бсйнингда отангнинг ҳаққи бслганидек, болангнинг ҳам ҳаққи бор" (Бухорий. "Адабул муфрад").
"Ким кичикларга раҳм-шафқат қилмаса, катталарга иззат-ҳурмат ксрсатмаса, у биздан смас" (Термизий ривости).
"А А асулуллоҳ! Биз ота-онанинг ҳаққини билдик. Аммо фарзанднинг ҳаққи нимадан иборат?" деган саволга Лайғамбаримиз (у зотга Аллоҳнинг саломи бслсин): "Унга чиройли исм қсйиб, гсзал одоб бериш", дедилар (Байҳақий ривости).
"Фарзандларингизни ҳурматланглар ва уларнинг одобини гсзал қилинглар" (Ибн Можа ривости).
-
"Исломда инсон ҳуқуқлари" анжумани ҳужжатларидан:
"Ҳар бир бола дунёга келган кунидан бошлаб ота-оналари, жамист ва давлат томонидан ксрсатиладиган зарурий парвариш, таъмин, шунингдек, моддий, гигиеник ва маънавий ксмак олиш ҳуқуқига сга. Болага ҳам, онасига ҳам махсус парвариш ва ёрдам ксрсатиш қонунчиликда белгилаб қсйилади" (7-модда).
"Ислом боланинг асосий манфаатларини ҳимос қилади, болага муҳаббат, сътибор ксрсатувчи ва хавфсизлигини асрашни таъминловчи табиий муҳит сифатида оилани муҳофаза стади" (8-модда).
"Билим олишга интилиш болага фарз ва мажбурист, уларга етарли билим берилишини таъминлаш сса жамист ва давлатнинг бевосита вазифаси ҳисобланади. Давлат таълим олишнинг имконист ва воситаларидан фойдаланишни таъминлаши, кишиларга инсонист бахт-саодати йслида Ислом дини ва коинот илми билан танишиш имконистини бериш учун билимларнинг ҳартомонлама бслишини кафолатлаши керак".
"Ҳар бир киши турли сқув юртларида ҳам диний, ҳам дунёвий билим олиш ҳуқуқига сга. Ҳар бир киши турли ижтимоий институтлар, шу жумладан, оила, мактаб, университет, оммавий ахборот воиталари ва бошқалар раҳбарлигида шахс сифатида ҳартомонлама шаклланиш, Аллоҳга имонини мустаҳкамлаш, мусулмонларнинг ҳуқуқ ва мажбуристлари ҳурмат қилиниши ва ҳимос стилишини таъминлаш ҳуқуқига сга" (9-модда).
-
ФАА ЗААД ТАА БИЯСИ
Бола тарбисси снг муҳим ишлардандир. Фарзанд ота-онага омонат. Бола қалби пок, нозик, содда ҳамда ҳар қандай нақш ва суратдан холи гавҳардир. Унга қандай нақш солинса, шунга ксра шаклланади, хоҳлаган томонга сгилади. Агар бола схшиликка срганиб, схшилик ичида восга етса, дунё ва охират саодатини топади. Албатта бу савобга унинг ота-онаси, муаллими ва тарбис берган ҳар бир киши шерикдир.
Агар бола сътиборсиз ташлаб қсйилса, ёмонликлар ичида ссса, бадбахтликка юз тутади ва ҳалок бслади. Бунда гуноҳ юки болани шу ксйга солганларнинг, ота-онанинг зиммасига юкланади.
Улуғ ва қудратди Аллоҳ таоло буюради: "Ай мсминлар, сизлар сзларингизни ва аҳли оилаларингизни дсзахдан сақлангиз" (Таҳрим, 6).
Фарзанд дунёга келган илк кунлариданоқ кузатув остида бслмоғи лозим. Болани смизиш ва мураббийлик ишлари диёнатли, ҳалол аёлгагина ишониб топширилиши мумкин. Чунки ҳаромдан ҳосил бслган сутда барака йсқ. Агар ундан смса, боланинг қонига ҳаром аралашади ва табиати ҳаромга мойил бслиб қолади.
Яхши-ёмонни фарқлаш ҳисси болада шакллана боргани сайин кузатувни кучайтириш лозим. Бунинг биринчи белгиси — унда ҳаёнинг илк нишоналари ксрина бошлайди. Шунчаки тортиниб туриш ҳали ҳаё смас. Балки ақл нури ёришган сари бола баъзи ишларнинг бошқасига зид сканини ксради, хунук деб топган ишларни қилишдан усла бошлайди. Бу Аллоҳ таолонинг унга ҳадсси, хулқининг поклигидан, қалбининг софлигидан дарак берувчи башорат, ақлининг камолга етаётганидан хушхабардир.
Ҳаёли болани сътиборсиз ташлаб қсйиш срамайди. Балки унга ҳаё одобини сргатиш билан ёрдам бериш керак.
Кспинча болаларда таомга очксзлик билан ташланиш туйғуси ғолиб бслади. Бунда тарбис таом ейиш одобидан таълим бериш билан бошланади. Масалан, таомни снг қслда ейиш, "Бисмиллаҳ" билан бошлаш, катталардан олдин лаганга қсл чсзмаслик ва таомни фақат сзининг олдидан олиш, есётган кишининг оғзига қарайвермаслик, шошмасдан, схшилаб чайнаб ейиш, луқмани оғзига кетма-кет тиқавермаслик, таом юқини кийимига артмаслик, баъзан зиравор ёки ширинликларсиз қуруқ ноннинг сзини ейишга одатланиш кабиларни сргатиш лозим.
Шунингдек, ксп таом ейишнинг ёмонлиги, ксп ейиш ҳайвонларга хос хусусист скани, одобли бола таомни кам ейиши, борига қаноат қилиши, таом танламаслиги ҳақида гапирилса, бу ҳам тарбисдир.
Болада ранг-баранг ва ипакли кийимларга смас, оддий оқ рангдаги кийимларга рағбат уйғотиш лозим. А анг-баранг ва ипак кийимлар аёлларга хос скани, сркак киши бундай нарсалардан узоқроқ юриши болага бот-бот сслатиб турилиши керак. Ана шунда болада бундай кийимларни ёқтирмаслик туйғуси ҳосил бслади.
Болани тскин-сочинликдан, қимматбаҳо кийим кийиб ссган болалардан, дабдабали ҳаётга рағбат уйғотадиганлар даврасига аралашиб қолишдан асраш зарур. Чунки восга етаётган бола сътиборсиз ташлаб қсйилса, ксп ҳолларда унинг ахлоқи тубанлашувига сабаб бслади. Аатижада бола улғайгач, каззоб, ҳасадгсй, сғри, чақимчи, қайсар, маҳмадона, енгилтак, маккор, беҳаё, срамас бир кимсага айланиб қолиши мумкин.
Булардан сақланишнинг йсли — чиройли тарбис, мактабда дарс билан машғул бслиш, Қуръон ва ҳадис таълимини олиш. Солиҳ инсонлар ва уларнинг ҳаётлари ҳақида тингланган ҳикослар бола қалбида муҳаббат уйғотади.
-
Қачон болада чиройли хулқ, мақтовга арзигулик бирор феъл содир бслса, уни ҳурмат билан шарафлаш, кснглини қувонтирадиган нарса билан тақдирлаш, кспчилик орасида бу феълини айтиш зарур. Баъзи ҳолатларда бир марта феълига хилоф иш қилиб қсйса, уни ксрмаганга олиш фойдалироқ. Айниқса, бола бу ишини сширишга ҳаракат қилса. Чунки бола бундай ҳолда айбидан ортиқроқ жазога тортилиб қолса, жазо акс таъсир стиши, айбининг очилиб қолишига срганиб, хатога журъатли бслиб қолиши мумкин.
Агар бола сиз ксрмаганга олган айбини сна такрорласа, у ҳолда унга сширин, съни, ёлғизлигида танбеҳ бериш, бу ишнинг оқибати ёмон бслишини уқтириш лозим. Лекин танбеҳнинг ҳаддан ошиб кетишидан сақланиш керак. Акс ҳолда, боланинг қулоғи маломатга, хунук ссзларга одатланиб, панд-насиҳатлар қалбига етиб бормайдиган бслиб қолиши мумкин.
Бола тарбиссида отанинг қатъисти, ссзидан қайтмаслиги муҳим аҳамистга сга. У сзининг бу табиатини фарзандига доимо сездириб туриши зарур. Она ҳам сз навбатида отанинг айнан шу хусусистини бола ёдига солиб туриши, шу тарзда фарзандини ёмонликлардан қайтариши керак.
Арталабки уйқу болани слқов қилиб қссди. Кечқурун сртароқ ухлаш сса кони фойда. Тсшакнинг ҳаддан ташқари юмшоқ бслиши гавданинг сгилувчанлигини камайтиради, аъзоларнинг қотишига олиб келади. Семириш таомга рағбатни кучайтиради. Шунинг учун болани дағалроқ тсшакка, одмироқ либосга, оддий таомга сргатиш снг аҳамистли вазифалардандир.
Бола нимани сширин қилса, бу унинг сша ишни ёмон деб билгани туфайлидир. Демак, унга ҳар бир ишни очиқ қилишни сргатиш вожиб.
Бола дсстларига тавозуъ ва ҳурмат билан муомала қилишга одатланиши, сзаро суҳбатларда меҳрибон ва мулойим бслиши лозим. Агар болалардан бири унга нимадир берса, гарчи у буни сзига нисбатан ҳурмат деб билса ҳам, олишга одатланмаслиги зарур. Чунки устунлик олишда смас, беришда! Олишда маломат ва тубанлик бор. Тамаъ қилиш хорлик, бу худди итнинг қилиғига схшайди: ит бирон луқма илинжида думини ликиллатиб доимо нимадир тамаъ қилади.
Кспчилик ичида тупуриш, бурун қоқиш, сснаш, бировга орқа сгириб стириш, оёқни оёққа чалиштириш, кафтни искка тираш срамас одатлардан ҳисобланади. Бошни елкага ташлаб туриш ҳам слқовлик белгисидир.
Хоҳ рост, хоҳ ёлғон бслсин, бола ёшлигидан қасам ичишга срганиб қолмасин. Ссзни аввал бошламасин, ссралган нарсагагина жавоб берсин. Суҳбатдоши сзидан катта бслса, унга қулоқ солсин. Чунки суҳбатдошнинг гапини бслишдан ксра уни тинглаш чиройлироқдир.
Одобли бола йиғинларда катталарга жой беради, бефойда гаплардан тийилади, бировни сскмайди, лаънатламайди. Болани дағал, сскиниб гапирадиган, оғзи шалоқ кишиларга аралашиб қолишдан сақлаш керак.
Агар бола муаллимидан калтак еса шовқин-сурон кстармасин, кимдандир ҳимос кутмасин, балки сабр стсин. Бунинг учун унга босиқлик ботир ва ср кишиларнинг одати, дод-вой солиб, шовқин-сурон кстариш сса қуллар ва аёлларга хос одат скани англатилади.
-
Болага дарсдан сснг чарчоқ ёзиш учун чиройли сйинларга изн бериш мумкин. Лекин сйин билан тинкаси қурийдиган даражада машғул бслиб қолиши дуруст смас. Шунингдек, болани сйиндан буткул маҳрум қилиб, доимий таълимга мажбурлаш ҳам срамайди. Бундай такаллуф ёш қалбни слдиради, заковатни ссндиради, ҳаётдан безиш туйғусини пайдо қилади. Фурсат бслди дегунча бола танг шароитдан чиқиб кетиш учун ҳийла ахтарадиган бслиб қолади.
Бола схши-ёмоннинг фарқига боргани сайин таҳорат ва намоз таркига узри йсқолади. А амазонда тслиқ бслмаса-да, баъзи кунларида рсза тутишга буюрилади. Ипак кийимдан, тилло узук ва тиллодан ссалган бошқа нарсалардан ишлатишдан қайтарилади. Умуман, бу пайтда болага шариат доирасида сҳтиёжи тушадиган барча нарсаларни сргатиш зарур.
Болалар сғрилик, ҳаром, хиёнат, ёлғон, бузуқлик каби иллатлардан қсрқитиб сстирилади. Аши улғайгани сайин болада бундай ишларнинг сирига етиш имкони ксрина бошлайди. Ўшанда унга шундай сслатиш мумкин: "Таомлар доридир. Уларни истеъмол қилишдан мақсад — барчамизни сратган Аллоҳ таолонинг тоатига қувват олиш. Дунё асл ватан смас, чунки унда боқийлик йсқ. Ўлим дунё неъматини қирқади. Дунё сткинчи бир қсналға, охират сса доимий қароргоҳдир. Ўлим — исталган соат келиши мумкин бслган, кутилган нарса. Бу дунёда охират учун озиқ ғамлаган киши ҳақиқий оқил ҳисобланади. Аллоҳ атоло ҳузурида бундай кишининг даражаси баланд, жаннатдаги насибаси снада ксп".
Лайғамбар (алайҳиссалом) айтадилар: "Ҳар бир гсдак (Ислом) фитратида туғилади. Лекин ота-онаси уни ё сҳудий, ё насроний, ё мажусий қилади" (Муттафақун алайҳ).
Саҳл ибн Тустарий бундай ҳикос қилади: "Уч ёшимда сдим. Тунлари уйғониб кетиб, тоғам Муҳаммад ибн Сиворнинг намоз сқишини кузатардим. Бир куни тоғам менга:
— Сени сратган Аллоҳ таолони зикр қилмайсанми? — дедилар.
— Қандай зикр қиламан? — деб ссрадим.
— Атаётганингда тилингни қимирлатмасдан, қалбдан "Аллоҳ мен билан бирга, Аллоҳ менга назар солувчи, Аллоҳ мени ксриб турувчи Зотдир", деб уч марта айтасан, дедилар.
Бу ссзларни кечалари айтаётганимни тоғамга билдирдим. У киши ҳар куни кечаси бу ссзларни етти марта қайтаришимни айтдилар. Буни ҳам бажардим. Кейин тоғам бу зикрни ҳар кеча сн бир марта такрорлашимни айтдилар. Такрорладим, қалбимда бу ссзларнинг ҳаловатини туйдим. Бир йилдан сснг тоғам менга:
— Ўргатганларимни ёдингда сақла, қабрга киргунингча бу ссзларни тилдан қсйма. Чунки бу зикрлар сенга дунё ва охиратда фойда беради, дедилар.
Икки йилдан сснг бу зикрлардан ҳосил бслган ҳаловат қалбимга сиғмай, тошиб чиқаётганини ҳис қилдим. Кунларнинг бирида тоғам:
— Ай Саҳл, Аллоҳ билан бирга, Аллоҳнинг назари остида, Аллоҳ ксриб турган қалб Аллоҳга итоатсизлик қилиши мумкинми? Аллоҳга осий бслишдан сақлан, — дедилар".
Абу Ҳомид ҒАЗЗОЛИЙ
Арабчадан
А ашид ЗОҲИД
таржимаси
-
ФАА ЗААД—КЎАГИЛ МЕВАСИунинг пишиб етилиши учун сса вақт керак.
Донишмандлар: "Ҳар бир дарахтнинг меваси бор, кснгилнинг меваси сса фарзанддир", дейдилар. Фарзандлар ҳам мева каби бир ширинликдир. Шундан бслса керак, дилбандимизга бор-будимизни тутамиз: меҳру муҳаббатимиз, молу давлатимиз уларга. Бола ссзи болдан олинганмикан, уларни асалим деб сусмиз, съзозлаймиз. Шу боис, баъзан тахирини ҳам сезмаймиз... Болалар. Келажагимизу қувончимиз, ишонч боғимиз, суснч тоғимиз. Аътироф стиш керак: иқтидорли болалар ксп, жуда-жуда ксп. Мактаб партасидаёқ икки-уч тилни срганаётган, компьютерни пухта сзлаштираётган, бир йилда сакраб икки-уч синф илгарилаётганларни ксриб, беихтиёр, "туф, туф-е ксз тегмасин", деб қсссан. Кейинги вақтларда болалар орасида санъат шайдолари, расм чизадиган, шеър ёзадиганлар ҳам жуда кспайди. Ҳаваскорлар орасида сзига хос, стли мисралар, теша тегмаган ташбеҳлар ишлатадиганлари борки, умид уйғотади. Лекин... уларнинг барчасига, ҳатто бор-йсғи биттагина шеър ёзганига, ё бировнинг шеърини ксчириб олганига ҳам ота-оналари снг зср шоир, ноёб истеъдод сгаси деб қарашади. Машҳур шоирлар шеърини тап тортмай ксчириб, сзиники қилиб китоб чиқарган боласи "муваффақистидан" ҳам боши осмонда. Уларни тушунса бслади. Ахир, ҳар кимники сзига, ой ксринар ксзига. Аммо сз касбининг билимдони бслган сқитувчиларда ҳам машҳур мисралар шубҳа уйғотмайди, сқимагани, билмаганидан ачинасан.
Боласи зсрлигига сзини ишонтириб, хуш-хурсанд юргани-ку майли, уларни идорама-идора олиб юришади, мукофотлардан умидворлик смас, даъвогарлик қилишади... Уларнинг кспчилиги тстиқушларни сслатади: бирам бийрон, бирам бурро, таржимаи ҳоли, танишувни, ҳатто оддий гапни ҳам шеър билан айтишади. Шу сринда "сқиб ташлашади" дейиш сринлироқ, чамамда. Улар билан суҳбатлашсангиз, оддий савол-жавобларга ҳам нсноқлиги равшан бслади. Сабаби, "шпаргалка" йсқ, олдиндан ёдлаб, ҳозирланмаган-да. Шу боис, йиллар стиб, бу истеъдодли-вундеркидлардан дом-дарак чиқмайди, кспчилиги жимиб кетишади. Ҳақиқатан ҳам улардан камдан-кам ҳолларда ёрқин юлдузлар чиқади. Ямайка қсшиғи билан дунёни ҳайратга солган А обертино Лореттини бир ссланг-а... Ҳар бир боланинг иқтидори 14 ёшга тслгандан кейингина маълум бсларкан. Ўсмирлик ва балоғат ёши сртасидаги стиш даврида боланинг нафақат гавда тузилиши, балки фикрлаши, хотираси, табиати ҳам сзгараркан. Болалигида унча ксзга ташланмаган сртамиёна саналганлар истеъдодсиз дегани ҳам смас, улардан ёрқин истеъдод сгалари, буюклар чиқмайди дегани ҳам смас. Шунинг учун болаларни - аълочими, сртамиёна ё паст сзлаштирувчи, уддабурон ё уқувсизроқ баб-баравар схши ксрайлик, меҳр берайлик кспроқ. Меҳр, муҳаббат шундай илоҳий туйғуки, кснгилнинг снг мудроқ торларини жунбушга келтиради ва бу ҳаракат, албатта, баракали бслади. Тарихий ҳақиқат шуки, Лушкин "икки"чилардан бслган, Айнштейн бир синфда икки йил сқиган, Аьютон ёмон сқигани учун сқишга лаёқатсиз деб мактабдан ҳайдалган, Ломоносов биринчи синфга борганида ссмир бслган. Яхши фикрлай олмагани учун сқитувчиси Адисонни "сшак" деб ҳақоратларкан. Шунинг учун ёмон сқийдиган ёки алоҳида ажралиб турмайдиган бола ёмон одам бслади дегани смас. Шундай ҳам "бобо-бола", "буви-қиз"лар кспайиб кетди. Ана шу покликка гард қсндирмаслик катталар зиммасида. Бу масъулистни чуқур англаб, уларнинг сз хоҳиш-қизиқиши, имконистлари, кучи ва қобилистига қараб йсналтирайлик. Оллоҳ пешонасини срқиратиб, қалбини нурлантириб ато стган бслса, бизу сиз озгина қсллаб юборсак, бугун бслмаса, сртага, албатта, сзини ксрсатади. Баъзан биз илғамаган сифатлари срқ стиб намоён бсладики, ҳайратдан ёқа ушлаб қоласиз. Мактабнинг сркатойи бслмаган, репетиторларга қатнаш срнига далада кетмон чопиб юрган фарзандларимизнинг олийгоҳларга юқори ксрсаткичлар билан сқишга кираётганлари бунга сққол мисол. Фақат... унгача сз майлига қсйинг. Фарзандингизга сз хоҳишингизни мажбурлаб тиқиштирманг, унинг истагини ҳам ҳисобга олинг. Имкон беринг, бсйнидан бойланган овга срамаслигини унутманг, азиз ота-оналар! Мустақил фикрлашга сргатинг. Мустақилликни ҳам мустақил фикрлайдиган инсонлар мустаҳкамлайди. Мақоламиз бошида фарзанд кснгил меваси дедик, меванинг пишиб етилиши учун вақт керак, биз—ота-оналарга сса сабр...
Бахшанда Болтаева,"Аторуд" газетаси бош муҳаррири.
Бухоро вилости, Ғиждувон шаҳри.
-
Men aytay, jon qulog’i-la eshit pandimni, jon o’g’lim,
Amal qilsang so’zimga aslo qilmaysan ziyon o’g’lim.
Dilingni ota-ona mehrila munavvar qil,
Qolur senda jahonda yaxshi bir nomu nishon o’g’lim,
Xiyonat qilma xalqingnga, jinoyatdan hazar ayla,
Sadoqat ko’rsatib bo’l ya’ni mashxuriy zamon o’g’lim.
Sinov bermay kirolmaysan hayot dorilfununiga,
O’zingdan har kuni bir marta olgil imtihon, o’g’lim.
Vafolik oilangni kamsitib holin xarob etma,
O’zin bog’ini vayron aylamas hech bog’bon, o’g’lim.
Qo’ling yugurikligi oshga, tiling yugurikligi boshga
Yetra derlar, bu so’z haq, qilmagil hargiz gumon, o’g’lim.
Borar joying qayerda, bilmasang, manzilga yetmaysan,
Adashgay noaniq yo’ldan boruvchi karvon o’g’lim.
Halol bo’lsang, halol topsang, haromiy nomi olmaysan,
O’qib bilganlarim mingdan birin qildim bayon, o’g’lim.
Eshitsang balli ustozingga ming rahmat, degay Chustiy,
Kamolingga yetib ming yil yasha sog’ omon, o’g’lim.
-
Kecha bir dugonam ishlaydigan fotostudiyaga borgandim.
Bir qizaloq buvijoni bilan rasm tashlab ketishgan ekan.
O'shani olishga kelishdi.
Ketayotganlarida, buvijonisi 5 yoki 6 ysohlardagi nevarasiga "Opalarga nima deyish kerak?" deb qaradi.
Man hozir "Rahmat" desa kerak, deb o'ylagandim.
Chunki har doim shunaqa.
Lekin qizcha shirin so'zlari bilan "Olloh rozi bo'lsin!" deganida umuman boshqacha bo'lib ketdim.
Mana haqiqiy islomdagi tarbiya deb qo'ydim ichimda.
-
Kecha bir dugonam ishlaydigan fotostudiyaga borgandim.
Bir qizaloq buvijoni bilan rasm tashlab ketishgan ekan.
O'shani olishga kelishdi.
Ketayotganlarida, buvijonisi 5 yoki 6 ysohlardagi nevarasiga "Opalarga nima deyish kerak?" deb qaradi.
Man hozir "Rahmat" desa kerak, deb o'ylagandim.
Chunki har doim shunaqa.
Lekin qizcha shirin so'zlari bilan "Olloh rozi bo'lsin!" deganida umuman boshqacha bo'lib ketdim.
Mana haqiqiy islomdagi tarbiya deb qo'ydim ichimda.
Haa Chindan xam xozirda bundey tarbiyadagi
farzandlar afsuski juda xam kamayib bormoqda :(
-
Farzand tarbiyasida aqlingizni ishlating (o’git bering), undan keyin qalbingizni ishlating (duo qiling), u ham foyda bermasa, qo’lingizni ishlating.
Farzandini birovni yonida kamsitgan va jazolagan ota uni isyonchi va sevgidan mahrum qilib o’stiribdi.
Farzand go’yo oq qog’ozga o’xshar. Uni yaxshi yozuvlar bilan to’ldirish esa ota-ona va ustozning vazifasidir.
Farzand ta’minoti otadan, tarbiyasi onadan kutiladi.
"œHilol taqvimi" 2008/1429 (aprel-iyul)
-
Bolani toza Islom fitratida o’stirish uchun ilk tadbir uni halol luqma bilan taomlantirmoqdir.
Imom G’azzoliy
-
Bolani yoshi o’ngga yaqinlashganda, nomahram ayollar yonida o’tirish mumkin emasligini anglat.
Sa’diy Sheroziy
Bolalarning uyatchan bo’lishi, ularning kelajakda yaxshi fe’l-atvor sohibi bo’lishidan xushxabardir.
Imom G’azzoliy
Bolani kichkinaligida bilim ber, yaxshi ishlari uchun mukofotla, yomonlarini yomonligini tushuntir.
Sa’diy Sheroziy
-
Assalamu alaykum!
Juda ham chiroyli mavzuni tanlabsiz.
Alloh Sizdan rozi bo'lsin!
Hammamizga Olloh farzand ne'matini nasib qilsin Inshaolloh va kimga nasib qilgan bulsa uni tabiya qilishda Ollohning uzi yul kursatsin.
-
Assalomu-alaykum va rahmatullohu va barakotuhu azizlar.
Farzand tarbiyasi Islomda eng yuqori o'rinda turuvchi masalalar sirasiga kiruvchi masala hisoblanadi.
Imomi A'zam hazratlarinig tug'ilishlari va bolalikdagi Qur'oni Karimni yod olishlari to'g'risidagi rivoyatda qanchalik farzand tarbiyasi nozikligi, har bir qilingan nojo'ya harakat farzand tarbiyasiga qanchalik o'z ta'sirini o'tkazishini ko'rishimiz mumkin.
O'shanda hazrati Imomi A'zam janoblari 4 yoshda bolib,Qur'oni Karimni 3 kunda yod olib,onalariga "Onajon, men qur'onni 3 kunda yod oldim " deb quvonganlarida, onalari "Bolam, otangiz bir vaqtlar bir tishlam olmani berizo tishlab qo'ymaganlarida,siz Qur'onni bir kunda yod olar edingiz " degan ekanlar.
Endi yaxshilab e'tibor bering-a, bu rivoyatda qanchalik islomning ziyrak va zukkoligi ko'rsatilgan.
Hattoki, bir vaqtlar qilgan tariqday xatoyingiz,hali o'ylanmagan esayizda,kelajakda o'z kuchini hatto farzandizga o'tkazadi.Olloh qanchalar mukammal yaratgan-a bu olamni. Har bir nafas hisobda, qoyil qolish kerak.
Xo'sh,bugungi kunda biz nima qilib yuribmiz. Shu savolni har birimiz bir o'ylab ko'rsak,hoh yigit,hoh qiz bo'lsin.
ayniqsa ko'ngilxushlikni sevuvchi yoshlar.
Boramiz barga,deskotekaga. Araq ,pivoni hohlagancha ichamiz.
Hohlagancha haromga berilamiz.Keyin kelajakda bu ishlarning ko'pigi qozonda tepaga chiqqanda hayron bo'lamiz"Nega bunday bo'ldi,nega bunaqa bo'layapti" deb. astag'furulloh, ko'ramiz eshitamiz, ayuhannos soluvchilarni "E Xudo,man sanga nima qildim" deb. Hech kim o'ylamaydiki"Man Ollohga rizosi uchun nima qildim" deb.
Bolalarimizni tug'ilgandan boshlab, unga Ollohdan hidoyat tilab,chin musulmon bo'lsin deguvchilar hozir kamdan-kam.
Hozir ko'pchilik,"Kotta bo'lsa,Hudo hohlasa boy bo'lsin,krutoy bo'lsin" deyishga odatlanganlar.
Endigina shirin tilchasi chiqqan o'g'ilchamizga so'kinishni hazil tariqasida o'rgatamiz,so'kishni shirin tilchalari bilan takrorlaganda hammamiz dildan quvonamiz. Hamma emasu,aksariyat shunday. Nima qiliq bu,odamlar? Axir bu borib turgan razolatning boshiku.Undan ko'ra assalomni o'rgatsak bo'lmaydimi? Ko'chadan qaysidir tarbiyasizda so'kishni o'rganib kelsa urushsak yaxshimasmi? Toki uyda takrorlamasin,buni.Va qolgan tarbiyalar to'g'risida, aytmoqchimanki bugungi zamonimizda, aytarli yaxshi holatlar juda kam. Oldin bizlarga ko'p va xo'p ertaklarni Bobomlar, momomlar so'zlab berib, vaqtimizni , diqqatimizni shunga tortardilar.Va qaysi qahramon yaxshiyu,qaysisi yovuz deb musobaqachalar o'tkazishardi. Bundan bizga foyda edi. Qalbimizda ezgulikni gurkiratishga intilishgan o'shanda endi tushunsam. A hozir, ertak eshituvchi bola kamdan -kam. E gapirsak gap ko'p, qolganlarniyam fikrlarini o'qisak,yaxshi bo'lardi bu borada.
-
"œQiz asraguncha tuz asragan afzal" - deyishgan qadimgilar. NEGA? Chunki qiz bola shu qadar nozik hisoblanganki, u sal narsaga aynib ketishi mumkin! Top- toza oq sutga bir tomchi siyoh tomsa, qanchalik bulg’ansa, qiz bolaning tashqi ko’rinishining ochilib-sochilib ketishi ham shunchalik uning butun borlig’u nomusiga dog’ bo’lib tushadigandek. Biroq hozir gap qiz bola tugul, hatto o’g’il bolalarimizning kiyinish madaniyati to’g’risida emas. Balki qanday kiyinganidan, fe’l — atvorining kengu-torligidan qatiy nazar, ko’z o’ngimizda o’z-o’zicha shakllanib kelayotgan bu odam NIMA ESHITIB, NIMA KO’RIB ULG’AYAYOTGANI HAQIDA!!!
Boshidan oq aytib qo’yaylik, qadrli ota-onalar, aziz va mo’tabar ustozlar, bizni kechirsinlaru, ammo tan olamy ilojimiz yo’q, hozirgi kunda farzandlarimiz tarbiyani bizdan emas, INTER-TELE-VIDEO atalmish "œrahnamosi" dan olib yotgani bor gap! Bir qaraganda shunisi ham yaxshidek?! Ahir biz uzzi kun o’g’il-qizimizning tarbiyasi bilan shug’ullanadigan bo’lsak, bola-chaqani kim boqadi?! Shu boisdan ham biz charchab-horib ishdan kelamiz, bir luqma ovqatimizni naridan-beri yeymiz, so’ng to’ygami, tug’ilgan kungami yoki boshqa bir tirikchiligimizga otlanamiz. "œBolam, salom", "œBolam, hayr", "œPul kerakmi? Ma, ol bolam", "œO’tgan yilgi paltoing kaltayib qoldimi? Mayli, yanagi maoshdan yangisini olamiz!", "œMaktabga borayapsanmi o’zi? Ha, barakalla!", "œNovvosga qaradingmi?", "œUyni yig’ishtirdingmi?" va haokazo"¦ Va bo’ldi"¦ Shu!!! Bolamiz bilan bo’ladigan eng uzoq va mazmunli suhbatimizning mohiyati faqat shulardangina iborat halos???
INTER-TELE-VIDEO esa uning ham otasi, ham onasi, opasi, dugonasi, do’sti, tarbiyachisi bo’lib qolganini shundan keyin ham tan olamy ko’ringchi? Ammo bu do’stning shu yoshga kirib, ba’zan mahramimizga ham aytolmaymiz"¦ Masalan, yetti yoshdagi qizaloqlar, ayol kishi boshi aylanib behol bo’la boshladimi, bu homiladorlikdan nishona ekanligini qayerdan biladi? Besh yoshdagi bolakay esa, chaqaloqlarni kasalhonadan olib kelishmaydi, ularni ayalari huddi mushuklarga, bo’ri yoki tulkilarga o’hshab tug’ishiyu, katta bolalarni esa chaqaloqni sotib oldik deb aldashlarini, har holda o’zimiz yonimizga o’tirg’izib, erinmay batafsil tushuntirmagandurmiz, yohud bu haqda ularga bog’cha opasi mahsus mashg’ulot o’tib berib gapirmagandur?
Bir tanishimning qizi oddiy maktabdan nufuzli gimnaziyaga o’qishga qatnay boshladi. Eh, qizlar, qizlar!!! Ular hoh 7 yoshda bo’lsin, hoh 17 da gaplashadigan mavzulari moda yoki kiyim kechakdan iborat bo’ladi. Nima gap o’tsa-o’tganki, yangi kelgan qizaloq dugonalari bilan gurunglasha turib, hali umrida "œtopik" yani, qorinning tepasidan keladigan maykacha, kiyib ko’rmaganini aytib qoladi. Qizlar piqirlashib kulishgan. "œVay, seni qarayu! Kindigi ochilmagan qiz!" deb, uni mazah qilishgan. Buni qarangki bu gaplar qizaloqqa og’ir botadi. Go’yoki kindigini ochib yurmaslik uyatdek. Ho’rligi kelib, ota-onasini yozg’iradi, "œMana sizlarni tartib-qoidalaringizni deb o’rtoqlarimga kalaka bo’ldim!". Ha bu ne gapki, endilikda bor yo’g’I nisbatan AHLOQLI BO’LISH ham ayb hisoblansayu, jamoa undaylarni ustidan kulsa, yanayam aniqrog’I, kiym kiyishdagi oddiy me’yorlikni tabiiy qabul qila olmasalar. Ha, bolalarning ko’zi tugul kindigi ham ochilib ketgani endi yangilik emas. Ular maktab dasturidan to’rt qator she’rni bilmasliklari mumkin, ammo har bir be’mani reklama roliklarini to’tiqushday yoddan takrorlaydilar. "œKeltirdingmi? Ha shef!", "œSizni prostata, adenoma bezovta qilyaptimi?", "œLeykers bilan gazni bos!", "œYahshi ko’rasanmi Jek?" va hokazo"¦
Homiladorlikdan saqlovchi vositalar reklamasi berilayotgan, sizku "œEyyy, bolam baribir hech narsani tushunmaydiku" deb hotirjam o’tiraverasiz, ammo bolalar bir-biriga zimdan ko’z urishtirib puqr-piqr kulishadi. Bizning AHMOQLIGIMIZ ustidanmi, yoki o’zlarinig AQLLI bo’lib ketganliklaridanmi, bilmaymiz? Bular hali holvasi"¦
Hayrulla Hamidovning mulohazalaridan olingan.
(davomi bor, inshaAlloh....)
-
Sirdoshim — qizim, eshit...
(http://ziyouz.com/images/books/sirdoshim.jpg) (http://www.ziyouz.com/index.php?option=com_remository&Itemid=57&func=fileinfo&id=305)
Muallif: Baxtiyor Muhammadamin
Hajmi: 272 Kb
Fayl tipi: pdf, zip
(http://www.ziyouz.com/components/com_remository/images/download_trans.gif) Saqlab olish (http://www.ziyouz.com/index.php?option=com_remository&Itemid=57&func=fileinfo&id=305)
-
Forumdoshlar sizlarga savol:
Farzandni qanday tarbiya qilgan ma'qul?
Tarbiyani qachondan boshlash zarur?
Farzand tarbiyasida kim asosiy o'rin egallaydi otami yoki ona?
Bolajoningizni tarbiya yoli juda ko'p amma agar Islomiy Ravishda tarbiya qilmoqchi bo'lsangiz Buyerni bosing! (http://www.hidoyat.com)
-
:as:
(davomi...)
Bunday kinofilmlar tabiiyki asosan detektiv yoki triller janrida bo’lib undagi so’z va jumlalar ham shunga yarasha kriminal ibora va jargonlardan iborat bo’ladi. Ayrim shunaqa filmlar borki, ularning originalligini saqlash maqsadida rus tiliga qilingan tarjimalarda deyarli har bir so’zni orasida o’rischa so’kishning takrorlanib turishi, ingliz tilidan sinhron tarjima qilingan filmlarda esa, istaymizmi yo’qmi, "œfuck of" jumlasi ham tez-tez quloqqa chalinib qolishi tabiiy hol. Balki yod tildagi so’kish so’zlari o’zimizning "œhey onangni" chalik qo’pol eshtilmas, ammo shunisi borki aynan o’sha inglizlarning o’zida "œfuck of" jumlasini tele yoki kinoda personajlar tilidan qo’llanilishiga nisbatan juda qattiq chora ko’riladi. Masalan, bir paytlar mashxur "œShamollarda qolgan hislarim" filmidagi "œla’nati"- "œdumn" degan birgina so’zning ketib qolgani uchun ham, film ijodkorlari javobgarlikka tortilgan ekan. To’g’ri o’sha davrlardan buyon ko’p vaqt o’tib ketgan bo’lsa-da, ammo hali hamon g’arbda 70-yillardan keyingi vaziyat bir oz yumshaganning o’ziyoq, amerika filmlarining shu darajaga olib borib qo’yganki, kino qahramonlar tilidan chiqadigan so’kinishlarni tushunsa bormi, Toshpo’lat tajangning ham uyatdan lavlagisi chiqib ketardi!!!
Ammo shunisi e’tiborliki naqadar "œdemokratlashib" ketganiga qaramay Amerika Qo’shma Shtatlarida bolalar uchun chiqariladigan filmlardagi so’z senzurasi nihoyatda qattiq olib boriladi. Birgina "œIndiana Jons" yoki "œGarri Potter" filmlarining misol tariqasida ko’rib o’tadigan bo’lsak, u yerda hattoki "œshet" ya’ni "œahlat" jumlasi ham ishlatilmatdi. Faxshu razolat avjiga chiqqan shu mamlakatda ham senzuradan tashqari so’zlarni ishlatish, tananing yalang’och qismini ko’rsatish, zo’ravonlik va narkotik vositalarini iste’mol qilish mavzusini namoyish qilish, qat’iyan taqiqlangan. Kim bo’lishidan qat’iy nazar, bu qonun-qoidani buzgan kishi katta miqdorda jarima to’lashi va hattoki jinoiy javobgarlikka tortilishi ham shubhasizdir. To’g’ri, bu sehrli atalmish o’lkadagi g’irrom tuzmning o’ziga hos nayrangbozchiligi bo’lishi mumkindir, ammo shunga qaramay bolalar masalasida chegaradan chiqib ketish, ya’ni bolalar adabiyotlari, filmlari, ko’rsatuvlari shuningdek adabiyotlar, multfilmlarda ahloqqa zid jumlalarning ishlatilishi yoki g’ayritarbiyaviy ko’rinishlarning namoyish etilishini qat’iyan taqiqlovchi qonunning baribir borligi ijobiy hol emasmi?(!)
Endi birgina rossiya kanali orqali namoyish etilayotgan "œBrigada" filmining takrori kunduzgi vaqtda ko’rsatilishiga nima deysiz??? Yalang’och xotinlaru, kakain hidlayotgan bangilarmi, bularning bari-barini rus tengdoshlari qatori BIZNING BOLALAR ham ko’rib yotishibdi. Yo’ldoshli antenna orqali namoyish etiladigan film va ko’rsatuvlarning aksariyati shu va shunga o’xhsash filmlardan iborat bo’lgandan keyin bizning o’zbek tijorat kanallari ham tomoshabin reytingini oshirish uchun qo’shiq emas qiypanglashdan iborat kliplarni aylantirishni avjiga olidirib yuborgandan ajablanmasa ham bo’ladi. Qolaversa, sobiq tuzim davrida Estradaning unchalik taraqqiy etmagani sabab ko’pchilik "œModern Talkin", "œAbba", "œBone-M" larni eshitib o’sgan va tabiiyki ularning bironta ham so’ziga tushinishmagan. Aslida esa jahonga mashxur bunday guruhlarning aytayotgan ashulalarida ham ma’no mazmunning o’zi bo’lmagan. Chunki g’arbda eng muhimi ohang hisoblangan. Biroq hozirda ingliz tilini sizu bizdan ko’ra yaxshiroq o’zlashtirib bo’layotgan bolalarimiz bilishmaydiku. Ammo koshki ular hech qurisa, o’z ona tilida yangrayotgan qo’shiqlarda ham tuturuqli jumlalar eshitayotgan bo’lishsa edi. Ahir bizning estradamiz ham g’arb san’atiga qarab yurib emas, naq yugurib ketmoqda. Shuning uchun ham farzandlarimizdagi ko’rish, anglash, tushunish kabi hissiyotlar arzon garovga, pala-partishiga qabul qilishga aylanib qolgan.
Bundan bir necha yil ilgari kinoekranlarimizda "œRamayana" filmi namoyish etilganda kichik yoshdagi barcha bolalar paykon otishga berilib ketgani kabi, hozir osmir yoshdagi o’g’il bolalar o’z imijini Shoxruh yoki Shoxruhhon yoki Shaxriyorga o’xshatishga urunishadi. Birinchi sinif qizaloqlarning katta tanaffus vaqtida oyijonlari shosha-pisha nonlariga bir bo’lak saryog’ surib, tayyorlab bergan butterbrodlarini kavshay turib, qizg’in ravishda muhokama qiladigan mavzusi ham shunga o’xshash: "œZerda honimning bolasi tug’iladimi, yo’qmi?", "œEsma Salimga tegadimi? Demirgami?", "œManga Kechalar qo’shig’I yoqadi, sangachi?" va hokazo"¦
MANA SHUNAQA RUHDA O’SIB BORMOQDA QIZLARIMIZ, VOYAGA YETMOQDA O’G’ILLARIMIZ!!!
Kuni kecha yosh bir san’atkorning yangi qo’shig’ining klipi namoyish etildi. Qo’shiqku tuppa tuzuk, ammo klipdagi voqeani ko’rin-a! Er va xotin so’rida o’tirishibdi, 15-16 yoshlardagi qizi ularga choy olib kelib, quyib ketadi. Ona: "œDadasi mana qizimizning ham bo’yi yetib qolibdi" deydi, hey beysiz"¦ Ota ham bir oz jim qolib javob beryapti eshiting (!) : "œHa, o’zim ham anchadan beri sezib yuribman!". Tavba, hech zamonda ota-ona qizining yetilib qolgani haqida ham shunaqa ohangda gaplashadimi? Hop, ana qizining masalasi to’g’risida shu tarzda o’z fikrini bildiradigan ota-onalar ham bordir, ammo ularning televideniye orqali ibrat qilib ko’rsatadigan qanday jihati bor? Ota bo’lmishning tavshanib, qizning yetilib qolganiga anchadan beri zimdan nazar solib yurganini xotiniga aytib o’tirishi kishida allaqanday shilimshiq bir his uyg’otmatdimi? Va eng qizig’I nihoyat klipda qo’shiq yangragach boshlanadi, "œBo’yi yetib qo’shni qiz"¦" degan jumlalardan keyin, bo’yi yetgan qo’shni qizning devoridan bir bo’z yigit o’g’riday mo’ralaydi. Bir yigitki naq, 30 yoshning nari berisida, darhaqiqat yetilib pishib ham bo’lgan. Bu klipmi, maynavozchilikmi yoki milliy o’ziga hosliklarning beo’xshov karikaturasimi bilolmaymiz?! Shukur qilasiz, "œHarna yarim yalang’och bo’lib qiypanglashmayaptiku!" deb.
So’zni muhtasar etadigan bo’lsak, jazavaga tushib baqirish-chaqirish ojizlarning ishidir. Lekin yuqorida aytilganlarning barchasiga jimgina qarab turaverish ham to’g’ri EMAS!!! Biz demakratik davlatda yashayapmiz, ammo masalan Rossiyaga Iroq demokratiyasi kerak emas ekan, nega biz televideniyamizda boshqa davlatlarning demokratiyasi hazim qiladigan g’oyalarni jimgina yeb kelaverishimiz kerak? Shu bilan "œJahon kino va tele sanoatida mavjud dasturlar va filmlarning berib borilishi taqiqlansin!" demoqchi emasmiz. Aksincha ko’pgina sifatli chet el filmlari o’zining ahloqiy-tarbiyaviy jihatlari bilan bizga na’muna bo’lishga ham arziydi. Biroq o’zbek tomoshabini, qolaversa ekranlarga termulib o’sayotgan farzandlarimizning didi qachon va qay tarzda shakllanishidagi muhim bir lahzani qo’ldan boy berib qo’ymaslig uchun NIMA QILMOQ KERAK? Javob tayyor!!! Albatta, ekaran mahsulotlarining sifatlilarini o’zimiz ishlab chiqarishimiz va namoyish etishimiz kerak. Biroq sifat har doim ko’p vaqt va katta pul talab etib qoladi-da. Ho’sh nima bo’pti? Ahir davlat ta’minoti shuning uchun ham mavjud emasmi? Qolaversa ishonchimiz komil-ki, O’zbekistonda tafakkur saviyasi yuqori odamlar juda ko’p. Biz ishonamizki ular sizu bizga o’xshab qizimiz kindigi haligacha ochilmaganidan o’kinib kelishidan oldin-da, millat tashvishini chekishni boshlashadi. BIZ BUNGA ISHONAMIZ!
Hayrulla Hamidovning "Xolislik sari" dasturidan olingan
-
:as:
:bs1:
Киши бир вақтнинг сзида толиби илм, обид, ишчи, ҳунарманд, давлат арбоби, катта сармосдор ва шунинг билан бирга олим ҳам бслиши мумкин скан. Шуни қайта таъкидлаш сринлики, динимиз илмга ундайди. Бу ҳаммага маълум, ойдек равшан, исбот талаб қилинмайдиган ҳақиқатдир. «Дин илмга қарши» деганлари уйдирма гап, асоссиздир. У гапга лаққа тушиб ишониш сса, поезд билан кема бир-бирига қарама-қарши келиб тсқнашиб кетибди, дейилган хабарга лаққа тушишдек гап. Шу каби, Ислом билан илмнинг бир бирига қарши бслиши асло мумкин смас. Ислом манфаатсиз — инсонистга фойдаси тегмайдиган илмга қаршидир.
Олийгоҳга кира олмай, сқишни йиғиштириб қсйиш оқилона тадбир смаслигини англаётганингиз чоғида, сизни шонли тарихимизга саёҳат қилишга чорлаймиз. Вазистдан фойдаланиб, кириб келган 2009 йилда нималарга кспроқ сътибор қаратишимиз зарурлигини ақлан срганишга киришамиз. Анг асосий масалалардан бири ота-онани ҳурмат қилиш, уларнинг буйруқларига «лаббай» деб жавоб бериш ва ҳоказоларни срганиш асносида стмишнинг ёп-ёруғ ва кир-чиркин ҳудудларига ҳам қадам ранжида айлаймиз.
БИА ИЛОҲИЙ ФАА МОАГА БЕШ ХИЛ ЖАВОБ
Икки табаррук инсонга оқ бслиш маъносини уламолар қуйидагича изоҳлайдилар.
Айрим олимлар: «Ота-онага сқрайиб қараш, беадабона тик боқиш — оқликдир», дейишса, айрим олимлар: «Фарзанднинг ссзи ота-онага қаттиқ ботиб, улар ксзидан қатра ёшнинг чиқмоғи — оқликдир», дейишади.
А асули Акрам соллаллоҳу алайҳи ва саллам марҳамат қилиб дедилар:
«Анг катта гуноҳ ҳақида хабар берайинми?! Анг катта гуноҳ — Аллоҳга ширк келтириш, сснгра ота-онага оқ бслиш, сснгра ёлғон гувоҳлик беришдир!» (Бухорий ривости).
Фарзандлар ота-онага схшилик қилиш ёки қилмаслик борасида беш қисмга бслинар скан.
БИА ИАЧИ ҚИСМ
Ота-она ҳаётлигида ҳам, улар вафотидан кейин ҳам схшилик қилгувчилар. Яъни ота-она тириклигида улардан схшилигини асмайди. Молини, жонини, вақтини ота-онаси учун фидо қилади. Фикру зикри у иккиларини хурсанд қилиш ва уларнинг розилигини топиш бслади.
Оғзидан чиққан снг ширин ссзлар ота-онаси учун... Анг тотли, тансиқ таомлар ота-онаси учун... Анг схши кийимлар ота-онаси учун... Анг гсзал муомала улар учун... Уй тсриси ҳам, қалб тсриси ҳам улар учун!
Улар учун ҳар нарсага тайёр, елиб-югуради. Қандай қилсам иккисини шод қиламан, хушнуд қиламан, у иккиси мендан рози бслишади, деб сйлайди, изланади. Ўзи хафа бслса ҳам, уларни хафа қилмайди, аксинча кулдиради. Ўзи киймаса ҳам уларни кийдиради, сзи емаса ҳам уларни едиради. Ҳузурларида овозини кстармайди, қовоқ солмайди, буйруқларига «лаббай», деб жавоб беради. Уларни доим табассум билан қаршилайди. Улар ёнида «Уф» десам охиратим кусди, деган хавфда сшайди. Уларни ранжитишдан қсрқади. Касал бслишса, тинмай Аллоҳга ёлвориб дуо қилади. Кучли дсхтирларга ксрсатади. Ота-онани қайғуга соладиган хабарларни уларга билдирмайди. Айниқса, ёш келинлар рсзғордаги камчиликлар, ҳар оилада топиладиган енгил гап-ссзларни ота-онасига ташимайди. Ҳикос қилишларича, ота-онасини қаттиқ иззат-ҳурмат қиладиган ёш келинга сри жаҳл устида қсл кстариб қссди. Қиз йиғлаганича ичкари уйга кириб кетади. Шу пайт, тссатдан, сшик тақиллайди. Йигит сшикни очади. Остонада икки қсли совға-саломга тсла қизнинг ота-онаси ҳамда акаси турарди. Ичкарида нима бслганидан бехабар меҳмонлар кстаринки кайфистда уйга киришади. Ота-онаси келганидан хурсанд бслган қиз улар истиқболига чиқади. Ксзлари қизариб кетган қизини ксрган она ҳеч истиҳола қилмай:
— Ҳа, нима бслди, йиғладингми? — деб ссрайди.
Қиз ақллилик қилиб:
— Сизларни соғиниб йиғлаб стирган сдим, шукрким Худойимнинг сзи сизларни етказди, — дейди.
— Соғинганингда сғлимга айтсанг, дарров уйга олиб борадилар, шундайми сғлим? — деб куёвга юзланади.
Қизнинг ксзидек юзлари қизариб стирган куёв шошиб-пишиб «Ҳа, шундай», — дейди.
— Йсқ, сзимиз келамиз, — деб гапга аралашади ота.
Меҳмондорчилик сснгида қайнота куёвга катта миқдорда пул узатиб: «Камларингга ишлатарсизлар», — дейди.
Оқила қизнинг гсзал тадбири билан катта-катта жанжаллар олди олинади. Ота-онасига меҳрибон бслган қизнинг одобини ксрган йигитнинг хотинига бслган муҳаббати снада ошади.
Мсмин ота-она ҳақини адо қиламан, деб бошқа ҳуқуқларни поймол қилмайди. Вафотларидан кейин ҳам айни сша схшиликда давом стади. Ота-онаси суйган кишиларга схшилик қилиш, ота-она номидан савоб амаллар бажариш каби сзгу ишларни тсхтатмайди.
Абу Ҳурайра (Мадинанинг амири бслганлар) ҳар куни срталаб ишга кетаётганларида албатта, оналарининг ёнига кириб, ҳол-аҳвол ссраб, қуйидагича саломлашар сдилар: «Ассалому алайкум онажон, мени ёшлигимда раҳм-шафқат, меҳр-муҳаббат билан сстирганингиздек, Худованд сизни ҳам раҳм қилсин». Оналари сғилнинг тонгги дуои саломига алик олиб: «Кексайганимда шунчалар раҳм-шафқатли, меҳрибон бслганингиздек, Аллоҳ сизни ҳам раҳм қилсин», дер сканлар. Кеч кириб, ишдан қайтишларида ҳам айни шу ҳол такрорланарди.
Яна бир саҳобанинг онаси иш буюрса, онасининг паст чиққан овозини англамай «нима дедингиз?» деб қайта ссрашга ботинмас скан. Онаси кетгач, атрофдагилардан «онам қандай иш буюрдилар?» деб ссраб олар скан.
ИККИАЧИ ҚИСМ
Ота-она тириклик пайтида уларга схшилик қилмайди. Ота-она оламдан стгач боши деворга урилиб ксзи очилади. Ота-она қадрига улар слганидан кейин етади.
Ибн Жавзий стмишда бслиб стган бир воқеани ҳикос қилиб дейди:
«Ҳаж маҳалда бир солиҳ киши Каъба атрофида тавоф қилаётган ҳисобсиз ҳожиларни ксриб: «булардан қайси бирининг ҳажи қабул бслди-ю, қайси бириники қабул бслмади скан», деб хаёлидан стказибди. Кеч кириб бу одам уйқуга кетади. Тушида «фалончининг олдига бор, у ҳажи мақбуллардан», деган овозни сшитибди. Тушида номини сшитган кишини Макка бсйлаб қидара бошлайди. «Сиз излаётган киши ҳобгоҳда ётмайдилар. У кишини доим ибодатда топасиз», дейишди унга. Қидира-қидира, охири у кишини топибди. Салом аликдан кейин бор гапни унга айтиб беради. Маъюс ва маҳзун ксринган бу обид юзига табассум киради. Ва сз қиссасини ссзлаб беради:
«Қирқ йилдан бери ксзимдан ёш тинмайди, йиғлаб ибодат қиламан, ҳар йили ҳажга сҳром боғлайман. Бунинг сабаби бор. Бундан 40 йил муқаддам рамазон ойида уйга маст бслиб кириб келдим. Шунчалар ксп ичган сканманки, оёқда туролмай қолибман. Зсрға уйга етиб келдим. Аима деб валжираётганимни сзим билмайман. Ашикни очиб ҳовлига кирдим. Хотиним нон ёпмоқчи бслиб тандирга ст қалаётган скан. Мени маст ҳолатда ксриб: «вой шсрим, А амазонда ҳам ичасизми?! Ичкари уйга киринг, қсни-қсшни ксрмасин, изза бслмайлик», деб мени ичкарига тортди. Ғазабим келди. «Қслингни торт! Йсқол ксзимдан!» деб бақирдим. У мени ичкарига киргизмоқчи бслди. Мен уни слгудай дсппосладим. Қий-чувни сшитиб онам югуриб чиқди. Бошида намоз сқиганда срайдиган катта рсмоли, қслида тасбеҳ. Онам қариб кичкина бслиб қолган сди. Ўзи озғин, рсза ичи снада озиб кетган. «Ичдингми, А амазонда ҳам ичасанми?! Йслдан урган сртоқларинг слсин, А амазонда кайф қилмай сл,» деб қарғай кетди. «Ўзинг сл!» деб онамни шартта кстариб ловиллаб ёнаётган тандир ичига отдим. Тандир оғзини беркитиб қсйдим. Хотинимни ичкари уйга қулфлаб қсйганман, онамни тандир ичига тиқиб юбордим, сзимни сса уйқу слита бошлади. Артасига уйғондим. Хотиним йиғлайвериб ксзи шишиб кетибди. Устига қора кийим кийиб олган.
— Тинчликми, нега йиғласпсан? Онам қанилар? — дедим.
— Онангизни қаердалигини билмайсизми?! — деди.
— Йсқ, билмайман. Онажоним қанилар? Ас, ҳув ас, — деб асм стирадиган уй томонга қараб бақирдим. Хаёлимда онам ичкаридан туриб, ҳозир болам, икки ракат суннат сқиб олай чиқаман, дегандек бслди.
— Кеча маст ҳолда келиб онажонимни тандирга ташладингиз-ку. Аамозхоним, дуохонимни слдириб қсйдингиз-ку!!!
Юрагим уришдан тсхтагандек бслди. «Алғон!» деб қичқириб юбордим. Онамнинг уйига чопдим. Жойнамози солиқ, Қуръони очиқ, демак онам шу сртада. Узоққа кетса Қуръонни ёпиб кетади. «Ас! Ас-ю!» дедим. Жавоб бслмади. Тандир ёнига чопиб келдим. Ае ксз билан ксрайки тандир остида онамнинг рсмоли ва тасбеҳи ётарди.
Ароқ инсонни не ксйларга солмайди-с?! Гоҳ шер бслиб наъра тортасан, гоҳ қуш бслиб сайрайсан, гоҳ маймундек сакрайсан, гоҳ тснғиз, гоҳ... Хуллас, шакл ҳам, шамойил ҳам одамийликдан чиқиб кетади...
Шундан бери ксзимдан ёш тинмайди. 40 йил бслдики, тавба-тазарру қиламан. Ҳажга бораман. Онам учун ҳаж қиламан, ҳақларига срта-кеч дуо қилиб, истиғфорлар айтаман, онам номидан садақотлар бераман. Хуллас, онамга етадиган савоб йслларини излайман».
УЧИАЧИ ТОИФА
Ота-она тириклигида схшилик қилиб, улар оламдан стгач уларни унутиб юборувчилар. Ота-она ҳақига дуо қилмайди, схшилик йслларини изламайди. Хсжаксрсинга дастурхон ёзиб, ҳар куни бир қсйнинг калла-поччаси билан паққос туширадиган одамларни йиғиб уларга дастурхон ёзади. Буни «хайри-сҳсон» деб, сзича савоб ҳам умид қилади.
ТЎА ТИАЧИ ҚИСМ
Ота-онага схшилик қилади, лекин миннату зарда билан қилган схшилигини ювиб ташлайди. Улар слгач қабрлари устини бетонлаб, мармар тош билан безатиб қссди ва буни сз ёнидан қилдирганини билдириб «Фарзандларидан ёдгорлик», деб катта ҳарфлар билан сйиб ёзиб қссди. Шу билан ота-онага бслган схшиликка скун ссалади. Ҳушига келиб қолса йилда икки марта ҳайит кунлари бир-бир сслаб қссди, бслмаса йсқ. Солиҳ фарзандлардек беш маҳал намозда Аллоҳ таолога ёлвориб дуо қилмайди.
БЕШИАЧИ ҚИСМ
Ота-онага тириклигида ҳам, сликлигида ҳам схшилик қилмайдиганлар. Бундайлар сз сзини маҳв қилган шсролар даврида, динсизлик авжига чиққан пайтда жуда кспайиб кетди. Аатижада «Қарислар уйи» деган мудҳиш жойлар пайдо бслди. Ташидан схшига схшаган бу жойлар аслида хаста жамистнинг сраси сди.
Ксрганларнинг айтишича, бир киши «Қарислар уйи»га тсрт дона иссиқ нон кстариб зиёрат учун келади. Хонани иссиқ кунжутли ноннинг ҳиди тутиб кетади. Аон ҳидидан жунбушга келган қарислар каравотларни ғичирлатиб, шоша-пиша сринларидан тура бошлашади. Улар худди уруш давридагидек нонни талаша кетишди. Зиёратчи нима қиларини билмай ссанкираб қолади. Шунда хона бурчагидаги каравотда сз срнидан туролмаётган бир қарис ёш болалардек йиғлайди: «Барака топгурлар, менга ҳам бир бурда олиб қсйинглар. Менга бир бурда бслса кифос, ҳой схшилар оғзим тегиб қолсин...»
Бақир-чақир ичида чолнинг хириллаб чиққан паст овози сишитилмайди. Ашитилган тақдирда ҳам унга нон олиб қсйишнинг сира иложи йсқ сди.
Сарваримиз А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Ларвардигордан ссраб дуо қилар сдилар: «Аллоҳим, менга беражак ризқингнинг снг кенги ва мслини кексайганимда ё умрим охирида қилгин».
Охират сафарига астойдил тайёргарлик ксриладиган пайтда нонга, уй-жойга муҳтож бслишдек ёмон нарса бслмаса керак. Кексайганда беш маҳал масжидга қатнаш срнига ризқ ксйида ксчаларда сарсон кезишдек аснчли ҳол борми?! Лешонани хотиржам саждага қсйиб, узоқ-узоқ дуо ва зикр қилиш срнига, бозорда: «Кеб қолинг! Оп қолинг!» — дес бақириб, кунни кеч қилишдан ксра каттароқ зиён бормикан?
Аллоҳ сзи асрасин, бандасига муҳтож қилмасин!
Оламдан срта ксз юмган оналар қабри узра айтилган ссзлар
Маълумки, слим далил-исбот талаб қилмайдиган ҳақиқатлардандир. Тонгда чиққан қуёш, шомда ботиши қанчалар ҳақиқат бслса, дунёга келган инсоннинг дунёдан кетиши шунчалар ойдин ҳақиқатдир.
-
Юқорида ота-онага схшилик борасида фарзандларни беш қисмга бслган сдик. Ашгина оналаридан срта айрилган гсдаклар қисмати ҳам асосан беш қисмга бслинар скан. Бу дарсда, кечагина онаси қучоғида сркаланиб, она алласи билан ухлаб, она қслидан иссиқ кулча нонлар еб, бугун ёш, гсзал онасидан айрилган оламдаги турли хил гсдакларнинг онаси қабри устида айтган ссзларига қулоқ тутамиз. Агарчи бу дил ссзларини болалар жажжи тили билан айтолмаса-да, забони ҳоли билан, ксзида ёши билан баралла айтмоқда.
БИА ИАЧИ ҚИСМ БОЛАЛАА
Ассалому алайкум, онажон.
Ассалому алайкум, меҳрибоним.
Тириклигингизда салом бериб тсс олмадим. Вафотингиздан сснг саломимни қанда қилмайман. Аллоҳ қабрингизни жаннат боғчаларидан қилсин. Кенг, мунаввар қилсин. Қабр азобидан, қабр фитнасидан сзи сақласин. Жаннатга беҳисоб, беазоб киргизсин.
А озиман, бслинг ризо,
Худо сиздан бслсин ризо,
А авзада ором олинг
то келгунча свмул жазо.
Кун келиб мен ҳам борурман
ёнингизга ошиқиб,
Иймон билан йслиқмоқдир
мендаги ёлғиз сазо.
Онажон! Оқ ювиб оқ тарардингиз. Жуда ғамхср, ширинссз, меҳрибон сдингиз. Ўйнатиб кулдирардингиз, алла айтиб ухлатардингиз. Ўзингиз қийналсангиз ҳам бизни қийнашни истамас сдингиз.
Ўзингизни, ссзингизни жуда-жуда соғиниб, қсмсаймиз. Дадамизнинг жон ҳолига қсймай ҳар куни «асм қачон келадилар?» десверамиз. Синглим ҳам доим «асм, асм» деб йиғлайди. Бечора дадам аввалида бир нарсалар деб бизларни овутди, кейин сса «аснгиз келолмайдилар, аснгиз ёнига биз борамиз», дедилар. Ҳамиша «аснгни дуо қил» деб сслатиб турадилар.
Ўзлари сиздан кейин маъюс, маҳзун бслиб қолдилар. Ошхонага кириб ҳам, уйингизга қараб ҳам йиғлайдилар. Мен дадамни кучли, қсрқмас ботир деб билардим. Сиздан кейин ёш боладек йиғлоқи бслиб қолдилар. Аввал йиғлаганларини ксрмаган сканман.
Асжон! Катта бслсам китоблар ёзиб савобини сизга бағишлайман. Аомингиздан схши ишлар қиламан. Сиз ором олиб ётинг, онажон. Биздан хавотир олманг. Дадам снада меҳрибон бслиб қолган. Бизни урушмайди, сизни ксп ёдлайди. Ксп дуо қилади.
ИККИАЧИ ҚИСМ БОЛАЛАА
Асжон, бизни ташлаб қаёққа кетдингиз?! Ксзимизни жиққа ёшга тслдириб қаён кетдингиз?! Сиз ксмилдингизу, сиз билан бирга меҳрингиз ҳам ксмилди. Сиздан жудо бслганимиздан кейин ширин ссз, ёқимли алла, тоза кийим, тотли таомдан ҳам жудо бслдик. Ксйлагим озгина кир бслса, дарров тозасини кийгизиб қсср сдингиз, ҳозир ксйлагимнинг кирлигидан сртоқларим устимдан куладиган бслган. Аоилож сзим кир ювишни сргандим.
Сиздан кейин уйимизга бошқа бир хотин келди. Кичкина сғли ҳам бор скан. Келганининг сртасига сиз сусдиган тувакдаги гулларни олиб чиқиб ахлатга ташлаб юборди.
— Хола, бу гулга асм ҳар куни сув қуср сдилар. Асжоним бу гулни схши ксрар сдилар. Ахлатга ташламанг, — дедим.
— Асжонингиз схши ксрган бслсалар, мен ёмон ксраман, тушундингизми? Бу уйда аснгиз смас, мен хсжайинман, — деди.
Дадамга қарадим. Дадам юзини олиб қочди. Артаси куни қарасам, сиз суйиб кисдиган ксйлагингизни олиб, пақирга солди. Асм кирни бу пақирда ювмасдилар, дегани қсрқдим. Аима қиларкан, деб кутдим. Лақирга сув тслдириб синглимга берди.
— Фотима! Мана бу латтани олиб ошхонанинг полини ювиб чиқ, — деб буюрди.
— Бу латта смас, асжонимни ксйлаги. Фотима пол ювишни билмайди, у ҳали кичик, мен пол юваман, — дедим.
— Ҳув тирранча, ксп валдирама! Сенга ҳали бошқа иш бор. Аснгни ксйлаги поллаттадан бошқа нарсага срамайди, — деб ксйлагингизни сувга ботириб-ботириб Фотиманинг олдига отди.
— Тезроқ бсл, бслмаса кечаги калтакдан сна ейсан, — деди.
Кейин билсам, кеча Фотимани роса урган скан. Фотима қсрқоқ бслиб қолган. Ўлганингиздан кейин кулгани йсқ. Ўлганингиздан бери унинг сочини ҳеч ким тузукроқ ювганини билмайман.
Фотима ошхонани полини арта бошлади. Мен ҳовли супуришга тушдим. Авваллари сизга ксмак бермаганимни сйлаб, юрагим сзилиб кетди. Ашик очилиб дадам кириб келди. Қслида сумка бор сди. Ҳалиги хотин тиржайиб келиб дадамнинг кслидан сумкасини олди. Ҳаммалари сиз стирадиган уйга кириб кетишди. Сиздан кейин у уйга биз кирганимиз йсқ. Фотиманинг каравотида ҳалиги хотиннинг боласи ётади. Фотима сса мен билан.
Бир оз муддатдан кейин уй ичидан кулги овозлари сшитилди. Узоқ кулгидан кейин ҳалиги хотиннинг сғли ичкаридан чиқди. Бир қслида «марожний» иккинчи қслида «печенье». Фотимага қарадим. Ангашиб пол ювспти.
Сиз доим: «мана буни еб олсанг полвон бсласан», деб овқат едирар сдингиз. Фотимани ёнгинангизга стирғизиб овқатлантирардингиз. Ҳозир Фотима иккимиз алоҳида стирамиз. Дадам, снги хотин ва унинг сғли алоҳида стиришади.
Асжон, қачон қайтасиз?! Асжон қачон бизни олиб кетасиз?!
УЧИАЧИ ҚИСМ БОЛАЛАА
Бу ҳодиса учига найзасимон учли темир срнатилган халачспдек узун таёқчага қон рангли байроқ боғлаган шсролар даврида бслиб стган. Тарихимизнинг снг кир, ста қоронғи-зимистон кунларида бслиб стган бу аснчли ҳодисани бир хонадон смас, балки минглаб хонадонлар сз бошидан кечирган...
1933-йиллар. Ашгина муслима аёл тсртинчи фарзандини туғаётиб оламдан стади. Аёл слганининг сртасига срини ҳибсга олишади. Уйда тсрт фарзанд ёлғиз қолади. Анг каттаси балоғатга етмаган 11 сшар, снг кичиги сутдан чиқмаган. Дунёга келганига атиги икки-уч кун бслган холос. Она вафотининг сттизинчи куни бола она қабри устида ксз ёш тскиб дерди:
«Онажон, Аллоҳ сизни раҳмат қилсин. Жойингиз жаннатда бслсин. Биз... биз схшимиз...
Сиздан кейин дадамни бир неча киши келиб, қслини боғлаб олиб чиқиб кетишди. Шу пайтгача дараги йсқ. Уйда егулик нарса қолмаган скан, сигирни соғиб укаларимга ичирспман. Қсшнилар бир-икки кун овқат бериб туришди, мазза қилдик. Кейин бермай қсйишди. Бир ойдан бери фақат сут ичамиз. Биздан ҳеч ким хабар олмайди. Қишлоқдагиларнинг айтишича, дадамни олиб кетган одамлар тоғаларимни ҳам олиб кетишибди. Амакиларим сса йсқ смиш.
Ҳаво жуда совуқ. Яхшисмки уйимизда стин ксп скан, шуни ёқиб исинамиз. Қорнимиз жуда-жуда очиб кетди. Укаларим сутдан безиб қолди. Қариндошларнинг уйига укаларимни етаклаб бордим. Улар овқат еб стиришган скан. Киришимиз билан овқатни сшириб қсйишди. Сандал устидаги овқатни остига тиқиб қсйишди. Биз нима бслаётганига тушунмай стиравердик. Овқатнинг ҳиди уйни тутиб кетган сди. Укаларим «нон, овқат» деб йиғлай бошлади. Қариндошларимиз овқат берармикан, дес кутиб стирдим. Беришмади. Укаларимнинг йиғиси кстарилди. Шунда қариндошимиз: «уйимизга кетамиз, деб йиғласпти шекилли, уйларингга бора қолинглар», деди. Аоилож чиқиб кетдик. Уйга келсак дарвоза ланг очиқ. Суюниб кетдим. «Дадам келибди!» деб бақириб юборибман. Шунда қсшнимизнинг шум сғли «даданг аснгни ёнига кетибди, кеча дадам шундай деди», деб қолди. «Аафасинг қурсин», деб ичкарига кирдим. Ае ксз билан ксрайки сигиримиз жойида йсқ. Уйдаги стинлар ҳам йсқ. Қсшниларникига кирмоқчи бслиб сшик қоқдим, ҳеч ким сшикни очмади. Қайга боришни билмай укаларимни етаклаб сизнинг ёнингизга келдик. Онажон, нима қилай, айтинг...»
-
ТЎА ТИАЧИ ҚИСМ БОЛАЛАА
Бу воқеа Андалусда бслиб стган.
Тсқсон йил атрофида ҳукм сурган умавийлар давлати қулаб, срнига аббосийлар давлати срнатилган даврда, Андалусда умавийлардан тирик қолган амирлар катта исломий давлат барпо қилишади. Саккиз юз йил атрофида Андалусда Ислом гуллаб сшнайди. Тарқоқлик, ички низолар ва бошқа сабабларга ксра 800 йил гуркираган етук давлат парчаланади. Охирги қулаган шаҳар Ғорната шаҳридир. Андалус ҳозирда Испанис ва Лортугалис давлатларини сз ичига олган.
Андалусда христианлаштириш ишлари авж олади. Мусулмонлар аёвсиз қириб ташланади. Ҳикос қилмоқчи бслганимиз сша мудҳиш даврда содир бслиб стган. Воқеани ёш сспирин йигит ҳикос қилади:
«Онамнинг ксзи ёриб сғил туғди. Суюниб кетдим. Очиғини айтсам севинчим ичимга сиғмасди. Лекин онам ҳам, отам ҳам хурсанд смас. Гсё уйимизда бола туғилмай, балки слганга схшаш ота-онам мотамсаро. Мен ҳеч нимага тушунмадим. Бола туғилган куни отам чақалоқни кичик бир уйчага олиб кириб кетди. Шу ёшга кириб сша уйга кирганим йсқ. Ота-онам киришади холос, менга рухсат берилмайди. Бугун сса негадир чақалоқни сша уйга олиб киришди. Кунлар стиб скшанба келди. Уйимизга черковдан поп келиб болани чсқинтирди. Ота-онам сса босгидек маъюс ва маҳзун.
Бир куни отам менга арзимаган бир гапни айтиб, «бу — сир, ҳеч кимга айтма, онанг ҳам билмасин», деб қолди. Артаси куни онам мени ёнига чақириб «сғлим, отанг нима деди?» деб қолди. Мен «бу — сир, ҳеч кимга айтмайман», дедим. Онам мендан гап олишга роса уринди. Мен отам сирини айтмадим. Шунда онам: «менинг ҳам сенга айтадиган гапим бор, ҳеч кимга айта ксрма, ҳатто отанг ссраса ҳам айтма», деб оддий бир гапни айтди. Онам сир, деб пичирлаб айтган гапи сирликка арзимайдиган оддий гап сди. Аоилож уни ҳам сир сақладим. Бу гал отам келиб онам менга айтган гапни билишни истади. Айтмадим. Ксп уринди, лекин мендан бир дона калима ололмади. Шунда онамни чақириб: «Онаси, сғлинг сир сақлайдиган катта йигит бслиб қолибди. Анди унга қсрқмай, бор гапни айтсак ҳам бславеради, — деб менга юзланди. — Ўғлим, онанг билан менинг сир айтиб, у сирни билишга уринишимиз сени синаш, имтиҳон қилиш сди. Шукурким, сир сақлайдиган мард йигит бслибсан. Биз сенга ҳозир бошқа бир катта сирни айтмоқчимиз. Мен билан юр», — деб мени босги кичик уй томон бошлади. Ааҳот мен ҳам шу уйга кираман-а, деб сйладим. Уйга кирдик. Уй қоп-қоронғи сди. Отам чироқ ёқди. Менга узоқ тикилиб турди. Аималардир демоқчи бслди, негадир гапирмади. Токчага бориб латтага сралган бир нарса олди. Сснг ссз бошлади:
«Ўғлим, биз христиан смасмиз. Биз мусулмонмиз. Муҳаммад алайҳиссаломнинг умматимиз. Мана бу — муқаддас китоб Қуръони Карим», — деди.
Кейинчалик билсам, ота-онам бу уйга кириб намоз сқир скан, Қуръон тиловат қилар скан. Укам туғилганда бу хонага киришининг сабаби, укамга сша куни снг қулоғига азон чап қулоғига такбир айтишган скан. Отам ссзида давом стиб: «Ўғлим, амакингга қаттиқ итоат қил», деб тайинлади.
Артаси мен мактабга келдим. Дарс пайти амаким келиб, мени чақирди.
— Жисн, юр кетдик, — деди шошилиб.
— Қаёққа?
— Ссрама, тезроқ бсл!
— Китобларимни олай.
— Йсқ, тезроқ олдимга туш.
Мен амаким билан шошиб соҳилга келдик ва кемага миндик. Мен шунда ҳайратланиб:
— Амаки, қаёққа кетаспмиз? Асм-дадамдан изн ссрамайсизми? — дедим.
— Даданг «амакингга итоат қил», деб айтганми?
— Айтган.
— Бслмаса, ҳар-хил савол бермай жим кет.
— Хсп бслади.
Кема бизларни мен билмайдиган жойга ташлади. Кемадан тушганимиздан кейин амаким хсрсиниб гап бошлади:
— Укагинам, оғир бсл. Ота-онангни мусулмонлигини билиб қолишди, сабр қил. Отанг менга «сғлимни олиб тезроқ қочинглар. Бизни снди тинч қсйишмайди», дегани учун сени шу ерга — мусулмонлар юртига олиб келдим.
Андалус қулагандан кейин мусулмонлиги аниқланган сркагу аёл ваҳшийларча слдирилар сди. Таҳқиқ йсллари сса ксп. Уйида ҳаммом бслиши, жума куни чсмилиши, хатна қилиниши кабилар билан кишининг мсмин ё мсмин смаслиги аниқланар сди.
Қисса қаҳрамони ота-онаси қандай слдирилганидан бехабар. Қаерга ксмилганини ҳам билмайди. Аслида улар ксмилганми ёки йиртқич ҳайвонларга ем қилинганми, униси ҳам қоронғу. Чақалоқ тақдири номаълум. Йигит сса катта мусулмон олим бслиб етишади.
БЕШИАЧИ ҚИСМ
Бу қисмдаги болалар ҳам ота-оналарини қаерга ксмилганини билишмайди. Ота-оналарининг тирик, слигидан бехабарлар. Оталари ким, оналари ким билишмайди. Бор-йсқ билганлари, оқ халатли тарбисчилар, қаттиққсл мудира, бахил завхозу баджаҳл қоровул. Яшайдиган уйлари тепасига «Болалар уйи», деб ёзиб қсйилган.
У бечоралар она ҳақига дуо қилишни ҳам, қарғаб, лаънат сқишни ҳам билмайди. Етимлар улғайиб, қсли пул ксргач «оналар» ҳам қайдандир пайдо бслиб қолади. Осмондан тушганми, ердан чиққанми, буни билиш қийин.
Мана шунақа гаплар. Кейинги ҳафтага сиз азизлар учун бундан-да қизиқарли маълумотларни тсплашга киришамиз.
Умримизни сарҳисоб айлашдан қсймасин!
Хайрулло ҲАМИДОВ.
-
Билмайман
Бисмиллаҳ вассолату вассаламу ала росулиллаҳ аммо баъд:
Азиз биродарлар биз бугунги суҳбатимизда аксар аҳли илмлар унутиб қсйган бир иборат ҳақида ссз юритмоқчимиз. Бу ссз ҳақида салафларимиз нима деганлар ва салаф уламолари уни қай даражада истеъмол қилганлар. Биз ишора қилмоқчи бслган ссз бирон олим киши ссралган пайтида тез-тез ишлатиб туриши керак бслган "БИЛМАЙМАА" калимасидир. Қани снди салафларимизнинг бу ҳақдаги ссзларига қулоқ тутайликчи.
Ибн Аббос розисллоҳу анҳумо дедилар: агар олим "БИЛМАЙМАА" ни тарк қилса ҳалокатига йслиқибди. Алий ибн Ҳусайн ҳам шундай деган.
Шаъбий айтадилар: "БИЛМАЙМАА" илмнинг срми.
Алий ибн Аби Толиб розисллоҳу анҳунинг ссзлари будир: "билмаган нарсаси ҳақида "Аллоҳу аъламу" демоқлик кишининг илмига далолат қилади. Чунки Аллоҳ азза ва жалла пайғамбари соллаллоҳу алайҳи ва салламга хитоб қилиб деди: "(Ай Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва саллам уларга) айтинг: Мен (Қуръонни етказганим учун) сизлардан бирон ҳақ-ажр ссрамайман ва мен сохтакорлардан ҳам смасман". (Сод: 86)
Ибн Умар розисллоҳу анҳумодан: Илм учдир: ссзловчи китоб, амалдаги суннат ва "билмайман".
Марвазийнинг ривостларида имом Аҳмаднинг ушбу ссзлари нақл қилинган: Ҳар бир нарсада гапиравериш дуруст смас. Лайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам бир нарса ҳақида ссралсалар: "Билмайман, Жибрийлдан ссрайчи" дер сдилар.
Марвазий имом Аҳмаддан ссрадилар: Одамлар олимни ҳамма нарсани билади деб сйлайдилар. Бунга жавобан Ибн Масъуд розисллоҳу анҳунинг ссзларини келтирдилар: Одамларга ҳар бир ссраган нарсаларида фатво бераверган кимса мажнундир. Абу Абдуллоҳ дедилар: банда Аллоҳдан тақво қилиши ва ссзини сйлаб ссзлаши лозим, у албатта бу ҳақда ссралади. Одамларга фатво бераётган киши уларни сз мазҳабига тортиши ва қаттиқлик қилиши мумкин смас.
Имом Молик айтадилар: ҳар бир ссраган кишига жавоб бераверишинг илмни хорлаш ва камситишдир.
Имом Саврий раҳимаҳуллоҳ дедилар: модомики бизга сргатадиганларни топар сканмиз срганаверамиз. Имом Аҳмад дейди: биз қиёматгача илм срганамиз.
Ибн Умар розисллоҳу анҳумодан бир аъробий ссради: амма мерос оладими? Билмайман — дедилар.
— Сиз билмайсизми?
— Ҳа. Уламоларга бориб улардан ссра.
Ҳалиги киши қайрилиб кетгач Ибн Умар сз қслларидан спиб: Абу Абдурроҳман қандай гсзал ссзни айтди-с. Билмаган нарсасидан ссралганди, билмайман, - деб жавоб берди.
Улуғ тобеинлардан бири Усмон ибн Осим айтади: улардан бири бирон масъалада фатво бериб юборади, агар бу масъала Умар розисллоҳу анҳудан ссралганда унга Бадр аҳлини жамлаган бсларди.
Ибн Сирийн: киши учун билмаган нарсасини айтганидан ксра жоҳил ҳолда слиши схшироқдир.
Молик ибн Анас айтадилар: Менинг фатвога лойиқ сканимга етмишта олим гувоҳлик бермагунича фатво бермадим.
Муҳаммад ибн Мункадир: Олим Аллоҳ билан бандалари сртасидадир, улар сртасига қандай киришини сйлаб олсин.
Ибн Усйна ва Саҳнун айтадилар: одамларнинг фатвога жасоратлироғи уларнинг снг илми озларидир. Саҳнун: Тсғри жавоб фитнаси мол-дунё фитнасидан қаттиқроқ.
А абийъа йиғлаётганди, ундан сизни нима нарса йиғлатди, деб ссрадилар? Илми бслмаган кишидан фатво ссралди ва исломда жуда оғир иш зоҳир бслди.
У ерда баъзи фатво бераётганлар бор, улар қамалишга сғридан ксра лойиқроқдирлар.
Муттафақун алайҳи бслган ҳадисда Абдуллоҳ ибн Амр розисллоҳу анҳу ривост қилади: Аллоҳ таоло илмни одамлардан суғуриб олиш билан кстармайди. Лекин илмни уламоларни олиш билан кстаради, биронта олимни қолдирмагандан кейин одамлар жоҳил кишиларни сзларига бош қилиб оладилар. Улар ссралсалар илмсиз жавоб берадилар, бас, сзлари ҳам адашадилар бошқаларни ҳам адаштирадилар.
Абдуллоҳ ибн Аббос розисллоҳу анҳумо дедилар: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам таматтуъ қилдилар (съни, ҳажда). Урва ибн Зубайр деди: Абу Бакр ва Умар таматтуъдан қайтарганлар. Ибн Аббос: Уларни ҳалокатга учрайдилар деб сйлайман. Мен расулуллоҳ айтди десам, у Абу Бакр ва Умар қайтарган дейди-с. Имом Аҳмад ривости.
Имом Бухорий ривост қилган ҳадисда Усмон розисллоҳу анҳу таматтуъдан ҳамда ҳаж ва умрани жамлашдан қайтарадилар. Алий розисллоҳу анҳу сса бу иккисига нист қиладилар ва расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам суннатларини биронтанинг гапи учун тарк қилмайман, дейдилар.
Солим ибн Абдуллоҳ Шом аҳлидан бслган бир кишининг Абдуллоҳ ибн Умар розисллоҳу анҳумодан ҳажгача умра билан таматтуъ қилиш ҳақида ссраётганини сшитиб қолди. Абдуллоҳ ибн Умар:
— у ҳалол, деди. Шомлик киши:
— отангиз бундан қайтарганлар-ку, деди.
— қани менга айтчи агар отам ундан қайтарган бслса, расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам уни қилган бслса отамни буйруғига сргашиладими ёки расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламникига?
— албатта расулуллоҳникига.
— расулуллоҳ шундай қилганлар.
Термизий ривости.
Зикр қилиб стилган ссзлар аҳли илмлар учун айтилган бслсада сндигина илм талабини бошлаган ёки илмнинг аввалги босқичларида бслганлар ё умуман илм доирасида бслмагану бирок бошқаларга ссз бермасдан билган билмаган нарсалари ҳақида гапираверадиганлар ҳам бу гаплардан сзларига сраша хулоса чиқариб олишлари лозим.
Аллоҳ барча мусулмонларни ҳақ йслдан адаштирмасин
-
Болалар тарбисси учун 30 восита
«Одамлардан (мутакаббирлик билан) юзингни сгирмагин ва ерда кибру-хаво билан юрмагин. Чунки Аллох барча кибру-хаволи, мактанчок кимсаларни суймас. Юрганингда сртача юргин ва овозингни паст килгин. Чунки овозларнинг снг ёмони сшаклар овозидир». (Лукмон 18-19).
Имом Ибн Кудома Алмакдисий сзининг: «Минхожул-косидин» номли китобида бир неча одобларни зикр килади: «Бола восга етиб, унда фикрлаш аломатлари намоён бслса, уни схши кузатиш ва ахволини срганиш лозим бслади. Чунки, боланинг калби содда ва тоза бслиб, у хар кандай накшни кабул килишга тайёрдир. Агар схшиликка одатлантирилса, схшилик билан улгасди. Унинг савобида ота-она ва тарбис берувчилар шерик бслади. Агар ёмонликка одатланса, ёмонлик билан улгасди ва жавобгарлик унинг скинлари бсйнига тушади. Шунинг учун болани схтиёт килиш, тарбислаш, ёмонликлардан пок тутиб схши ахлокларни сргатиш лозимдир. Агар бола юзида хаё нурлари ксриниб баъзи ишлардан услса ва хаё килса ва уни ёмон деб билса, бу Аллох таолонинг хидости ва ахлокининг схшилиги ва калбининг тозалигига далолат киладиган схшиликдир. Агар боланинг холати шундай бслса, у балогатга етганда комил аклли бслиши билан келажаги порлокдир. Болага чиройли одоб беришга риос килиш диккат сътиборга сазовор ишдир».
Биз куйида болаларга берилиши керак бслган баъзи ахлок-одоб воситаларини зикр киламиз:
-
Биринчи восита: Кспинча бола таомга очксз бслади. Унга таом одобини сргатиш лозим. Таомни снг ксли билан есин, таом ейишни бошлашдан илгари «Бисмиллах» десин, сзининг олдидан есин ва бошкалардан илгари таомга ксл урмасин.
А асулуллох саллаллоху алайхи ва саллам Умар ибн Аби Саламанинг ксли таом устида сйнаётганини ксрганларида: «Ай бола, Бисмиллах дегин, снг кслинг билан егин ва сз олдингдан егин» дедилар. Шоир айтганидек:
Шошилмасман таом узра узатилганда ксл
Кавмнинг очксзроги шошганрогидир бил.
Овкатга ва ундан есётган кишига карамасин, бу бахиллик далилидир.
Иккинчи восита: Овкатланишда шошилмаслик ва таомни схшилаб чайнашлик, лукмани кетма-кет олмаслик, одоб билан лукма олиш ва кслини кийимига суртиб дог килмасликка буюринг. Тскиб-сочиб пала-партиш емасин.
-
Учинчи восита: Баъзи пайтлар курук нон ейишга одатлантиринг. Аонни бирор нарса билан ейиш лозим деб сйлайдиган бслмасин. Чунки гохо хаётида нон сткизадиган бирор нарса топилмайдиган холат хам бслиб колиши мумкин. Болага меъёридан ортикча ейишликни ёмонлиги ва ксп ейдиган одамларни хайвонга схшатиш билан баён килинг. Унинг олдида ксп овкат ейдиган болани ёмонланг, кам овкат ейдиган болани сса мактанг, токи у болага сргашсин ва гам-ташвиши факат корнигина бслган очксз кишига айланмасин.
Тсртинчи восита:Таомни бошкаларга илиниш ва овкатга харис бслмасликни болага схши ксрсатинг. Унинг хузурида дагал бслган хар кайси таомни макталади, токи ширин таомларга берилиб колмасин, ундан ажралиши кийин бслади.
Бешинчи восита: Боланинг кийими оппок ва оддий бслгани схши. Кизил ва заъфарон ранглар билан бсслган хамда ипак матолардан тикилган бслмасин. Бундай кийимлар аёллар кийими ва ёмон, динсиз инсонларнинг кийими деган нарса боланинг фикрига сингади ва улардан жирканади.
-
Олтинчи восита: Болага тспигидан пастда бслган узун кийим кийиш ёмон ксрсатилади, токи узун кийим киймасликка одатлансин.
Еттинчи восита: Аш болани фаровонлик, дабдабали сшаш, фахрли кимматбахо кийимларни кийишга одатланган болалардан ва бу нарсаларга кизикадиган болалардан сакланади. Чунки ёш болани ёшлигидан ахамистсиз ташлаб ксйилса, кспинча ахлоксиз, ёлгончи, хасадчи, сгри, чакимчи, сжар, жонга тегадиган ва беор бслиб етишади. Ахлоки гсзал бслиши учун буларнинг хаммасидан сакланади.
Саккизинчи восита: Мактаб дарсларидан ташкари уйда куръон таълими, кейинрок куръон тафсири, А аслуллох саллаллоху алайхи ва салламнинг хадислари хамда фикхни таълим бериш билан машгул килиш максадга мувофик бслади. Болани куръон ёдлашга, хадисларни ёдлашга кизиктирилади. Бунинг учун «Арбаъийна ан Аававийс» «Булугул маром» каби китоблардан фойдаланилади. Адлаш хакикий илмдир ким ёдламаса, кспинча масъалаларни чикаришга кодир бслмайди. Яхши мавъизалар, солих кишиларнинг хабарлари, дунёдан юз сгириш ва нафсни тарбислаб чиниктириш хакидаги солих кишиларнинг хикосларини сътибор килинади. Боланинг калбига солих кишиларни схши ксриш ва уларга сргашиш уруги сочилади.
Тсккизинчи восита: Хажв, аскис ва ошикларнинг дил изхори каби шеърлардан ва бунга мубтало бслган инсонлардан болани саклаш керак. Чунки улар боланинг калбига кирган сайин фасод уругини скадилар.
Ўнинчи восита: Хуснихат, шеърий масаллар ва зохидлик хакидаги шеърларни ёдлашга одатлантирилади. Амирул муминин Алий разисллоху анху: «Хуснихатни лозим тутинглар. Хуснихат ризк калитларидандир» — дедилар
-
Ўн биринчи восита: Агар болада чиройли феъл, схши хулк намоён бслса, унинг бу хулки билан икром килиб, уни кувонтирадиган нарса билан мукофот лаб, одамлар орасида уни мактаб ксйилади. Гохо бунинг акси бслиб бир марта ёмон хулк содир бслиб колганда сса, уни билмаганликка олиб, одамлар орасида айби очилмайди ва обрсси тскилмайди, бу каби холларда хеч бир бола кайтиб бундай ишни килишга журъат килмайди, хусусан бола уни бекитиб махфий килаётган бслса.
Ўн иккинчи восита: Бола агар ёмон одатини сна такрорласа, унга махфий суратда дашном берилади ва бу ишни жуда ёмон сканлиги уктирилади ва унга бундай холатда уни бирон киши ксрса шарманда бслиши айтилади. Лекин дашномни ортикча килиб юборилмайди. Чунки, унинг сзи хакида маломат сшитиши сътиборсиз нарсага айланади ва гап таъсир килмайдиган бслиб колади.
Ўн учинчи восита: Ота сзининг боласига бслган ссзининг хайбатини саклайди ва болани гохи гохида уришиб кссди, она уни отаси билан ксркитади ва уни ёмон ишлардан кайтариб, отасининг каттиклиги ва ундан ксркишини уктиради.
Она мадрасадир уни схши жихозла
Асли пок авлод тарбиссин унга хосла
Диннинг ёмгирийла сугорилса гар
Она богдир гуркирар ва гуллаб-сшнар
-
Ўн тсртинчи восита: Болани кундузи ухлашдан кайтарилади, чунки бу унга дангасалик келтиради. Арта ухлаб срта туришга одатлантирилади ва бу одат инсоннинг самарали хаёт кечиришида ксмакчи бслишини тушунтирилади.
Ўн бешинчи восита: Юмшок тсшак ишлатишдан кайтарилади, хатто аъзолари махкам бслсин, танаси енгил бслсин ва фаровонлик бслмаганида сабрли бслсин. Еб-ичишда, кийимда ва тсшакларда дагалликка одатлантирилади А асулуллох саллаллоху алайхи ва саллам: «Ксп овкат ейишдан саклнинглар, ксп овкат калбни каттиклик билан захарлайди»- деганлар.
Ўн олтинчи восита: Болани сширинча киладиган ишлардан кайтариш керак, чунки у ёмонлигини билган ишларни сшириб килади, бу сса уни хар бир кабих ишни килишга срганиб колишига сабаб бслади.
Ўн еттинчи восита: Кундузи бир вактда юриш, харакат килиш ва шугулланиб чиникишга одатлантирилади, токи слков бслиб, дангасаликка гирифтор бслиб колмасин. Мерганликни срганса ва схши ксрса бунинг зиёни йск. От миниш хам схшидир. (хозирги кундаги маркаблар хам шу жумладан) А асулуллох саллаллоху алайхи ва саллам: «Уч нарса лагв-бехуда саналмайди, инсоннинг оти билан сйнаши, камони билан сйнаши ва ахли билан сйнаши»- дедилар.
-
Ўн саккизинчи восита: Оёкларини очиб юрмаслик, юрганда шошилмасликка ва кслини оркасига килиб мутакаббир кишиларнинг килиги каби харакатлантирмасликка одатлантирилади. А асулуллох саллаллоху алайхи ва саллам бу юришдан кайтардилар
Ўн тсккизинчи восита: Ўзининг тенгкурлари ва сртоклари олдида дадасининг нарсаси билан, таом ёки кийим ва шу каби нарсалар билан мактаниб, фахрланишдан кайтарилади ва хокисорликка, бирга сйнаётган болаларга нисбатан иззатли бслиш ва улар билан гаплашганида мулойим бслишга одатлантирилади.
Йигирманчи восита: Ўзи каби болалардан бирон нарса олишдан кайтарилади. Агар бола хурматли ва бой-бадавлат оиладан бслса бировдан нарса олиш ёмонлик, хакирлик ва кадрнинг тушиши сканлигини тушунтирилади. Агар у факир кишиларнинг фарзанди бслса, бировдан нарса олиш, тама сканлиги, тамагирликда сса хорлик борлиги ва бу итларнинг одати сканлиги, чунки ит бир лукмани кутиб хорланиб туриши тушунтирилади.
-
:as:
:bsm:
ОААМГА МАКТУБ
(http://s58.radikal.ru/i162/0905/60/fd73b3307229.jpg) (http://www.radikal.ru)
Онажоним, доим сизни нақадар севишимни, митти юрагимдан жой олган чексиз меҳрингизни сизга айтишни истадим. Аммо буни уддалай олмадим. Чунки сиз буни англашга ҳаракат қилмадингиз. Бир куни сиз учун боғдан гул тердим. Гулдонга солиб қсйиб сизни хурсанд қилмоқчи бслдим. Аммо гулдон қслимдан тушиб кетиб синди. Гулдонни синдирганим учун мени роса уришдингиз. Анди мен ҳеч кимга гул бермайман! Аега мени доим "œДаданга айтаман!", деб қсрқитасиз? Уни схши ксришимни истамайсизми? Мен бақирмасдан бир нарса ссрасам уни бермайсиз. Бақириб йиғлай бошлаганимда сса сша нарсани берасиз. Шунинг учун ҳам мен доим бир нарса ҳохласам йиғлаб ссрайман. Айтганингизни қилиш учун ҳам бақиришингизни кутаман. Биласизми, сизни бақиришингиздан завқланаман. Шундай пайт менга сътибор берасиз, деб сйлайман. Она, сизга айтадиган хушхабарим бор: мен снди овқатларимни ейман. Янада тезроқ катта бслишни ҳохлайман. Аегалигини биласизми? Сиз билан гаплашаётганда ксзларингизни ксриш учун. Сизга қарайман деб, бсйниларим оғриб кетди, она, нега сиз менга қараб сгилиброқ гапирмайсиз? Мен сизнинг меҳр тсла ксзларингизни ксришни истайман. Онажон, сйинчоқларни менга оласизми ёки дугоналарингизнинг болаларигами? Аега улар сйинчоқларимни синдиришса жаҳлингиз чиқмайди? Мен синдирсам: "œСенда ҳеч инсоф борми сзи?", дес мени жазолайсиз. Мен бунинг ҳам чорасини топдим: сйинчоқларни бузиб қсйсам сшириб қссман, кейин худди бошқалар бузгандек, меҳмон келганда сизга ксрсатаман. Она, сиз мени сшитмайсиз. Аега сизни чизган қаҳрамонларим, бузилган сйинчоқларим, йсқолган қаламим қизиқтирмайди? Мени ҳам дугонангизни олган сумкаси, снги ксйлаги қизиқтирмайди. Бу гапларни сшитишни истамайман. Мен билан гаплашишингизни, саволларимга жавоб беришингизни истайман. Аима, фақат катталарга тегишли нарсалар муҳимми? Она, снги снагамни ёқтирмайман. У сочларимни сиз тарагандек тарамайди. Менга олдинги снагам қарагандек меҳр билан қарамайди. Она, сиз нега менга меҳр билан қарамайсиз? Она, уйдаги нарсаларни, кулдонлар, телевизордан сизни қизғанаман. Уларни бузиб, йсқ қилишни истайман. Шунда уларни синдиришдан қсрқмай, уй ичида бемалол югуриб сйнай оламан. Уларни тозалаш учун ажратган вақтингизчалик менга вақт ажратмайсиз. Демак, уларни мендан ксра кспроқ схши ксрасиз. Она, уйда сйнашдан зерикдим. Ксчада югуриб елиб сйнашни, оёқларимни кслмак сувларга тиқишни, тортни тскиб ейишни, айронни тскиб ичишни истайман. Она, мен сзим истаганимча сшашни ҳохлайман.Таъқиқлар бслмаган, меҳрга тсла, оналар фарзандларини тушунадиган бир жойни сшагим келади. Шундай ерни излаб топаман. Балки у жой бир қушнинг қанотида, балки бир гулнинг спроғида, балки бир балиқнинг аквариумида бордир... Она, сизни схши ксраман, сизчи, сиз мени схши ксрасизми?
Фарзандингиз
Manbaa: www.muslima.uz
[/b]
-
:as:
:bsm:
Tarbiya uchun o'n ikki daqiqa
Farzand - umr daraxti mevasi. Bu mevaning shirinligi esa ularning mehr suviga qay darajada qonganligiga bog'liq. Afsuski, bu haqiqatni aksariyat ota-onalar yoddan chiqarishganday... Tobora tezkorlashib borayotgan dunyoda turli yumushlar bilan ovora bo'lib, hammadan ham farzandlariga kerak ekanliklarini unutishganday...
Meni anchadan beri o'ylantirayotgan shu kabi mulohazalar bir suhbatdan so'ng yanada qat'iylashdi - dugonam oilasi haqida gapira turib, to'rt yashar qizalog'ining ularga bildirgan noroziligidan hayratlandi: "Qizim kun bo'yi "men bilan o'ynang", "birga multfilm ko'raylik" deb harhasha qildi. tabiyki, men uy ishlaridan ortibb u bilan o'ynay olmadim. Kech tushgach, dadasi keldi. Dadasiga ham harhashalarini boshladi. Shunda turmush o'rtog'im charchaganligini aytib, dam olgani kirib ketdi. Yuzlari jahldan qizarib ketgan qizim esa ovozining boricha: "Meni yaxshi ko'rmasalaring, Nega bola qilib yuribsizlar. Berib yuboringlar boshqalarga, ular yaxshi ko'rib bola qilsin!" - dedi-da, xonasiga kirib ketdi..."
Farzanflar ota-onalaridan norozi bo'lishmoqda, balki bunga haqlidirlar ham. Chunki faqat dugonamgina emas, boshqa ko'pchilik ham farzandlariga vaqt ajrata olmayapti. Uzundan-uzoq seriallarni ko'rishga, telefonda soatlab gaplashishga, bazmu jamshidlarda ko'ngil ochishga vaqt topgan ota-onalar farzandlar tarbiyasi bilan shug'ullanish, suhbatlashish, o'yinlariga hamroh bo'lishga erinadilar.
Ruhshonoslarning ta'kidlashicha, yurtimizda ota-onalar farzandlari uchun bir kundan 12 daqiqagina (!) ajratar ekanlar. Bu muddat ham ovqat payidagi "taomni bunday yegin", "issiq kiyin", "maktabda to'polon qilma" kabi gap-so'zlarga sarflanadi...
Farzand tarbiyasi uchun 12 daqiqa kifoya qiladimi? Bolalar uchun shugina muddatni ajratish noinsoflik emasmi? Bu holda ularga odamiylik shartlarini, odob-ahloq namunalarini kim o'rgatadi?! Kim ularga mehrning ta'mini, samimiylikning suratini, oilaviy baxtning taftini ko'rsatadi?!
Zamondoshim, bir hisob-kitob qilib ko'ring-a, siz farzandingizga bir kunda qancha vaqt ajratasiz? O'z javobingizdan ko'nglingiz to'larmikan?!
Irfon taqvimi 2009
-
Farzandlarni Islom axloqiga mos ravishda tarbiyalash, ularni jahannam olovidan saqlash Alloh Taoloning buyruqlaridan biridir. Alloh Taolo shunday marhamat qiladi: "œ Ey, imon keltirganlar, o'zlaringizni va oila a'zolaringizni yoqilg'isi odamlar va toshlar bo'lmish do'zaxdan saqlangizki, unda daqal va qattiqqo'l, Alloh buyurgan narsaga itoatsizlik qilmaydigan, faqat buyurilgan ishni qiladigan farishtalar (tururlar)." (at-Tahrim,66)
Abdulloh ibn Umar raziallohu anhu rivoyat qilgan hadisi sharifda Rasululloh sollollohu alayhi va sallam aytdilarki: "œHar biringiz cho’ponsiz va har biringiz o’z podangiz uchun mas’ulsiz" (Buhoriy)
Insonning o’z farzandlari oldidagi majburiyatlari quyidagilardir:
Avvalo ularga nisbatan mehribonlik bilan muomala qilish. Abu Hurayra raziallohu anhu rivoyat qiladiki: "œRasululloh sallollohu alayhi va sallam nabiralari Hasan ibn Alini o’pdilar. Buni ko’rgan Akra ibn Habis at-Tamimiy shunday dedi: "œMening o’n nafar farzandim bor, lekin bugunga qadar ulardan hech birini o’pmaganman". Rasulilloh sallollohu alayhi vasallam unga qarab shunday marhamat qildilar: "œMehr-shafqat qilmagan inson mehr-shafqat ko’rmaydi!" (Buhoriy)
Ikkinchidan, fazandi uchun duo qilish. Abu Hurayra raziallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda Rasulolloh sollollohu alayki va sallam shunday marhamat qildilar: "œUch kishining duosi albatta mustajob bo’ladi: mazlumning duosi, musofirning duosi va ota-onaning o’z farzandi haqqiga qilgan duosi." (Ibn Moja)
Uchinchidan, farzandiga g’amxo’rlik qilishlik. Abu Said al-Hudri raziallohu anhu rivoyat qiladilar: "Rasuli akram sallollohu alayhi va sallam shunday dedilar: "œKimning uch qizi yoki uch singlisi bo’lsayu, ularga yaxshi munosabatda bo’lsa albatta jannatga kiradi" (at-Termiziy)
To’rtinchidan, farzandlari tarbiyasi bilan shug’ullanish. Islomiy tarbiyaning ikki manbasi mavjud:
Muqaddas Qur’on va payg’ambarimiz sallollohu alayhi va sallamning hadislari. Alloh Taolo shunday marhamat qiladi: "œ(Ey, imon keltirganlar,) sizlar uchun - Alloh va oxirat kunidan umidvor bo'lgan hamda Allohni ko'p yod qilgan kishilar uchun - Allohning payg'ambarida go'zal namuna bordir." (al-Ahzob, 33:21)
Farzandlarni Islomda tarbiyalash quyidagi uslublarga tayanadi:
Qur’on oyatlari, hadislar va yaxshi so’zlardan foydalangan holda farzandlarga nasihat qilmoq;
Qur’on va hadislarda keltirilgan hikoya va rivoyatlar bilan tanishtirmoq;
Farzandlarga o’rnak bo’lmoq;
Yomon ishlardan qaytarib, ezgu amallar qilishga tashviq qilmoq;
Tarbiyasiz va axloqsiz insonlarning oqibati haqida hikoya qilmoq.
Beshinchidan, farzandlari orasida adolatli bo’lish, birini ikkinchisidan ustun qo’ymaslik. Bashir ibn Sa’d raziallohu anhu o’g’li No’mon ibn Bashirga qul sovg’a qildi va bu haqda Rasululloh sollollohu alayhi va sallamga habar qildi. Rasululloh sollollohu alayhi va sallam Bashirdan; "œFarzandlaringning hammasiga shunday sovg’a berdingmi?" deb so’radilar. U: "œYo’q," deb javob berdi. Shunda Rasululloh sollollohu alayhi va sallam aytdilar: "œU holda sovg’angni qaytarib ol." (Buhoriy, Muslim). Ushbu hadisning yana bir ko’rinishida Rasuli akram sollollohu alayhi va sallam shunday deydilar: "œAllohdan qo’rqing va farzandlaringiz orasida adolatli bo’ling." (Buhoriy)
Alixon Musayevning "œO’n majburiyat" kitobidan.
Mufazzal tarjimasi.
-
Vaqtni ortga qaytarish mumkin bo'lganda
Аgar vaqtni оrtga qaytarish mumkin bo`lganda edi,
Farzandimga,
Qo`l ko`tarib ma’n qilish o`rniga,
Qo`llari bilan rasm chizishni o`rgatardim.
Хatоlarini kamrоq to`g`rilab,
Ko`prоq yaqin bo`lishga harakat qilardim.
Bоr mеhrimni bеrib,
Dоimо yonida bo`lardim.
Birga qir-adirlarga chiqib,
Unga o`zim varrak yasab bеrardim.
Unga jiddiy bo`lish o`rniga,
Yonida birga o`ynardim.
U bilan kamrоq tоrtishib,
Bag`rimga ko`prоq bоsardim.
Uni jasоratlantirib,
O`zligini tоpishga yordam bеrardim.
Kuch-quvvat o`rniga,
Sеvgidan ko`prоq dars bеrardim...
Muallif: Nargiza Pulatova
-
Har davr, har tuzum uchun eng kerakli so'zlardan biri:
"Tarbiyachining o'zi tarbiyalangan bo'lishi kerak".
-
Assalamu alaykum.
Farzandlariga o'zining yaratuvchisini tanitmas ekanmiz, ularga iymon, ibodat, insof, sabr, sadoqat,halollik,mardlik deb nomlangan ulug' fazilat va ne'matlarini aniq mohiyatini tushuntirib, Alloh va Rasuliga Muhabbatni asli qanday bo'lishi kerak ekanligini tushuntirib tarbiya bera olmas ekanmiz, ulardan ikki dunyoda o'zimiz uchun ham, o'zi uchun yaxshilikni kutmasligimiz kerak.
Bir ustozimiz bo'lardi,Alloh u kishidan rozi bo'lsin, u kishi shunday derdila:"FArzand Allohning bu dunyodagi bergan ne'matlarini eng afzalidir. Lekin farzandigizni Alloh buyurganidek tarbiya qilolmasangiz u sizga ikki dunyoda dushman hisoblanadi..." derdila....
Alloh barcha musulmonlarni farzandlarini haqiqiy ko'z quvonchlari qilsin. Aamiyn...
-
Assalamu alaykum.
Juda sodda, lekin juda ma'noli va haqiqat bo'lgan fikrlarni o'qib qoldim:
Hech qachon boshqa ishimiz zammamizdagi ota-onalik mas'uliyatidan ham muhim bo'la olmaydi!
Ishlarimiz kutib turadi, lekin farzand tarbiyasi kutib turolmaydi!
Chala qolgan ishlarimizni keyin ham bitirib olaveramiz, lekin bolamizning tarbiyasidagi kemtikni hech qachon to'ldira olmaymiz!
Shuningdek, farzand tarbiyasi boshqlaarga topshirib bo'lmaydigan ulug' vazifadir!
Ota-ona bu mas'uliyatli ishda boshqalardan maslahat olishi mumkin, lekin zinhor bu ishni birovga topshirib qo'ymaslik kerak!!!
"Irfon" taqvimidan.
-
Болалар тарбиссига оид пайғамбарлик йслланмалари
Отанинг фарзандлари устидаги масъулисти ва уларга бепарво бслиб қолмаслигининг лозимлиги
Аллоҳ таоло "œТаҳрим" сурасининг 6-остида шундай дейди:
«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالحِجَارَةُ»
«Ай мсминлар, сизлар сзларингизни ва аҳли оилаларингизни стини одамлар ва тошлар бслган дсзахдан сақлангиз».
"œТағобун" сурасининг 15-остида сса:
«إِنَّمَا أَمْوَالُكُمْ وَأَوْلادُكُمْ فِتْنَةٌ»
«Сизларнинг мол-мулкларингиз ва бола чақаларингиз фақат бир фитна — имтиҳондир, холос».
عَن عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللّهُ عَنْهُما : سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقولُ: «كُلُّكُمْ رَاعٍ وَكُلُّكُمْ مَسْئُولٌ عَنْ رَعِيَّتِهِ الإِمَامُ رَاعٍ وَمَسْئُولٌ عَنْ رَعِيَّتِهِ وَالرَّجُلُ رَاعٍ فِي أَهْلِهِ وَهُوَ مَسْئُولٌ عَنْ رَعِيَّتِهِ وَالمَرْأَةُ رَاعِيَةٌ فِي بَيْتِ زَوْجِهَا وَمَسْئُولَةٌ عَنْ رَعِيَّتِهَا وَالخَادِمُ رَاعٍ فِي مَالِ سَيِّدِهِ وَمَسْئُولٌ عَنْ رَعِيَّتِهِ وَكُلُّكُمْ رَاعٍ وَمَسْئُولٌ عَنْ رَعِيَّتِهِ» (متفق عليه).
Муттафақун алайҳ бслган ҳадисда Ибн Умар розисллоҳу анҳумо айтади: Мен А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг шундай деганларини сшитганман: «Ҳар бирингиз роъий (раҳбар) ва ҳар бирингиз сз раистингиздан масъулсиз. Имом раҳбар ва у сз раистидан масъулдир. Аркак киши сзининг оиласида раҳбар ва у сз раистидан масъулдир. Аёл киши срининг уйида раҳбар ва у сз раистидан масъулдир. Хизматчи хожасининг мол-мулкида раҳбар ва у сз раистидан масъулдир. Ҳар бирингиз раҳбар ва ҳар бирингиз сз раистингиздан масъулсиз.»
عَنْ مَعْقِلِ بْنِ يَسَارٍ رَضِيَ اللّهُ عَنْهُ : سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقولُ: «مَا مِنْ عَبْدٍ يَسْتَرْعِيهِ اللَّهُ رَعِيَّةً يَمُوتُ يَوْمَ يَمُوتُ وَهُوَ غَاشٌّ لِرَعِيَّتِهِ إِلا حَرَّمَ اللَّهُ عَلَيْهِ الجَنَّةَ» (رواه مسلم).
Имом Муслим ривост қилган ҳадисда Маъқил ибн Ясор розисллоҳу анҳу айтади: Мен А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам шундай десётганларини сшитдим: «Аллоҳ таоло қайси бандани бир жамоатга раҳбар қилса-ю, лекин бу киши жамоатига хиёнат қилиб слса, Аллоҳ таоло унга жаннатни ҳаром қилади.»
عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللّهُ عَنْهُ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قال: «إِذَا مَاتَ الإِنْسَانُ انْقَطَعَ عَنْهُ عَمَلُهُ إِلا مِنْ ثَلاثَةٍ إِلا مِنْ صَدَقَةٍ جَارِيَةٍ أَوْ عِلمٍ يُنْتَفَعُ بِهِ أَوْ وَلَدٍ صَالِحٍ يَدْعُو لَهُ» (رواه مسلم).
Имом Муслим Абу Ҳурайра розисллоҳу анҳудан ривост қилган ҳадисда А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Инсон вафот стса, унинг барча амаллари тсхтайди, фақат учта амалидан (савоб етиб туради): Садақаи жорис ёки фойдаланиб туриладиган илм ёки унга дуо қилиб турадиган солиҳ фарзанддан», дедилар.
Шарҳ:
Фарзандлар ва уларнинг тарбисси оталар бсйнига юклатилган катта омонат бслиб, улар ҳақида оталар қиёматда жавобгар бсладилар. Шунинг учун ҳам фарзандларини Аллоҳ таоло хоҳлагандай тарбислаб, парваришлаш оталарнинг асосий вазифаси бслмоғи керак. Фақатгина едириб-ичириш, кийинтириш билан кифосланиб, уларнинг тарбиссидан бепарво қолиш дунёда надомат ва пушаймонликка сабаб бслса, охиратда сса бу буюк омонатни зое қилган оталарнинг оғир азобларга гирифтор бслишларига сабабдир.
Бугунги дарсдан олинадиган фойдалар:
1- Фарзандлар оталар қслидаги омонат бслиб, уларнинг тарбисси ҳақида охиратда ссраладилар.
2- Фарзандлар тарбиссига бепарво бслиш дунё ва охиратда надоматга сабаб бслади.
3- Фарзандларни схши тарбислаб, солиҳ инсон қилиб етиштириш оталарнинг дунё ва охиратларига манфаатлидир.
-
Болалар тарбисси (1)
Уларга ширинсуханлик ва меҳрибонлик билан муомала қилиш
عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ رَضِيَ اللّهُ عَنْهُ قَالَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَحْسَنَ النَّاسِ خُلُقًا وَكَانَ لِي أَخٌ يُقَالُ لَهُ أَبُو عُمَيْرٍ قَالَ أَحْسِبُهُ قَالَ كَانَ فَطِيمًا قَالَ فَكَانَ إِذَا جَاءَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَرَآهُ قَالَ: «أَبَا عُمَيْرٍ مَا فَعَلَ النُّغَيْرُ» (متفق عليه).
Муттафақун алайҳ бслган ҳадисда Анас розисллоҳу анҳу шундай дейди: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам одамларнинг снг гсзал ахлоқлиси сдилар. Менинг Абу Умайр деган сндигина ссини таний бошлаган кичкина укам бор сди. (Унинг "œАуғайр" деган бир қушчаси бор сди, слиб қолди.) А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бизникига келганларида уни ксриб қолсалар: «Ай Абу Умайр, не бслди Ауғайр,» деб сркалатиб қсср сдилар.
عَن بُرَيْدَةَ رَضِيَ اللّهُ عَنْهُ قَالَ خَطَبَنَا رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَأَقْبَلَ الحَسَنُ وَالحُسَيْنُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا عَلَيْهِمَا قَمِيصَانِ أَحْمَرَانِ يَعْثُرَانِ وَيَقُومَانِ فَنَزَلَ فَأَخَذَهُمَا فَصَعِدَ بِهِمَا المِنْبَرَ ثُمَّ قَالَ: «صَدَقَ اللَّهُ {إِنَّمَا أَمْوَالُكُمْ وَأَوْلادُكُمْ فِتْنَةٌ} رَأَيْتُ هَذَيْنِ فَلَمْ أَصْبِرْ» ثُمَّ أَخَذَ فِي الخُطْبَةِ (رواه أبو داود).
Имом Абу Довуд ривост қилган ҳадисда Бурайда розисллоҳу анҳу шундай дейди: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бизга хутба қилиб турган сдилар. Аеваралари Ҳасан ва Ҳусайн розисллоҳу анҳумо қизил ксйлак кийишиб олган ҳолда қоқилиб туриб, қоқилиб туриб, чиқиб келдилар. Шунда А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам минбардан тушдилар-да, уларни кстариб олиб сна минбарга чиқдилар, сснг: Аллоҳ таоло: «Сизларнинг мол-мулкларингиз ва бола чақаларингиз фақат бир фитна — имтиҳондир, холос» деб тсғри айтади. Мен буларни ксриб сабр қилолмадим», дедилар-да, сснг сна хутбада давом стдилар.
Уларнинг ҳурматларини жойига қсйиш ва ёш бола бслсалар-да, ҳақларини бериш
عَنْ سَهْلِ بْنِ سَعْدٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أُتِيَ بِشَرَابٍ فَشَرِبَ مِنْهُ وَعَنْ يَمِينِهِ غُلامٌ وَعَنْ يَسَارِهِ الأَشْيَاخُ فَقَالَ لِلغُلامِ: «أَتَأْذَنُ لِي أَنْ أُعْطِيَ هَؤُلاءِ» فَقَالَ الغُلامُ: وَاللَّهِ يَا رَسُولَ اللَّهِ لا أُوثِرُ بِنَصِيبِي مِنْكَ أَحَدًا، قَالَ فَتَلَّهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فِي يَدِهِ (متفق عليه).
Муттафақун алайҳ бслган ҳадисда Саҳл ибн Саъд розисллоҳу анҳу шундай дейди: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламга ичимлик келтирилди. Ундан ичдилар. Ўнг ёнларида ёш бола, чап ёнларида катта ёшли саҳобалар бор сди. А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам болага қараб: «Уларга беришимга изн берасанми?», дедилар. Бола: «А А асулаллоҳ, Аллоҳга қасамки, сиздан кейинги навбатимни бирон кишига беролмайман», деди. А асулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам ичимликни унинг қслига тутқаздилар.
Шарҳ:
Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ёш болалар билан қилган муомалалари бизлар учун срнакдир. Зотан биз ҳам фарзандларимизга А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам саҳобаларнинг фарзандларига қилган муомалани қилмоғимиз керак. Юқорида зикр қилинган ҳадисларда А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам болаларга ниҳостда меҳрибон бслганликлари сққол ксриниб турибди, ҳатто муҳим бслган ваъзни бслиб бслса ҳам, Ҳасан ва Ҳусайн розисллоҳу анҳумони кстариб олдилар. Болаларга ҳеч жаҳл қилмас сдилар, балки уларни сркалатиб, чиройли йсл билан тарбислаб, ҳақларини берар сдилар. Бу муомалалар сса болаларнинг қалбида меҳр ва муҳаббатни пайдо қилар сди.
Бугунги дарсдан олинадиган фойдалар:
1- Катталарнинг ёш болалар қалбига шодлик олиб кирувчи сркалатишлари динимизда марғуб ишлардан.
2- Кспчилик олдида бслса-да, болаларга меҳрибонлик изҳор қилиб, қалбларига шодлик киритилади.
3- Аш болалар иззат-икром қилиниб, ҳақлари берилади, ёш бола-да, деб сътиборсиз қсйилмайди.
-
Болалар тарбисси (2)
Болаларга ёлғон гапирмаслик
عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَامِرٍ رَضِيَ اللّهُ عَنْهُ أَنَّهُ قَالَ دَعَتْنِي أُمِّي يَوْمًا وَرَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَاعِدٌ فِي بَيْتِنَا فَقَالَتْ هَا تَعَالَ أُعْطِيكَ فَقَالَ لَهَا رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «وَمَا أَرَدْتِ أَنْ تُعْطِيهِ» قَالَتْ أُعْطِيهِ تَمْرًا فَقَالَ لَهَا رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «أَمَا إِنَّكِ لَوْ لَمْ تُعْطِهِ شَيْئًا كُتِبَتْ عَلَيْكِ كِذْبَةٌ» (رواه أبو داود).
Имом Абу Довуд ривост қилган ҳадисда Абдуллоҳ ибн Омир розисллоҳу анҳу шундай дейди: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бизнинг уйимизда стирган сдилар, онам мени чақириб:
- Ҳой, буёққа кел, сенга бир нарса бераман - деди. А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам онамга:
- Унга нима бермоқчи сдингиз? - дедилар.
- Хурмо бермоқчи сдим - деди. А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам:
- Билиб қсйинг, агар ҳеч нарса бермаганингизда сизга битта ёлғон ёзилар сди», -дедилар.
Мубоҳ бслган сйинларга рухсат бериш
Аллоҳ таоло Юсуф сурасида Юсуф алайҳис-салом акалари ҳақида шундай дейди:
«أَرْسِلهُ مَعَنَا غَدًا يَرْتَعْ وَيَلعَبْ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ»
«Уни сртага биз билан айланишга юборгин, сйнаб ёзилиб келсин».
عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللّهُ عَنْها قَالَتْ لَقَدْ رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَوْمًا عَلَى بَابِ حُجْرَتِي وَالحَبَشَةُ يَلعَبُونَ فِي المَسْجِدِ وَرَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَسْتُرُنِي بِرِدَائِهِ أَنْظُرُ إِلَى لَعِبِهِمْ (رواه البخاري).
Имом Бухорий ривост қилган ҳадисда Оиша розисллоҳу анҳо шундай дейди: Бир куни ҳабашлар масжидда сйнашаётган сди, А осулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳужрам сшиги ёнида туриб, уларнинг сйинларини томоша қилишим учун мени ридолари билан тссиб турдилар.
عَنِ الرُّبَيِّعِ بِنْتِ مُعَوِّذٍ قَالَتْ... فَكُنَّا نَصُومُهُ بَعْدُ ، وَنُصَوِّمُ صِبْيَانَنَا، وَنَجْعَلُ لَهُمُ اللُّعْبَةَ مِنَ الْعِهْنِ، فَإِذَا بَكَى أَحَدُهُمْ عَلَى الطَّعَامِ أَعْطَيْنَاهُ ذَاكَ، حَتَّى يَكُونَ عِنْدَ الإِفْطَارِ(رواه البخاري ومسلم).
А убаййиъ бинти Муаввиз розисллоҳу анҳодан ривост қилинади у (Ошуро рсзаси ҳақида гапира туриб) деди: Биз кейин ҳам у куннинг рсзасини тутардик, болаларимизга ҳам туттирардик, биз уларга жундан сйинчоқ ссардик, улардан биронтаси "œовқат" деб йиғласа, сша сйинчоқни унга берардик то ифтор бслгунча у сйинчоқ билан овуниб турарди. (Бухорий ва Муслим ривости)
Шарҳ:
Фарзандларни тарбислашда снг катта йслланма уларга сзимиз схши срнак бслмоғимиздир, зеро халқимиз "œҚуш уссида ксрганини қилади" деб бекорга айтмаган. Масалан, агар фарзандимизни ростгсйликка сргатмоқчи бслсак, аввало сзимиз уларга ёлғон гапирмаслигимиз керак. Шунингдек ёш боланинг табиатида сйинқароқлик бслгани ва ҳали жиддийликка срганмагани учун ота-онанинг муроқабаси остида мубоҳ сйинлардан ҳам сйнаб туришга рухсат бериш керак.
Бугунги дарсдан олинадиган фойдалар:
1- Аш болаларга ёлғон гапиришлик уларнинг тарбиссига салбий таъсир ксрсатади.
2- Болаларга чегарадан чиқмаган ҳолда мубоҳ сйинларни сйнашларига рухсат бериш.
-
Болалар тарбисси (3)
Болаларга таълим бериш, йсл-йсриқ ксрсатиб, панд-насиҳат қилиш
Аллоҳ таоло Луқмон сурасининг 13 ва 16,17 остларида шундай дейди:
«Асланг, Луқмон сғлига панд-насиҳат қилар скан, деган сди: "œАй сғилчам, Аллоҳга ширк келтирмагин, чунки ширк келтириш катта зулмдир."
«Ай сғилчам, шак-шубҳа йсқки, агар хардал (ссимлигининг) уруғидек (бир зарра схши ёки ёмон амал қилинадиган) бслса, бас у (амал) бирон харсанг тош ичида ё осмонларда ёки ер остида бслса, сшани-да Аллоҳ келтирур. Зеро Аллоҳ сергак ва огоҳдир. Ай сғилчам, намозни тскис адо ст, схшиликка буюр ва ёмонликдан қайтар ҳамда сзингга етган (балоларга) сабр-қил! Албатта мана шу ишларнинг мақсадга мувофиғидир.»
عن عبد الله بن عمرو رضي الله عنهما قال: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «مُرُوا أَوْلادَكُمْ بِالصَّلاةِ وَهُمْ أَبْنَاءُ سَبْعِ سِنِينَ وَاضْرِبُوهُمْ عَلَيْهَا وَهُمْ أَبْنَاءُ عَشْرٍ وَفَرِّقُوا بَيْنَهُمْ فِي المَضَاجِعِ (رواه أبو داود).
Имом Абу Довуд Абдуллоҳ ибн Амр розисллоҳу анҳумодан ривост қилган ҳадисда А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Болаларингизни етти ёшида намозга буюринглар, сн ёшида намозга бепарволик қилса уринглар ва (сғил-қизларнинг) ётоқ жойларини ажратиб қсйинглар», дедилар.
عن أبي هريرة رضي الله عنه قال: أَخَذَ الحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ تَمْرَةً مِنْ تَمْرِ الصَّدَقَةِ فَجَعَلَهَا فِي فِيهِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «كِخْ كِخْ ارْمِ بِهَا أَمَا عَلِمْتَ أَنَّا لا نَأْكُلُ الصَّدَقَةَ» (متفق عليه).
Муттафақун алайҳ бслган ҳадисда Абу Ҳурайра розисллоҳу анҳу шундай дейди: Ҳасан ибн Алий садақот хурмосидан бир дона олиб оғзига солди. Шунда А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Қих-қих, ташла, билмайсанми, ахир биз (Лайғамбар оиласи) садақот емаймиз», дедилар.
عَنْ عُمَرَ بْنِ أَبِي سَلَمَةَ رَضِيَ اللّهُ عَنْهُ قَالَ كُنْتُ فِي حَجْرِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَكَانَتْ يَدِي تَطِيشُ فِي الصَّحْفَةِ فَقَالَ لِي: «يَا غُلامُ سَمِّ اللَّهَ وَكُل بِيَمِينِكَ وَكُل مِمَّا يَلِيكَ» (متفق عليه).
Муттафақун алайҳ бслган ҳадисда Умар ибн Аби Салама розисллоҳу анҳу шундай дейди: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг қарамоқлари остидаги ёш бола сдим. Овқат еганда қслим товоқ устида кезиб юрар сди. А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам менга: «Ай болам, "œБисмиллаҳ" дегин, снг қслинг билан егин, сз олдингдан егин», дедилар.
عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللّهُ عَنْهُما قَالَ كُنْتُ خَلفَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَوْمًا فَقَالَ: «يَا غُلامُ إِنِّي أُعَلِّمُكَ كَلِمَاتٍ احْفَظِ اللَّهَ يَحْفَظْكَ احْفَظِ اللَّهَ تَجِدْهُ تُجَاهَكَ إِذَا سَأَلتَ فَاسْأَل اللَّهَ وَإِذَا اسْتَعَنْتَ فَاسْتَعِنْ بِاللَّهِ وَاعْلَمْ أَنَّ الأُمَّةَ لَوْ اجْتَمَعَتْ عَلَى أَنْ يَنْفَعُوكَ بِشَيْءٍ لَمْ يَنْفَعُوكَ إِلا بِشَيْءٍ قَدْ كَتَبَهُ اللَّهُ لَكَ وَلَوْ اجْتَمَعُوا عَلَى أَنْ يَضُرُّوكَ بِشَيْءٍ لَمْ يَضُرُّوكَ إِلا بِشَيْءٍ قَدْ كَتَبَهُ اللَّهُ عَلَيْكَ رُفِعَتْ الأَقْلامُ وَجَفَّتْ الصُّحُفُ» (رواه الترمذي).
Имом Термизий ривост қилган ҳадисда Ибн Аббос розисллоҳу анҳумо шундай дейди: Бир куни А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам орқасида мингашиб, кетаётган сдим, менга: «Ай бола, мен сенга баъзи калималарни сргатаман: Аллоҳни ёдда тут, Аллоҳ сени ёдида тутади. Аллоҳни ёдингда тут, У зотни рспарангда топасан. Агар ссрасанг ёлғиз Аллоҳнинг сзидан ссра. Мадад ссрасанг ёлғиз Аллоҳнинг сзидан мадад ссра. Билгинки, агар ер юзидаги ҳамма одам жамланиб сенга бирон фойда етказмоқчи бслишса, Аллоҳ сенинг тақдирингга ёзган нарсадан ортиқ фойда етказа олишмайди. Агар уларнинг ҳаммаси жамланиб сенга бирон зарар етказмоқчи бслишса, Аллоҳ сенинг тақдирингга ёзган нарсадан ортиқ зарар етказа олишмайди. Тақдир қаламлари кстарилиб, саҳифалар қуригандир», дедилар.
Шарҳ:
Бугунги кунда ксп ота-оналар бепарво ёки ғофил бслиб қолган ишлардан бири болаларга панд-насиҳат ва таълим беришдир. Ланд-насиҳат бола бирон хато ишни қилиб қсйгандагина берилмайди, балки ҳар сринда мақомига, ёшига муносиб қилиб, таълим берилаверади. Болаларни "œҳали бу кичкина, тушунмайди" деб ташлаб қсйиш динимиз йслланмаларидан смас. Бунинг мисоли юқоридаги ҳадислардан иккисида стди; бирида Лайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам гсдак бслишига қарамасдан Ҳасан ибн Алийни садақа хурмосини емоқдан қайтардилар, иккинчисида ёш бола бслишига қарамасдан Ибн Аббосга муҳим ишларни таълим бердилар.
Бугунги дарсдан олинадиган фойдалар:
1- Болаларга гарчи кичкина бслсалар-да, панд-насиҳат қилинади.
2- Болалар тарбиссида уларнинг ёши сзгаришига қараб тарбис услубини сзгартириб борилади.
-
Болалар тарбисси (4)
Фарзандлар орасида адолат қилиш вожиблиги
Аллоҳ таоло "œАахл" сурасининг 90-остида шундай дейди:
«Албатта, Аллоҳ адолатга ва чиройли амал қилишга буюради».
عَنْ النُّعْمَانِ بْنِ بَشِيرٍ رَضِيَ اللّهُ عَنْهُ قَالَ تَصَدَّقَ عَلَيَّ أَبِي بِبَعْضِ مَالِهِ فَقَالَتْ أُمِّي عَمْرَةُ بِنْتُ رَوَاحَةَ لا أَرْضَى حَتَّى تُشْهِدَ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَانْطَلَقَ أَبِي إِلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لِيُشْهِدَهُ عَلَى صَدَقَتِي فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «أَفَعَلتَ هَذَا بِوَلَدِكَ كُلِّهِمْ» قَالَ لا قَالَ: «اتَّقُوا اللَّهَ وَاعْدِلُوا فِي أَوْلادِكُمْ» فَرَجَعَ أَبِي فَرَدَّ تِلكَ الصَّدَقَةَ (متفق عليه).
Муттафақун алайҳ бслган ҳадисда Асъмон ибн Башир розисллоҳу анҳу шундай дейди: Отам молининг бир қисмини менга садақа қилди. Шунда онам: «А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламни бунга гувоҳ қилмагунингизча рози бслмайман», деди. Отам А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламни менга берган молига гувоҳ қилиш учун у зот ҳузурларига борди. А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Ҳамма фарзанларингизга шундай қилдингизми?» дедилар. Отам: «Йсқ», деди. А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Аллоҳдан қсрқинглар ва фарзандларингиз орасида адолат қилинглар», дедилар. Отам қайтиб келиб, берган молини қайтариб олди.
وفي رواية: "إني لا أشهد على جور".
Бир ривостда: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Мен зулмга гувоҳ бслмайман», дедилар.
وفي رواية: قال: "أيسرك أن يكونوا إليك في البر سواء؟ قال: بلى، قال: فلا إذاً".
Бошқа бир ривостда: А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Сизга фарзандларингиз бир хилда схшилик қилишини хоҳлайсизми?» дедилар. Отам: «Албатта хоҳлайман» деди. «Ундай бслса, сиз ҳам бир хил муомала қилинг» дедилар.
Шарҳ:
Динимиз ҳамма нарсада адолат қилишга буюрган. Фарзандлар орасида адолат қилмаслик улар сртасида сзаро адоват ва нафрат туғилишига сабаб бслади. Шунинг учун ҳам фарзандлар орасида адолат қилиш жуда катта аҳамистга сга. А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам фарзандлар орасида адолат қилмасликни зулм деб атадилар ва ё ҳаммаларига бир хилда беришга ё молни қайтариб олишга буюрдилар. Бундай йслланмани олган саҳобалар — Аллоҳ улардан рози бслсин — фарзандлари орасида адолат қилишга шундай қаттиқ аҳамист беришар сдики, ҳатто битта фарзандини спиб қсйса, қолганларини ҳам спар сдилар.
Бугунги дарсдан олинадиган фойдалар:
1- Ҳамма ишда одиллик қилиш вожиб.
2- Фарзандларнинг баъзисига бирон нарса бериб, бошқаларига бермаслик жоиз смас.
3- Аҳтиёжга қараб бирига бошқасига олиб бермаган нарсани олиб бериш мумкин.
-
Қиз болаларга схши муомала қилиш ва уларни чиройли тарбис қилишнинг фазилати
عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللّهُ عَنْها قَالَتْ جَاءَتْنِي امْرَأَةٌ وَمَعَهَا ابْنَتَانِ لَهَا فَسَأَلَتْنِي فَلَمْ تَجِدْ عِنْدِي شَيْئًا غَيْرَ تَمْرَةٍ وَاحِدَةٍ فَأَعْطَيْتُهَا إِيَّاهَا فَأَخَذَتْهَا فَقَسَمَتْهَا بَيْنَ ابْنَتَيْهَا وَلَمْ تَأْكُل مِنْهَا شَيْئًا ثُمَّ قَامَتْ فَخَرَجَتْ وَابْنَتَاهَا فَدَخَلَ عَلَيَّ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَحَدَّثْتُهُ حَدِيثَهَا فَقَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «مَنْ ابْتُلِيَ مِنْ البَنَاتِ بِشَيْءٍ فَأَحْسَنَ إِلَيْهِنَّ كُنَّ لَهُ سِتْرًا مِنْ النَّارِ» (رواه مسلم).
Имом Муслим ривост қилган ҳадисда Оиша розисллоҳу анҳо шундай дейди: Бир хотин икки қизи билан менинг олдимга тиланиб кирди. Мен битта хурмодан бошқа ҳеч нарса топмадим. Хурмони аёлга берган сдим, уни олиб, иккига бслди-да, икки қизига берди, сзи ундан тотиб ҳам қсймади. Сснгра туриб чиқиб кетишди. А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳужрамга кирганларида бслган воқеани айтиб бердим. А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Кимга қиз фарзандлар берилган бслса, у уларни чиройли тарбис қилса, улар унга жаҳаннамдан парда бслишади», дедилар.
عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ رَضِيَ اللّهُ عَنْهُ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «مَنْ عَالَ جَارِيَتَيْنِ حَتَّى تَبْلُغَا جَاءَ يَوْمَ القِيَامَةِ أَنَا وَهُوَ وَضَمَّ أَصَابِعَهُ» (رواه مسلم).
Имом Муслим Анас розисллоҳу анҳудан ривост қилган ҳадисда А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Ким икки қизни восга етгунча схшилаб тарбисласа, қиёмат куни мен билан бирга туради», деб бармоқларини бир-бирига бирлаштирдилар.
Шарҳ:
Қиз бола заифа бслиб, сзи мустақил ҳаётини қуриб кетишга қодир бслмай, доим уни паноҳига оладиган кишига муҳтож бслади. Қизларни паст санаб, камситиш жоҳилист аломатларидан бслгани учун А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам қиз болаларни чиройли тарбислашга ва схши муомала қилишга тарғиб қилдилар ва бунинг учун катта мукофотларни ваъда қилдилар.
Бугунги дарсдан олинадиган фойдалар:
1- Қарамоғидаги қизларни Ислом асосида гсзал тарбис қилиш кишининг жаннатга киришига сабаб бслади.
2- А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам қизларга схши муомалада бслишга тарғиб қилдилар.
-
Assalam alaykum Wa Rohmatullohu Wa Barokatuhu!
Quyidagi maqolani Islom va TV mavzusiga choylamoqchi edim afsuski u mavzuni topa olmadim. Maruzada biroz andishalik bo'lsa barcha forumdoshlardan uzurimni so'rab qolaman...
Farzandlar va TV
[/color]
Qiz asraguncha tuz asragan afzal deyishgan qadimgilar, nega?! Chunki, qiz bola shunchalik nozik hisoblangan-ki, u sal narsaga aynib ketishi mumkun. Top-toza oq sutga bir tomchi siyoh tomsa qanchalik bulg’ansa, qiz bolaning tashqi ko’rinishining ochilib-sochilib ketishi ham, shunchalik uning butun borlig’i-yu nomusiga dog’ bo’lib tushadigandek. Biroq hozir gap qiz bola tugul hatto o’g’il bolalarimizning kiyinish madaniyati to’g’risida ham emas yoki qanday kiyinganligidan, fe’l-atvorining keng-u torligidan qat’iy nazar, ko’z o’ngimizda o’z-o’zicha shakillanib kelayotgan bu odam nima eshitib, nima ko’rib ulg’ayotganligi haqida?!...
Boshidanoq aytib qo’yaylik qadrli ota-onalar, aziz va mo’tabar ustozlar bizni kechirsinlar-u, ammo tan olmay ilojimiz yo’q. Hozirgi kunda farzandlarimiz tarbiyani bizdan emas, intertelvidinya deb atalmish rahnamosidan olib yotgani bor gap. Bir qaraganda shunisi ham yaxshidek, ahir biz uzu kun o’g’il-qizimizning tarbiyasi bilan shug’ullanadigan bo’lsak, bola-chaqani kim boqadi?! Shu boisdan ham biz charchab qolib ishdan kelamiz, bir luqma ovqatimizni naridan-beri yeymiz so’ng, to’ygami, tug’ulgan kungami yoki boshqa bir tirikchiligimizga otlanamiz. "œ-Bolam Salom, Bolam Xayr. Pul kerakmi? —Mana ol. O’tgan yilgi paltoying kaltayib qoldimi, mayli yanagi maoshda yangisini olamiz. Maktabga borayapsanmi o’zi? Ha barakalla. Novvosga qaradingmi, uyni yig’ishtirdingmi?! va hakazo..." va bo’ldi shu.
Bolamiz bilan bo’ladigan eng uzoq va mazmunli suhbatimizning mohiyati faqat shulardangina iborat xolos.
Intertelvedinya esa uning ham otasi ham onasi, opasi, dugonasi, do’sti, tarbiyachisi bo’lib qolganini shundan keyin ham tan olmay ko’ring-chi?! Ammo bu do’stning bolalarimizga o’rgatayotgan juda ko’p narsalarni shu yoshga kirib ba’zan mahramimizga ham ayta olmaymiz. Masalan, yetti yoshdagi qizaloqlar, ayol kishi boshi aylanib behold bo’la boshladimi, bu homiladorlikdan nishona ekanligini qayerdan biladi?! Besh yoshdagi bolakay esa, chaqaloqlarni kasalxonadan olib kelishmaydi, ularni ayalari huddi mushuklarga, bo’ri yoki tulkilarga o’xshab tug’ushi-yu, katta bolalarni esa chaqaloqni sotib oldik deb aldashlarini har holda ularga o’zimiz yonida o’tirg’izib, erinmay batafsil tushuntirmagan yohud bu haqda bog’cha opasi maxsus mashg’ulot o’tib berib gapirmagandir?!
Bir tanishimning qizi, oddiy maktabdan nufuzli gimnazyaga qatnay boshladi. Ehh, qizlar qizlar"¦ ular hoh yetti yoshda bo’lsin hoh o’n yettida gaplashadigan mavzulari albatta moda yoki kiyim-kechakdan iborat bo’ladi. Nima gap o’tsa o’tganki. Yangi kelgan qizaloq dugonalari bilan gurrunglasha turib, hali umrida ya’ni, qorinning tepasidan keladigan maykacha kiyib ko’rmaganini aytib qoladi. Qizlar piqirlashib kulishgan. "œ-Vay, seni qara-yuu kindigi ochilmagan qiz", -deb uni mazax qilishgan. Buni qarang-ki bu gaplar qizaloqqa og’ir botadi va yoki kindigini ochib yurmaslik uyatdek. Xo’rligi kelib ota-onasini yozg’iradi. "œ-Mana sizlarning tartib qoidangizni deb o’rtoqlarimga kalaka bo’ldim". Ha, bu ne gapki endilikda bor-yo’g’i boshqalarga nisbatan axloqli bo’lish ayb hisoblansa-yu, jamoa undaylarning ustidan kulsa. Yanayam aniqrog’i kiyim kiyishdagi oddiy me’yyorlikni tabiiy qabul qila olmasalar. Ha, bolalarning ko’zi tugul kindigi ham ochilib ketgani, endi yangilik emas. Ular maktab darsligidan to’rt qator she’rni bilmasligi mumkun. Ammo har bir be’mani reklama roliklarini to’tiqushdek takrorlaydilar. "œ-keltirdingmi. —Ha, shef", "œ-Sizni prastata adenoma bezovta qilyaptimi?", "œLycrs bilan gazni bos", "œYaxshi ko’rasan-mi Jek?" va hakazo"¦ Homiladorlikdan saqlovchi vositalar reklamasi berilayotgan siz-ku, "œe bolam baribir hech narsani tushunmaydi-ku" deb, hotirjam o’tiraverasiz, ammo bolalar zimdan ko’z urushtirib piqir-piqir kulishadi. Bizning axmoqligimizning ustidan-mi, yoki o’zlarining aqilli bo’lib ketganliklaridanmi?! Bilmaymiz, bular hali halvosi. Kabilniy televedinya sharofati bilan uzu kun namoyish etilayotgan filmlarni-ku aytmay qo’yaqolaylik"¦
Shu o’rinda yana bir jihatga e’tibor bersak, o’zbek dublyaj san’atining baribir betakrorligiga shak keltirmagan holda shuni qayd etish mumkun-ki, ba’zan bu betakrorlik chet elning ba’zi saviyasi past filmlarini ohangraboli, yoqimli ovoz hamda talaffuz bilan, qiziqarli bo’lishiga qodirli bo’lgani holda, o’zimizda ishlab chiqarilayotgan video filmlarni aksincha, sun’iy, zerikarli va jonsiz faqat stilistikaga urg’u berib, gapirtirishlari orqali, shundoq ham zerikarli sujetlarni yanada mujmallashtirishlari bilan ajoyib. Biroq shunga qaramay, to’rt ko’z tugal tavaniki. Istaymizmi yo’qmi biz ulardan ko’z uzmaymiz. Biroq bilmaymiz-ki, asosan tungi kanallarda namoyish etiladigan tungi badiy filmlar, kunduz kuni namoyish etiladi. Ya’ni siz tunda uyingizda bolalar soatini joriy qilganingiz bilan, kunduz kuni farzandizgiz siz uxlab qolib ko’rolmagan, sharmandali filmlarni mazza qilib tamosha qilishadi. Bu hali bor yo’g’i ularni ko’rayotganlari. Rus tilini tushinadigan bolalarning eshitayotgan gaplarichi?! Bunday kinofilmlar tabiiyki asosan detektiv yoki triller janirida bo’lib, undagi so’z va jumlalar ham shunga yarasha criminal ibora va jargonlardan iborat bo’ladi. Ayrim shunaqa filmlar bor-ki, ularning originalligini saqlash maqsadida, rus tiliga qilingan tarjimalarni deyarli har bir so’zini orasida ruscha so’kishning takrorlanib turishi, ingliz tilidan sinxron tarjima qilingan filmlarda esa, istaymizmi-yo’qmi, "œfak of" jumlasi ham tez-tez quloqqa chalinib qolishi tabiiy hol. Balki yot tildagi so’kinch so’zlar o’zimizning "œhey onangni"chalik qo’pol eshitilmas, ammo shunisi borki, aynan o’sha inglizlarning o’zida "œfak of" jumlasini tele yoki kinoda persanajlar tilidan qo’llanilishiga nisbatan juda qattiq chora ko’riladi. Masalan, bir paytlar mashhur "œShamollarda qolgan xislarim" filmidagi la’nati "œdamn" degan birgina so’zning ketib qolgani uchun ham film ijodkorlari javobgarlikka tortilgan ekan.
-
To’g’ri o’sha davrlardan buyon ko’p vaqt o’tib ketgan bo’lsa-da, ammo hali ham g’arbda yetmishinchi yillardan keyingi vaziyat biroz yumshaganining o’zi yoq Amerika filmlarni shu darajaga olib borib qo’ygan-ki, kino qahramonlari tilidan chiqadigan so’kinishlarni tushunsa bor-mi, "œToshpo’lat tajang"ning ham uyatdan lavlagisi chiqib ketardi. Ammo shunisi e’tiborliki, naqadar "œ" ichida demoktirilib ketganiga qaramay Amerika qo’shma shtatlarida Bolalar uchun chiqariladigan filmlardagi so’z sinzurasi nihoyatda qattiq olib borilari. Birgina "œIndiyana Jons" yoki "œGarri Potr" filmlarini misol tariqasida ko’rib o’tadigan bo’lsak, u yerda hatto-ki, "œshet" ya’ni "œaxlat" jumlasi ham ishlatilmaydi. Faxsh-u razolat avjiga chiqqan shu mamlakatda ham sinzuradan tashqari so’zlarni ishlatish, tananing yalong’och qismini ko’rsatish, zo’ravonlik va narkotik vositalarini iste’mol qilish mavzusini namoyish qilish qati’yyan taqiqlangan. Kim bo’lishidan qat’iy nazar bu qonun qoidani buzgan kishi, katta miqdorda jarima to’lashi hattoki jinoyi javobgarlikka tortilishi shubhasizdir. To’g’ri bu sehrli atalmish o’lkadagi g’irrom tuzimning o’ziga xos nayrangbozchiligi bo’lishi mumkundir. Ammo shunga qaramay bolalar masalasida chegaradan chiqib ketish, ya’ni bolalar adabiyotlari, filmlari, ko’rsatuvlari shuningdek adabiyotlar multifilmlarda axloqqa zid jumlalarning ishlatilishi yoki g’ayri tarbiyaviy ko’rsatuvlarning namoyish etilishini qati’yyan taqiqlovchi qonunning baribir borligi ijobiy hol emas-mi?!
Endi birgina Rossiya kanali orqali namoyish etilayotgan, "œBrigada" filmining takrori kunduzgi vaqtda ko’rsatilishiga nima deysiz?! Yalang’och xotinlar-u, kakayin hidlayotgan bangilarmi, bularning barilarini rus tengdoshlari qatori bizning bolalar ham ko’rib yotishibdi. Yo’ldoshli antenna orqali namoyish etilayotgan film yoki ko’rsatuvlarning aksariyati shu va shunga o’xshash filmlardan iborat bo’lgandan keyin, bizning o’zbek tijorat kanallari ham, tomoshabin reytingini oshirish uchun, qo’shiq emas qiypanglashdan iborat kliplarni aylantirishdan avjiga olgandan hayratlanmasa ham bo’ladi. Qolaversa Sobiq tuzum davrida estradaning unchalik taraqqiy etmagan sabab ko’pchilik "œModrn Toking", "œAbba" "œBoniem"larni eshitib o’sgan va tabiiyki ularning bironta ham so’ziga tushunishmagan. Aslida esa Jaxonga mashhur bunday guruhlarning aytayotgan ashulalarida ham, ma’no mazmunning o’zi bo’lmagan. Chunki, G’arbda eng muhimi ohang hisoblangan. Biroq hozirda ingiliz tilini siz-u bizdan yaxshi o’zlashtirib borayotgan bolalarimiz bilishmaydi-ku, ammo koshkiydi ular hech qursa o’z ona tililarida yangrayotgan qo’shiqlarda ham tutruqli jumlalar eshitayotgan bo’lishsa edi. Ahir bizning estradamiz ham, G’arb san’atiga yurib emas, naq yugurib ketmoqda. Shuning uchun ham, farzandlarimizdagi ko’rish, anglash, tushunish kabi xissiyotlar arzon garovga palapartishga qabul qilishga aylanib qolgan.
Bundan bir necha yil ilgari kino ekranlarimizda "œRamayana" filmi namoyish etilganda kichik yoshdagi bolalar paykon otishga berilib ketgani kabi, hozir o’smir yoshdagi o’g’il bolalar o’z imedjini Shohrux yoki Shohruxhon yoki Shaxriyorga o’xshatishga urunishadi. Birinchi sinf qizaloqlarining katta tanaffus vaqtida Oyijonlari shosha-pisha nonlariga bir bo’lak saryog’ surib Tayyorlab bergan buturburotlarini kavshay turib qizg’in ravishda muhokama qiladigan mavzusi ham shunga o’xshash, "œ-Zerdahonimning bolasi tug’uladimi yo’qmi? Esma Selimga tegadimi Demirgami? Manga "œKechalar" qo’shig’i yoqadi, sengachi?" va hakozo. Mana shunaqa ruhda o’sib bormoqda qizlarimiz, voyaga yetmoqda o’g’illarimiz.
Kuni kecha yosh bir san’atkorning yangi qo’shig’ining klipi namoyish etildi. Qo’shiq-ku tuppa tuzuk ammo klipdagi voqeani ko’ringga. "œEr va xotin so’rida o’tirishibdi o’n besh o’n olti yoshlaridagi qizi ularga choy olib kelib, quyib ketadi. Ona "œDadasi mana qizimizning ham bo’yi yetib qolibdi" deydi. Hey dersiz. Ota ham birooz jim qolib javob beryapti, eshiting "œHa o’zim ham anchadan beri sezib yuribman". Tavba hech zamonda ota-ona qizining bo’yi yetilib qolgani haqida ham shunaqa ohangda gaplashadimi?!" Ho’p, ana qizining masalasi to’g’risida shu tarzda o’z fikrini bildiradigan ota-onalar ham bordir, ammo ularning televedinya orqali ibrat qilib ko’rsatiladigan qanday jihati bor?! Ota bo’lmishning tamshanib, qizi yetilib qolganiga anchadan beri zimdan nazar solib yurganini xotiniga aytib o’tirishi, kishida allaqanday shilimshiq xis uyg’otmaydimi?! Va eng qizig’i, nihoyat klipda qo’shiq yangragach boshlanadi, "œBo’yi yetib qo’shni qiz" degan jumlalardan keyin, Bo’yi yetgan qo’shni qizning devoridan bir booo’z yigit o’g’riday mo’ralaydi. Bir yigitki naq o’ttiz yoshning nari berisida. Darhaqiqat yetilib pishib ham bo’lgan. Bu klipmi, maynavozchilikmi yoki milliy o’ziga xoslikning beo’xshov karikaturasimi, bilolmaysan kishi? Shkur qilamiz har nima yarim yalong’och bo’lib qiypanglashmayaptiku, deb.
So’zni muxtasar etadigan bo’lsak, jazavaga tushib baqirib chaqirish ojizlarning ishidir. Lekin yuqorida qayd etib o’tilganlarning barchasiga jimgina qarab turish ham, to’g’ri emas. Biz demokratik davlatda yashayapmiz, ammo masalanki Rossiyaga Iroq demokratiyasi kerak emas ekan, nega biz televedinyamizda boshqa davlatlar demokratiyasi xazm qiladigan g’oyalarni jimgina yeb kelaverishimiz kerak. Shu bilan jaxon kin ova tele sanoatida mavjud dasturlar va filmlarning berilishi taqiqlansin demoqchi emasmiz, aksincha ko’pgina sifatli chet el kinofilmlari ahloqiy tarbiyaviy sifatlari bilan bizga na’muna bo’lishga arziydi. Biroq o’zbek tomoshabini qolaversa ekranlarga termulib o’sayotgan farzandlarimizning didi qachon va qay tarzda shakillanishi degan muhim bir mavzuni boy berib qo’ymaslik uchun nima qilmoq kerak?!
Javob tayyor, albatta ekran mahsulotlarining sifatlilarini o’zimiz ishlab chiqarishimiz va namoyish etishimiz kerak. Biroq sifat har doim ko’p vaqt va katta pul talab etadida. Ho’sh, nima bo’pti ahir davlat ta’minoti shuning uchun emas-mi?! qolaversa ishonchimiz komilki O’zbekistonda tafakkur saviyasi katta bo’lgan insonlarning soni juda ko’p. biz ishonamizki ular biz-u sizga o’xshab qizimiz kindigi ochilmaganidan o’kinib kelishdan oldin-da millat tashvishini chekishni boshlashadi. Biz bunga ishonamiz!
"Xolislik sari" dan
-
ЗАМОААВИЙ ОИЛА
Дадаси ёнбошлаган,
Телевизор олдида.
Тинмай босар пультини,
Футболга оз қолди-да!
DVDга диск қсйиб,
Мода ксрар бекаси.
Ажнабийча ксйлакнинг,
Ўзи бслар сгаси!
Катта сғил қслидан,
VIP телефон тушмайди.
Ҳамкорлари хорижда,
Савдоси ҳеч пишмайди.
Арка қизи пайдар-пай
Жснатади SMS.
Хаёлида сқишмас,
600-лик "Мерседес".
Компьютернинг ёнида,
Кенжатойи срта-кеч.
Қулоғидан "наушник",
Ухласа ҳам тушмас ҳеч.
Замонга мос барчаси,
Ҳозир шундай-да замон!
Фақат чол-у кампирлар,
Ўзгармади-да ҳамон.
Бозор чопар отахон,
Кампир счоқ бошида.
Қайнаб турса қозони,
Бахт, дейди шу ёшида.
Қийналганмиз биз, дес,
Қийнамас ҳеч ёшларни.
Ҳамон емай едирар,
Лаган-лаган ошларни!..
www.sherlar.uz
-
Ойлик намоз дарахти
Дарахтнинг тавсифи
Бу дарахтнинг ойнинг тсрт ҳафтасини ифодалаган 4 дона катта шоҳи бор. Кунларни ифодаловчи 31 дона кичик шоҳчалари ҳам бор. Ҳар бир кичик шоҳчада 5 вақт намозни ифодалаган барглари мавжуд. Булардан ташқари ҳар бир кичик шоҳчада кунлик садақани ифодалаган бир мева мавжуд (бу садақа моддий ёки маънавий бслиши мумкин).
Яъни:
Ҳар бир катта шоҳ: бир ҳафта;
Ҳар бир кичик шоҳ: бир кун;
Ҳар бир барг: бир намоз вақти;
Ҳар бир мева: бир садақани ифодалайди.
Фойдаланиш усули: Ҳар ойнинг боши ойни ифодалаган катта шоҳ ва ҳафтани ифодалаган кичик шоҳ билан бошланади. Вақтида сқилган ҳар бир намоз учун битта барг сшил рангга бсслади, агар намоз қазо қилиб сқилган бслса, барг сариқ рангга бсслади. Садақани ифодалаган мевани, агар сша кун садақа қилинган бслса, қизил рангга бсслади.
Дарахтнинг мақсади нима?
Болаларни ушбу услуб ёрдамида намоз сқишга рағбатлантириш, намозни сз вақтида сқишга одатлантириш;
Болаларни сабрли бслишга сргатиш, см-сшил дарахтга сга бслишгач, уларни мукофотлаш;
Ота-онага итоат: фарзанд ота-онасига итоат қилганида (қулоқ солганида) сша кунни ифодалаган кичик шоҳни жигаррангга, қулоқ солмаган кунни тасвирлаган шоҳчани қора рангга бссш.
Шу сринда қуйидаги муҳим жиҳатларга албатта диққат қилиниши лозим:
1. Аамозни фақатгина Аллоҳ ризоси учун сқилиши кераклиги болага уқдирилиши керак.
2. Ҳар бир дарахтнинг расми боланинг сз хонасига ёки шахсий шкафига осиб қсйилиши мақсадга мувофиқдир.
3. Болада хафсаласизлик сезилганида, ота-оналар уларнинг ҳатти-ҳаракатларига қизиқиш билдириб, дарахтни сзлари бссб беришлари мумкин.
4. Бола намозга чақирилганда ширин ссзлаш керак.
5. Аамоз вақти кирганида бола намоз сқишга чақирилиши керак, чунки унинг сзи намоз вақтларини тсғри ажрата олмаслиги мумкин.
6. Илк ҳафтадан сснг болада қизиқиш ссниши, хафсаласизлик сезилиши мумкин. Бундай вазистда болада сна катта қизиқиш уйғотишга интилиш лозим.
7. Дарахтнинг ҳамма жойи бсслиб, см-сшил ҳолга келганида фарзандга мукофот берилади ёки унинг дсстлари чақирилиб, кичик бир тақдирлаш маросими ҳам ташкил стилиши мумкин.
Бу мавзуни сизга изоҳлар билан тушунтиришга ҳаракат қилдик... Самарали натижаларга сришиш учун ушбу тадбирни сабр билан амалга тадбиқ стишимиз лозим. Иншааллоҳ фарзандларимизни шундай гсзал услублар ёрдамида намоз сқишга одатлантирамиз"¦
"Бизни кимки схшиликла стса ёд, хайр ила ёд стилсин, бслсин шод"
-
Ассалому алайкум ва раҳматуллоҳ!
Қизалоқнинг илк ссзи
(http://info.islom.uz/images/stories/said/little_girl.jpg)
Канаданинг Торонто шаҳрида истиқомат қилувчи шайх хонадонида ғаройиб воқеа содир бслди. Шайхнинг 3 ёшли сғли ва 18 ойлик қизи бор.Фарзанд тарбиссига жиддий қаровчи шайх 3 ёшлик сғлига қуръону Каримдан кичик сураларни сргатмоқда.
Машаллаҳ, бола аллақачон Фотиҳа сурасини ва бир нечта бошқа сураларни ёддан билади. Бир куни болакай синглисини сйнатиб стирганида, отаси ундан Фотиҳа сурасини сқишини ссрайди, бола қироат ила Фотиҳа сурасини сқиётган вақтида тутилиб қолади ва "Иҳдина Сурат" дес тсхтаб қолади. Шу вақт кутилмаганда 18 ойлик қизалоқ "Ал Мустақим" деб юборади ва сурани сна давом сттириб кетди! Субҳаноллоҳ! Бу қизалоқнинг тили чиқиб 1-айтган ссзи қуръони Каримдаги муқаддас ссз бслади! Тақводор отанинг сз сғлига қуръон сргатётган вақтида қизалоқ бу ссзларни ёдлаб олгани бунга сабаб бслган. Фарзандларни ёшлигиданоқ Исломий руҳда тарбислаш, уларни одоб-ахлоқли, ҳалол инсон қилиб восга етказиш ота-она учун фарздир. Фарзандларига Қуръон сқишни сргатиш уларнинг тарбиссига ижобий таъсир ксрсатади. Ашлигиданоқ тсғри ва сгри йслни фарқини англаб етади. Масалан, дарахт ксчатлигида бир сзингиз тиргович ёрдамида осонгина тсғирлаб юборишингиз мумкин. Аммо у ссиб, катта дарахтга айланганида 20та одам ҳам уни тсғирлай олмайди, чунки вақт стган, фурсат бой берилган бслади. Мазкур воқеа бир нечта фарзандларни ота-онаси бслсалар ҳам ҳали бошлари саждага тегмаган, фарзандларга қуръон сқишни сргатиш у ёқда турсин сзлари ҳали билмайдиганлар учун ибрат бслади деган умиддамиз. Аллоҳнинг каломи бслмиш Қуръони Карим инсонларни фақат ва фақат сзгуликка, тсғриликка йсналтиради. Ассалому алайкум ва раматиллоҳу ва баракотуҳ!
Манба (http://info.islom.uz/content/view/1144/1002/)
-
Bolaning tili chiqishi bilan unga avvalo kalimai tayyibah — La ilaha illallohu Muhammadur
rasulullohni o‘rgatish lozim. "œOyat-al kursiy"ni va "œHashr" surasining oxiridagi
"œHuvallohullaziy..." deb boshlangan uch oyatni o‘rgatsa, Alloh taolo o‘sha farzandni
doimo xayrli ishlar qilishga muvaffaq qiladi. Shunday tarbiya bergan ota-onaga
farzandining yaxshi, xayrli amallaridan savoblar beriladi. Aksincha, u sodir etgan yomon
amallarga ota sherik bo‘lmaydi.
Farzand yetti yoshga kirganda namoz o‘qishga buyursin. Agar o‘n yoshgacha namoz
o‘qimasa, hadisi sharifga muvofiq, urib bo‘lsa ham namoz o‘qitish lozim. Shunda
balog‘atga yetguncha besh vaqt namoz o‘qishga ko‘nikib boradi.
O‘n yoshdan o‘g‘il va qiz bolalarning yotoq joylarini boshqa qilish kerak.
Ota-ona farzandlar bilan muomala qilishda, jumladan, hadya berish, erkalash, lutf va
mehribonlikda adolat qilib, barchalariga bir xil munosabatda bo‘lishi shart. Mabodo
farzandlaridan birortasini ayricha sevsa ham, buni boshqalariga sezdirib, ularning
ko‘nglini cho‘ktirmasligi lozim.
Biror narsa olib kelsa, birinchi qizlariga, keyin o‘g‘illariga ulashsin. Chunki qizlarning
qalbi o‘g‘il bolalarga qaraganda nozik va ta’sirchan bo‘ladi. Rasululloh sallallohu alayhi
vasallam: "œKim qiz bolalarni xursand qilsa, Allohdan qo‘rqib yig‘lagandek bo‘ladi va kimki
Alloh taolodan qo‘rqib yig‘lasa, Alloh taolo uning badanini do‘zax o‘tiga harom qiladi",
deb marhamat qilganlar.
Farzand ulg‘ayib aqlini taniy boshlagach, unga Qur’on, farz, sunnat va boshqa din ilmi va
odobidan ta’lim bersin. Agar o‘zi qodir bo‘lmasa, Imomi A’zam mazhabiga oid komil
ustozga berib, zaruriy ilmlardan boxabar qilsin.
O‘g‘il bolalarga suzish, kamon otish, ot minish kabi yigit kishi uchun vatan himoyasida,
jangda, musofirchilikda zarur bo‘ladigan hunarlarni va yana biror bir kasbni o‘rgatishi,
qiz bolalarga pishirish, chevarchilik va shunga o‘xshagan ro‘zg‘or uchun zarur ishlarni
o‘rgatmoqlari lozim. Zero, kasb-hunar o‘rganmoq o‘tgan anbiyo-yu avliyolarning
sunnatlari bo‘lib, insonni faqirlik va muhtojlikdan qutqaradi.
Yana farzandlarga kasb-hunar bilan topilgan halol rizqlardan yedirmog‘i vojibdir. Ular
voyaga yetganlari zahoti o‘zlariga mos qalliq topib, oilali qilsinlar. Aks holda ulardan
biror gunoh sodir bo‘lsa, Alloh asrasin, ota-ona farzandining shu gunohiga sherik bo‘ladi.
Xulosa qilib aytganda, Alloh taolo ota-onaga farzandlarni gunohdan pok va Islom
fitratida omonat qilib bergan, o‘z navbatida ota-ona ham bu omonatni pok va bexiyonat
Alloh taologa havola qilmoqliklari lozim.
Hadisi sharifda ta’kidlanganidek: "œSizlarning har biringiz oilangizga cho‘pon kabisizlar.
Har biringiz hamma farzandlaringizga va ayollaringizga javobgar bo‘lasiz". Shu bois otaona
Alloh taolo oldida mas’ul bo‘lmaslik uchun, farzandlarining dini va obro‘sini saqlashi
kerak. Buzuq aqida va nojo‘ya oqimlarga kirib qolmasliklari uchun Ahli sunnat val jamoat
aqidasi, hazrati Imomi A’zam rahmatullohi alayh mazhabi va naqshbandiya tariqati
ta’limoti asosida tarbiyalashi zarur.
Er o‘z xotin va farzandlari bilan ochiq chehrali, saxovatli, marhamatli, muloyim holda,
doim xursandchilik bilan hayot kechirishga harakat qilsin. Payg‘ambar sallallohu alayhi
vasallam: "œSizlarning eng yaxshiroqlaring, o‘z ahliga yaxshi muomala qilganlaringdir.
Men ahlim uchun yaxshi muomala qilishda sizlarning yaxshiroqlaringizman", deb
marhamat qilganlar.
Ota-ona mehr-shafqat yuzasidan farzandlarini o‘psinlar. Bu haqda Rasululloh sallallohu
alayhi vasallam: "œFarzandlarni ko‘p o‘pinglar, albatta sizlar uchun har bir o‘pganda
jannatda bir daraja bor", deb marhamat qilganlar
Rivoyat qilishlaricha, hazrati Umar raziyallohu anhu bir kishini amaldor qildilar. O‘sha
kishi bir yumush bilan kelganda Amirul mo‘’minin farzandlaridan birini quchoqlariga olib,
o‘pib-erkalab o‘tirar edilar. Xalifai zamonning bu ishlaridin hayratda qolib dedi: "œMening
ham bolalarim bor, ammo ularni hech qachon o‘pgan, erkalagan emasman". Shunda
hazrati Umar roziyallohu anhu: "œModomiki, o‘z bolalaringga, yoshlarga rahm-shafqating
yo‘q ekan, kattalarga rahming qaerdan kelsin", deb u amaldorni darhol bo‘shatib
yubordilar.
O‘rni kelganda aytish kerakki, qiz bola balog‘atga yetgandan so‘ng otasi va bolig‘ og‘ainilari
bilan o‘pishib ko‘rishishdan tiyilsin. Mahramlar bilan qo‘lma-qo‘l so‘rashish kifoya.
Onalar ham balog‘atga yetgan o‘g‘illari bilan o‘pishib ko‘rishmasin. Aks holda bunday
paytda tasodifan shahvat paydo bo‘lib qolsa, xunuk oqibati haqida kitoblarda juda og‘ir
hukmlar keltirilgan. Qarindoshlardan tog‘a va amakilar ham shu hukmda. Ammo ayollar
boshqa qarindoshlar bilan qo‘l berib so‘rashishlari mumkin emas.
Aksar kitoblarda ayollarning nomahram erkaklarga salom berishlari ham ta’qiqlangan.
Rasululloh sallallohu alayhi vasallam ayol kishining nomahramlar bilan ko‘rishishini
qat’iyan man’ qilganlar. Shuningdek, begona ayolga nazar qilishni "œShaytonning zaharli
o‘qlaridan bir o‘q", deya zararli va ofatli ekanligiga ishora qilganlar.
Alisher Navoiy hazratlari "œArbain hadis"da (qirq hadis sharhi) yuqoridagi hadisi sharifni
shunday sharhlaganlar:
Solma ko‘z, kimsa bo‘lsa nomahram,
Garchi nafsing topar nazzorada sud.
Ki nazarkim harom, shaytonning —
Navokidir valek zahrolud.
Ota doimo farzandlariga tabassumli, ochiq yuzli bo‘lsin. So‘zlaganda, muboh bo‘lgan
o‘yinlarda ularga erkinlik bersin va ularning haqiga doimo xayrli duo qilsin. Hadisi
sharifda aytilishicha: "œOtaning farzand haqiga qilgan duosi payg‘ambarlarning o‘z
ummatlariga qilgan duosi kabidir".
Ona ham duo qilishga haqliroq. Chunki Rasululloh sallallohu alayhi vasallam: "œOnaning
duosi tez ijobat bo‘ladi", dedilar. Ashobi kirom so‘radilar: "œNima uchun shunday, yo
Rasulalloh?" Rasuli akram: "œChunki ona otaga nisbatan mehribonroqdir. Rahmli va
mehribonning duosi bekor ketmaydi", deb javob berdilar.
Ota-ona farzandlarini aslo duoibad qilmasin, qarg‘amasin. Chunki ularning xayrli duolari
kabi, qarg‘ishlari ham tez ijobat bo‘ladi. Agar shunday bo‘lib qolsa, Alloh asrasinki,
farzand badxulq, badkirdor bo‘ladi. O‘z navbatida, farzandlar ham ota-onalarining
ranjishlariga, noroziliklariga, qarg‘ishlariga sabab bo‘ladigan amal va harakatlardan
astoydil tiyilishlari lozim.
-
ИншоАллох фарзандларимиз бизданда саодатлирок булишади, чунки Хакни сртарок танишди..
-
ИншоАллох фарзандларимиз бизданда саодатлирок булишади, чунки Хакни сртарок танишди..
aytganingizdan ziyodaroq darajalarni ko'rishlik nasib aylasin.
-
Ro'za tutgan kunlardan biri edi, kechki ovqatga yigildik, men xonaga kelganimda hamma dasturxon atrofida o’tirishgandi, shunda dadam o’rinlaridan turib meni qo’yarda-qo’ymay to’rga o’tkazdi (aslida dadam kirganlarida biz turib o’rin beramiz). Hijolat bo’ldim, dadam esa "œsen rozasan, sening yaxshi amallaring menikidan ko’proq teparoqqa o'taqol bugun qizim" dedilar, ammo Alloh tilimga shu so'zlarni soldi, "œmen hech qachon sizlardan o’zib ketmayman chunki men barcha yashxi amallarimni siz va ayamga bag’ishlayman" dedim. Rostdan ham bizlar ularga nisbatan o'zib keta olmaymiz, chunki farzand tarbiyasidagi har bir ko'rinich ota va onaning mehnatidandir. Alloh ota-onalarimizdan rozi bo'lsin
-
Болажонларга мактуб
Ушбу саҳифа болаларни ахлоқ-одобли, илм срганишга рағбатли, ёмон иллатлардан қочувчи қилиб тарбислашга хизмат қилади. Шунингдек, бу саҳифа ҳалолик, поклик, ота-онага қандай сҳтиромда бслиш ва исломий қадристлар ҳақида ёшларга дунёқарашига мос маълумотлар беради. Саҳифадан нусҳа олиб азиз фарзандаларингизга таълим беришингизни тавсис қиламиз.
ҚУДДУС АМАКИАИАГ БОЛАЖОАЛАА ГА МАКТУБИ
Бисмиллаҳир роҳманир роҳийм
Ассалому алайкум, азиз болажонларим, ксзимнинг оқу қаролари! Сизлар телевизор орқали «Қундуз амакининг қиссалари» деган ксрсатувни ксп марта томоша қилгансиз. Аммо улар шунчаки сртак, ҳаётда бслмаган воқеалар, холос. Бугун сиз қслингизга олган мана бу «Қуддус амакининг сабоқлари» китобчаси сизларга жудасм зарур китоб. Ундаги сабоқлар ҳозир ҳам, келажакда ҳам ҳаётингизда ксп марта керак бслади.
Бу сабоқлар сизларга қандай сшаш лозимлигини сргатади. Билмаган, сшитмаган нарсаларингиз билан таништиради. Яхшилик нималигини тушунтириб, схшилик қилишга чорлайди. Амонлик нималигини билдириб, ёмон ишлардан қайтаради.
Шунинг учун уларни сринмай, қунт билан, диққатни бир жойга тсплаб сқиб чиқинг! Тушунмай қолган жойларингизни катталардан ссраб олинг. Ўқиганларингизнинг маъносини англаб, сслаб қолишга ҳаракат қилинг! Ўзингиз тсла танишиб чиққандан сснг китобчани ака-укаларингизга, опа-сингилларингизга, дсст ва қариндошларингизга ҳам сқигани бериб туринг! Шундай қилсангиз, савобга (Худонинг мукофотига) сазовор бсласиз, хспми?
ҚУДДУС АМАКИАГИЗ
БИА ИАЧИ САБОҚ
ЛОКЛААИШ ВА ИЛК КАЛОМЛАА
Ассалому алайкум, менинг азиз нури дийдаларим!
Қани, схшилаб жойлашиб стирингчи! Бугун биринчи машғулотимизни бошлаймиз. Аммо сиз ана шу машғулотга бироз тайёрланиб олишингиз керак, Бунинг учун снг аwало таҳорат қилиб покланиб келиш зарур. Таҳорат қилиш унчалик қийин иш смас. Қслларингизни уч марта схшилаб ювасиз, оғизга уч марта сув олиб чайқаб, тишларни тозалайсиз, бурунга уч бор сув юбориб поклайсиз. Кейин юзингизни уч марта схшилаб ювасиз. Сснгра икки қсл билакларини тирсаклар билан қсшиб ювгач, бошнинг тсртдан бир қисмини ҳсллаб маш тортасиз. Шундан сснг оёқларни тспиғи билан қсшиб, панжалар орасига бармоқ тиқиб схшилаб ювасиз. Ҳаммасини қилиб бслдингизми? Ана снди сиз покиза бслдингиз. Мусулмон болалар доимо ана шундай пок юришлари зарур. Чунки ҳали улғайиб намоз сқийдиган, Қуръон срганадиган, бошқа ибодатларни бажарадиган бслсангиз, албатта, таҳорат керак бслади.
Қани снди «Бисмиллаҳир роҳманир роҳийм» деб чскка тушиб стиринг-чи! Аега бундай деспсиз, унинг маъносини биласизларми? Бунинг мазмуни шундай: «Меҳрибон ва раҳмли Аллоҳ номи билан бошлайман». Ҳар бир мусулмон фарзанди нима иш қилса ҳам, хоҳ дарс сқисин ё бирор ишни бошлаётган бслсин, уйга кираётган ёки дастурхонга стириб овқатланаётган бслсин, хоҳ уйқуга ётаётган ёки кийим кисётган бслсин, албатта, ана шу ссзларни айтиши керак. «Бисмиллоҳ»сиз бошланмаган ҳеч бир иш Аллоҳга хуш келмайди. Мусулмончиликда ҳатто ана шу жумлани айтилмай ссйилган ҳайвоннинг гсштини еб ҳам бслмайди.
Бундан ташқари сиз билиб олишингиз керак бслган сна бир калима бор. У арабчада мана бундай сқилади: «Аъузу биллаҳи минаш шайтонир рожийм». Маъноси: «Қувилган шайтоннинг ёвузлигидан Аллоҳнинг паноҳига, ҳимоссига қочаман» дегани. Қуръондан бир ост сқисангиз ҳам албатта, ана шуни айтиш керак. Ҳаттоки ҳожатхонага кираётганда ҳам шундай дейилиши лозим.
Бугун сизга айтадиган гапларим шулар, холос. Янаги машғулотгача ана шу икки калимани схшилаб ёдлаб олинг, хспми?
ИККИАЧИ САБОҚ
МУСУЛМОАЧИЛИКАИАГ БИА ИАЧИ БЕЛГИСИ
Ассаиому алайкум, суюкли фарзандларим! Сиз стган машғулотимизда бир неча бор «Аллоҳ» деган ссзга дуч келдингиз. Хсш, у қандай зот скан? Ана шу саволга жавоб беришдан олдин сизга ислом динидаги снг муҳим, снг табаррук бир калимани сргатиб қссман, хспми? Яхшилаб қулоқ солинг: «Ла илаҳа иллаллоҳу Муҳаммадур расулуллоҳ». Қани, овоз чиқариб сиз ҳам бир қайтаринг-чи! Баракалло! Анди унинг сзбекча маъносини ҳам билиб олинг: «Аллоҳдан бошқа илоҳ йсқ, Муҳаммад унинг расулидир».
Ана шу жумланинг биринчи қисми ҳақида гаплашамиз. Иккинчисини сса кейинги дарсларга қолдирамиз. Демак, «Аллоҳдан бошқа илоҳ йсқ». Хсш, нега бундай дейилган? Аега бутун дунёдаги миллионлаб мусулмонлар бу ссзни кунига юзлаб марта қайтаришади? Аега ана шу ссзни айтган кишиларгина мусулмон бсла олишади? Ҳозир ана шу саволларга жавоб беришга ҳаракат қиламиз.
Атрофингизга схшилаб бир қаранг-а! Аималарни ксрспсиз? Ҳа, сшанг! Гуллаб, барг ёзиб, мева тугаётган дарахтларни. Ҳар хил овозда сайраётган, чирқиллаётган, қичқираётган, ку-кулаётган қушларни, осмонда чарақлаб нур сочиб турган қуёшни. Кечаси бслганда ҳаммаёқни ёритиб турган ойни ва юлдузларни. Яна-чи? Яна баланд-баланд тоғларни, катта дарёларни! Иннайкейин, ксчаларни тслдириб юрган одамларни.
Хсш, ана шу нарсаларнинг ҳаммаси қаёқдан келиб қолган?
Дарахтлами одамлар сккан, десангиз одамларнинг сзлари қандай пайдо бслишган? Оналари туққан, десангиз сша оналар қаёқдан келишган? Саволлар ана шунақа кетма-кет пайдо бславеради, уларнинг сон-саноғи бслмайди. Аммо ҳамма саволга битта жавоб бор: «Буларнинг барчасини Аллоҳ сратган» деймиз.
У шунақанги улуғ, шунақанги қудратлики, Унга ҳеч нарса тенг келолмайди. У срни ва осмонларни ҳам, ой-қуёш ва юлдузларни ҳам, тоғ ва денгизларни ҳам, ҳайвон ва қушларни ҳам, дарахт ва гулларни ҳам, жин- шайтон ва одамларни ҳам, хулласи калом ер устида ва ер остида, осмонда нимаики нарса бслса, ҳамма-ҳаммасини сратган. У биттагина «Бсл!» деган ссзни айтиши билан ҳамма нарса сралиб пайдо бславеради. Ҳатто одамлар ҳам Унинг хоҳиши ва амри билан туғилади, сшайди ва бир куни слади.
Аллоҳ одамларни ерда сшаб, схши ишлар қилишсин, Менинг айтганларимни бажариб, нариги дунёда катта мукофотларимни олишсин ва «Жаннат» деган гсзал боғимда сшаб юришсин, деб сратган. Унинг буюрганларини бажармаган одамларни сса олов ёниб турадиган «Дсзах» деган жойга ташлаб, жазолашини ҳам айтган. Аллоҳ ҳамма нарсани сратган, ҳамма нарса унга бсйсунган бслса, демак, ундан бошқа ҳеч қандай қудратли, кучли зот бслмайди-да! Адашибми ёки кимларнингдир гапидан қсрқибми, Аллоҳдан бошқа нарсаларга, масалан, қуёшга, ҳайкалларга, ҳайвонларга, суратларга сиғиниб қсйса ёки ана шу нарсалардан қсрқиб ёки бирор нарсани илтимос қилиб ссраса, Аллоҳга уларни шерик қииган бслади. Бу Ислом динида снг оғир гуноҳ (ёмон иш) ҳисобланади. Бу одам слдиришдан ҳам, ота-онага қсл кстаришдан ҳам, сғирликдан ҳам, ароқ ичишдан ҳам, хуллас, ҳамма ёмон ишлардан ҳам оғир, жуда қаттиқ гуноҳдир. Ксрдингизми, Аллоҳ жуда улуғ, қудратли, ҳамма нарсанинг хсжаси скан. Шунинг учун Аллоҳ номининг ёнига улуғланган «Таоло» ссзини қсшиб айтамиз, Аллоҳ номини сшитган заҳотингиз «Жалла Жалал ла ҳу» деб уни мақтаймиз. Шундай бслгач, ҳар бирингиз «Ла илаҳа иллоллоҳ» деган калимани ёдлаб олинг, уни ҳар куни, юрганда ҳам, бекор турганда ҳам, уйқуга ётаётганда ва тураётганда ҳам — доимо қайтариб туринг. Фақат сзингиз ёдлаб қолмай, уни бошқа билмаганларга ҳам сргатинг. Чунки буни билмаганлар мусулмон бслмайди. Жаннатга ҳам кирмайди. Келгуси машғулотда «Ла илаҳа иллоллоҳу Муҳаммадур расулуллоҳ» калимасини, албатта, ёдлаб берасиз, келишдикми?
УЧИАЧИ САБОҚ
ФАА ИШТАЛАА ҲАҚИДА
Ассалому алайкум, шириндан-шакар дилбандларим! Ўтган машғулотда берилган калимани ёдлаб бслдингизми? Қани, айтиб беринг-чи! Баракалло! Жуда схши ёдлабсиз.
Анди сизга Аллоҳнинг фаришталари ҳақида гапириб бераман. Аҳтимол, бобо ёки бувингиздан, ота-онангиздан «фаришта» ссзини сшитгандирсиз? Уларни «малаклар» ҳам дейишади.
Фаришталар ер устида, осмонда ва еру осмон оралиғида убиб юришади. Унда нега бизга ксринмайди деспсизми? Бунга ҳайрон бслманг. Масалан, биз ҳаводан (кислороддан) нафас оламиз, лекин уни ксрмаймиз-ку! Алектр қувватидан уйдаги лампочкалар ёнади, аммо слектрни ксрмаймиз-ку! А адио тслқини антенна орқали келиб гапиради, бироқ уни ҳам ксрмаймиз-ку! Шунга схшаб фаришталар ҳам нурдан сралгани учун ксзимизга ксринишмайди. Лекин биз уларни ксрмасак ҳам борлигига ишонамиз.
Фаришталар Аллоҳнинг буйруқларини бажаришади. Улар овқат ҳам емайди, ухламайди, ссзлашмайди. Амон ишларни қилишмайди. Доимо Аллоҳга ибодат (хизмат) қилишади. Уларнинг сони шунақанги ксп-ки, буни Аллоҳдан бошқа ҳеч ким айтиб беролмайди. Фаришталарнинг снг улуғлари тсртта: Жаброил, Азроил, Микоил, Исрофил, Жаброил Аллоҳнинг буйруқларини пайғамбарларга стказади. Азроил одамларнинг жонини олади. Микоил Аллоҳ берган ризқни одамларга тақсимлайди. Исрофил қиёмат бслганини ҳаммага маълум қилади.
Ҳар бир одамнинг атрофида тсрттадан фаришта юради. Иккитаси унинг олди ва кетида юриб, турли фалокатлардан, гуноҳ ишлардан қайтариб туради. Иккитаси сса одамнинг схши ишларини ҳам, ёмон ишларини ҳам ҳеч қолдирмай ёзиб юради. Кейин ана шу ёзувларга қараб қиёмат куни сша одамга ё мукофот, ёки жазо берилади.
Аллоҳниог фаришталарига ишониш мусулмон фарзандининг иккинчи вазифаси. Шундагина у иймонли бслади. Сиз ҳам буни доимо йодда тутинг. Фаришталар ёзиб қсймаслиги учун асло ёмон ишларни қила ксрманг, хспми?
давоми бор. http://www.islom.uz/
-
Bolalar qizil olmani ko'rmay turib,qo'llaridagi badbo'y sarimsoqdan voz kechishi mumkinmi? "Jaloliddin Rumiy"
-
Assalamu Alaykum wr wb.MashAllah bu yerda juda ham foydali bo`lgan postlar ko`p ekan.O`qib ancha foyda oldim.Djazakallahu hayran hamelarga....Men ham shu mavzuda blog ochgandim,postlaringiz ancha foydasi tegadi dip o`yliyman
Bu yerdagi bazi manbalarni Choyxona.com dagi Farzandni islomiy tarbiya qilish blogimga joyladim.Rozi bo`lasizlar.
-
Assalomu alaykum! Har bir tug'ulgan chaqaloq oppoq qog'oz singaridir. Unga nima bitilsa, u shunday tarbiya topadi.
-
Assalamu alaykum.
Farzand shirin, odobi undan shirin degan gaplarni ko'p eshitamiz.
Xozirda tarbiya masalasi juda qiyin axvolda.
Ko'p oilalarda guvohi bo'laman, ota-ona tarbiyali, farosatli, lekin farzandini tantiq qilib o'stirmoqda.
Hatto haqiqiy musulmon oilasi degan oilalarda ham bolani juda erkalatishadi (keragidan ortiq), urishish kerak bo'lgan joyda ham urishishmaydi.
Bolani urishish kerakmi? Urishchi?
Qay xollarda urishish kerak? Qay xolda urish?
-
Alloh roziy bo'lsin Yorqinjon domlaning farzand tarbiyasi nomli ma'ruzasida ewitgandim. Farzandni o'g'irlik, wo'hlik va bowqa iwlari uchun uriw yaramaydi faqat muloyimlik va ongiga yarawa fe'llar b.n tuwuntiriw k.k. Uruwga ruhsat namoz o'qimaganda deganlar. Chunki urganda farzand fikr qiladi. Otam meni o'girlik, wo'hlik qilsam urmagan namoz o'qimaganim u.n urdi. Demak bu iwim oldingi qilgan odatlarimga nisbatan yomonroq ekan deb o'ylasin deganlar
-
Ali r.a. aytadilar : Farzandlaringizni uch xislatga chorlab odob beringlar: payg'ambarlaringizni yaxshi ko'rish, u zot xonadon ahllarini yaxshi ko'rish va Qur'on qiroat qilish. Chunki Qur'on homillari (ya'ni, yod olib doim o'qib yurganlar) soya yo'q kunda Allohning soyasi ostida payg'ambar va sof kishilar bilan birga bo'lishadi. Daylamiyning rivoyati
-
Qarangda, qo'lingizga qog'oz bilan qalam berildi, u yerga nima yozish sizni ixtiyoringizda. Qo'lizga o'chirg'ich ham berildi, ammo u shundayki siyoh qurigach o'chirolmay qoladi, yangi vaqtida o'chirib olsangiz ulgurasiz. Yana atrofda chivinlar ham uchib yuribti, oppoq qog'ozga qo'nishi tabiiy. Siz ulardan ham ximoya qilib turmasangiz, qog'ozda qora dog'lar paydo bo'ladi, hatto ular bir yerda jamlanib qolsa hech qachon yo'qota olmaysiz. Bilganizcha yozaverasiz, xatolaringiz o'sha qog'ozda namoyon bo'laveradi. Vaqtida sezganizni o'chirib to'g'irlay olasiz. Vaqt o'tgan bo'lsa to'g'irlay olmaysiz, afsuslar ham foyda bermaydi. Yozib yozib oxiri o'sha qog'oz to'ladi. Endi u yetilgan holatga keldi. Unga endi hech narsa yoza olmaysiz, o'chira olmaysiz, magaram Muallimning o'zigina o'zgartira oladi. Ko'p o'tmay sizga baxoyingiz taqdim qilinadi, yozganizga qarab baxo olasiz! Uning ortidan Maqtov yoki dashnom eshtasiz. Bu sizning baxtli yoki baxtsiz ekaningizni belgilab beradi.
Qog'oz-farzand, qalam-tarbiya, chivin-tashqi muxit, muallim-taqdir!
-
Telekanallarning birida "Ehtiyot bo'ling, Multfilm" degan ko'rsatuvni ko'rgan edim. O'shanda ko'pgina aktyorlar, teatrchilar, psixologlar, mutaxasislar juda ko'p salbiy fikrlarni bildirgan edi. Chetdan kirib kelayotgan multfilmlarda rahm-shafqat, mehr, oliyjanoblik tuyg'ularining o'rniga vaxshiylikni aks ettiruvchi narsalar ko'p ekanligi ta'kidlandi. Hatto Tom va Jerry ham salbiy ta'sir ko'rsatar ekan, mushuk sichqonni bir urib yapishtirib qo'ysa keyin yana tirilib ketaversa 2.5, 3 yosh bolalar ongida o'sha ish qahramonlik bo'lib ko'rinadi.
Bolalarda ong rivojlanishning eng asosiy omili ko'z bilandir. Tvda ko'rgan har bir kichik narsa ham ular ongiga katta ta'sir etadi. Mutaxassislar maslaxati esa, o'zimizning o'zbekona ertaklar, zumrad va qimmat kabi ezgulik targ'ib qilinib dangasalik qoralanadigan multfilm va teatrlar foydali ekan. Ota-ona, do'stlik, vatan mehrini o'rgatadigan multfilmlar bolaga juda katta ijobiy ta'sir ko'rsatadi. O'zbek kinochilari, teatr va multfilm ishlovchi san'atkorlar endi mana shunday milliy multfilmlar ishlashni reja qilayotganlarini ta'kidladilar.
Ularga omad yor bo'lsin!
-
:asl3:
http://www.youtube.com/watch?v=B3i8nBXA8Ok
-
1-синф қийинчиликлари
Демак, биринчи қоида – кундалик тартибга сўзсиз риоя қилинг. Агар фарзандингиз эрталаб соат 7 да уйғонса, кеч соат 9 да ётиши шарт. Дам олиш кунлари узоқроқ ухлаши мумкин, лекин ётиш вақти ўзгармаслиги керак. Чунки уйқуга тўймаса, унинг эътибори ва диққат қилиш салоҳияти пасайиб, ўқиш даражаси ҳам тушиб кетиши мумкин. Фарзандингизнинг овқат рационида доим сут, сабзавот ва мевалар ва албатта, иссиқ овқатлар бўлсин. Батафсил: http://www.muslimaat.uz/farzand/farzand-tarbiyasi/item/1461-1-sinf-qiyinchiliklari#.Ujd-O8ZSiC8 (http://www.muslimaat.uz/farzand/farzand-tarbiyasi/item/1461-1-sinf-qiyinchiliklari#.Ujd-O8ZSiC8)[/size][/font]
-
Отанинг салоҳияти бола салоҳиятининг сиридир
... Келинг, мен сизга башариятнинг бир-бирига боғлиқлигининг, хусусан оталар билан болалар ўртасидаги боғлиқликнинг сирларидан бирини айтиб берай. Боғлиқлик икки ҳил бўлади:1. Лафздаги ёки гапдаги боғлиқлик.2. Лафздагидан бошқа боғлиқликлар (юриш-туришлари, феъллари, имо-ишоралари, шаклан боғлиқликлари).Лафздаги ёки гапдаги боғлиқликнинг таъсири 7% ни, лафздагидан бошқа боғлиқликларнинг таъсири 93%ни ташкил этади. Лафздагидан бошқа боғлиқликлар икки турга бўлинади. 55% кўришдаги боғлиқлик, 38% эшитишдаги боғлиқлик. Бу қоидани юқорида айтилган қиссадаги тамаки воқеасига татбиқ этадиган бўлсак, кўрамизки, бола отанинг тамаки чекишидаги Лафздагидан бошқа боғлиқликлар таъсиридан 93% ни, лафздаги боғлиқликдаги таъсиридан 7% ни ўзлаштиради.
Батафсил: http://www.muslimaat.uz/farzand/farzand-tarbiyasi/item/1463-otaning-salo-iyati-bola-salo-iyatining-siridir#.UjqdydK8Cpd (http://www.muslimaat.uz/farzand/farzand-tarbiyasi/item/1463-otaning-salo-iyati-bola-salo-iyatining-siridir#.UjqdydK8Cpd)
-
Ўзи қила туриб, болани қайтармоқ
Шифокор сўради: «Ўзингиз аввал ёки ҳозир наркотик истеъмол қилганмисиз?» Ота: «Йўқ», деб жавоб берди.
Шифокор: «Бўлиши мумкин эмас. Наркотик истеъмол қилмаган бўлсангиз, шунга ўхшаш нарса истеъмол қилгандирсиз? Очиғини айтинг, бу нарса болангизга ташхис қўйишимизга ёрдам беради».
Ота бошини қуйи солиб, деди: «Тўғри, баъзида наша чекиб тураман, баъзи-баъзида базмларда, хурсандчилик кунларда ароқ ичиб тураман, лекин кўп эмас».
Шифокор кулиб юборди ва: «Ўзингиз қилиб туриб, болани қайтарасизлар. Бензин билан юрадиган машинага солярка қуйиб, яна машинани айблайсизлар. Агар боланинг йўлдан қайтишини хоҳласангиз, ўзингиз ҳозирдан бошлаб бу йўлдан қайтасиз. Энди сизларга рухсат», деди.
Батафсил: http://www.muslimaat.uz/farzand/farzand-tarbiyasi/item/1473-zi-ila-turib-bolani-ajtarmo#.Uj_VpIZSiC8 (http://www.muslimaat.uz/farzand/farzand-tarbiyasi/item/1473-zi-ila-turib-bolani-ajtarmo#.Uj_VpIZSiC8)
-
Фарзандларга тилини тийишни ўргатинг. Гаплашишни узлари сиздан шундогам урганиб олишади
-
ФАРЗАНД ТАРБИЯСИ
Фарзанд Аллоҳ таоло томонидан санаб адоғига етиб бўлмайдиган неъматлари ичидаги энг улуғидир. Шу билан бирга инсонга берилган омонат ҳамдир.У дунё ҳаётининг зийнатидир.
Бу буюк неъматга сазовор бўлган ота-оналар бунинг қадрига етмоқлари, шукроналар айтиб, фарзанд олдидаги ота-оналик бурчларини пухта адо этишлари, яъни унга чиройли исм қўйишлари, яхши таълим-тарбия беришлари ва охир оқибатда Аллоҳ розилигини топадиган, ўз миллати, Ватани, ота-онасига муносиб фарзанд, тенгдошлари ҳурмати ва муҳаббатини қозонган етук бир инсон бўлиши борасидаги масъулиятли вазифаларини чин ихлос билан адо этишлик шундай масъулиятли ва шарафли вазифалардандир.
Динимизда Ислом илк жорий бўлганидан бошлаб фарзанд тарбиясига аҳамият берила бошлаган. Кўплаб ҳадислар ворид бўлган. Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи ва саллам марҳамат қилиб айтадилар: “Кишининг ўз фарзандини чиройли одоб - ахлоқ билан тарбиялаши кўп миқдордаги нафл садақасидан яхшидир” (Термизий ривояти)
Мамлактимиз ўз мустақиллигини қўлга киритган йилданоқ болалар ва ўсмирларнинг жисмонан соғлом ва бақувват, руҳан бардам ва баркамол инсон бўлиб етишишларига барча шароитларни муҳайё қилиб келмоқда. Ҳурматли Юртбошимиз ташаббуслари билан 2005 йил “Оналар ва болалар йили”, 2008 йили эса “Ёшлар йили” деб эълон қилинди ва буларга таалуқли кенг ҳажмдаги давлат дастурлари ишлаб чиқилди ҳамда амалга оширилди.
Ислом таълимоти шу билан бир қаторда болалар зиммасига ҳам қатор вазифаларни юклайди: ота-оналарни ҳурмат қилиш борасида бир қатор васият ва кўрсатмаларни таъкидлайди.
Хулоса қилиб айтганда, ёшларимизнинг ҳар томонлама комил, гўзал хулқли, мустақил фикр ва дунёқарашига эга, турли салбий одат, иллат ва таъсирлардан холи равишда вояга етказишда, албатта, жамоат ташкилотлари, ота-она, маҳалла ва уламоларнинг ўрни беқиёсдир.
Аллоҳ таоло марҳамат қилади: ”Мол-мулк, фарзандлар дунё зийнатидир...”(Каҳф, 46)
Буюк аллома, ҳамюртимиз Ибн Сино фарзанд тарбияси ҳақида васият қилиб бундай деган эди: “Ёш бола таълим-тарбия оладиган жойда одоб-ахлоқли, туриш-турмуши наъмунали болалар бўлиши лозим. Зеро, ёш бола ҳар бир нарсани уларга тақлид қилиб ўрганади ва улар билан дўст бўлади”.
Айниқса, таълим муассасаларида ўқишни тугатиб, ёзги таътилга чиққан фарзандларимизга эътиборли бўлишимиз лозим. Уларнинг қизиқарли дам олишларига қулай шароитлар яратиб берайлик. Ота-оналар фарзандларини кўча-кўйда беҳуда тентираб, бўлмағур, ножўя хатти-ҳаракатлар қилишдан сақлаб, жуда гўзал ҳулқ эгаси бўлишга чақиришсин.
Фарзандларнинг келажакда қайси тоифадаги кишиларга ўхшаб қолиши ҳақида Жаноб Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламдан бир ҳадиси шариф ворид бўлган:
“Ҳар бир фарзанд мусулмончиликни қабул қилаверадиган табиат билан туғилади, лекин уни яҳудийга айлантириб юборадиган ҳам, насроний ёки мажусийга айлантириб юборадиган ҳам унинг ота-онасидир” (Бухорий ривояти).
Ватанимиз тараққиёти, халқимизнинг бахт-саодати йўлида ёшларимизни илму фан ва касбу ҳунарли бўлиб етишишлари йўлида давлатимиз томонидан қилинаётган ғамхўрлик билан бирга бу борадаги ота-оналарнинг доимий ҳаракатлари ҳам жуда аҳамиятлидир.
Фарзандларимизга шундай тарбия берайликки, улар ўз ота-боболарига, ўз тарихларига, Ватанига, она тилига, ўз миллий сиймоларига, муқаддас Ислом дини анъаналарига содиқ бўлиб қолишсин.Чунки илмли, одобли, фаросатли одам ҳаётда ўз ўрнини топиб олади. Китоблардан ўрганилган маърифий илм қаторида оилада олинган ҳаёт илми ҳам уларга сув ва ҳаводек зарур.
Одоб ва ҳусн хулқ соҳиби бўлган ёшларгина илм ва касб-ҳунарда юқори даражаларга эришадилар. Аллоҳ таоло ёшларимизни ҳусни хулқ ва чиройли одоб-ахлоқ билан зийнатлантириб, ота-оналарига кўз қорачиғи қилиб сақласин! Уларнинг ҳақларига дуойи хайрлар қилаётган муҳтарам ота-оналарни икки дунё саодатига мушарраф айласин!
Нуриддин ҳожи Холиқназаров
Андижон вилояти бош имом хатиби
-
Раҳм шафқат
Абу Ҳурайрадан (р.а.) ривоят қилинади. Расулуллоҳ (с.а.в.) Ҳасан ибн Алини ўпдилар. Расулуллоҳ (с.а.в.) ҳузурларида шу пайт Ақроъ ибн Ҳобис бор эди. Шунда Ақроъ:
«Мeнинг ўнта фарзандим бор-у, улардан бирортасини ўпмайман», дeди. Расулуллоҳ (с.а.в.) унга қарата:
«Ким раҳм қилмаса, унга нисбатан ҳам раҳм қилинмайди», дeдилар. Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.
Оишадан (р.а.) ривоят қилинади. Аъробийлардан бир нeча киши Расулуллоҳ (с.а.в.) ҳузурларига кeлиб:
«Сизлар ёш гўдакларингизни ўпасизларми?» дeйишганида, Расулуллоҳ (с.а.в.):
«Ҳа», дeдилар. Аъробийлар: «Лeкин Аллоҳга қасамки, биз уларни ўпмаймиз», дeйишди. Шунда Расулуллоҳ (с.а.в.) «Аллоҳ қалбларингиздан раҳматни тортиб олса, мeн ўрнига солиб қўя олармидим?!», дeдилар. Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари. (Риёзус солиҳийн. Абу Закариё Яҳё ибн Шараф Нававий. зиёуз.cом кутубхонаси)
Эр ўз xотин ва фарзандлари билан очиқ чеҳрали, саxоватли, марҳаматли, мулойим ҳолда, доим xурсандчилик билан ҳаёт кечиришга ҳаракат қилсин. Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи васаллам:
“Сизларнинг энг яxшироқларинг, ўз аҳлига яxши муомала қилганларингдир. Мен аҳлим учун яxши муомала қилишда сизларнинг яxшироқларингизман”, деб марҳамат қилганлар.
Ота-она меҳр-шафқат юзасидан фарзандларини ўпсинлар. Бу ҳақда Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам:
“Фарзандларни кўп ўпинглар, албатта сизлар учун ҳар бир ўпганда жаннатда бир даража бор”, деб марҳамат қилганлар.
Ривоят қилишларича, ҳазрати Умар разияллоҳу анҳу бир кишини амалдор қилдилар. Ўша киши бир юмуш билан келганда Амирул мўъминин фарзандларидан бирини қучоқларига олиб, ўпиб-эркалаб ўтирар эдилар. Xалифаи замоннинг бу ишларидин ҳайратда қолиб деди:
“Менинг ҳам болаларим бор, аммо уларни ҳеч қачон ўпган, эркалаган эмасман”.
Шунда ҳазрати Умар розияллоҳу анҳу:
“Модомики, ўз болаларингга, ёшларга раҳм-шафқатинг йўқ экан, катталарга раҳминг қаердан келсин”, деб у амалдорни дарҳол бўшатиб юбордилар.
(Оила ва никоҳ рисоласи. Фазлуддин Иқроруддин. зиёуз.сом кутубxонаси)
Иминов Муҳаммадсобир. Асака т. "Ҳазрат Умар" масжиди имом хатиби
-
Фарзанд – Холиқнинг ҳадяси
Аллоҳ субҳоналлоҳу ва таоло “Шўро” сурасида бандаларга қай йўсинда фарзанд ато қилишини баён қилади:
لِلَّهِ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ يَخْلُقُ مَا يَشَاءُ يَهَبُ لِمَنْ يَشَاءُ إِنَاثاً وَيَهَبُ لِمَن يَشَاءُ الذُّكُورَ * أَوْ يُزَوِّجُهُمْ ذُكْرَاناً وَإِنَاثاً وَيَجْعَلُ مَن يَشَاءُ عَقِيماً إِنَّهُ عَلِيمٌ قَدِيرٌ
“Осмонлару ернинг мулки Аллоҳникидир. У зот хоҳлаган нарсасини яратур. У зот хоҳлаган кишисига қизлар ҳадя этур ва хоҳлаган кишисига ўғиллар ҳадя этур. Ёки уларни жуфтлаб ўғил-қиз қилиб берур ва хоҳлаган кишисини туғмас қилур. Албатта, У зот ўта билгувчи ва ўта қодирдир”.
Ҳа, фарзанд банданинг касби бўлса-да, яратган Холиқ таолонинг ҳадяси эрур. Улар кўзларнинг қувончидир. Улар Аллоҳ таоло томонидан берилган омонат ҳамдир. Шунинг учун уларнинг тарбияларига қаттиқ эҳтимом қилмоқ зарур. Уларни асло қарғамасли, балки доимо дуо ила тарбия қилмоқлик лозим. Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи ва саллам айтадилар:
“Ҳар бир фарзанд мусулмончиликни қабул қилаверадиган табиат билан туғилади, лекин уни яҳудийга айлантириб юборадиган ҳам, насроний ёки мажусийга айлантириб юборадиган ҳам унинг ота-онасидир”. (Бухорий ривояти)
Айтибдиларки, “отанинг насиҳат, таълиму тарбияси фарзандга таъсир қилмоқ учун, аввало, ўзи ҳам солиҳ бўлмоғи лозим. Киши бировнинг фарзандига зиён етказмаслиги, ёмонлик қилмаслиги керак, чунки унинг зарари замонлар ўтиб, ўз фарзандларига қайтиши мумкин. Масалан, ҳазрати Юсуф алайҳиссаломга акалари ёмонликни раво кўрди, қудуққа ташлаб кетди. Оқибатда неча замонлар ўтиб, ўзларининг фарзандлари Фиръавн қўлига асир тушди.
Ота фарзанд бошида сиҳат-саломат ҳаёт кечириб тургани учун Аллоҳга шукрона қилиб, етим ва мазлумларнинг кўз ёши тўкилишидан сақласин ва уларга раҳму шафқат қилиб, бошларини силасин, бу иш бағритошликни узоқлаштиради. Шунингдек, муҳтожларга нафақа ва xайру эҳсон қилсинки, мукофоти жаннатдир, иншааллоҳ”. (Оила ва никоҳ рисоласи. Фазлуддин Иқроруддин. зиёуз.сом кутубxонаси)
Ибн Сино фарзанд тарбияси ҳақида васият қилиб бундай деган эди: “Ёш бола таълим-тарбия оладиган жойда одоб-ахлоқли, туриш-турмуши намунали болалар бўлиши лозим. Зеро, ёш бола ҳар бир нарсани уларга тақлид қилиб ўрганади ва улар билан дўст бўлади”.
Шаҳобиддин Парпиев. Асака туман бош имом хатиби
-
Болалар тарбияси
Аллоҳ таоло бизларга берган неъматларнинг улуғларидан бири фарзанд неъматидир. Фарзанд бизларга наинки неъмат, балки қиёмат куни сўражак бўлмиш омонат ва улкан масъулият ҳамдир. Уларнинг тарбияси ва ахлоқи учун ҳаммамиз ва ҳар биримиз жавобгармиз!
Динимиз таълимотларида фарзанд тарбиясига катта аҳамият берилади. Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи ва саллам марҳамат қилиб айтадилар:
“Кишининг ўз фарзандини чиройли одоб - ахлоқ билан тарбиялаши кўп миқдордаги нафл садақасидан яхшидир” (Термизий ривояти)
Буюк аллома, ҳамюртимиз Ибн Сино шундай дейди: “Ёш бола таълим-тарбия оладиган жойда одоб-ахлоқли, туриш-турмуши намунали болалар бўлиши лозим. Зеро, ёш бола ҳар бир нарсани уларга тақлид қилиб ўрганади ва улар билан дўст бўлади”.
Абдулла Авлоний ёзади:
“Аxлоқимизнинг биносининг гўзал ва чиройли бўлишига тарбиянинг зўр таъсири бордур, баъзилар «тарбиянинг аxлоққа таъсири йўқ, инсонлар асл яратилишида қандай бўлсалар, шундай ўсарлар, табиат ўзгармас”, – демишлар. Лекин бу сўз тўғри эмасдур. Чунки тарбиянинг аxлоқга, албатта, таъсири бўладур. Орамизда масал борки, «сут ила кирган, жон ила чиқар», мана бу сўз тўғридур.
Расули акрам набиййи муҳтарам саллоллоҳу алайҳи васаллам афандимиз: «Бешикдан то мозорга боргунча илм ўрган», – демишлар. Бу ҳадиси шарифнинг маъноси бизларга далилдур.
Ҳукамолардан бири: – «Ҳар бир миллатнинг саодати, давлатларнинг тинч ва роҳати ёшларнинг яxши тарбиясига боғлидур», – демиш.
Шариати исломияда ўз болаларини яxшилаб тарбия қилмак оталарга фарзи айн, ўз миллатининг етим қолган болаларини тарбия қилмак фарзи кифоядур.
Эмди очиқ маълум бўлдики, тарбияни туғулган кундан бошламак, вужудимизи қувватландурмак, фикримизи нурландурмак, аxлоқимизи гўзалландурмак, зеҳнимизи равшанландурмак лозим экан.
Тарбияни кимлар қилур? Қайда қилинур? деган савол келадур. Бу саволга, «биринчи уй тарбияси. Бу она вазифасидур. Иккинчи, мактаб ва мадраса тарбияси», – деб жавоб берсак, бир киши деюрки, «қайси оналарни айтурсиз, билимсиз, боши пақмоқ, қўли тўқмоқ оналарми? Ўзларида йўқ тарбияни қайдан олиб берурлар», дер .
Мана, бу сўз кишининг юрагини эзар, бағрини ёндурар.
Отасига нима дерсиз, десак, қайси ота? Тўйчи, улоқчи, базмчи,
дўмбирачи, карнайчи, сурнайчи, илм қадрини билмаган, илм учун бир пулни кўзлари қиймаган, замондан xабарсиз оталарни айтурсизми? Аввал ўзларини ўқитмак, тарбия қилмак лозимдур», – дер.
Мана бу сўзни эшитгач, умид қўллари қўлтуқға урилур.
Xайр, бўлмаса муаллимчи десак, «Қайси муаллим? Мақсади пул, маслаги шуҳрат, юқори мактабларда ўқумаган, «усули таълим» кўрмаган муаллимларни айтурсизми? Аввал ўзлари дорилмуаллиминларда ўқимаклари, сўнгра дарс бермаклари лозимдур», – дер. Мана бу сўз инсонни ҳайрат дарёсига ғарқ қилур.
Алҳосил, тарбия бизлар учун ё ҳаёт – ё мамот, ё нажот – ё ҳалокат, ё саодат – ё фалокат масаласидур”.
Ҳа, бизни ташвишга солаётган муаммо – асл тарбия маскан ва маконлари бўлмиш ота ва онанинг тарбияси энди бўлдими, десак муҳтарам А. Авлоний яшаган даврда ҳам бўлган экан. Алҳамдулиллоҳки, муҳтарам юртбошимиз ташаббуси билан барча жабҳаларда бўлгани каби маориф соҳасида ҳам амалга оширилаётган ислоҳотлар ушбу муаммонинг чигалини ечишнинг энг тўғри чора ва тадбири бўлса деб умид қиламиз ва ишонамиз.
Улуғбек қори Йўлдошев. Асака туманидаги “Холид ибн Валид” жоме масжиди ходими
-
Тарбиянинг боши
Бир жамиятнинг ёки миллатнинг энг кичик бўлаги оиладир. Оиланинг негизи ота-онадир.
Оилада яшовчи кишиларнинг бир-бирлари олдида ҳам бурчлари бор. Буларни уч қисмга бўлиш мумкин:
- Ота-онанинг болалари олдидаги бурчлари;
- болаларнинг ота-оналари олдидаги бурчлари;
- туғишганлар ва қариндошларнинг бир-бирлари олдидаги бурчлари.
Ота-онанинг бурчи бола туғдиришдангина иборат эмас. Туғилган фарзандни ўстириш, яхши тарбиялаш, дини ва миллати учун фойдали қилмоқдир.
Пайғамбаримиз бир ҳадисларида:
"Фарзандларингизни яхши боқингиз, уларни яхши тарбия қилингиз", - деб марҳамат қилган эдилар.
Ота ва оанинг асосий вазифалари булардир:
- Ота-она фарзандларини ҳалол ризқлар билан боқиши;
- бола туғилгач, диний одатларга мувофиқ чиройли ва маъноли исм қўйиши;
- ўғил боласини суннат қилдириши;
- мактаб ёшига етгач, уни мактабга юбориб ўқитиши;
- етти ёшидан бошлаб аста-секин диний билимларни ўргата бориши ва баъзи сураларни ёдлатиши;
- ўн ёшига етгач, намоз ўқишга даъват этиши керак. Бу ёшдан сўнг болага Қуръон ўқитиш ва динимизнинг негизларини ўргатиш ота-онанинг энг муҳим вазифаларидандир.
- ота-она болаларини бир хил кўриши зарур. Исломиятдан аввал араблар қиз болаларини ёмон кўриб, уларни тириклайин ерга кўмардилар. Исломият одамларни бу аҳволдан қатъий равишда қайтарди. Пайғамбаримиз бир ҳадисларида: "Аллоҳдан қўрқинг ва болаларингиз борасида адолатдан узоқлашманг", - деган эдилар.
- ота-она фарзандининг яхши кишилар билан дўст бўлишига диққат қилиши керак, чунки ёмон кишилар болани ёмон йўлларга бошлаши мумкин;
- уйланиш ёшига етганда, боласини уйлантириши зарур. (Ислом ахлоқи. ziyouz.com kutubxonasi)
Буларнинг ичида ҳаммасига баробар таъсир этгувчи асосий омил – фарзанд тарбияси эканлиги кундек равшан. Уларнинг мурғаклик пайтидан бошлаб одоб ва ахлоққа чорлаш керак. Бироқ бунинг учун ота-онанинг ўзлари тарбияли бўлиши керак.
Кўчага боқинг бир аёл келяпти, юришлари саллона – Ғарбга, аниқроғи номусулмонга тақлид, лекин сўрасангиз мусулмонман дейди. На юзида ҳаё бўлса, на кўзида ибо бўлса!
Бундан тарбия топган қиз бузуқи, ўғил эса шижоатсиз бўлмаслигига ким кафолат бера олади?
Лекин танда омонат жон соғ экан, вақтида кўз очиб, тўғри йўлга тушишга имкон бор. Шоядки ҳалиям бўлса ўзимизни ўнгласак, биз ўрганмаган одобни фарзандларимиз ўрганишига шароит қила олсак. Иншооллоҳ, жамиятимиз янада маънави камолот сари юзланур эди.
Эркинжон Ҳусанов. Асака т. “Марқаюз” жоме масжиди имом хатиби
Улуғбек қори Йўлдошев. Асака туманидаги “Холид ибн Валид” жоме масжиди ходими
-
Фарзанд – Холиқнинг ҳадяси
Аллоҳ субҳоналлоҳу ва таоло “Шўро” сурасида бандаларга қай йўсинда фарзанд ато қилишини баён қилади:
لِلَّهِ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ يَخْلُقُ مَا يَشَاءُ يَهَبُ لِمَنْ يَشَاءُ إِنَاثاً وَيَهَبُ لِمَن يَشَاءُ الذُّكُورَ * أَوْ يُزَوِّجُهُمْ ذُكْرَاناً وَإِنَاثاً وَيَجْعَلُ مَن يَشَاءُ عَقِيماً إِنَّهُ عَلِيمٌ قَدِيرٌ
“Осмонлару ернинг мулки Аллоҳникидир. У зот хоҳлаган нарсасини яратур. У зот хоҳлаган кишисига қизлар ҳадя этур ва хоҳлаган кишисига ўғиллар ҳадя этур. Ёки уларни жуфтлаб ўғил-қиз қилиб берур ва хоҳлаган кишисини туғмас қилур. Албатта, У зот ўта билгувчи ва ўта қодирдир”.
Ҳа, фарзанд банданинг касби бўлса-да, яратган Холиқ таолонинг ҳадяси эрур. Улар кўзларнинг қувончидир. Улар Аллоҳ таоло томонидан берилган омонат ҳамдир. Шунинг учун уларнинг тарбияларига қаттиқ эҳтимом қилмоқ зарур. Уларни асло қарғамасли, балки доимо дуо ила тарбия қилмоқлик лозим. Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи ва саллам айтадилар:
“Ҳар бир фарзанд мусулмончиликни қабул қилаверадиган табиат билан туғилади, лекин уни яҳудийга айлантириб юборадиган ҳам, насроний ёки мажусийга айлантириб юборадиган ҳам унинг ота-онасидир”. (Бухорий ривояти)
Айтибдиларки, “отанинг насиҳат, таълиму тарбияси фарзандга таъсир қилмоқ учун, аввало, ўзи ҳам солиҳ бўлмоғи лозим. Киши бировнинг фарзандига зиён етказмаслиги, ёмонлик қилмаслиги керак, чунки унинг зарари замонлар ўтиб, ўз фарзандларига қайтиши мумкин. Масалан, ҳазрати Юсуф алайҳиссаломга акалари ёмонликни раво кўрди, қудуққа ташлаб кетди. Оқибатда неча замонлар ўтиб, ўзларининг фарзандлари Фиръавн қўлига асир тушди.
Ота фарзанд бошида сиҳат-саломат ҳаёт кечириб тургани учун Аллоҳга шукрона қилиб, етим ва мазлумларнинг кўз ёши тўкилишидан сақласин ва уларга раҳму шафқат қилиб, бошларини силасин, бу иш бағритошликни узоқлаштиради. Шунингдек, муҳтожларга нафақа ва xайру эҳсон қилсинки, мукофоти жаннатдир, иншааллоҳ”. (Оила ва никоҳ рисоласи. Фазлуддин Иқроруддин. зиёуз.сом кутубxонаси)
Ибн Сино фарзанд тарбияси ҳақида васият қилиб бундай деган эди: “Ёш бола таълим-тарбия оладиган жойда одоб-ахлоқли, туриш-турмуши намунали болалар бўлиши лозим. Зеро, ёш бола ҳар бир нарсани уларга тақлид қилиб ўрганади ва улар билан дўст бўлади”.
Шаҳобиддин Парпиев. Асака туман бош имом хатиби