Bismillahir rohmanir rohim.
Alhamdu lillahi Robbil a’lamiyn vassalotu vassalamu ala Rasulina Muhammadin va alihi va ashabihi ajmaiyn.
AYOLLARNING MA’NAVIY HUQUQLARI
“Kishining iymondan keyingi,
xayriyati va baxtiyorligi – dunyoda
yaxshi xotinga ega bo‘lishligidir.”
Hadisdan
Jamiyatni isloh qilish, insonga baxt-saodat yo‘llarini ko‘rsatish barcha samoviy dinlarning asosini tashkil etadi.
Tarixdan ma’lumki, jamiyat taraqqiyoti davrida yuksak maqomlarga yetgan va chuqur tanazzulga yuz tutgan zamonlar bo‘lgan. Har bir din jamiyatdagi bid’at, xurofot va xilma-xil xastaliklarga qarshi choralar ko‘rgan. Islom dini ham nozil bo‘lgan vaqtidanoq ijtimoiy hayotda, oilada, davlatchilikda hukm surgan chirkin urf-odatlarga qarshi ilohiy muolajasini boshladi. Shu o‘rinda biz ko‘pchilikka ma’lum bo‘lgan haqiqatni yana bir bor eslatib o‘tmoqdamiz.
Allohning basharga birinchi kalomi, Payg‘ambarimiz (s.a.v.) da’vatlarining boshi, Qur’onning ilk amri “Iqro’” (“O‘qi”) degan kalom bo‘ldi. Bu amr albatta ayollarga ham tegishli edi. Islomga ko‘ra ayol va erkak bir butunning ikki parchasi kabidir. Bir-birlarini to‘ldiradilar. Chunki hadisi sharifda aytilganki: “Ayollar erkaklarning (to‘ldiruvchi) parchasidir” .
Islomga ko‘ra, ayol ham erkak kabi dindor bo‘lishga, ibodat qilishga haqli va buyurilgandir. Qiladigan amaliga qarab mukofotlanadi yoki jazolanadi. Jinsiyat farqi savobining kam bo‘lishiga sabab emas. Qur’on ayol va erkakning tengligini e’lon qildi, undagi farzlar erkagu ayollarga barobar nozil qilingan.
Ayollarning ijtimoiy huquqlari
Er-xotinning o‘zaro haqlari. Mahr nima?
"œ... ayollarga nisbatan erkaklarda bir daraja
(ziyodalik) bor..."[/b] (Baqara surasi, 228-oyat)
Ayolning eri zimmasidagi haqlari
Ayolning eri oldidagi haqlaridan birinchisi mahrdir. Mahr — o‘zi rozi bo‘lib oila qurishga ixtiyor qilgan qizga yo ayolga kuyovning ko‘ngildan chiqarib beradigan hadyasidir. Mahr — ayolga islom tayin etgan haqdir. Insonlar islomdan avval bu haqqa keragicha rioya etmaganlar, shuningdek, bugun ba’zilar bu haqni deyarli unutishgan ko‘rinadi. Bu xususda hazrati Alloh shunday marhamat qiladi:
"œXotinlarga mahrlarini mamnunlik bilan beringiz!..." (Niso surasi, 4-oyat).
"œ...Ular bilan (nikoh orqali) yaqinlik qilishingiz bilanoq, belgilangan mahrlarini beringiz!..." (Niso surasi, 24-oyat).
Islom mahrni ayolning haqqi qilib tayinlashi bilan bu mulkni tasarruf qilish haqqi ham faqatgina shu ayolga tegishli. Islomda mahr belgilaganda me’yordan, chegaradan chiqmaslik kerak. Mahrni ayol faqat nikohdan keyingina oladi. Lekin ayol mahrdan voz kechishi ham mumkin.
Agar ayolning eri o‘lsa yoki u bilan ajrashsa, bu olinmagan mahr o‘z-o‘zidan kuchga kirishi mumkin. Ya’ni, bir erkak ajrashmoqdan oldin mahrni to‘lash kerak ekanligini xotirlasa, duch kelgan paytda taloq aytishdan o‘zini tiyadi. Demak mahrda ajrashishni o‘nglash, oldini olish ma’naviy xususiyati ham bor. Bundan tashqari, oldin olsin, keyin olsin, bir miqdor mulkka sohib bo‘lgan ayol o‘zini amniyatda his etadi, eriga mute’ bo‘lish qo‘rquvidan qutiladi. Imom Molik ham mahrni bu sohada xarjlanishini majburiy hisoblaydilar va ilova etadilar: "œXalifa Umar ibn Abdulaziz viloyatiga shunday farmoyish tarqatdi: "œOtasi bo‘lsin yoki yana boshqasi bo‘lsin, bir ayolni turmushga uzatarkan, mahrdan tashqari ehson, ikrom turidan o‘zi uchun so‘ragan, istagan narsa ayolnikidir".