forum.ziyouz.com

Ilm va ziyo => Ma'rifat => Mavzu boshlandi: Robiya 15 Mart 2008, 15:34:22

Nom: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 15 Mart 2008, 15:34:22
Sizgа tаvsiya qilinаyotgаn ushbu o"œzigа хоs tаriхgа оid ensiklоpеdik mа’lumоtnоmа Dаvlаt tа’lim stаndаrtlаrigа to"œlа mоs bo"œlib, 6-9-sinf hаjmdаgi tаriх dаrsliklаri аsоsidа yarаtilgаn. Qo"œllаnmаdа dаrsliklаrdа uchrаydigаn tаriхiy shахslаr, аsоsiy аtаmа vа tushunchаlаr, gеоgrаfik nоmlаr hаmdа хrоnоlоgiya bаtаfsil yoritilgаn. Undаn tаshqаri mаvzulаr bo"œyichа mа’ruzаlаr, ulаrgа mоs bo"œlgаn chizmаlаr hаm bеrilgаnki, bundа dаrsliklаrdаgi mаvzulаrni o"œzlаshtirishni оsоnlаshtirаdi vа o"œquvchilаrning zеhnlаrini mustаhkаmlаydi. O"œquvchilаr оlgаn bilimlаrini tеkshirib ko"œrishlаri uchun hаr bir mаvzu bo"œyichа tеstlаr vа bоshqоtirmаlаr bеrilgаn. Test va boshqotirmalar O"œzbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi tashkil etgan tender g"œo1ibi bo"œlgan darsliklar asosida tuzilgan.
Prеzidеntimizning "œKim bo`lishidаn qаt`iy nаzаr, jаmiyatning hаr bir а`zоsi o`z o`tmishini yaхshi bilsа, bundаy оdаmlаrni yo`ldаn urish, hаr хil аqidаlаr tа’sirigа оlish mumkin emаs. Tаriх sаbоqlаri insоnni hushyorlikkа o`rgаtаdi, irоdаsini mustаhkаmlаydi" — dеgаn so`zlаri tаriхni o`rgаnаyotgаn o`quvchi uchun kаttа аhаmiyatgа egаdir.
Zаmоn bilаn hаmnаfаs bo"œlib tаyyorlаngаn ushbu qo"œllаnmа muаlliflаri tаriхgа iqtidоri bоr bo"œlgаn litsеy o"œquvchilаridir. Аlishеr Nаvоiy nоmli Rеspublikа Nаfis sаn’аt litsеyi o"œzining bоy ilmiy imkоniyatlаrigа egа bo"œlgаn Vаtаnimizning nufuzli o"œquv muаssаsi hisоblаnаdi. Litsеy nаfаqаt o"œzining sаlоhiyatli o"œqituvchilаri, shu bilаn birgа o"œzining iqtidоrli o"œquvchilаri bilаn hаm hаr qаnchа fахrlаnsа аrziydi. Litsеy bitiruvchilаri O"œzbеkistоn хаlq хo"œjаligini turli sоhаlаridа sаmаrаli fаоliyat ko"œrsаtib kеlmоqdi.
Аlishеr Nаvоiy nоmli Rеspublikа Nаfis sаn’аt litsеyi hаr yili bo"œlib o"œtаdigаn fаn оlimpiаdаlаridа hаm sоvrinli o"œrinlаrni egаllаb kеlmоqdа, yuzlаb uning bitiruvchilаr qiynаlmаy оliygоhlаrning tаlаbаlаri bo"œlmоqdа. Buning sаbаblаri o"œquv muаssаsidа zаmоnаviy pеdоgоgik tехnоlоgiyalаrdаn fоydаlаnishgа, o"œquvchilаr bilаn ulаrning iqtidоrigа ko"œrа individuаl hоldа shug"œullаnishgа kаttа e’tibоr bilаn qаrаlаyotgаnligidаdir. Qo"œlingizdаgi ushbu qo"œllаnmа litsеy o"œquvchilаri tоmоnidаn yarаtilgаn ilk mеhnаt sаmаrаsidir. Ishоnchim kоmilki, tаriхni o"œqib uning mаg"œzini chаqа оlmаyotgаnlаr, fаn оlimpiаdаsidа qаtnаshib yuqоri sоvrinli o"œrinlаrni оlishgа ishtiyoqi bo"œlgаnlаr, аbiturеntlikdаn tаlаbа bo"œlishgа intilаyotgаnlаr аlbаttа ushbu qo"œllаnmа mаdаdkоr bo"œladi.    Farhod Sultonov

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 15 Mart 2008, 15:41:19
Qаysi dаvrni biz qаdimgi dunyo dеb аtаymiz?

Insоniyat tаriхi judа qаdimiydir. Аgаr оdаmzоtning yеr yuzidа yashаy bоshlаgаn vаqtini оlib uni bir sutkа, ya"œni 24 sоаtgа qiyoslаsаk insоniyatning оngli fаоliyati dаvri, so"œnggi sоаtning, so"œnggi chоrаgigа, аniqrоg"œi 15 minutgа to"œg"œri kеlаdi. Uni tаriхgа qiyoslаsаk оtа-bоbоlаrimiz, bizning zаmоndоshlаrimiz «Аvеstо» dаvrini o"œtgаn hаftаdа ro"œy bеrgаn dеb аytish jоiz bo"œlаr edi.
Tаriх uchun аsr vа mingyilliklаr bir dаqiqаdir. Lеkin insоniyatning uzоq o"œtmishini o"œrgаnishdа mа"œlum yil bоshi, sаnоq zаrurligi tаbiiydir. Bugungi kundа dunyoning аksаri rivоjlаngаn mаmlаkаtlаrdа хristiаn-grigоriаn kаlеndаri - tаqvimi ishlаtiladi. O"œzbеkistоn tаriхshunоsligidа hаm ushbu tаqvimdаn fоydаlаnilаdi. Undаgi yil sаnоg"œi milоdiy birinchi, ya"œni Isо pаyg"œаmbаrning tаvаllud tоpgаn yildаn bоshlаnаdi. Shu sаbаbdаn biz ushbu sаnаdаn kеyingi vоqеаlаrni milоdiy dеb аtаymiz vа undа yillаr o"œsib, ko"œpаyib bоrаdi. Undаn оldingi vоqеаlаrni esа milоddаn аvvаlgi (qisqаchа mil. аvv.) dеb nоmlаymiz vа undа yillаr ko"œpdаn kаmаyib bоrish hususiyatigа egа.

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 15 Mart 2008, 15:47:37
Eng qadimgi odamlar rivojining ilk davrlari

Odamning kelib chiqishi va rivojlanishi jarayoni tarix fanida antropogenez deb ataladi. Tarix fanida odamning kelib chiqishi va rivojlanishi arxeologiya va antropologiya ma’lumotlariga, topib va tekshirilgan turli xil qadimgi manbalarga asoslanib o‘rganiladi.
Insoniyat dastlabki vakillarining qazilma qoldiqlari Sharqiy Afrikadagi Olduvoy darasida 1959-yilda topilgan zinjantrop, Indoneziyaning Yava orolida 1890-yili topilgan pitekantrop, Pekin shahri yaqinida 1927-1937-yillari topilgan sinantrop hisoblanadi. Ulаr fаndа ibtidоiy оdаmlаr dеb nоmlаnаdi. Аrхаntrоplаr («eng qаdimgi оdаmlаr»)ning аqliy imkоniyatlаri mаymunnikigа nisbаtаn yuqоrirоq bo`lsа-dа hаli ulаrdа til shаkllаnmаgаn vа ulаr o`zаrо imо ishоrаlаr оrqаli muоmаlа qilishgаn. Eng qаdimgi оdаmlаr tаshqi qiyofа jihаtidаn hаm zаmоnаviy kishilаrdаn kеskin fаrq qilishgаn.
Ilk paleolit davrida "œishbilarmon odam"larning vakillari zinjantrop va avstralopiteklar bundan 3-2 mln yillar avval, pitekantroplar miloddan avval 700-600 ming yillar, sinantroplar 600-500 ming yillar ilgari yashagan.
Zinjantroplar avstralopiteklar oilasining eng qadimgi vakili hisoblanadi. Ular eng sodda mehnat qurollarini yasay olganligi sababli "œHomo habilis" — "œishbilarmon odam"lar deb nom olganlar.
Zinjantrop,  pitekantrop va sinantroplar ilk paleolit davri odamlari hisoblanadi. Ularning mehnat qurollarini yasab ishlata olishlari ularni hayvonat olamidan ajratib turgan. Sinantroplar murakkabroq mehnat quroli yasay bilgan va tabiiy olovdan ham foydalanganlar. Ular Janubiy-Sharqiy Osiyoning qadimgi odamlaridir. Bu davrda yer yuzi ob-havosi iliq bo‘lganligi sababli odamlar manzilgohlari daryo yoki anhor bo‘yidagi tepaliklarda joylashgan.
Оlimlаrning fikrichа, neandertallar hozirgi qiyofadagi odamga o‘tish bosqichi hisoblanadi va ular o‘rta paleolit davrida (miloddan avvalgi 100-40 ming yillar) yashagan. Neandertallar yashash uchun g‘orlarni o‘zlashtirganlar, qo‘l cho‘qmori va nayza uchlarini yasaganlar, hayvon terisidan o‘zlariga kiyim qilganlar, tabiiy olovdan foydalanganlar, mamont va boshqa yirik muzlik davri hayvonlarini ovlaganlar.
Kromanon odamlar so‘nggi paleolit davrida (miloddan avvalgi 40-12 ming yillar) yashagan bo‘lib, ular hozirgi qiyofadagi odamlardan farq qilmaganlar.
Eng qadimgi odamlar mehnat qurollarini yasay olishlari va ulardan tirikchilik uchun foydalana olishlari bilan hayvonat olamidan ajralib turardi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 15 Mart 2008, 15:51:21
Eng qadimgi davr

Eng qadimgi davr shunday bir davrki, bunda barcha mehnat qurollari umumiy bo‘lib, hamma baravar ishlagan, bu davrda odamlarning turmushi og‘ir bo‘lgan. Biroq, ular doimiy mehnat qilib tabiat qiyinchiliklarini yengib, taraqqiy etib borganlar.
Eng qadimgi davr tarixiy va arxeologik jihatidan davrlashtiriladi. Tarixiy davrlashtirshda kishilik jamiyatining rivojlanishiga ko‘ra eng qadimgi davr ikki davrga: ibtidoiy to‘da va urug‘ga bo‘linadi.     
Ibtidoiy to‘da eng qadimgi odamlarning ulkan jamoasidan iborat bo‘lgan. Bu jamoada turmush va mehnat umumnegiz asosida birlashgan. Eng qadimgi odamlar vahshiy hayvonlar oldidagi ojizlik, mehnat qurollarining soddaligi tufayli birgalashib ov qilishgan.
Keyinchalik ibtidoiy to‘da urug‘ jamoasiga aylangan. Urug‘ — birgalikda yashab, mehnat qilgan, umumiy mehnat qurollari va qurol—yaroqqa ega bo‘lgan qarindoshlar jamoasidir. Bir necha urug‘ urug‘ jamoasini tashkil qilgan, o‘z navbatida urug‘ ikki davrga bo‘lingan: matriarxat (ona urug"œi) va patriarxat (ota urug"œi).
Matriarxat — qarindoshlik munosabatlari ona tomonga qarab belgillangan, urug‘ va oila boshlig‘i ayol bo‘lgan davrdir. Bu davrda qadimgi odamlarning asosiy mashg‘uloti termachilik va ovchilik bo‘lgan. Ayol jamiyat hayotida asosiy o‘rinni egallagan. Ayol o‘choqlarni saqlagan, bolalarni tarbiyalagan va ovqatni taqsimlagan.   
Mehnat qurollari va xo‘jalik shakllari takomillasha borib, keyinchalik jamoaga erkak kishi bosh bo‘lgan. Bu davr patriarxat deb atalgan. Patriarxat davrida jamoa hayotida erkak asosiy o‘rin tutadi, qarindoshlik ota tomonga qarab belgilangan.
Qadimgi odamlar to‘daga yoki urug‘ jamoasiga birlashib yashagan hayot tartibi ibtidoiy jamoa tuzumi deb ataladi.
Ibtidoiy tuzum tarixini davrlashtirish mehnat qurollarining tayyorlash uslubi va xom ashyoning farqlanishiga asoslanadi. Ibtidoiy davrda har qanday rivojlanishga asos bo‘ladigan jarayon bu aql bilan bajariladigan mehnatdir, zero mehnat odamni hayvonat dunyosidan ajratib turadi. 
Eng qadimgi davr tarixini o‘rganishda arxeologiya yodgorliklari - moddiy madaniyat obidalari yagona manba hisoblanadi. Olimlar mehnat qurollari va ularning ishlash texnologiyasiga qarab eng qadimgi davrni arxeologik jihatdan davrlarga bo‘ladilar. Olimlar eng qadimgi davrni uch davrga: tosh davri, bronza (brinj, jez) va temir davriga bo"œladilar. Eng qadimgi odamlarning mehnat qurollarining aksari toshdan yasalganligi sababli insoniyatning ilk davri "œtosh davri" deb ataladi. Tosh davri o‘z navbatida quyidagi bosqichlarga bo‘linadi:
1.Qadimgi tosh davri — paleolit;
2.O‘rta tosh davri — mezolit;
3.Yangi tosh davri — neolit;
4.Mis-tosh davri — eneolit.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 15 Mart 2008, 15:55:15
Qadimgi tosh davri odamzod tarixining juda katta davrini (99%) o‘z ichiga oladi. Оlimlаr оdаmlаrning аvvаl shаg"œаl, so"œng chаqmоqtоshlаrgа ishlоv bеrishining tаkоmillаshib bоrishigа qаrаb pаlеоlitni uchtа: ilk, o"œrtаso"œnggi dаvrlаrgа bo"œlishаdi. Pаlеоlitning hаr uchtа dаvrigа hоs umumiy hususiyat ibtidоiy to"œdа erkаklаrining birgаlikdа yirik hаyvоnlаrning оvlаshi edi. Оv o"œljаlаri insоnni аqliy imkоniyatlаrini o"œsishidаgi аhаmiyati qаnchаlik kаttа bo"œlmаsin tеrimchilik o"œzlаshtirish xo"œjаligining аsоsiy turi bo"œlib qоlаdi.
Paleolit davri mehnat qurollari ilk topilgan joy nomlari bilan atalgan. Dunyoda eng qadimgi tosh qurollari va eng qadimgi odamlarning makonlari dastlab Olduvoy — Sharqiy Afrikadagi daraning nomi va Ashel — Fransiyaning Sent-Ashel shahri chekkasidagi mavzedan topib tekshirilgan. Olduvoy, Ashel, Mustye, Orinyak, Solyutre va Madlen madaniyatlari paleolitning turli bosqichlariga oid madaniyatlaridir. Eng qadimgi odamlarning to‘da-to‘da bo‘lib yashashi paleolitning ilk va o‘rta bosqichlari uchun xosdir.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 15 Mart 2008, 15:57:20
Ilk paleolit yoki ashel davri 1 mln.-100 ming yilliklarni,  O‘zbekistonda esa bu davr miloddan avvalgi 700-500-100 ming yilliklarni o‘z ichiga oladi. Odam va mehnat qurollarining paydo bo‘lishi bu davrning o‘ziga xos xususiyati hisoblanadi. Ilk paleolitda "œbilag‘on odam", ya’ni "œhomo habilis" yashagan. Olimlarning taxminicha, mazkur qadimgi odamlar sinantropga yaqin qarindoshlik urug‘idan bo‘lgan. "œHomo habilis"ning o‘rtacha umri davomiyligi 20-30 yoshlar atrofida bo‘lgan. Ular xo‘jalikning termachilik va ovchilik turi bilan kun kechirgan. Eng qadimgi odamlar mahsulotlarni o‘zlari yetishtirmaganlar, balki tabiat in’om qilgan narsalarni yeganlar. Shu sababli ibtidoiy odamlarning bunday mashg‘ulotini olimlar o‘zlashtiruvchi xo‘jalik deb atashgan. Eng qadimgi odamlarning mehnat qurollari o‘tkir tosh, yer kovlaydigan tayoq va so‘yil bo‘lgan. Bu davr madaniy yodgorliklari kamroq o‘rganilgan bo‘lsa-da, shu davrga oid yodgorliklar topilgan. Bu yodgorliklarning madaniy qatlamlaridan topilgan ashyolar, xususan mehnat qurollari o‘zining qadimiyligi, soddaligi, qo‘polligi bilan keyingi davrlarning mehnat qurollaridan farq qiladi.
Ilk paleolit davri madaniy yodgorliklari Toshkent viloyatidan 1963-yili topilgan Ko‘lbuloq va Farg‘ona vodiysidan 1985-yilda topilgan Selung‘ur manzilgohlaridir. O‘zbekistondagi eng qadimgi mehnat qurollari shu yerlardan topilgan. Ular qo‘pol daryo tosh qurollari bo‘lib, bir tomoni o‘tkirlashtirilgandir. Bunday usulda yasalgan tosh qurollarini olimlar chopperlar deb atashgan. Ko‘lbuloq madaniy yodgorligi MDH miqyosida eng qadimgi madaniy yodgorlik hisoblansa, Selung‘ur madaniy yodgorligi ibtidoiy odamning suyak qoldiqlari topilishi bilan ahamiyatlidir. Ilk tariximizning tamal toshlari ilk bor ajdodlarimiz tomonidan Selung‘ur g‘orida qo‘yilgan bo‘lib, uning yoshi 1 mln 200 ming yil bilan belgilanadi. Bizning tariximiz Selung‘ur g‘orida paydo bo‘lgan arxantroplardan boshlanadi. O‘rta Osiyo xalqlarining ajdodlari ilk bor Farg‘ona vodiysida paydo bo‘lgan va azaldan ularning avlodlari uzluksiz yashab kelmoqda. Ilk paleolit davrida odamlar ob-havo iliq bo‘lganligi sababli kichik daryo bo‘ylari va buloqlari yonida o‘zlariga makon qurib yashaganlar. Iqlim issiq bo‘lganligidan kishilarning boshpana — turar-joy va kiyimga ehtiyoj bo‘lmagan. Yirtqich hayvonlardan o‘zlarini muhafaza etish va birgalikda ovqat topish uchun odamlar to‘da-to‘da bo‘lib yashagan. Bu eng qadimgi odamlar jamoa birlashmasi deyilgan. Bu jamoa birlashmasi doimiy bo‘lmagan. Bu davrda yozda iqlim iliq va quruq, qishda esa sovuq va namchil bo‘lgan. Davr oxirida havo o‘zgarib, hamma joylar muzliklar bilan qoplagan.     
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 15 Mart 2008, 16:00:48
O‘rta paleolit yoki mustye davri (Frаnsiyadаgi Mustе g"œоri nоmidаn) miloddan avvalgi 100-40 ming yilliklarni o‘z ichiga oladi. O"œrtа pаlеоlit buyuk muzlik dаvridа оdаmlаr g"œоrlаrdа yashаshgа, оlоvni dоimо аsrаb, undаn kеng fоydаlаnishgа, yovvоyi hаyvоnlаr tеrilаridаn kiyim-bоsh tayyorlashga mаjbur bo"œlаdilаr. Insоnni turli kаshfiyotlаrgа undаgаn nаrsа eng аvvаlо tаbiаtdаgi kеskin o"œzgаrishdir.
O‘rta paleolitda iqlim sovib ketganligi sababli olovga ehtiyoj sezildi. Bu davrning o‘ziga xos  xususiyati tabiiy olovdan foydalanilishning kashf qilinishi bo‘ldi. Muzliklar O‘zbekiston hududining hayvonat va o‘simlik dunyosiga qattiq ta’sir qiladi. Pomir va Tyan-Shan tog‘laridan haddan tashqari ko‘p qor va muzlik zahiralari to‘plandi. Ularning erishi oqibatida Amudaryo, Sirdaryo va Zarafshon daryolari hosil bo‘ladi. Kaspiy va Orol dengizlarida suv ko‘payadi. Havo soviydi va namgarchilik kuchayadi. Qattiq sovuq odamlarni boshqa joylarga ko‘chishga majbur qiladi. Qadimgi odamlar tog‘ yon bag‘irlaridagi g‘orlarni makon qila boshlaganlar. Tekislik va daryo vodiylarida yovvoyi hayvonlar, yilqi, karkidon, ho‘kiz podalari, tog‘larda arxar va kiyiklar paydo bo‘ladi. Mamont va karkidon suyaklarini arxeologlar Farg‘ona vodiysi va Toshkent vohasidan topganlar. Yovvoyi hayvonlarning O‘zbekiston hududida ko‘p bo‘lganligi qadimgi odamlar turmushini yengil qiladi.
O"œrtа pаlеоlit оdаmlаri nеаndеrtаllаr (Gеrmаniyadаgi Nеаndеrtаl vоdiysi tоpilmаsidаn) kаllа suyagi kаttа, miya qutisi cho"œziq, pеshаnаsi qiya bo"œlib, hаli  qоsh оsti bo"œrtmаsi sаqlаnib qоlgаn edi. Ulаr qаdimgi оdаmlаrdаn zаmоnаviy qiyofаdаgi kishilаrgа o"œtish bоsqichidа bo"œlishgаn. Neandertallarni olimlar "œaql-idrokli" yoki "œhomo sapiens" deb ham atashadi. Neandertal odamlar O‘rta Osiyoda ham keng tarqalgan. Оlimlаrning fikrichа, o"œrtа pаlеоlitdа tоshdаn pichоqlаr, kеskichlаr, qirg"œichlаr yasаy bоshlаngаn, dastlabki suyak qurollari paydo bo‘ldi. Tеrimchilik yеtаrlichа mаhsulоt bеrmаydigаn hududlаrdа оvchilikkа e"œtibоr kuchаyib, оv qurоllаri uchli suyak vа tоsh pаykоnlаr bоg"œlаngаn nаyzаlаrdаn kеng fоydаlаnа bоshlаdi. O"œrta paleolit odamlari o"œz jamosida qazo qilgan odamlarni ko‘ma boshlagan.
Bu davr madaniyatini o‘rganish O"œzbekistonda 1938-yildan boshlangan. Ana shu yillar orasida 100 dan ortiq yodgorliklar topildi. O‘zbekistonda eng mashhur o‘rta paleolit davrining yodgorliklariga Teshiktosh, Obirahmat, Xo‘jakent, Ko‘lbuloq, Omonqo‘ton, Takalisoy joy makonlarini kiritish mumkin. Manzilgohlardan tashqari eng qadimgi ustaxonalar — tosh konlari aniqlangan. Bular Zarafshon vodiysidagi Uchtut va Ijond tosh konlaridir. 1938-yilda Surxondaryoning Boysuntov tog‘idagi Teshiktosh g‘oridan A.P. Okladnikov dafn etilgan eng qadimgi bolaning qoldiqlarini topadi. Uning rivojlanish davri 100-40 ming yilliklar bilan belgilanadi. Antropolog M.M. Gerasimov qayta tiklagan Teshiktoshdagi neandertal bolaning tashqi qiyofasi o‘z ajdodlaridan farq qilar va ko‘proq hozirgi qiyofadagi odamlarga o‘xshab ketardi. M.M. Gerasimov qazilmalardan topilgan suyaklar orqali odam qiyofasini tiklash uslubini ishlab chiqdi. Teshiktoshliklarning asosiy mashg‘uloti ovchilik bo‘lgan. 
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 15 Mart 2008, 16:07:06
So‘nggi paleolit yoki Orinyak, Solyutre, Madlen davri miloddan avvalgi 40-12 ming yilliklarni o‘z ichiga oladi. Mеhnаt qilish jаrаyoni vа go"œshtning pishirib yеyilishi ibtidоiy оdаmlаrni tаkоmillаshib bоrishigа vа so"œnggi pаlеоlitdа krоmаnyоn (Frаnsiyadаgi g"œоr nоmidаn) оdаmini vujudgа kеltirаdi. Ularning o‘rtacha umri davomiyligi 30-32 yosh bo‘lgan. Homo sapiens - аqlli оdаm pаydо bo"œlishi bilаn insоn qo"œli bilаn yarаtilgаn mоddiy mаdаniyat аshyolаridаn fаrqli mа"œnаviy mаdаniyat hаm shаkllаnаdi. Insоndа til, оng diniy tаfаkkur vujudgа kеlаdi.
So"œnggi pаlеоlitdа оdаmlаrni оlаmni аnglаshgа intilishi ulаrni yangi iхtirоlаrgа yеtаklаydi: sun"œiy оlоv оlish, yеrto"œlа vа chаylаlаr ko"œrinishidаgi turаr-jоylаr qurish, ibtidоiy sаn"œаt va musiqa asboblari ushbu dаvr kаshfiyotlаridir. Bulаrdаn tаshqаri: irqlаr, urug"œchilik jаmоаlаri, mаtriаrхаt, juft oilalar paydo bo‘ldi. Mehnat qurollari yasash va ulardan xo‘jalik yuritishda keng foydalanish paleolit davri ibtidoiy jamoa xo‘jaligi rivojlanishida alohida ahamiyat kasb etgan omil hisoblanadi. So‘nggi paleolit davrida mukkamal kesuvchi, arralovchi va burg‘ulovchi mehnat qurollari paydo bo‘ldi, odamlar taqinchoqlar-munchoq, tumor, bilaguzuklar yasay oladigan bo‘ldilar.
Ayol uy, o‘choq va muqaddas olovning egasi hisoblanib, uy xo‘jaligida bolalar tarbiyasida, o‘choqda o‘tni saqlashda, ovqat pishirishda, ro‘zg‘or buyumlarni va mehnat qurollarni qo‘riqlash, uy-boshpanani asrashda muhim vazifalarni bajargan.
So‘nggi paleolit davri jamoalari orasida mehnat taqsimoti sodir bo‘lishi natijasida erkaklar faqat ov bilan, ayollar esa faqat uy yumushlar bilan mashg‘ul bo‘la boshladilar.Yer yuzidаgi bаrchа хаlqlаr o"œz bоshidаn kеchirgаn urug"œchilik dаvrining ilk bоsqichidа qоn-qаrindоshlik jаmоаlаri hukm surib u bir оtа-оnаdаn tаrqаlgаn urug"œdоshlаr jаmоаsi bo"œlgаn. Jаmоаlаrdа hаmmа bir kishi vа bir kishi hаmmа uchun qоidаsi hukm surib jаmоа uyi, gulхаni, оziq zаhirаlаri, оvlаngаn hаyvоn go"œshti, suyaklаri vа hаttо tеrisi uning bаrchа а"œzоlаriniki hisоblаngаn.
Аrхеоlоglаr so"œnggi pаlеоlit оdаmlаri mаnzillаridаn suyakdаn yasаlgаn gаrpunlаr, qаrmоqlаr, sаnchiqilаrni ko"œplаb tоpishgаn bo"œlib, ulаr ushbu dаvrdа o"œzlаshtirish хo"œjаligining yanа bir turi bаliqchilikning kеng yoyilgаnligidаn dаrаk bеrаdi. 
Аjdоdlаrimiz o"œzlаri yashаgаn tаbiiy muhitdа ko"œplаb xаvf-хаtаrlаrni аnglаsh, tushunish mushkul bo"œlgаn hоdisа vоqеаlаrni uchrаtib turgаnlаr. Nеgа chаqmоq chаqib mоmаqаldirоq bo"œlаdi? Nеgа kun vа tun mаvjud? Nеgа yozdа issig"œu, qishdа sоvuq bo"œlаdi? Insоn nimаgа tush ko"œrаdi? Оdаmning tug"œilishi vа o"œlimining sаbаblаri?
Nаtijаdа оdаmlаrdа g"œаyritаbiiy jоn vа ruhlаrgа ishоnish e"œtiqоdi shаkllаnib u fаndа "œаnimizm" dеb nоmlаnаdi. Qаdimgi оdаmlаr insоn vаfоt etgаnidа, uning jоni «nаrigi dunyo»dа yashаshdа dаvоm etishigа ishоngаnlаr. Animizmdan tashqari urug‘chilik jamiyatida turli xil diniy e’tiqod va marosimlar totemizm (ajdodlar ruhiga sig‘inish), magiya (sehrgarlik), fetishizm (jonsiz narsalarga ishonish va ularga topinish)  keng yoyildi.
Insоnlаrning tushunchаsidа "œruh" vа "œjоn"lаr "œyovuz" yoki "œsаhiy" bo`lishi mumkin edi. Eng ulug` bоshqаlаrdаn ustun bo`lgаn ruhlаrni kеyinchаlik хudоlаr dеb аtаy bоshlаdilаr. O`z ishlаridа оmаd so`rаb ulаrgа duоlаr bilаn murоjааt qilish, iltimоslаrini хudоlаr rаd etmаsliklаri uchun ulаrgа sоvg`аlаr, qurbоnliklаr kеltirish bоshlаnаdi. Оdаmlаr turli аshyolаr: yog`оch, lоylаrdаn хudоlаr vа ruhlаr siymоlаrini yasаb ulаrgа tоpinа bоshlаydilаr. Bundаy tаsvirlаr but yoki sаnаmlаr dеb nоmlаnаdi. Qаdimgi оdаmlаr ibtidоiy rаssоmlаr tоmоnidаn chizilgаn hаyvоnlаr vа ulаrning surаtlаri оrаsidаgi g`аyritаbiiy аlоqаgа ishоngаnlаr. Ulаr оvdаn аvvаl kiyik yoki yovvоyi bug`uning tаsvirini tushirib uni nаyzа bilаn nishоngа оlinsа оvdа оmаdlаri kеlаdi dеb  o`ylаgаnlаr. Shu mаqsаddа Ispаniyaning Аltаmir g`оridа hоzirdаn 14-17 ming yil аvvаl оv tаsvirlаri tushurilgаn pеtrоgliflаr (qоyatоsh surаtlаri) yarаtilgаn. Bu davrga oid qoya tosh suratlari Kapova (Boshqardiston) va Lasko (Fransiya)da ham topib o‘rganilgan. O`rta Osiyoda qoya tosh suratlar mezolit davrida vujudga kela boshlagan. 1912-yilda I.Fyodorov tomonidan Surxondaryoning Zarautsoy degan joyida dunyoga mashhur qoyatosh suratlari topilgan. U yerdagi rasmlar tosh davriga mansubdir. Unda yovvoyi ho‘kiz va ov manzarasi tasvirlangan. Odamlar chizilgan suratlar bo‘lajak ovga yordam berishiga ishonganliklari sababli qoyatosh suratlarda ko‘pincha hayvonlar va ov manzarasini tasvirlaganlar. Bunday suratlar Farg‘ona vodiysidagi Soymolitosh manzilgohida ham topilgan. Ibtidoiy tasviriy san’at rivojiga insonning atrof muhitni bilish yoki dunyoni anglashga intilishi asos bo‘ldi.
O"œzbekistonda so‘nggi paleolitga oid dastlabki yodgorlik 1939-yili N.G. Xarlamov tomonidan Samarqand shahridan o‘tgan qadimiy Siyobcha soyi yoqasidan topilgan. U yerdagi urug‘ jamoasi hayvon va baliq ovi bilan shug‘ullangan.

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Mart 2008, 16:53:41
Ilk dеhqоnlаr vа chоrvаdоrlаr


Bundаn 15-13 ming yil аvvаl yеr yuzidа hаvоning isiy bоshlаshi muzliklаrning chеkinishigа sаbаb bo"œlgаn. Nаtijаdа sеrsuv vа sеrtоshqin dаryolаr, ko"œllаr vujudgа kеlib ulаrning sоhillаridа ko"œplаb yovvоyi bоshоqli o"œsimliklаr pаydо bo"œlgаn. O"œrmоnlаr sеro"œt dаshtlаrning pаydо bo"œlishi esа mаydа vа o"œrtа hаjmdаgi yovvоyi hаyvоnlаr: qulоnlаr, turlаr, kiyiklаr pоdаlаrini shаkillаntirаdi. Hаvоning isishi yirik mаmоntlаr kаbi hаyvоnlаrni shimоlgа chеkinishigа sаbаb bo"œlаdi. Tеz hаrаkаtlаnuvchi hаyvоnlаrni оvlаsh zаruriyati esа insоnni o"œq-yoy, ya"œni kаmоnni kаshf etishi turtki bеrаdi. Bu davr xo‘jaligi tarixidagi yangi xususiyatlaridan biri o‘q-yoyning kashf etilishi munosabati bilan yakka ovchilari rolining o‘sishidir. O‘q-yoy insonni kundalik hayotida bir necha yuz ming yilliklar davomida hukmronlik qilib kelayotgan yirik hayvonlar tik jarlarga haydash, ularni  o‘rab olib tutish ovchiligiga barham berdi. Ov jaryonida ko‘pchilik tamonidan yirik hayvonlarni tutishga qaratilmay, mayda hayvonlarni tutishga moslashtirilgan. Ovdan keladigan daromad ham ko‘paydi, u bilan bog‘liq holda mehnat qurollari takomillashib bordi.
Dеhqоnchilik yovvоyi bоshоqli dоnlаrni tеrib istе"œmоl qilish dаvоmidа, ulаrning kulbаlаr tеvаrаgidа bехоsdаn to"œkilishi, sоchilishidаn o"œsib hоsil bеrishidаn bоshlаngаn. Dеhqоnchilikdа yеrgа dаstlаb yog"œоch so"œqа, uchi o"œtkir tаyoq yordаmidа ishlоv bеrilib, yog"œоch yoki suyak sоpgа, dаstаgа o"œtkir tоshlаr jоylаshtirilib tаyyorlаngаn o"œrоqdаn pishgаn dоnni yig"œishdа fоydаlаnilgаn. Yapаlоq tоshlаrdаn yasаlgаn yorg"œuchоqlаrdа dоnni mаydаlаb un tаyyorlаshgаn.
Ilk dеhqоnchilik mil. аvv. IX-VIII mingyilliklardа Mеsоpоtаmiyadа vujudgа kеlgаnligi оlimlаr tоmоnidаn tаsdiqlаngаn. Chоrvаchilik dеhqоnchilik bilаn bir pаytdа shаkllаnib uning pаydо bo"œlishigа kаmоndаn fоydаlаnish nаtijаsidа yakkа оvchilikning rivоjlаnishi, mаhsuldоrligini kеskin o"œsishi аsоs bo"œlgаn. Nаtijаdа yarаlаnib qo"œlgа оlingаn hаyvоnlаr, yoki hаyvоn bоlаlаrining хоnаkilаshtirishi оrqаli chоrvаchilik pаydо bo"œlаdi. Insоn dаstlаb  qo"œlgа o"œrgаtgаn hаyvоnlаr it vа mushuk bo"œlgаn. Ayrim olimlar it vа mushuk bilan deyarli bir vaqtda shimol bug‘usi ham qo‘lga o‘rgatilganligini ta’kidlaydilar. Itlarning qadimgi suyak qoldiqlari Old Osiyoda topilgan bo"œlib, miloddan avvalgi 10-ming yillikka oid.
O‘zbekistonda o‘rganilgan mezolit davri yodgorliklarini yoshi bir xil emas. Olimlar yodgorliklarda topilgan tosh qurollariga qarab, ularni uch guruhga bo‘lishgan: 1) Qo‘shilish yodgorligi (Toshkent) - miloddan avvalgi 10-9 ming yillik; 2) Obishir yodgorligi (Farg‘ona vodiysi) - miloddan avvalgi 9-8 ming yilliklar; 3) Machay madaniyati (Surxondaryo) - milloddan avvalgi 7-6 ming yillik.
Dеhqоnchilik vа chоrvаchilikning аsоs sоlinishi mеzоlitdа bo"œlsа-dа, uni ishlаb chiqаrish sоhаsigа аylаnishi nеоlitdа - yangi tоsh аsridа (mil.аvv. 6-4 mingyilliklar) ro"œy bеrgаn. Оlimlаr bu dаvrni nеоlit inqilоbi dеb bеjizdаn аytishmаgаn. Endilikdа dеhqоn vа chоrvаdоr istе"œmоl qilinishi zаrur bo"œlgаn mаhsulоtlаrni o"œzi yеtishtirishi imkоniyati vujudgа kеlаdi. Nаtijаdа оdаm hаyoti fаqаt tаbiаt in"œоmlаrigа emаs uning o"œz mеhnаtigа bоg"œliq bo"œlа bоshlаydi.
Kishilik tarixining neolit davri qurollarni ishlash texnikasida silliqlash, pardozlash, arralash va parmalash usullarinig ixtiro etilishi tufayli kelib chiqdi. Toshni ishlash texnikasida bunday yangi usullarni kashf etilishi ibtidoiy ishlab chiqarish kuchlarinig oldingi davrlarga nisbatan tezroq  rivojlanishiga olib keldi. Bu davrning muhim xususiyatlaridan biri hisoblangan  toshni pardozlash usuli tosh qurollarning barcha turlarini ishlab chiqarishga ko‘llanavermagan.
Mеzоlit vа nеоlitdа оdаmlаr tоshdаn mаydа mеhnаt qurоllаri - mikrоlitlаr yasаshni o"œzlаshtirаdilаr. Tоshni silliqlаsh, qirtishlаsh, burg"œulаsh o"œzlаshtirilib tоsh bоltаgа sоp sоlinishi bilаn dаrахt tаnаsini o"œyib qаyiqlаr yasаsh iхtirо qilinаdi. Tosh qurollar orasida tosh boltalar, tosh teshalar, uskunalar paydo bo‘ldi. Yevro‘pa olimlari neolit davrini boltalar asri deb atashni taklif etganlar.
Yangi tоsh аsridа kulоlchilik, to"œqimаchilik kаshf etilаdi. Оdаmlаrdа zig"œirpоya vа jundаn to"œqilgаn gаzlаmаlаrdаn tikilgаn kiyimlаr pаydо bo"œlаdi. Bu davrda bo‘lajak hunarmandchilik  xo‘jaligining muhim tarmog‘i hisoblangan sopol buyumlar ishlab chiqarish paydo bo"œldi. Sopol xumlarda g‘alla saqlangan, qozonlarida esa qaynatma ovqat pishirilgan. Bundan avval idishlar yog‘ochdan tayyorlangan. Sopol kulolchilik davri paydo bo‘lishi neolit davrining ulkan kashfiyoti bo‘lib, ayrim arxeologlar hatto bu davrni sopol kulolchilik (keramika) asri deb atashni taklif qilganlar. Neolit davrida odamlarning o‘rtacha umri davomiyligi ortib, 35-40 yoshni tashkil etdi. O"œtrоq dеhqоnlаr vа chоrvаdоrlаr qаbilаlаri аhоlisi dаstlаb ko"œp sоnli bo"œlmаsdаn, ulаr bir birlаrigа yaqin tillаrdа so"œzlаshgаnlаr. Kеyinchаlik аhоli ko"œpаyib yangi jоylаrgа ko"œchib o"œtib, turli tillаrdа gаplаshаdigаn etnоslаrgа аsоs sоlishаdi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Mart 2008, 16:57:12
O‘rta Osiyoda aholining asosiy mashg‘uloti ov, baliqchilik va termachilikdan iborat bo‘lgan. O‘rta Osiyoning ibtidoiy jamoa rivojlanishinig 2 ko‘rinishi mavjud edi: O‘rta Osiyoning janubiy rayonlarda, hozirgi Turkmanistonnig Kopetdog‘ tog‘ oldi rayonlarida neolit davri odamlari miloddan avvalgi 6-5 mingyilliklarda  ilk dehqonchilik bilan band bo‘lgan bo‘lsa; O‘rta Osiyoning O‘rta , shimoliy va sharqiy viloyatlarida bu vaqtda odamlar ovchilik, baliqchilik va termachilik bilan shug‘ullanar edi. Neolit davri jamoasining bunday  mintaqalararo rivojlanishi har bir viloyatning mavjud tabiiy-iqlim sharoitidan kelib chiqar edi. Dehqonlarning dastlabki manzilgohlari jilg‘alar bo‘ylab joylashgan edi. Chaqmoqli va Joytun manzilgohlari O‘rta Osiyodagi dastlabki dehqonchilik manzilgohlaridir. Jaytun madaniy yodgorligi Ashxabaddan 40 km shimoliy g‘arbdagi Chaqmoqli deb yuritilgan joydan 1952-yilda arxeologlar qidiruv ishlarini olib borib, bu tepalik neolit davri dehqon jamoalarining qarorgohi ekanligini aniqladilar. 1956-1957-yillarda bu yodgorlikda arxeolog V.M. Masson qazishmalar olib borib muhim natijalarga erishdi. Qazilma paytida guvaladan yasalgan bir xonali devor kulbalar ochildi. Shunday qilib, O‘rta Osiyoliklarning ilk dehqonchilik qarorgohi fan olamiga "œJoytun madaniyati" nomi bilan kirdi. Ular dehqonchilik va chorvachilik bilan shug‘ullanishgan. Joytun madaniyati yodgorliklari asosan Turkmanistonning janubiy-g‘arbiy rayonlarida uchraydi. Ular bilan yoshi teng va unga o‘xshash yodgorliklar O‘rta Osiyoning boshqa joylarida uchramaydi. Bu  madaniyat miloddan avvalgi 6-5- mingyilliklar bilan belgilanadi.     
O‘rta Osiyoning O‘rta, Shimoliy va Sharqiy rayonlarida ovchilik, baliq ovi va termachilik bilan shug‘ullanuvchi neolit davri jamoalari ham xuddi shu davrda istiqomat qiladilar. Bu yodgorliklarni qadimiy Xorazm yerlarida topib o‘rgangan S.P.Tolstov ularni fanga "Kaltaminor madaniyati" nomi bilan kiritgan. Bu madaniyat miloddan avvalgi 5-4 ming yilliklarga tegishli. Bu yodgorlikning yaxshi saqlangan manzilgohlaridan biri Jonbos-4 dir. Shunga o‘xshash madaniy yodgorliklar Zarafshon vohasida, Amudaryo quyi oqimida, Qizilqum sahrosida uchraydi. Zarafshon vohasidagi Darvoza qir va Sazag‘on makoni ham Kaltaminor madaniyatiga tegishlidir. Neolit davrida Zarafshon daryosi Amudaryoga quyilgan. Uning eng katta o‘zani Mohandaryo deb atalgan. Tog‘ sanoati hunarmandchiligining tashkil topishida buyuk xo‘jalik kashfiyoti hisoblangan Uchtut yodgorligi ham Zarafshon vohasining Qoratov yon bag‘irlarida joylashgan.

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Mart 2008, 16:59:28
Аhоlining tоifаlаrgа bo"œlinishi

O"œtrоq dеhqоnchilik аhоlisi оrаsidа yangi tоsh аsridа o"œzlаshtirilgаn hunаrlаrdаn biri kulоlchilik bo"œlgаn. Dаstlаb turli sоpоl buyumlаrni qo"œl yordаmidа lоy tаsmаlаridаn bir birigа yopishtirib yasаlgаnidаn u mo"œrt vа qo"œpоl bo"œlgаn. Kеyinchаlik kulоlchilik chаrхining kаshf etilishi sоpоl buyumlаrni оlоvdа pishirishning idishlаr turini ko"œpаytirish vа sifаtini оshirish imkоnini bеrаdi. Hunаrmаndchilik turlаri ko"œpаyib bоrgаn, milоddаn аvvаlgi IV mingyillikdа Оld Оsiyodа ilk mа"œdаn - misgа ishlоv bеrish bоshlаngаn. Mis qattiq bo‘lmaganligi sababli undan kamdan kam mehnat qurollari yasalgan, ko‘proq bezaklar tayyorlangan. Shuning uchun misni qo‘llash katta o‘zgarishlarga olib kelgani yo‘q va toshni siqib chiqara olmadi. Shu sababli misni qo‘llash bu davrni eneolit, yani mis-tosh asri deb ataladi.
Eneolit davrida sug‘orma dehqonchilik (Turkmanistonda), O‘zbekistonda dehqonchilik va chorvachilik paydo bo‘ldi. O‘zbekistonda dehqonchilik tabiiy-geografik sharoiti qulay bo‘lgan tog‘ etaklarida yuzaga keldi. O‘zbekistonning ilk dehqonchilik ho‘jaligi vujudga kelishi mumkin bo‘lgan yerlari Nurota tog‘ining Qizilqumga qaragan shimoliy yon bag‘irlari rayonlarida va Farg‘ona vodiysining shimoliy sharqidagi tog‘ etaklarida joylashgan. Ibtidoiy dehqonchilik vujudga kelgan boshqa joy bu tekis oqib o‘tuvchi daryolar va uning qurib qolayotgan shahobchalarining havzasidagi yerlardir. Agar O‘rta Osiyoning janubiy tog‘ oldi rayonlarida dehqonchilik oziq-ovqatning topishi (yovoyi o‘simliklarni yig‘ish) negizida vujudga kelgan bo‘lsa, tekislikda oqib o‘tuvchi daryolarning vohalarida dehqonchilik O‘rta Osiyoning janubiy viloyatlarining dehqonlar bilan shimoliy viloyatlarning ovchi-baliqchilari o‘rtasidagi yaqin aloqalar o‘rnatilishi natijasida yuzaga keldi. Chorvachilik va dehqonchilikni birinchi bor ayollar kashf etganlar.
Eneolit davri manzilgohlari janubiy Turmanistonda (Anov, Namozgoh va Oltintepa), Zarafshonning yuqori oqimida va Orol bo‘yining sharqiy rayonlarida (Saksovul) topib o‘rganilgan. Saksovul makonida topilgan uy hayvonlarining suyaklari O‘zbekistonda chorvachilikning paydo bo‘lishi ilk dehqonchilik bilan birga paydo bo‘lganligini isbotlaydi.
Hunаrmаndchilikning tаrаqqiyoti ishlаb chiqаrishdа mеhnаt tаqsimоtigа yo"œl оchib kulоl vа to"œquvchilаr dаlаdа ishlаmаsdаn yasаgаn buyumlаrigа o"œz qo"œshnilаridаn: dоn, sаbzаvоt, sut оlа bоshlаdilаr. Shu tаriqа ilk mоl аyirbоshlаsh vujudgа kеlаdi. Mil.аvv. III mingyillikda Mеsоpоtаmiyadа yog"œоch оmоchdаn fоydаlаnishgа o"œtilаdi. Ho"œkizlаr qo"œshilgаn оmоchlаr yordаmidа yеr hаydаsh, ekinzоrlаrni kеngаytirish imkоnini bеrаdi. Hоsildоrlik оshib аhоli sоni ko"œpаyib, qishlоqlаr kеngаya bоrаdi.
Qishlоqlаrdа аstа-sеkin yangi tаrtiblаr o"œrnаtilа bоshlаnаdi. Jаmоаlаr yirik pаtriаrхаl («оtа» bоshqаruvi) оilаlаrigа bo"œlinаdi. Yer esа jаmоа mulkidаn аyrim оilаlаr mulkigа аylаnib to"œplаngаn hоsil hаm tаbiiy uni yеtishtirgаn оilаlаr оmbоrigа tushurilаdi. Аyrim оilаlаr bоyib bоshqаlаri turli sаbаblаrgа ko"œrа kаmbаg"œаllаshib bоrаdi. Shu tаrzdа mulkiy tаbаqаlаnish vа tеngsizlik pаydо bo"œlаdi.
Yirik аhоli mаnzilgоhlаridа qоn-qаrdоshlik jаmоаsidа turli urug"œ vаkillаri yashаydigаn qo"œshnichilik jаmоаsigа o"œtа bоshlаngаn. Mоl-dunyoning оilаlаr mulkining pаydо bo"œlishi esа qo"œshnilаrning qo"œqqisdаn hujumlаrini himоyalаnish uchun qishlоqlаrni chоqpаrlаr yoki dеvоrlаr bilаn o"œrаb оlish zаruriyatini tug"œdirаdi. Hаrbiy hаrаkаtlаrni оlib bоrish uchun qаbilаgа hаrbiy yo"œlbоshchi sаylаngаn. Hаrbiy yo"œlbоshchilаr ulаrning do"œstlаri vа hаmkоrlаri shuhrаt tоpib, ulаrni mаshhur jаngchilаr, zоdаgоn kishilаr sifаtidа ulug"œlаshgаn. Ulаr vа ulаrning fаrzаndlаridаn qаbilа sаrkаrdаlаri sаylаy bоshlаngаn. Urushdа аsir оlingаnlаr qаbilа bоshliqlаri zоdаgоn kishilаr qullаrigа аylаnа bоrаdi. Kеyinchаlik qаbilа bоshliqlаri yangi vujudgа kеlgаn dаvlаtlаr hukumdоrlаri, pоdshоlаrgа аylаnаdi.
Mil.аvv. III mingyillikda Оld Оsiyodа yangi iхtirо misgа ruh, qo"œrg"œоshin yoki qаlаyni qo"œshilishidаn оlinаdigаn jеz (bronza) kаshf qilinаdi. Jеzning iхtirо qilinishi, tоshdаn yasаlgаn mеhnаt qurоllаrini хo"œjаlikdаn surib chiqаrа bоshlаydi. Bronza davri O‘rta Osiyoda III mingyillik o‘rtalarida boshlandi va miloddan avvalgi II mingyillikka kelib o‘z rivojining yuksak darajasiga yetdi. Bu davrda sug‘orma dehqonchilik xo‘jaligi keng yoyiladi, kulolchilik charxi, qo‘l tegirmoni, g‘ildirak, arava va yuk tashish vositalari kashf etiladi, xom g‘isht va paxsa uylar paydo bo‘ladi, katta inshootlarni qurish ishlari amalga oshiriladi, qoramol, yovvoyi ot, tuyalarni qo‘lga o‘rgatiladi va xonakilashtiriladi, chorvachilik dehqonchilikdan ajralib chiqadi. Shu davrda ota huquqi qaror topadi va mustahkamlanadi, qarindoshlik otaga qarab olib borish boshlandi. Dehqonchilik qilish, chorvachilik va hunarmandchilikning vujudga kelishi bilan urug‘ni yetarli mahsulot bilan ta’minlash erkaklar qo‘liga o‘tadi. Mehnat qurollarini bronzadan yasalishi mehnat unumdorligi oshishiga olib keldi, Bu narsa o‘z navbatida ortiqcha mahsulotlarni paydo bo‘lishiga olib keldi. Natijada chorvachilik dehqonchilikdan ajralib chiqdi, ya’ni birinchi yirik ijtimoiy mehnat taqsimoti sodir bo‘ldi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Mart 2008, 17:06:02
Bronza davriga oid madaniy yodgorliklar Zarafshon, Surxondaryo, Xorazm, Farg‘ona va Toshkent vohalarida topib o‘rganilgan. O‘zbekistondagi ilk dehqonchilik manzilgohi Zarafshon vohasida miloddan avvalgi III-II mingyillikka oid Zamonbobo madaniyatidir. Xuddi shu davrga oid manzilgoh - Zarafshon daryosining yuqori qismidagi Sarazm madaniyati topib o‘rganilgan. Bu madaniy yodgorlik Tojikiston hududida joylashgan.
II mingyillikka oid madaniy yodgorliklar Surxondaryo vohasidan topib o‘rganilgan. Ular Sopollitepa va Jarqo‘tan madaniyatlaridir. Bu madaniyatlarning ahamiyatli tomoni shundaki, Sopollitepa ipakchilik va paxtachilik tarixi; O‘zbekistonda 3,5 ming yillikni tashkil etishini, Jarqo‘tan esa O‘rta Osiyodagi eng qadimgi shahar harobasi ekanligi fan olamida isbotlangan.
Xorazm vohasidagi II mingyillikni o‘rtalariga tegishli madaniy yodgorlik Tozabog‘yob madaniyatidir. Bu madaniy yodgorlik Amudaryo havzasidagi dehqonchilik va chorvachilik madaniyati sifatida fanga kiritilgan. Shu zamindagi X-VIII asrga oid Amirobod madaniyati ham topib tekshirilgan. Bu madiniyatga tegishli Yakka Parson-2, Tagiskent yodgorliklari ham o‘rganilgan.
Miloddan avvalgi II mingyillikni oxiri - I mingyillikni boshidagi madaniy yodgorliklar Farg‘ona vodiysidagi Chust madaniyatiga tegishlidir. Bu madaniyatga oid manzilgohlar Samarqanddagi Afrisiyob, Yerqo‘rg‘on, Shahrisabzdagi To‘rtko‘l, Surxon vohasidagi Kuchuktepa, Maydontepa, Buyracha va Qizilcha manzilgohlari misolida o‘rganilgan.
Toshkent vohasidagi ilk dehqonchilik madaniyati Burg‘uluq madaniyati misolida o‘rganilgan. Bu madaniyat miloddan avvalgi IX-IV asrga oiddir.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Mart 2008, 17:08:21
ilk Temir davriga o"œtilishi

O‘zbekistonda temir davriga o‘tish millodan avvalgi IX-VIII asrlarda, ilk temir davri miloddan avvalgi VII-IV asrlarda sodir bo‘lgan. Odamlar milloddan avvalgi 1mingyillik boshlarida temirdan mehnat qurollari va yarog‘lar yasashni o‘rgandilar. Temirdan biror buyum yasash ko‘p mehnat talab qilgan. Temir 15000, mis 10000, bronza 3000 eriydi. Shunga qaramasdan temir ularga qaraganda ko‘p afzaliklarga ega bo‘lib, ulardan qattiqroq edi. Dastlab temir buyumlardan xettlar millodan avvalgi XIV-XII asrlarda foydalanishgan. Temirdan dastlab zebu-ziynat buyumlar sifatida foydalanishgan. Bunday bezaklar dastlab Misr fir’avni Tutanxamon maqbarasidan va Kavkazdagi Maykop qo‘rg‘oni yodgorliklaridan topilgan. Temirning ishlab chiqarishda qo‘llanilishi ibtidoiy jamoa tarixida buyuk texnik inqilob bo‘ldi. Temirdan ishlangan mehnat qurollari mehnat unumdorlgini oshirishga imkon yaratdi, temir aslaha tayyorlovchi temirchi paydo bo‘ldi. Ayniqsa, temirning ahamiyati dehqonchilikda va hunarmandchilik xo‘jaligining rivojlanishida katta edi. Temir ibtidoiy tuzumni buzib yubordi va xo‘jalikda tabaqalanishni tezlashtirdi. Temir chorvachilikni dehqonchilikdan uzil-kesil ajratdi, ko‘plab hayvonlarni egasi bo‘lgan aslzodalar paydo bo‘ldi. Xususiy mulkchilikni mustahkamladi, sinfiy jamiyatni keltirib chiqardi. Temirning ishlab chiqarishda kengroq qo‘llanilishi tufayli xo‘jalikda ikkinchi ijtimoiy mehnat taqsimoti yuz berdi, ya’ni hunarmandchilik dehqonchilikdan ajralib chiqdi. Hunarmandchilikning qator sohalarida ixtisoslashuvning sodir bo‘lishi natijasida ilk shaharning belgilaridan biri sifatida bozor paydo bo‘ldi, tovar ayirboshlash yuz berishi natijasida ayrim shaxslar qo‘lida boyliklar to‘plana boshladi.
O‘rta Osiyoda eng qadimgi temir buyumlar Dalvarzintepa (Farg‘ona vodiysida), Anov (Turkmanistonda), Qiziltepa (Surxon vohasida), Daratepa (Qashqadaryo vodiysida) kabi manzillardan topilgan. Ularning eng qadimgisi miloddan avvalgi IX-VIII asrlarga oiddir. Lekin buyumlarning ko‘pchiligi miloddan avvalgi VII-VI asrlarga taalluqlidir.
O‘rta Osiyoda Yevropadan farqli ravishda dehqonchilik sun’iy sug‘orish asosida taraqqiy etdi. Turkmanistonda IV-III mingyilliklarga oid anhor qoldiqlari, O‘zbekistonda esa millodan avvalgi II mingyillikka oid topib o‘rganilgan. Bu davrda O‘zbekistonning tog‘ oldi viloyatlarida asosan mayda sug‘orish tarmoqlari keng tarqalgan. Yer osti suvlaridan foydalanish uchun korizlar - yer osti kanallar qurganlar.
Urug‘ jamoasi hududiy qo‘shni jamoasiga aylandi. Qabilaviy harbiy ittifoqlar tashkil topa boshladi. Bu harbiy ittifoqlarning asosiy maqsadi qabila chegaralarini qo‘riqlash, yangi yerlarini o‘zlashtirish va boshqa qabilalar ustiga yurish qilish edi. Qabilaviy harbiy ittifoqlarni obro‘li kishilardan saylanadigan urug‘ yoki qabila boshliqlari boshqargan. Dehqonchilik, chorvachilik, hunarmandchilik va mol ayirboshlashning rivojlanishi to‘q oilalarning vujudga kelishiga olib keldi. Miloddan avvalgi I mingyillik boshlarida O‘rta Osiyo aholisi 4 guruhga bo‘lingan: zodaganlar, harbiylar, ziroatchilar va hunarmandlar. Doimiy bo‘lib turadigan harbiy to‘qnashuvlar natijasida qabilalar harbiy demokratiya tamoyillari asosida yashay boshladilar va bunda urug‘-qabila boshliqlarining ta’siri kuchaydi. Harbiy demokratiya — davlatga o‘tish davrining boshqaruv shaklidir. Uni harbiylar va qabila boshliqlari boshqargan. O‘zbekistonda miloddan avvalgi IX-VIII asrlar ilk davlat birlashmalari rivojlanishining boshlang‘ich davri edi. Bu jarayon aholi joylashgan yerlarni, dehqonchilik bilan mashg‘ul vohalarni dushmandan himoya qilish, jamoaning ichki va tashqi munosabatlarini huquqiy rivojlantirish va nazorat qilish zaruriyatidan kelib chiqqan. Vujudga kelayotgan davlat tuzilishiga aholining hududiy belgilar bo‘yicha bo‘linishi asos bo‘lgan.     
tarixiy shaxslar ko"œrsatkichi
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 28 Mart 2008, 15:19:30
I BO"œLIM

Eng qadimgi tuzumdan sivilizatsiya sari

ARRIAN Flaviy (Arrianos) (taxm. 95-175-yillar o"œrtasi) —  yunon tarixchisi va yozuvchisi. Kichik Osiyodagi Nikomediya shahrida tug"œilgan; yunon faylasufi Epiktet qo"œlida o"œqigan. Rimda yashab, harbiy ta"œlim olgan. 131-137-yillarda Kappadokiya voliysi bo"œlib, alanlar hujumini qaytargan. Arrian senator, elchi va kohin ham bo"œlgan.  Falsafa, tarix, geografiya, harbiy va boshqa masalalarga oid asarlar yozgan (ko"œpi bizgacha saqlanmagan). Uning bizgacha yetib kelgan eng qimmatli asari Aleksandr (Iskandar Maqduniy)ga bag"œishlangan 7 kitobdan iborat "œIskandarning harbiy yurishlari" nomli kitobidir. Asarda Aleksandr Makedonskiyning Eron, O"œrta Osiyo va boshqa mamlakatlarga qilgan istilochilik yurishlari tarixi batafsil bayon etilgan. Arrianning "œHindiston", "œNearxning harbiy yurishi", "œEpiktet haqida estaliklar" hamda epiktet ta"œlimotiga bag"œishlangan "œQo"œllanma" kabi asarlari ham saqlangan. Uning "œParfiya tarixi", "œAlanlar tarixi", Vifiniya tarixi" va "œAleksandrdan keyingi ishlar" nomli asarlaridan ham parchalar yetib kelgan. U O"œrta Osiyo to"œg"œrisida ham qimmatli ma"œlumotlar yozib qoldirgan. Arrian Flaviyning  "œIskandarning harbiy yurishlari" asari nemis (Myuller; Leypsig, 1886-yil) hamda rus (Korenkov; Toshkent, 1912-yil va M. E. Sergeenko, M. — L. 1962-yil) tillarida nashr etilgan.   
DIODOR (mil. avv. 90-21-yillar) — yirik tarixchi olim; asli Sitsiliyaga qarashli Argiriya shahridan. Diodor "œTarixiy kutubxona" nomli 40 kitobdan iborat asar yozib qoldirgan. Umumiy tarix yo`nalishida yozilgan bu asar asosan Yunoniston va Rimning qadim zamonlardan to milodning I asr o`rtalarigacha bo`lgan tarixini yoritadi. Asarda Sharq xalqlari, shuningdek, O`rta Osiyo va O`zbekistonning qadimiy xalqlari (skiflar, saklar, massagetlar, baqtriyaliklar va boshqalar), O`rta Osiyo — Eron munosabatlari haqida qimmatli ma`lumotlar bor. Diodorning mazkur asari ko`p jihatlari bilan ko`chirma hisoblanadi. Muallif Efor, Polibiy asarlaridan keng foydalangan. Bundan tashqari, ko`p hollarda bayon etilayotgan voqealar uzviy bog`lanmay qolgan. Shunga qaramay, Diodorning "œTarixiy kutubxona"si dalillarga boy va ilmiy ahamiyatga egadir. "œTarixiy kutubxona" to`la holda bizning zamonamizga yetib kelmagan. Uning faqat 15 kitobi — Qadimgi Sharq xalqlarining tarixi va afsonalari haqida hikoya qiluvchi 1-5-kitoblari, Yunoniston hamda Rimning Yunon-Eron urushlari (mil. avv. 500-449-y.y)dan to mil. avv. 301-yilgacha bo`lgan tarixini o`z ichiga olgan. 11-20-kitoblarigina saqlangan, xolos. Asar 1774-1775-yillari I. Alekseyev tomonidan (6 qismda) va 1874-1875-yillari F. G. Mishchenko tarafidan ikki qism qilib nashr etilgan.
GERODOT (Xeradot, Herodotos) (mil. avv. 490 va 480-yillar orasi, Kichik Osiyoning janubi-g"œarbidagi Galikarnas — mil. avv. 425-yil, Afina yoxud Furiya, Janubiy Italiya) — mashhur Rim notig"œi Sitseron so"œzlari bilan aytganda "œTarix otasi" deb nom olgan yunon tarixchisi. Yoshligida mustabid hokimiyat (tiraniya)ga qarshi faol kurashgan va Galikarnasda shunday hokimiyat o"œrnatilgach, vatanini tark etishga majbur bo"œlgan. Bir necha vaqt Samos orolida yashagan. Mil. avv. taxminan 455-447-yillarda butun Kichik Osiyo, Misr, Bobil, Finikiya, Kirena, Yunonistonning Bolqondagi shaharlari, Qora dengiz sohillari bo"œylab sayohat qilib, skiflar haqida ma"œlumot to"œplagan. Uzoq muddat Afinada yashagan; Gerodotning Afina demokratiyasining yo"œlboshchisi Periklga yaqinligi uning siyosiy qarashlariga kuchli ta"œsir qilgan. Gerodot taxminan 443-yilda Afinadan Furiyaga ko"œchib o"œtgan. Gerodotning asari shartli ravishda "œTarix" deb nom olgan bo"œlib, yunonlar tarixining eng muhim siyosiy voqeasi Yunon-Fors urushlari (mil. avv. 500-449-yillar)ga bag"œishlangan. Keyinchalik aleksandriyalik olimlar Gerodot asarini muzalar soniga qarab 9 kitobga ajratganlar, har bir kitob muzalar (Klio, Evterna, Taliya, Melpomena, Terpsixora, Erato, Poligimniya, Uraniya, Kalliopa)dan birining nomi bilan atalgan. Gerodot "œTarix"ining asosiy g"œoyasini yunon dunyosining Sharq dunyosi bilan kurashi tashkil qiladi. Gerodot Lidiya, Midiya, Ahamoniylar davlati tarixi, tabiiy sharoiti va murakkab hayoti, aholisining o"œtmishi, dini, o"œziga xos urf-odatlari hamda madaniy yodgorliklarini ustalik bilan bayon etib, tarixiy voqealarni keng tahlil qilgan. Asarning beshinchi kitobida Gerodot o"œzining asosiy maqsadi — yunon-fors urushlari tarixini bayon qilishga kirishgan. Antik adabiyotda birinchi bo"œlib skiflarning hayoti va turmush tarzlari Gerodot asarida tadrijiy suratda bayon etilgan. Xususan, Gerodot O"œrta Osiyoda yashagan massagetlar haqida batafsil ma"œlumotlar keltirib, massagetlar malikasi To"œmarisning ahamoniylar podshosi Kir II bilan bo"œlgan jangini yuksak mahorat bilan bayon qilgan.                 
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 28 Mart 2008, 15:26:02
KTESIY Knidlik (mil. аvv. V аsr охiri, Knid shahri - IV аsrning I yarmi) — yunоn tаriхchisi. Gerоdоt, Gippоkrаt, Ksenоfоntlаrning zаmоndоshi. U qadimgi fors shohi Artakserks II sаrоyidа 17 yil tаbiblik qilgаn. 401-yil Kunаks оstоnаsidаgi jаngda yarаlаngаn Аrtаkserksni dаvоlаgаn. Qоlgаn umrini оnа shаhri yoхud Spаrtаdа o"œtkаzgаn. Ktesiy «Erоn», «Hindistоn», «Dаryolаr hаqidа», «Tоg"œlаr hаqidа», «Оsiyo аtrоfidаgi dengiz sаyohаti» nоmli аsаrlаr muаllifi. Bulаrdаn eng muhimi «Erоn» - 23 kitоbdаn ibоrаt bo"œlib, uning dаstlаbki 6 kitоbi Оssuriya vа Midiya tаriхigа, keyingi 7 kitоb Erоn tаriхigа (Kir II, Kserks I ning o"œlimigаchа), qоlgаn 10 kitоb Erоnning 398-yilgаchа (Ktesiy fоrslаr sаrоyini tаrk etgunigаchа) bo"œlgаn tаriхini o"œz ichigа оlgаn. Ktesiyning bu аsаridа O"œrtа Оsiyodа yashаgаn qаdimgi хаlqlаr, ulаrning urf-оdаtlаri, ijtimоiy-iqtisоdiy аhvоli, hаrbiy sаn"œаti hаqidа hаm bir tаlаy qimmаtli mа"œlumоtlаr bоr. U yana Baqtriyaning Ossuriya bilan aloqalari haqida ham yozib qoldirgan. Ktesiy Suzаdа bo"œlgаn dаvridаn fоydаlаnib, fоrs tili оg"œzаki vа yozmа mаnbаlаri bilan tаnishgаn. Yunоnlаrgа uzоq Shаrq dаvlаtlаri, Erоn shоhlаri vа Yunоn-Erоn urushlаri to"œg"œrisidа ko"œp mа"œlumоtlаr yetkаzgаn.
KVINT KURSIY RUF (milodiy I-II аsrlar) - Qаdimgi Rim tаriхchisi vа ritоr (nоtiqlik sаn"œаtini o"œrgаtuvchi muаllim). Kvint Kursiy Rufning qаchоn tug"œilgаni vа vаfоt etgаni nоmа"œlum. Аsаrlаrining tiligа qаrаb tаriхchilаr uni Klаvdiy yoki Аvgust hukmrоnligi dаvridа yashаgаn dеb tахmin qilаdilаr. Kvint Kursiy Ruf mаkеdоniyalik Аlеksаndr vа uning hаrbiy yurishlаrigа bаg"œishlаngаn, hаrbiy tехnikа tаriхi nuqtаi nаzаridаn tаriхiy аhаmiyatgа egа 10 tа kitоbdаn ibоrаt «Buyuk Аlеksаndrning tаriхi» nоmli kаttа аsаr (tахminan milodiy 50-yil yoхud II аsr o"œrtаsi)ning muаllifi. Muallif Ptolemey Lag va Aleksandr Makedonskiyning safdoshlari Onesikrit va Kallisfenning xotira va asaridan keng foydalangan.  Asarning 8 tа kitоbi sаqlаngаn. "œBuyuk Aleksandr tarixi" 1841-yili Myuztel, 1867-yili T. Nyoldeke va 1885-yili Fogel tomonidan nashr etilgan. Ruscha yangi tarjimasi V. S. Sokolov tahriri ostida chop etilgan (Moskva 1963-yil).
POLIBIY (mil. avv. 201-120-yillar) — 40 kitobdan iborat "œUmumiy tarix" asari bilan mashhur bo`lgan yunon tarixchisi. Polibiyning tilga olingan asari Yunoniston, Makedoniya, Karfagen, Misr, Suriya va Rimning 220-146-yillar orasidagi ijtimoiy-siyosiy tarixini o`z ichiga oladi. Asar umumiy tarix yo`nalishida yozilgan. Afsuski, uning katta qismi saqlanmagan — bizgacha faqat 1-5-kitoblarigina yetib kelgan, xolos. Polibiyning "œUmumiy tarixi" daliliy ma`lumotlarga boyligi, voqealarning nisbatan xolisona yoritilishi bilan alohida ahamiyatga egadir. Mazkur asarda Oks (Amudaryo) va Yaksart (Sirdaryo) haqida, Antiox I ning Baqtriya podshosi Yevtidemga qarshi harbiy yurishi haqida muhim ma`lumotlar bor. "œUmumiy tarix"ning matni 1889-1905-yillar orasida 4 jildda Leypsigda chop etilgan. Uning inglizcha (V. R. Paton; London, 1922-1827; ikkinchi nashri: London, 1957-1960) va ruscha (F. G. Mishchenko, 1-3-jildlari. Moskva, 1890-1899) tarjimalari mavjud.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 28 Mart 2008, 15:27:20
POMPEY Trog (milodgacha I — milodning I asrlari o"œrtasi) — "œFilipp tarixi" asari bilan mashhur bo"œlgan Rim tarixchisi. 44 kitobdan iborat bu asar afsonaviy Ossuriya podsholari zamonidan to Rim imperatori Avgust (mi. avv. 63-milodiy 14-yil) davrigacha dunyoda bo"œlib o"œtgan voqealarni bayon qiladi, lekin asosiy e"œtibor Yunonistonning makedoniyalik Filipp II (mil. avv. 359-336-yillar) va Iskandar Zulqarnayn davridagi ijtimoiy-siyosiy tarixini bayon etishga qaratilgan. Mazkur asarning qimmati shundaki, u bir talay noma"œlum kitoblarga suyanib yozilgan; Rim, Yunoniston kabi yirik davlatlarning paydo bo"œlishi va tarixini keng yoritib bergan. Shuni ta"œkidlash kerakki, muallif bunday davlatlarning oxir-oqibatda inqirozga uchrashini aytadi. Lekin, Pompey Trogning tarixiy jarayon va uning taraqqiyotiga qarashlari idealistikdir, chunki u tarixni harakatga keltiruvchi kuch urf-odat va taqdir deb hisoblagan. "œFilipp tarixi"da skiflar, Baqtriya, Iskandar Zulqarnayn davrida Baqtriya va Sug"œdda qurilgan shahar va katta imoratlar, Iskandar Zulqarnayn vafotidan keyin yuz bergan voqealar, parfiyaliklarning kelib chiqishi, Parfiya podsholigining tashkil topishi, parfiyaliklarning urf-odatlari; Baqtriya, Parfiya va Midiyaning o"œzaro munosabatlariga oid muhim ma"œlumotlar mavjud. Pompey Trogning mazkur asari Yustin (II-III asr) tarafidan qisqartirilib qayta ishlangan shaklda bizgacha yetib kelgan va Ruxl tomonidan 1935-yili chop qilingan. Asarning ruscha tarjimasi (tarjimonlar A.A Dekonskiy va M. I. Rijskiy) "œВестник древней истории" jurnalining 1954-yil 2-4 va 1955-yil 1-sonlarida bosilgan.
PTOLEMEY Klavdiy (taxm. 90-160-yillar) — Aleksandriyada yashab ijod etgan mashhur qomusiy olim. Ptolemey astronomiya, geometriya, fizika (optika, mexanika) hamda geografiyaga oid yirik asarlar yozib qoldirgan. Ptolemeyga shon-shuhrat keltirgan asarlari "œAl`magest" ("œAl-majastiy") va "œGeografiya"dir. Ptolemeyning "œGeografiya"sida Girkaniya, Marg`iyona, Baqtriya, Sug`diyona hamda skiflar mamlakatining geografik holati, Baqtriya va Sug`diyonaning mashhur shaharlari, shuningdek, o`sha mamlakatlar va ular bilan tutash o`lkalar va ularning aholisi haqida asl va qimmatli ma`lumotlar keltirilgan.         
SIMA SZYANG (Simо Chyan) (Bоlаlik dаvridаgi ismi - Zichjаng, Shyayang) (mil. avv. 145-yil, hоzirgi Хitoy Xalq Respublikasi (XXR)ning Shensi o"œlkаsi, Хаnchen shahri — mil. avv. tахm. 86-yil) — Qаdimgi Xitоy tаriхshunoslarining "œotasi"; Хitоyning birinchi umumlаshgаn tаriхi - «Shi szi» («Tаriхiy хоtirаlаr») asarining muаllifi. Хоn sаrоyining bоsh vоqeаnаvisi - Simа Txаnning o"œg"œli. Yoshligidаn mаmlаkаt bo"œylаb sаfаr qilib tаriх, urf-оdаtlаr vа хаlq hаyotigа оid mа"œlumоtlаr, rivоyatlаr vа hikоyalаr yig"œish bilan shug"œullаngаn. Mil. avv. 108-yildа Хаn imperiyasi sаrоyidа kоtiblаr mаhkаmаsi bоshlig"œi (tаyshilin) lаvоzimidа ishlаgаn. Mil. avv. 100-97-yillаr оrаlig"œidа hunlаr аsiri bo"œlgаn Li Lin ismli аmаldоrni jаzоdаn qutqаrish mаsаlаsidа o"œrtаgа tushgаnligi tufаyli qаmаlgаn. Mil. avv. 96-yildа qаmоqdаn оzоd etilgаn. Shundаn so"œng u хоqоn uchun tаyyorlаnаdigаn hujjаtlаrni yozish bilan shug"œullаnuvchi sаrоy kоtibiyati mаhkаmаsi bоshlig"œi (chjungshulin) lаvоzimigа tаyinlаngаn. Sаrоydа ishlаb yurgаn chоg"œidа оtаsi bilan tаriхiy аsаrlаr yozish bilan shug"œullаngаn. Mil. avv. I-аsrning 90-yillаridа - «Shi szi» («Tаriхiy хоtirаlаr») аsаrini yozib tugаtgаn. Аsаr 130 bоbdаn ibоrаt bo"œlib, Хitоyning qаdimdаn mil. avv. II-аsrning охirigаchа bo"œlgаn tаriхini o"œz ichigа оlаdi. Sima Szyang Хitоydа 1-bo"œlib vоqeаlаrni хrоnоlоgik bаyon etish («Аnnаllаr»), jаmiyat hаyotining turli tоmоnlаrini temаtik yoritish («Trаktаtlаr») vа biоgrаfik jаnrlаrni uyg"œun hоldа kоmpleks o"œrgаnish tаmоyilini qo"œllаgаn. Sima Szyangning  «Shi szi» asarining to"œla matni olti jild qilib 1959-yili Pekinda chop etilgan. Rus tiliga tarjima etilib,   (I. Y. Bichurin,     L. S. Basilyev, L. S. Perelomov, Y. L. Krol va boshqalar) chop etilgan. Uning bir qismi rus tilida  (N. Y. Bichurin, B. Uotson, F. Kirman va boshqalar) to"œliq ravishda E. Shavann (1865-1918) tomonidan fransuz tiliga tarjima qilinib, 1895-1905-yillarda (5 jildda) chop etilgan.  «Shi szi» ning ruscha tarjimasi ham tamomlandi (R.V. Vyatkin, V. S. Taskin); uning bir qismi to"œrt kitob bo"œlib 1972, 1975, 1984, 1986-yillari bosmadan chiqqan.
STRABON (mil. avv. 64/63 — milodiy 23/24) - atoqli yunоn geоgrаfi vа tаriхchisi. Asli amosiyalik (Pont podsholarining qarorgohlaridan); mo"œtabar va badavlat oiladan chiqqan; mashhur yunon faylasufi Aristotelning shogirdi; qariyb 80 yil umr ko"œrgan. Ko"œp sаyohаtlаr (Yunоnistоn, Kichik Оsiyo, Itаliya vа Misr) qilgаn. Аntik dаvr geоgrаfik bilimlаri yakuni bo"œlgаn «Geоgrаfiya» (mil. аv. 7-yil, 17 kitоbdаn ibоrаt) vа «Tаriхiy хоtirаlаr» degаn (bizgаchа yetib kelmаgаn) аsаrlаrining muаllifi. Аsаrdа G"œаrbiy vа Mаrkаziy Yevrоpа, Kichik Оsiyo, Shimoliy vа Shаrqiy Qоrа dengiz sоhillаri hаqidа geоgrаfik mа"œlumоtlаr to"œplаngаn. Shu bilan birgа аsаrdа ko"œplаb tаriхiy, etnografik mаishiy tаfsilоtlаr keltirilgаn, хususаn, Qrim yarim оroli vа Dnepr bo"œyigа kelib jоylаshgаn qаbilаlаr, skiflаr, rоksоlаnlаrning хo"œjаligi vа mаishiy turmushi hаqidа, Shimoliy vа Shаrqiy Qоrа dengiz sоhillаridа jоylаshgаn аntik shаhаrlаrning qurilishi, turmushi, хo"œjаligi, tаriхi, Bоspоr dаvlаtining tаriхi vа хo"œjаligi hаqidа qimmаtli mа"œlumоtlаr  bor. «Geоgrаfiya»dа, shuningdek, qаdimgi O"œrtа Оsiyo geоgrafiyasi, undа yashаgаn qаbilаlаr (sаklаr, pаrfyanlаr, bаqtriyaliklаr, dаhlаr vа b.) vа ulаrning urf-оdаti, tili, Buyuk ipаk yo"œli o"œtgаn jоylаr hаqidа mа"œlumоtlаr hаm juda qimmаtlidir. Strabonning mazkur asari 1844 va 1848-yillari Kramer va Myuller tarafidan nashr qilingan. Uning nemischa (Grosskurd; Berlin, 1831-1834-yillar) hamda ruscha (F. G. Mishchenko; Moskva, 1879-yil, G. A. Stratanovich; Moskva, 1964-yil) tarjimalari ham mavjud.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 28 Mart 2008, 15:31:38
ATAMA VA TUSHUNCHLARLAR

ANIMIZM - (lotincha anima - jon, ruh) - jon va ruhlar borligiga ishonish. Ibtidoiy davrda paydo bo"œlgan. Ibtidoiy odamlar tabiat kuchlariga qarshi kurashda ojizlik qilgan, o"œz hayoti va tanasidagi turli hodisalar (tush ko"œrish, gallyutsinatsiya, o"œlim va hokazo)ni tushunmagan. Ular jon tana bilan bog"œlangan u tanadan chiqib keta oladi, deb hisoblaganlar. Insonda asta-sekin abstrakt tafakkur rivojlanishi bilan moddiy narsalarga bog"œliq ruh to"œg"œrisidagi tasavvurlar paydo bo"œlgan. Ruhlar yaxshi, saxiy hamda yomon, yovuz ruhlarga bo"œlingan. Ruhlar odamlar hayotiga, turmushiga ta"œsir ko"œrsata oladi deb tasavvur qilingan. Shu sababli zarur paytlarda ularga qurbonliklar qilganlar.   
ANTROPOGENEZ — odamning kelib chiqishi va rivojlanishi jarayoni.
ANTROPOLOG — qadimgi odamlarning qoldiqlarini sinchiklab tekshirib ko"œrib, ularning tashqi ko"œrinishini qaytadan yaratishga, ming yillar davomida kishilarning tashqi qiyofasida ro"œy bergan o"œzgarishlarni nazardan o"œtkazadigan olim.
ANTROPOLOGIYA -  qadimgi odamlar qiyofasini o"œrganuvchi fan.
ARXANTROPLAR (yunoncha archaios qadimgi va anthropos - odam) - evolyutsion taraqqiyoti darajasi va madaniyati xarakteriga ko"œra o"œzaro yaqin bo"œlgan qadimgi qazilma odamlar (Pitekantrop va sinantrop va b.). Bu odamlar bundan 800-1mln yil ilgari yashashgan.
ARXEOLOG — moddiy manbalar asosida tarixni o"œrganadigan olim.
ARXEOLOGIK MADANIYAT - bir tarixiy davrga oid, ammo turli hududlarda joylashgan arxeologik yodgorliklarning umumiy belgilarini ifodalovchi tushuncha.
ARXEOLOGIYA (yunoncha arxeos - qadimiy, logos - fan ya"œni "œqadimiylikni o"œrganadigan fan") - tarixni ashyoviy manbalar asosida o"œrganuvchi va ular bo"œyicha tarixiy o"œtmishni qayta tiklovchi qadimiyat to"œg"œrisidagi fan. Arxeologiya so"œzini mil. avv. IV asrda Platon (Aflotun) qadimgi voqealar ma"œnosida ishlatgan. Ilmiy maqsadlardagi dastlabki arxeologik qazishlar XVIII asr boshidan boshlangan. XIX asr yirik arxeologik kashfiyotlar davri bo"œlib, arxeologiya fan sifatida shakllanib bordi.
ASHEL MADANIYATI - quyi paleolit davri madaniyati. Shu davrga oid tosh cho"œqmor, bir yoki ikki tomoni uchirilib, o"œtkir qilingan turli shakldagi chaqmoq toshlardan iborat qurollar dastlab Fransiyaning Am"œen shahri yaqinidagi Sent-Ashelda topilgan va bu madaniyat shu joy nomi bilan atalgan. Ashel madaniyati davri odamlari ibtidoiy jamiyat tuzumining quyi bosqichida g"œorlarda, daryo bo"œylaridagi pana yerlarda to"œdalashib yashab, ovchilik bilan hayot kechirgan. Olovdan foydalangan. Ashel madaniyati G"œarbiy va Sharqiy Yevropada, Kavkaz, Old Osiyo, Afrikada tarqalgan. O"œrta Osiyoda Ashel madaniyatiga oid qarorgohlar Janubiy Qozog"œistonda (Qoratov), Toshkent vodiysida (Selung"œur) va boshqa joylarda uchraydi.       
ASHYOVIY MANBALAR — ko"œhna manzil-makon, qabr, rasm va boshqa buyumlar (yodgorliklar), turli mehnat qurollar, ro"œzg"œor buyumlar, taqinchoqlar, ziynat buyumlar, sopol idishlar va ularning parchalari, shuningdek uy-joy qoldiqlari kiradi.
AVSTROLIPITEK (janub maymuni) — maymunsimon odam vakili; 3-4 million yil ilgari yashagan. Odamzotning hayvonlar olami (maymun)dan odamlar dunyosiga o"œtishdagi qo"œyilgan birinchi qadami edi. 1924-yil Janubiy Afrikadan topib o"œrganilgan.
BIBLIYA (yunoncha Biblia - kitoblar) — yahudiylik va xristianlikda muqaddas hisoblangan diniy kitoblar va risolalar majmuasi. Bibliya ikki asosiy qismga — Qadimgi ahd va Yangi ahdga bo"œlinadi. "œAhd" so"œzi xudoning insonlar bilan maxsus aloqasini ifodalaydi. Qadimgi ahd yahudiylikda ham, xristianlikda ham muqaddas sanaladigan va eng qadimgi davrlarda yaratilgan diniy adabiyotlardan, Yangi ahd esa faqat xristianlar muqaddas deb biladigan, ular dinni shakllanishiga aloqador diniy asarlardan iborat. Bibliya mil. avv. VIII asr va milodiy II asr oralig"œida oromiy hamda yunon tillarida yozilgan. Bibliya eng qadimgi adabiy yodgorliklardan biri bo"œlib, diniy pand-nasihatlar, aqidalar, bashoratlar, duolar, solnomalar, masallar, ishqiy va falsafiy dostonlar, hikoyat, rivoyat va maktublardan iborat. Bibliya tarkibiga kirgan Tavrot — Muso alayhisalomga, Zabur — Dovud alayhisalomga, Injil — Iso alayhisalomga nozil qilingan. Milodiy 364-yili Laodika sobori xristianlikda muqaddas va ilohiy deb topilgan asarlardan iborat Bibliyani rasman tasdiqladi. Unga kiritilmagan yoki undan farqlanadigan barcha diniy kitoblarni soxta deb e"œlon qildi va ularni o"œqishni taqiqladi. Jami 70 kitob (bo"œlim)ni o"œz ichiga olgan bibliyaning hozirgi matni XIII asrda kardinal Stefan Lengton uning matnlarini boblarga ajratganidan keyin yuzaga kelgan. XVI asrda matbaachi Rober Stefan bu boblarni bandlarga ajratib, unga so"œnggi tartib raqamlarini qo"œygan. Bibliyaning asosiy ko"œrsatmalaridan biri kishilarni yakkaxudolikka targ"œib qilishdir. Bibliya jahon bo"œyicha keng tarqalgan, asrlar mobaynida ko"œpgina xalqlarning ahloqi, ma"œnaviyati, madaniyati, adabiyoti, musiqa va rangtasvir san"œatiga barakali ta"œsir ko"œrsatgan. U XIX asrgacha 400 dan ziyod, XX asr mobaynida esa yana 1400 (jami 1978) tilga to"œliq yoki qisman o"œgirilgan. O"œzbek tilida ayrim qismlari 1891, 1913-yillarda Leypsig shahrida arab imlosida, 1981, 1983, 1986, 1990-yillarda Bibliyani tarjima qilish instituti Stoggolm tomonidan kiril yozuvida chop ettirilgan. 1992-yilda mazkur institut Injil va Zaburni to"œliq holda va Tavrotdan "œIbtido" qismini bir kitobga jamlab so"œz boshi, lug"œat, jadvallar, xaritalar hamda rangli fotosuratlar bilan chop etgan.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 28 Mart 2008, 15:37:23
BRONZA DAVRI — ibtidoiy jamoa davrida jezdan mehnat qurollari ishlangan tarixiy bosqich. Ibtidoiy odamlar bir necha yuz va ming yillar davomida mehnat qurollarini faqat toshdan yasab keldilar. Mil. avv. IV mingyillikning boshlariga kelib, ayrim joylarda (O"œzbekiston yerlarida mil. avv. III mingyillik oxiri — II mingyillikda) turli zeb-ziynat bezaklarini, ba"œzi mehnat qurollarini misdan yasay boshlaydilar. Bu davrda misdan yasalgan mehnat qurollari mo"œrt va yumshoq bo"œlganligidan mustahkamroq qotishma olish uchun izlanish davom etgan va ma"œlum davrdan so"œng qalayni misga qorishtirib bronza (jez) kashf etildi. Natijada mehnat qurollarining turi ko"œpaydi, bronzadan keskirroq tig"œli qurol-yarog"œlar yasala boshladi. Ovchilik va terimchilik ijtimoiy va iqtisodiy hayotda o"œzining dastlabki ahamiyatini yo"œqotdi. Ot, eshak, tuya va ho"œkizdan transport vositasi sifatida foydalanildi. Hayvonlarga qo"œshiladigan aravalar vujudga keldi. Bu davrda xo"œjalikning, asosan, yaylov chorvachiligi va dehqonchilikka asoslangan ishlab chiqarish shakli qaror topdi. Amudaryo va Zarafshonning quyi qismi, Farg"œona vodiysining shimoli-sharqiy qismi va janubiy Surxon vohasi tabiiy geografik jihatdan qadimgi dehqonchilikning kelib chiqishi va rivojlanishi uchun qulay bo"œlgan. Bu davrda O"œzbekiston janubi va Afg"œoniston shimolida rivojlangan Baqtriya dehqonchilik madaniyati vujudga keldi. O"œzbekistonda 3 ta asosiy dehqonchilik vohasi — Sherobod, Sho"œrchi va Bandixon shakllangan. Bu joylarda qadimgi ilk shahar madaniyati shakllana boshlagan. Bronza davriga mansub Sopollitepa, Mirshodi, Mo"œlali, Jarqo"œton kabi urug"œ jamoasining turar joylari — qishloq qo"œrg"œonlari, ilk shaharlari va qabrlar topilgan. Xorazmda mil. avv. II mingyillikning 2-yarmida bronza davrining Tozabog"œyob madaniyati mavjud bo"œlgan. Bu madaniyat Burgut qal"œa vohasidagi Tozabog"œyob kanali yaqinidan topilgan. Bu madaniyat dehqonchilik va irrigatsiya tarmoqlari ancha rivojlanganligi bilan farq qiladi (Ongqa-2, Qavat-3 makonlari, Ko"œkcha-3 va boshqa mozorqo"œrg"œonlar). Bu davrda metall quyish texnikasi yuksak bo"œlgan. Yassi tubli chizma boshoqsimon naqshlangan idishlar topilgan. Bronza metallurgiyasi rivojlangan. Xorazmda so"œnggi bronza — ilk temir davriga Suvyorgan (mil. avv. II mingyillik) va Amirobod (mil. avv. I mingyillik boshi) madaniyatlariga mansub. Suvyorgan madaniyati 3 bosqichni (Qamishli, Bozorqal"œa, Qovinchi) o"œtgan. Urug"œ jamoalari ovchilik, podachilik va dehqonchilik bilan shug"œullangan. Ijtimoiy hayotda dastlab ona urug"œi an"œanalari kuchli bo"œlgan, lekin keyingi ikki bosqichda erkaklarning jamoadagi mavqei ortgan. Ayollar erlarga iqtisodiy jihatdan qaram bo"œla bordi. Katta oila jamoalarida ota huquqi qaror topib mustahkamlandi. Endi qarindoshlik otaga qarab belgilandi, urug"œlar ichidagi munosabatlar otaning iqtisodiy va huquqiy hukumronligi asosida qurilib, bolalar ota mulkiga merosxo"œr bo"œla boshladi. Farg"œona vodiysida so"œnggi bronza davriga mansub Chust madaniyati aholisining asosiy mashg"œuloti dehqonchilik, chorvchilikdan iborat bo"œlgan. Quyi Zarafshonning Zamonbobo madaniyati so"œnggi bronza davrining Andronovo madaniyatiga juda yaqindir. Andronovo madaniyatining yuqori bosqichiga mansub yodgorliklar Xorazmda, Toshkentdagi Ko"œkcha mozorida, Buxoro viloyatining Qorako"œl tumabnida, Urgut tumanining Mo"œminobod qishlog"œida, Chirchiq daryosi bo"œyida — Achichiqko"œl va Sergeli tepalarida topilgan. Toshkent vohasida so"œnggi bronza davri Burganli madaniyatida aksini topgan. Bu vaqtda ibtidoiy jamoa shiddat bilan yemirilib, qabilalar o"œrtasida dastlabki sinfiy munosabatlar vujudga keldi. Tadqiqotlar natijasida shu narsa aniqlandiki, mil. avv. II mingyillikning oxiri va I mingyillikning birinchi choragida O"œrta Osiyo hududida dastlabki qadimgi davlat tuzilmalarining paydo bo"œlishi kuzatiladi.                     
CHOPPERLAR — uchi bir tomonga qarab o"œtkirlangan qo"œpol tosh qurol.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 03 Aprel 2008, 16:20:09
DAH"œYA — "œAvesto"da bir qancha qabilalar ittifoqi shunday nomlangan.
DAVRLASHTIRISH — insoniyat  tarixining bir-biridan tubdan farq qiluvchi davrlarga bo"œlinish.
ENEOLIT (lotincha «eneus» - «mis» va yunoncha «paleos» - «tosh») - mis-tosh asri. IV-III mingyilliklarda tosh bilan birga misning ishlatilgan davri. Eneolit davrida metall ishlab chiqarish odamlarning moddiy va ma`naviy madaniyatiga katta ta`sir qildi. Mil. avv. IV mingyillikda Qadimgi Sharqda shahar va davlatlar, O`rta Osiyo janubida esa sug`orma dehqonchilik vujudga keldi. Xom g`ishtdan ko`p xonali uylar qurila boshladi; sopol idishlar hayvon, qush, o`simlik shaklidagi naqshlar bilan bezatildi. Eneolit davrining ko`plab manzilgohlari Turkmaniston janubi (Anov, Namozgoh, Oltintepa)da va Zarafshonning yuqori oqimlarida topib o`rganilgan. 
ENG QADIMGI URUG"œCHILIK TUZUMI — insoniyat tarixining barcha mehnat qurollari umumiy bo"œlgan, hamma odamlar hamkorlikda mehnat qilgan davr.
EPIGRAFIKA (yunoncha epigrahe - bitik) — qadimgi bitiklarni o"œrganish bilan shug"œullanuvchi yordamchi tarix fani.
ETNOGRAF — hozir ham barhayot qabilalar va xalqlarni, qadimgi odamlarning saqlab qolgan ko"œpgina udumlari, xo"œjalik va madaniy an"œanalarini o"œrganuvchi olim.
ETNOGRAFIYA - elshunoslik, ya"œni o"œtmishda va hozirda yashayotgan odamlarning urf-odatlari, xo"œjaligi, moddiy va ma"œnaviy madaniyatni o"œrganuvchi fan.
FARG"œONATROP — olimlar Farg"œonaning Seleng"œur g"œoridan topilgan odam suyagi qoldiqlariga shunday nom berishgan. Ilk tariximizning tamal toshlari ilk bor ajdodlarimiz tomonidan Selung"œur g"œorida qo"œyilgan bo"œlib, uning yoshi 1 mln 200 ming yil bilan belgilanadi. Bizning tariximiz Selung"œur g"œorida paydo bo"œlgan arxantroplardan boshlanadi. O"œrta Osiyo xalqlarining ajdodlari ilk bor Farg"œona vodiysida paydo bo"œlgan va azaldan ularning avlodlari uzluksiz yashab kelmoqda.
FITESHIZM (portugalcha fetico, fransuzcha fetiche - sehrli narsa, tumor) - g"œayritabiiy xususiyatlarga ega deb hisoblanadigan jonsiz narsalar - fetishlarga sig"œinish. Sig"œinish obyektlari, ya"œni fetishlar - tosh, tayoq, ko"œzmunchoq, tumor va har qanday buyum bo"œlishi mumkin. Fiteshizm dinining qadimgi unsurlaridan biri. Barcha ibtidoiy xalqlarda bo"œlgan.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 03 Aprel 2008, 16:26:56
GENELOGIYA - alohida insonlarni kelib chiqishi, qarindoshlik aloqalari, bir oila ajdodlarini o"œrganish bilan shug"œullanadi.
GEYDELBERG ODAMI — 1907-yili Germaniyaning Geydelberg shahri yaqinidagi Mauer qishlog"œidan topilgan  pitekantroplarga yaqin bo"œlgan qazilma odam. Qadimligi 400 ming yilga yaqin. Unda iyak bo"œlmay, tuzilishi xuddi maymunnikiga, ammo tishlarining tuzilishi odamnikiga o"œxshaydi. Jag"œ suyagi bilan birgalikda sut emizuvchi hayvonlarning suyak qoldiqlari topilgan.   
HARBIY DEMOKRATIYA — ilk davlatchilikka o"œtish davrida qabilaga harbiy sardorlar boshchilik qilgan bir boshqaruv shakli.
HOMO HABILIS - "œIshbilarmon odamlar".  Zinjantroplar eng sodda mehnat qurollarini yasay olgani ya`ni toshni-toshga urib mehnat qilgani uchun unga olimlar ushbu nomni berishgan.
HOMO SAPIENS - "œAql-idrokli, ongli odamlar". Ushbu nom so`nggi paleolit odami kromanyonga berilgan. Ularning ongi , tili rivojlangan bo`lib , bir-birlari bilan burro-burro so`zlashganlar.
IBTIDOIY TO"œDA — turmush va mehnat umumiyligi negizida birlashgan qadimgi odamlar jamoasi.
ISHLAB CHIQARUVCHI XO"œJALIK — ancha vaqt urug"œni o"œsimlik va hayvon yegulik mahsulotlari bilan ta"œminlab kelgan ziroatchilikva chorvachilikdir. Zirotchilik termachilikdan boshlangan, chorvachilik esa ov va hayvonlarni qo"œlga o"œrgatishdan kelib chiqqan.
JARQO"œTON OTASHKADASI - Surxondaryo viloyati Jarqo"œton shahri xarobasidagi otashparastlar ibodatxonasi. O"œrta Osiyo va O"œrta Sharqdagi eng qadimiy otashkada hisoblanadi. Jarqo"œton otshkadasida A.Asqarov rahbarligidagi arxeologik ekspeditsiya tadqiqot ishlarini olib borgan (1973-yildan). Jarqo"œton otashkadasining tarhi to"œgri to"œrtburchak bo"œlib, devor (qalinligi 4,5 m) bilan o"œralgan. Unda doira shakldagi 6 sajdagoh, 5 muqaddas quduq, tabarruk ashyolar saqlanadigan maxsus xona boshqa xo"œjalik xonalari bo"œlgan.
KOHINLAR — qadimda diniy marosimlarni olib borgan, xudolar va odamlar o"œrtasida vositachi  hamda qurbonlik bag"œishlaydigan ruhoniylar.
KROMANYON («homo sapiens» - «ongli odam») — so`nggi paleolit davrining hozirgi (neantroplar) ko`rinishida bo`lgan qazilma odamlarning umumlashma nomi. 40-12-ming yil ilgari yashagan. 1868-yilda Fransiyaning g`oridan topilgan (nomi shundan). Dunyoning barcha qismida kromanyonga oid suyak qoldiqlari topilgan. Kromanyonning yuz tuzilishi hozirgi zamon odamiga o`xshaydi. Ular taxm. 140 ming yil muqaddam paydo bo`lishgan.   
LINGVIST — tilshunos olim, u yoki bu hozirgi zamon tili qay yo"œsinda shakllanganini tushunish maqsadida qadimgi tillarni tadqiq etuvchi olim.
LINGVISTIKA — qadimgi va hozirgi tillarni o"œrganuvchi tilshunoslik fani.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 03 Aprel 2008, 16:32:29
MADANIY QATLAM - arxeologiya yodgorliklarida odam faoliyati izlari bo"œlgan barcha qadimgi manzilgohlardagi yer osti qatlamlaridir. 
MADLEN MADANIYATI - Yevrоpаdаgi so"œnggi pаlеоlit dаvri (mil. аv. tахm. 15-8 mingyilliklаr) mаdаniyati. Frаnsiyadаgi Lа-Mаdlеn (La Mаdeleine) g"œоri nоmi bilan аtаlgаn. Tоsh kеskichlаr, suyak vа shохdаn yasаlgаn mеhnаt qurоllаri, g"œоr dеvоrlаrigа sоlingаn surаtlаr, suyak o"œymаkоrligi vа b. Хo"œjаligi - оvchilik, bаliqchilik.
MARHUMLAR KITOBI -  qadimgi misrliklar tarixini bayon etuvchi yozma manba.
MATRIARXAT (lotincha mater - ona va yunoncha arche - ibtido, hokimiyat) —  eng qadimgi tuzum rivijidagi bir bosqich bo"œlib, qarindoshlik munosabatlari ona tomonga qarab belgilangan, uruqqa va oilaga ayol kishi sardorlik qilgan.
MEZOLIT («mezos» - «o`rta» va «litos» «tosh») - o`rta tosh asri; Paleolitdan neolitga o`tish davri (mil. avv. 12-7 mingyilliklar). Mezolitda hayvonot dunyosi, landshaftlar muzlik davridan xalos bo`lib hozirgi tabiiy sharoitga moslashgan. Muzlik davriga moslashgan yirik hayvonlar (mamontlar) yo`q bo`lib, yangilari paydo bo`lgan. Inson hayotida katta o`zgarishlar sodir etilgan. Mezolitda o`q-yoyning kashf etilishi bilan yakka oila bo`lib yashash imkoniyati tug`ilgan. Tosh, suyak, yog`ochdan mikrolit qurollar (pichoq, qirg`ich, bolta) kashf qilingan. Bu qurollar yordamida odamlar yakka holda ov qilish imkoniga ega bo`lishgan. Shu tariqa jamoa bo`lib yashashga barham berilgan. Mezolit davri odamlari ovchilik, baliqchilik, termachilik bilan shug`ullanganlar. Mezolit davrida O`rta Osiyo tabiatida muzlik davri tugaganligi sababli iqlim sernam bo`ldi. Bu davr xo`jaligi tarixidagi yangi xususiyatlaridan biri o`q-yoyning kashf etilishi munosabati bilan yakka ovchilari rolining o`sishidir. O`q-yoy insonni kundalik hayotida bir necha yuz mingyilliklar davomida hukmronlik qilib kelayotgan yirik hayvonlar tik jarlarga haydash, ularni  o`rab olib tutish ovchiligiga barham berdi. Ov jaryonida ko`pchilik tamonidan yirik hayvonlarni tutishga qaratilmay, mayda hayvonlarni tutishga moslashtirilgan. Ovdan keladigan daromad ham ko`paydi, u bilan bog`liq holda mehnat qurollari takomillashib bordi. Oqibatda xo`jaliknipg yangi turi paydo bo`ldi. Masalan: hayvon bolalarini qo`lga o`rgata boshladilar. Bu jamoaning zahiradagi ov o`ljasi edi. Birinchi uy hayvoni it edi. Ayrim olimlar it bilan deyarli bir vaqtda shimol bo`g`usi ham qo`lga o`rgatilganligini ta`kidlaydilar. Itlarning qadimgi suyak qoldiqlari mil. avv. 10 mingyillikka oid bo`lib, Old Osiyoda topib o`rganilgan. Mezolit davrida odamlar daraxtlarning egiluvchi novdalaridan turli xil  savatchalar to`qishib, ulardan baliq tutishda foydalana boshladilar. Bu davrda iqlimning iliqlashib, sernam bo`lishi  odamlarning hayotidagi doimiy o`troqlik turmush tarzi o`rnini daydi hayot egalashiga olib keldi. Bu davrda murakkab mehnat qurollari vujudga keldi.  O`zbekistonda o`rganilgan mezolit davri yodgorliklarini yoshi bir xil emas. Olimlar yodgorliklarda topilgan tosh qurollariga qarab, ularni uch guruhga bo`lishgan: 1) Qo`shilish yodgorligi (Toshkent)-mil. avv. 10-9 mingyillik; 2) Obishir yodgorligi (Farg`ona vodiysi)-mil. avv. 9-8 mingyilliklar; 3) Machay madaniyati (Surxondaryo)-milloddan avvalgi 7-6 mingyillik. 1912-yilda I. Fyodorov tomonidan Surxondaryoning Zarautsoy degan joyda dunyoga mashhur qoyatosh suratlari topilgan. U yerdagi rasmlar tosh davriga mansubdir. Unda yovvoyi ho`kiz va ov manzarasi tasvirlangan. Odamlar chizilgan suratlar bo`lajak ovga yordam berishiga ishoganliklari sababli qoyatosh suratlarda ko`pincha hayvonlar va ov manzarasini tasvirlaganlar. Ibtidoiy tasviriy san`at rivojiga insonning atrof muhitni bilish yoki dunyoni anglashga intilishi asos bo`ldi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 03 Aprel 2008, 16:35:27
MIKROLITLAR — mezolit va neolit davrida odam tomonidan yasalgan kichik tosh plastinkalar. Mezolit davrida mikrolitlar paykon, suyak yoki shoxdan yasalgan qurollarning tig"œi sifatida ishlatilgan. 
MONGOLOID IRQI  (Оsiyo-Аmеrikа irqi) - insоniyatning eng kаttа irqlаridаn biri. Bug"œdоy rаngligi, qаlin qоrа sоchi, yuz vа bаdаnidа tukning kаmligi, kichik burni, yonоq suyaklаrining bo"œrtib chiqqаnligi, yuzi yumаlоqdаn kеlgаnligi, qisiq ko"œzligi bilan хаrаktеrli. Shаrqiy Оsiyo, Indоnеziya, Mаrkаziy Оsiyo, Sibir, Аmеrikаdа tаrqаlgаn.
MUSTYE  MADANIYATI - ilk pаlеоlit dаvrining eng so"œnggi mаdаniyati (mil. аv. 150-40 mingyillik). XIX аsrning 60-yillaridа frаnsuz аrхеоlоgi G. Mоrtilyе Frаnsiyaning jаnubi-g"œаrbidаgi Lе-Mustyе (Le Mоustier) g"œоridаn suyak vа tоsh qurоllаr tоpgаnligi uchun shu nоm bilan yuritilаdi. Bu dаvrdа yashаgаn оdаmlаr nеаndеrtаllаr nоmi bilan fаngа kirgаn. Mustye madaniyati uchun gаrdishsimоn nuklеus vа 3 burchаkli tоsh pаrrаkchаlаr хоs  bo"œlib, ulаr yog"œоch yo"œnish, ishlаsh, kiyim vа qurоl tаyyorlаshdа ishlаtilgаn. Mustyе dаvridа nаyzаsimоn tоsh qurоl, o"œrоq, rаndа, qumtоsh yoki оhаktоshdаn yasаlgаn shаrlаr, Mustye madaniyatining охiridа esа kеskich аsbоblаr - qirg"œich, pichоq hаmdа suyak qurоllаr pаydо bo"œlgаn. Mustyе dаvridа оdаmning jismоniy qiyofаsi tаkоmillаshа bоrgаn. Qаdimgi оdаm (pitеkаntrоp vа sinаntrоp) o"œzgаrib, hоzirgi tipdаgi оdаmgа yaqinrоq bo"œlgаn nеаndеrtаl  shаkligа kirаdi. Bu оdаm miyasidа nutq mаrkаzi yuzаgа kеlаdi hаmdа uning jismоniy qiyofаsi o"œzgаrа bоrаdi, bu uning ish vаqtidа erkin hаrаkаt qilishini tа"œminlаydi. Оlоvni sаqlаb qo"œyishdаn  uni ishqаlаsh yo"œli bilan hоsil qilishgа o"œtilishi Must"œе dаvrining muhim yutug"œidir. Tоshni ishlаshdа lеvаlluа tехnikаsidаn fоydаlаnilgаn. Mustye madaniyatidа g"œоr vа оchiq mаnzilgоhlаrdа nеаndеrtаl  оdаmlаr yashаb, mаmоnt, аyiq, shimol bug"œusi kаbi hаyvоnlаrni оvlаb, istе"œmоl qilishgаn hаmdа tеrimchilik bilan shug"œullаngаn. Mustyе dаvri qаrоrgоhlаridа o"œchоq, kuygаn suyak vа qаbrlаr uchrаydi. Qаbrlаr vа ulаrdаn tоpilgаn buyumlаr dаfn mаrоsimlаridа diniy e"œtiqоdlаr tug"œilа bоshlаgаnini ko"œrsаtаdi. Mustye madaniyati yodgоrliklаri Yevrоpа, Аfrikа, Yaqin Shаrqdа, Rоssiyaning Yevrоpа qismidа, Kаvkаz, O"œrtа Оsiyo vа Qоzоg"œistоndа tоpib tеkshirilgаn. O"œzbеkistоndа - Surхоndаryo (Tеshiktоsh g"œоri), Sаmаrqаnd (Оmоnqo"œtоn g"œоri, Qo"œtirbulоq mаkоni, Zirаbulоq, Хo"œjаmаzgil mаkоni), Tоshkеnt vilоyati (Оbirаhmаt g"œоri, Ko"œlbulоq mаkоni, Хo"œjаkеnt mаkоni, Pаltоv), Fаrg"œоnа vоdiysi (Qаl"œаchа mаkоnlаri, So"œх dаryosidаgi mаkоnlаr), Nаvоiy vilоyati (Uchtut)dа Mustye madaniyati  yodgоrliklаri tоpilgаn vа tеkshirilgаn. Hоzirgi vаqtdа O"œrtа Оsiyodа nеаndеrtаl  zаmоndоshlаri yashаgаn mаkоnlаr 90 dаn оrtiq jоydа uchrаtilgаn.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 03 Aprel 2008, 16:52:06
NEANDERTAL — qadimgi qazilma odamlar, paleoantroplarning bir guruhi. O"œrta paleolit davrida — mil. avv. 100-40 ming yil ilgari yashagan. Neandertal skelet qoldiqlari (bosh miya qutisi, qovurg"œalarning bo"œlaklari, yelka hamda son suyaklari va boshqalar). 1856-yilda Neandertal vodiysida (Germaniya Federativ respublikasining Dyusseldorf shahri yaqinida; nomi shundan olingan), shuningdek, Osiyo va O"œrta Osiyo (Teshiktosh odami) va Afrikada topilgan. Neandertal bo"œyi uncha katta bo"œlmagan (160 sm ga yaqin), miyasi yirik (1700 sm3), lekin hozirgi odamlarnikiga nisbatan soda tuzulgan, ko"œzining ustida qalin bo"œrtig"œi bo"œlgan. Neandertal bundan 200-35 ming yil avval - vyurm muzligi davrida G"œarbiy Yevropada yashaganlar. Neandertal yashash uchun g"œorlarni o"œzlashtiradi, qo"œl cho"œqmor va nayza uchlarini yasaydilar; o"œzlariga hayvon terisidan kiyim qiladilar, olovdan foydalanadilar, mamont va boshqa yirik muzlik davri hayvonlarini ovlaydilar (Muste madaniyati). Olov yoqishni va undan foydalanishni bilishgan, to"œda bo"œlib yasashgan. Neandertallar hozirgi qiyofadagi odamga o"œtish bosqichidir.
NEGROID IRQI - katta ekvatоrial (nеgr-avstralоid) irqqa kiradi. Tanasining qоraligi, jingalak sоchligi, burnining kеngligi, lablarining qalinligi, prоgnatizm (jag"œ suyaklarining оldinga turtib chiqishi) хоsdir. Afrikada, Sahrоi Kabirning janubida tarqalgan. «negroid irqi» tеrmini ba"œzan ekvatоrial irqining sinоnimi sifatida qo"œllaniladi.
NEOLIT («neos» - «yangi» va «litos» - «tosh» - yangi tosh) - O`rta Osiyoda neolit davri mil. avv. VI-IV mingyilliklar bilan belgilanadi. Arxeologlar neolit davrining boshlanishi sopol idishlar yasashning kashf etilishi bilan belgilaydilar. Mezolit va neolit davrida odamlar mikrolit - toshdan mayda mehnat qurollari tayyorlashni o`rganadi. Shuningdek toshga ishlov berishning ilgari noma`lum bo`lgan usullari: silliqlash, qirtishlash va burg`ilashni ham o`rganadi. Ular endi mehnat qurollari yasashning yangi usullarini, chaqmoqtoshdan parrakchalar chiqarishni ham kashf etadi. Endi toshning keraksiz tomonlari urib tushirilmasdan, undan pichoqqa o`xshagan parrakchalar, qirg`ich, nayza uchlari charxlab olingan. Neolit davrida qabilalarning o`troq hayot tarziga o`tadi, doimiy yashash uchun manzilgohlar qura boshlaydilar. Guvaladan uylar qurish boshlanadi. Urug` jamoasining qarorgohlari shakllanadi. O`troq hayot tarzi va mehnat qurollarining takomillashuvi jamoalarning ziroat va chorvachilikka o`tishiga olib keladi, hunarmandchilikning rivoj topishiga asos bo`ladi. Neolit davri muhim kashfiyotlaridan biri kulolchilik, tikuvchilikva to`quvchilik bo`ldi. Neolit davrida aholining asosiy mashg`uloti ov, baliqchilik va termachilikdan iborat edi. O`rta Osiyoning janubiy viloyatlarida mil. avv. VI-V mingyilliklarda neolit davri qabilalari ziroatchilikka o`tadi. Markaziy, Shimoliy va Sharqiy viloyatlardagi qabilalar esa ov va baliqchilik bilan shug`ullanishda davom etadilar. Ziroatchilarning dastlabki qarorgohlari jilg`alar bo`ylab joylashgan. Shunday qadimiy makonlardan biri Chaqmoqli deb ataladi. Chaqmoqli O`rta Osiyoning aholisi ishlab chiqarish xo`jaligiga o`tgan dastlabki qishloqlaridan biri hisoblanadi. Neolit davri ilk dehqonlarining ikkinchi qarorgohi Joytun hisoblanadi. Joytun Turkmaniston janubidagi mil. avv. VI-V mingyilliklar makonidir. Bu manzilgohning ziroat usullari sodda bo`lishi qaramay O`rta Osiyo ziroatchiligi taraqqiyotiga asos bo`ldi. Neolit davri ovchi va baliqchilarning qadimgi yodgorligi Kaltaminordir. Kaltaminor mil. avv. V mingyillikning oxiri - IV mingyillikning boshlari oid. Bu yodgorligning ancha yaxshi saqlangan manzilgohlaridan biri - Jonbos-4 dir. Kaltaminor yodgorliklari xos mehnat qurolalari va kulolchilk buyumlari Amudaryo va Sirdaryo oralig`idagi hududlarda: Zarafshon va Amudaryoning quyi oqimlarida hamda Qizilqum sahrosida uchraydi. Neolit davrida matriarxat jamoasi gullab yashnagan. Urug`chilik tuzumidagi ayolning rahbarlik maqomi oilasining oziq-ovqat, turmush va farzandlar tarbiyasini ta`minlashdan iborat edi. Urug` ayollari termachilik va dehqonchilik bilan shug`ullanishgan.                                 
NMANA — "œAvesto"da katta patriarxal oila shunday nom bilan atalgan.
NUMIZMATIKA (lotincha numisma - tanga) — tangalarni tadqiq etish bilan shug"œullanuvchi fan; tangalarning tasvirlari, yozuvlari, og"œirligi, qanday metalldan yasalganligi, pul muomalasidagi darajasi va tanga zarb qilinish tarixini o"œrganadi. Numizmatika tushunchаsigа yanа qоg"œоz pullаrni o"œrgаnish (bоnistikа) vа mеdаl, jеtоn, оrdеn hаmdа nishоnlаrni o"œrgаnish (fаlеristikа) hаm kirаdi. Birinchi mеtаll tаngаlаr mil. аvv. VII аsrdа Kichik Оsiyoning Lidiya dаvlаtidа zаrb qilingаn. O"œrtа Оsiyodа birinchi tаngаlаr (kumushdаn) mil. аvv. III asrdа chiqаrilgаn. Uning yuzа qismi (аvеrsi)gа pоdshоning surаti, оrqа tоmоni (rеvеrsi)gа esа hаr хil хudоlаr, muqаddаs hаyvоnlаr tаsviri sоlingаn yoki pоdshоlаrning nоmi yozilib, tаmg"œаsi tushirilgаn. Numizmatika numizmаtik kоllеksiyadаn fаrq qilаdi. Tаngаlаrni kоllеksiya qilish XIV-XV asrlаrdа Itаliyadа pаydо bo"œlgаn. Ilmiy numizmatika fаni XVIII asrning 2-yarmidа vеnаlik Y. Х. Ekkеl  tоmоnidаn аsоslаngаn.
O"œZLASHTIRUVCHI XO"œJALIK - eng qadimgi odamlarning mashg"œuloti bo"œlib, tabiat in"œom etgan narsalarni terib-termachilik yoki ovchilik orqali iste"œmol qilganlar.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 09 Aprel 2008, 19:27:03
PALEOLIT (yunoncha «paleos» - «qadimgi» va  «litos» - «tosh») — eng qadimgi odamlar yasagan qurollar, asosan, toshdan bo`lgani uchun insoniyat tarixining dastlabki bosqichi shu nom bilan atalgan bo`lib, u quyidagi 3 davrga: ilk paleolit (Olduvoy — mil. avv. 3-2 mln. yillar; Ashel — mil. avv. 1 mln. — 100-mingyillklar), o`rta paleolit ( Muste — mil. avv. 100-40-mingyilliklar),  so`nggi paleolit (Orinyak; Solyutre; Madlen — mil. avv. 40-12-mingyilliklar) bo`linadi. 
PATRIARXAL OILA — erkak boshchilik qiladigan oila. Matriarxatdan patriarxatga o"œtish davrida vujudga kelib, birgalikda xo"œjalik yurgizuvchi qarindoshlarning bir qancha avlodidan tashkil topgan. Patriarxal oila, asosan, ilk xo"œjalik jamoasi bo"œlgan, uning iqtisodiy asosini yerga va ishlab chiqarish qurollariga umumiy egalik (ishlab chiqarishga ham, is"œtemolga ham) tashkil etgan.   
PATRIARXAT — eng qadimgi jamoa tuzumining bir davri bo"œlib, unda erkak kishi jamiyat hayotida yetakchi mavqega ega bo"œlgan, qarindoshlik munosabatlari ham ota tomonga qarab belgilangan. Patriarxatning xo"œjalik faoliyati: omoch bilan yer haydash, chorvachilik, metallga ishlov berish. Bu davrda ibtidoiy jamiyat yemirilib, uning so"œngi bosqichida mulkiy tabaqalanish va davlat yuzaga kelgan.
PETROGLIF (yunoncha petros — tosh, glife — o"œyish) - toshga o"œyib tushirilgan rasmlar.
PIRAMIDALAR MATNLARI  -  qadimgi misrliklar tarixini bayon etuvchi yozma manba.
PITEKANTROP (yunoncha pithekos - maymun va anthropos - odam) - eng qadimgi qazilma odamlar (taxm. 900 yil avval). Ilk paleolit davrida - 700-600 ming yil ilgari yashagan. Ilk paleolit madaniyatini yaratganlar.  1890-1891-yillarda golland shifokori E. Dyubua Yava orolidagi Solo daryosi yaqinidan 4-qatlam quyi yotqiziqlarida odamning eng qadimgi ajdodiga mansub bosh miya qopqog"œi, son suyagi va uchta tishini topgan. 1973-yilda suyak bo"œlaklari va yigirmaga yaqin alohida tishlar topilgan. Pitekantrop bosh miya qopqog"œi va shakli kattaligi ko"œra odam va odamsimon maymun oralig"œida turadi. Pitekantropning miya hajmi 900 sm3ga yaqin (gorillaniki 500 sm3, hozirgi zamon odamlarida o"œrtacha 1400 sm3). Uning peshonasi nishab bo"œlib, shimpanzenikiga o"œxshaydi. Pitekantropning topilishi antropologiyada muhim voqea bo"œldi. Pitekantrop qo"œlda murakkab harakatlar bajarishgan va poda-poda bo"œlib yashagan. Qo"œlda murakkab harakatlar qilish mehnat harakatiga, poda-poda bo"œlib yashash esa, jamiyatning ilk kurtagiga kiradi.   
QADIMGI DUNYO TARIXI — yer yuzida odam paydo bo"œlganidan to milodiy 476-yilda G"œarbiy Rim imperiyasi qulaguniga qadar kechgan voqealarni  o"œz qamroviga olgan davr tarixi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 09 Aprel 2008, 19:31:16
RIGVEDA - Qadimgi Hindiston yozma adabiyotining qadimgi yodgorligi — Vedalarning bir qismi. Vedalar 4 ta qismdan: "œRigveda" (qasida, madhiya, duolar to`plami), "œSamaveda" (qo`shiqlar to`plami), "œAyurveda" yoki "œYajurveda" (qurbonlik qilish yo`llari), "œAtharvaveda" (sehrli duolar to`plami) yetib kelgan. Vedalar ichida eng qadimgisi bo`lmish Rigveda 10 kitob (mandala)dan iborat. Bunda tabiatdagi narsa va hodisalar ilohiy kuchlar sifatida gavdalantirilib, ular sharafiga qo`shiqlar, madhiyalar, to`qilgan, ularga qurbonliklar keltirilgan. Insoniyat hayoti, uning baxt-saodati ana shu kuchlarga bog`liq holda tasavvur qilingan., Rigvedaga ko`ra, Indra — momaqaldiroq ilohi, Mitra — Quyosh tangrisi, Varuna — Osmon ma`budi, Agni — Olov ma`budi, Yama — ajal, o`lim keltiruvchi, Sama — Oy ma`budasi, Rita — Koinot tartibini anglatadi. "œRigveda" qo`shiqlarini to`plovchilar rishi (ilohiy qo`shiqlarni to`quvchi donishmand)lar deb atalgan. Regveda kitobida qadimgi dunyo falsafiy tafakkurining o`ziga xos badiiy ifodasi ko`rinadi. Unda qadimgi hindlar olam sirlari haqida fikr yuritadi. Masalan, hech narsaga tayanmagan va yopishtirilmagan Quyosh nega qulab tushmaydi? Kechasi Quyosh qayoqqa ketadi, u qayerda? Shamol qayerda tug`ilib, qayerga boradi? Olamning asosini nima (yoki nimalar) tashkil etadi? Rigvedada bu va boshqa ko`plab bunday muammolar ko`tarilgan.         
SINANTROP (lotincha Sina - Xitoy va yunon antropos - odam) - eng qadimgi odamlar (arxantroplar)ga mansub qazilma odamlar. Ilk paleolit davrida - mil. avv. 600-500 ming yil oldin yashagan. Juda ko"œp suyaklari (kalla qutisi, pastki jag"œlar parchalari, oyoq va qo"œl suyaklari) o"œrta pleystotsen qoldiqlaridan ilk bor 1927-1937-yillarda Xitoydan topilgan (nomi shundan olingan).  Sinantrop  morfologik jihatdan pitekantroplarga yaqin, lekin ulardan miya hajmining kattaligi (1000 sm3 ga yaqin), peshonasining birmuncha kengligi bilan farq qiladi. Sinantropning suyak qoldiqlari bilan birga ular foydalangan, ilk paleolit davriga mansub sodda tosh qurollar, ularning olovdan foydalanilganiga guvohlik beruvchi kul va hayvonlarning kuygan suyak qoldiqlari topilgan. 
SIVILIZATSIYA - eng qadimgi shaharlar va davlatlarning tashkil topish davri; odamlar belgilangan qonunlarga rioya qilib yashagan shaharlar va davlatlar rivojlangan davrda moddiy va ma"œnaviy madaniyating ancha yuksak darajasidir.
SOLYUTRE MADANIYATI — Fransiya va Shimoliy Ispaniya hududidan topilgan so"œnggi paleolit (taxm. mil. avv. 18-15-mingyilliklar)ga oid madaniy yodgorlik. Uning nomlanishi dastlab topilgan joy Fransiyaning Solyutre (Sona va Luara departamenti) manzili nomidan olingan. Bu davrning asosiy xususiyati chaqmoqtoshdan nayzaning uchini yasalishi edi. Xo"œjaligi ovchilik bo"œlgan.
SUG"œORMA DEHQONCHILIK — O"œrta Osiyo janubida (irrigasiya asosida) vujudga kelgan dehqonchilikning turi. Eneolit davrining kashfiyoti.
TARIX — "œIstoriya" degan yunoncha so`zning arabcha aytilishi bo`lib, uzoq-yaqin o`tmishda sodir bo`lgan "œtadqiqot", "œvoqealar bayoni" degan ma`noni bildiradi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 09 Aprel 2008, 19:34:58
TEMIR ASRI — insoniyatning ibtidoiy jamoa va ilk ishlab chiqarish xo"œjaligi shakllanayotgan tarixidagi davr. Fanda tosh va jez deb yuritilgan davrlardan so"œng insoniyat hayotida sodir bo"œlgan tarixiy bosqich. Bu davr xo"œjalikda temir metallurgiyasi yuzaga kelishi, tarqalishi va temir qurollar ishlatilishi bilan belgilanadi. «Temir davri» atamasi, garchi antik dunyoda tos, jez asri tushunchalari qatorida yuzaga kelgan bo"œlsa-da, fanda XIX asrning o"œrtalarida daniyalik arxeolog K. Y. Tomsen tomonidan kiritilgan. Rudadan temirni ajratib olish usuli dastlab Misr va Mesopotamiyada (mil. avv. III mingyillikning 1-yarmida) kashf etilgan. Keyinroq (mil. avv. II mingyillikning oxirida) bu usulni yunonlar bilib olishgan. Mil. avv. XI asrdan boshlab Palastin, Suriya, Kichik Osiyo, Zakavkaze, Hindiston va Xitoyda xo"œjalik va harbiy qurol-aslahalar yasashda temirdan keng foydalanganlar. Mil. avv. IX-VII  asrlarga kelib metallga termik usul bilan ishlov berish kash etilib, uni po"œlatga aylantirilishi yangi material — temirning keng tarqalishiga sabab bo"œladi. O"œzbekistonda temir davriga oid yodgorliklarni sanalashtirish va dastlabki turkumlarga ajratilishiga doir tadqiqotlar S. P. Tolstov, A. I. Terenojkin va Y. G"œulomovlar tomonidan amalga oshirilgan. O"œzbekiston hududida temir davri yodgorliklari mil. avv. VIII-VI asrlarga mansub. Ular Xorazm, Surxondaryo, Qashqadaryo, Samarqand, Buxoro, Toshkent  viloyatlari va Farg"œona vodiysida o"œrganilgan; Ko"œzaliqir, Qal"œaliqir va Dilgilja singari qadimgi qal"œa va qishloq, shahar xorabalari, Tagisken va Uygarak qabriston-qo"œrg"œonlari, Bo"œkantov qoyatosh sur"œatlari tekshirilgan. Temir davrida qadimgi Xorazm hududlarida dastlabki yirik sug"œorish inshootlari vujudga kelgan. 1960-1970-yillаrdа Surхоndаryodа Kuchuktеpа, Jоndаvlаt vа Qiziltеpаning quyi qаtlаmlаri, Pаchmоqtеpа, Qizilchаtеpа  yodgоrliklаri o"œrgаnildi. L. I. Аlbаum Kuchuktеpаdаn mil. avv. VI-IV аsrlаrgа оid uy-jоy qоldiqlаri, kulоlchilik, tеmirdаn yasаlgаn uy-ro"œzg"œоr vа dеhqоnchilik buyumlаrini tоpgаn. 1960-yillаrdа Buхоrо vilоyatidа Хаzоrа yodgоrligi vа Sаrmichsоy pеtrоgliflаri tеkshirildi. Qаshqаdаryodа temir davrigа оid Chimqo"œrg"œоn yodgоrligi (1972-yilda) o"œrgаnildi. 1973-yildа Chоrdаrа istеhkоmi (Kоnimех tumаni) vа Rоmushtеpа (Jоndоr tumаni) tеkshirildi. Temir davrigа mаnsub аrхеоlоgik yodgоrliklаr Tоshkеnt vilоyatidа Burgаnliktеpа, Qоvunchitеpа, Tuyabo"œg"œiztеpа vа Burchmullа хаzinаsi, Fаrg"œоnа vоdiysidа esа, Eylаtоn yodgоrligi vа Оqtоsh qаbristоni аsоsidа o"œrgаnilgаn. 1980-1990-yillаrdаn Ko"œktеpа (Sаmаrqаnd vilоyati), Yerqo"œrg"œоn vа Uzunqir (Qаshqаdаryo vilоyati) kаbi mil. avv. VII-VI аsrlаrgа оid nоdir оbidаlаrdа аrхеоlоgik qаzishlаr o"œtkаzildi.
TESHIKTOSH ODAMI - Teshiktosh g"œoridan topilgan neandertallar vakilining suyak qoldig"œi. A.P.Okladnikov o"œrgangan (1938-1939-yillar). Ko"œpgina tadqiqotchilar fikricha, Teshiktosh odami suyak qoldiqlari 8-9 yoshdagi bolaniki bo"œlgan. Bola dafn qilingan joy atrofida tog"œ echkisining bir necha juft shoxi yotgan. Marhumni qabrga turli buyumlar bilan ko"œmish, dastlabki diniy tasavvuralarning paydo bo"œla boshlaganligidan dalolat beradi. Teshiktosh odami kalla suyagining hajmi katta (1490 sm kub), uning qopqog"œi pitekantrop yoki sinantropnikiga nisbatan balandroq. Biroq hozirgi bolalarnikidan pastroq. M. M. Gerasimov kalla suyagi asosida Teshiktosh odamining yuz tuzulishini tiklagan (1949-yillar). 1973-yilda antropolog V. P. Alekseyev Teshiktosh odamini to"œla o"œrganib, skelet qiz bolaga tegishli bo"œlib, u inson evolyutsiyasining neandertal fazasiga mansub ekanligi va Yevropa yoki Old Osiyo guruhiga kirishini bildirgan.     
TOTEMIZM (Shimoliy Аmеrikа indеyslаrining оjibvе qаbilаsi tilidаgi «оtоtеm» - «uning urug`i» so`zidаn) - ibtidоiy diniy e`tiqоdlаrning ilk shаkllаridаn biri. U kishilаrning mа`lum guruhi bilan hаyvоn vа o`simliklаrning muаyyan turlаri (bа`zаn tаbiаt hоdisаlаri, jоnsiz nаrsаlаr) o`rtаsidа g`аyritаbiiy аlоqа, qоn-qаrindоshlik bоr dеgаn e`tiqоdgа аsоslаnаdi. Hаyvоnlаr, o`simliklаr, jоnsiz prеdmеtlаr tоtеm hisоblаngаn. Tоtеmlаr (ko`pinchа hаyvоnlаr) оv qilinmаgаn, o`ldirilmаgаn, go`shti yеyilmаgаn, ulаr go`yo kishilаrning qudrаtli himоyachisi hisоblаngаn. Qаbilа, urug` hаr bir а`zоsining hаyoti vа fаrоvоnligi tоtеmgа bоg`liq dеb qаrаlgаn. Ulаr o`z tоtеmini qаrindоshi, аkаsi, оtаsi, do`sti dеb hisоblаgаn. Hаr bir qаbilа, urug` o`z tоtеmining nоmi bilan аtаlgаn. Tоtеmistik e`tiqоd vа mаrоsimlаr muаyyan ko`rinishdа ko`p xаlqlаrdа, аyniqsа, Аvstrаliyadаgi qаbilаlаrdа sаqlаnib qоlgаn.   
URUG"œ - birgalikda yashagan va hamkorlikda mehnat qilgan, umumiy mehnat qurollari va qurol-yaroqqa ega bo"œlgan qarindoshlar uyushmasi.
URUG"œ JAMOALARI — so"œngi paleolitning kashfiyotlaridan biri bo"œlib, unda odamlar qarindoshlardan tarkib topgan ixcham guruhlarga bo"œlingan. Bu urug"œga oqsoqol sardorlik qilgan, urug"œ a"œzolari bitta manzilgohda yashagan.
URUG"œCHILIK JAMIYATI — Matriarxat (ona urug"œi) va patriarxat (ota urug"œ) davrlari. Bunda asosiy ishlab chiqarish vositalari bo"œlgan yer, yaylov, ov qilinadigan joy va shu kabilarga qon-qardoshlik jamoasiegalik qilgan.   
VARZANA — "œAvesto"da hududiy qo`shnichilik jamoasi shunday nomlangan.
VIS — "œAvesto"da urug` jamoasi shunday deb atalgan. Avestoda yozilishicha, katta patriarxal oila — "œnmana"lar  visni tashkil etgan.
XRONOLOGIYA - zamon o"œlchovi haqidagi fan; turli-tuman voqealar sanasi xronologiya yordamida aniqlanadi va aniqlashtiriladi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 09 Aprel 2008, 19:39:02
YEVROPOID IRQI (Yevrosiyo irqi) — insoniyatning asosiy katta irqlaridan biri. Terisining tiniqligi, baland bo"œyi, uzunchoq boshi, ko"œk ko"œzi, mayin va jingalak sochlari, serjunligi (erkaklarda), oldinga turtib chiqqan ingichka burni, yupqa labi, ortognatizim (yuz va jag"œ suyaklarining oldinga turtib chiqmaganligi) va boshqa belgilari bilan ajralib turadi. Yevropa, Shimoliy Afrika, Old Osiyo, Shimoliy Hindistonda tarqalgan; yevropaliklarning ko"œchib borishi natijasida Amerika, Avstraliya va Janubiy Afrikaga ham tarqalgan.       
YOZUV — muayyan bir tilda qabul etilgan va kishilar o"œrtasidagi muloqatga xizmat qiladigan yozma belgilar yoki tasvirlar tizimi. Yozuv tildan ancha keyin paydo bo"œlgan (tovush tili 400-500 ming yillar ilgari yuzaga kelgan, yozuvning paydo bo"œlganiga esa 4-5 ming yillar bo"œlgan). Yozuv og"œzaki tilga nisbatan ikkilamchi, qo"œshimcha aloqa vasitasi bo"œlsa-da, unga qaraganda ko"œp afzalliklarga ega. Tilning kommunikativ vazifasi yozuvsiz amalga oshishi mumkin emas. Ayniqsa, tilning insoniyat qo"œlga kiritgan tajriba-bilimlarni saqlash va avlodlarga yetkazishdan iborat vazifasi bevosita yozuv orqali bajariladi. Kishilik jamiyati yaratgan bilim va tajribalar, kashfiyotlar, so"œz san"œati durdonalari va boshqa qimmatli axborotlarning barcha-barchasi avlodlardan avlodlarga yozuv orqali yetib boradi. Rasm yozuv ya"œni piktografiya yozuv yaratish yo"œlidagi birinchi qadam bo"œlgan. Piktografik yozuvni ibtidoiy tasviriy san"œat ichida yuzaga kelgan deyish mumkin. Toshlarga, suyaklarga, g"œor devorlariga o"œyib ishlangan xilma-xil hayvonlarning rasmlari, umumiy mazmunga birlashuvchi tasviriy lavhalar — bularning bari piktografik yozuvning asoslaridir. Rasmlar yordamida muayyan fikr-axborotni ifodalash, yuborish mumkin ekanligini odamlar juda qadimgi davrlarda anglab yetganlar. Shuning uchun ham rasmli yozuv (piktografiya) dunyodagi mavjud barcha yozuvlarning kelib chiqishi uchun asos bo"œlgan deyish mumkin. Rasmlarning soddalashuvi, ularning o"œzlari ifoda etgan buyumlarning nomiga, ramziga aylanishi va asta-sekin bu ramzlarning og"œzaki til bilan doimiy bog"œlanishi yozuvning takomillashib borishini belgilab beradi. Yozuv belgilari ideografik, ierogifik belgilar sifatida muayyan so"œzlarning ifodachilariga aylanadi, bu yozuv "œso"œz yozuvi" yoki "œlogografik yozuv" nomi bilan umumlashtiriladi. Eng qadimgi logografik yozuv tizimlari (misr ieroglifikasi, shumer mixxatlari, xitoy ieroglifikasi va b.) mil. avv. IV mingyillikning oxiridan II mingyilliklarning boshlarigacha bo"œlgan davrda shakllangan. Yozuv tizimlari dastlab Qadimgi Sharqda vujudga kelgan. Yozuvning keyingi taraqqiyot bosqichi bo"œg"œin yozuvi bo"œlib, u mil. avv. II mingyilliklarning o"œrtalarida paydo bo"œlgan. Tildagi so"œzlar soniga qaraganda bo"œg"œinlar soni ancha kam, shuning uchun ham bo"œg"œin yozuvi logografik yozuvga nisbatan sezilarli darajada oz belgilar tizimi bilan ish ko"œradi. Harf-tovush yozuvining shakllanishi butun yozuv taraqqiyoti tarixida inqilob bo"œlgan. Bu yo"œnalishdagi ilk yozuv finikiy yozuvidir. Finikiy alifbosining paydo bo"œlishi insoniyat uchun yozuvni takomillashtirish borasida olg"œa qo"œyilgan qadam bo"œlgan. Birinchi marta sof tovush yozuvi, sanoqli harflardan iborat mukammal alifboning yuzaga kelishi jamiyatdagi yozuvni biladigan kishilar doirasini kengaytirib yuborgan. Shuning uchun ham finikiy yozuvi juda tezlik bilan boshqa xalqlar orasida ham tarqalgan. Bu jarayon mil. avv. IX asrdan boshlangan. Finikiyaliklar bilan iqtisodiy va madaniy aloqada bo"œlgan qo"œshni xalqlar mazkur yozuv bilan tanishib, tez orada uni o"œz tillariga moslashtirib olganlar. Hozirgi kunda bizga ma"œlum bo"œlgan harf-tovush tizimidagi yozuvlarning 4/5 qismidan ko"œprog"œi finikiy yozuvidan kelib chiqqan.
ZANTU — "œAvesto"da qabila shunday nom bilan yuritilgan.
ZARAUTSOY RASMLARI — O"œzbekiston hududidagi eng qadimgi qoyatosh rasmlari. Hisor tizmasining janubi-g"œarbida. Ko"œhitang tog"œining sharqiy yon bag"œridagi Zarautsoy darasidagi ungir va kamar toshlariga ishlangan ibtidoiy san"œatning nodir namunalari. Surxondaryo viloyatida, Termizdan 100-110 km shimoli-g"œarbda. 1912-yilda I. Fyodorov tomonidan topilgan. Arxeolog G. Parfyonov (1940-45), keyinchalik A. Roginskaya (rassom), A. Formozov, A. Kabirovlar tomonidan o"œrganilgan. 200 dan ortiq rasmlar mezolit, neolit va keyingi davrlarga mansub. Rasmlar chizma tarida kontur va soyauslubida qizil angob (oxra) bilan chizilgan.  Zarautsoy rasmlarida odamlarning itlar yordamida yovvoyi buqalarniov qilish manzarasi tasvirlangan.  Hayvonlar (yovvoyi buqa, it, tulki, yovvoyi cho"œchqa, burama shoxli echki, hasharot va b.), turli buyumlar (o"œq-yoy, nayza, o"œroqsimon qurollar), niqoblangan odamlar va boshqa o"œziga xos tarzda hayotiy qilib ishlangan Zarautsoy rasmlari ibtidoiy san"œatning noyob yodgorligi sifatida yodgorliklarni muhofaza qilish "œqizil kitob"iga kiritilgan.
ZINJANTROP (ishbilarmon odam) - ilk paleolit davrida - 1,5 - 2 million yil avval yashagan avstrolipiteklar oilasining eng qadimgi vakili. Zinjantropning bosh skeletini ilk bor arxeolog Luis Liki 1959-yilda Olduvoy darasi (Tanzaniya)dan topgan. Liki uning ensa qismi va kesmasi tuzilishiga ko"œra dastlab Homo urug"œiga kiritgan va ekspeditsiya uchun mablag"œ ajratgan Boysi sharafiga Boysi zinjantrop deb atagan. Lekin zinjantropning morfologik tuzilishi uning hatto tosh qurol ham yasashi mumkin emasligini ko"œrsatdi, shuning uchun uni Boysi janub odami (Zinjanthropus boisei) deb nomlagan. Zinjantropning bosh skeleti bo"œylab pushtacha o"œtgan, kichik oziq tishlari yirik oziq tishlariga nisbatan mayda bo"œlgan. Dag"œal o"œsimlik bilan oziqlangan. Olimlar zinjantropga «Homo habilis» -  «Ishbilarmon odam» deb nom berganlar. Chunki u eng sodda mehnat qurollarini yasay olgan, ya"œni toshni-toshga urib mehnat qila boshlagan.
ОRIN"œYAK MADANIYATI - G"œаrbiy Yevrоpаdаgi so"œnggi pаlеоlit dаvri mаdаniyati. Frаnsiyadаgi (Yuqоri Gаrоnnа dеpаrtаmеnti) Оrin"œyak (Аurignak) g"œоri nоmidаn оlingаn. Оrin"œyak madaniyatidа tаsviriy sаn"œаtning eng qаdimiy turi hаykаltаrоshlik pаydо bo"œlgаn. Оrin"œyak madaniyatining ilk dаvridа yormа tехnikа tаkоmillаshgаn. Ushbu dаvr оdаmlаri hоzirgi zаmоn оdаmi tipigа (Hоmo Sapiens) tеgishli bo"œlgаn.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 13 Aprel 2008, 14:48:28
Geografik nomlar

ALTAMIR G"œORI - Ispaniyadagi g"œor bo"œlib, bu yerdan so"œnggi paleolitga oid bir necha qoya suratlari topilgan.
IYERIXON — O"œlik dengizning shimoli-g"œarbida, Iordan daryosi vodiysida joylashgan shahar. Mil. avv. VII-II mingyillikda Palastindagi eng qadimiy dehqonchilik manzilgohi. Neolit va bronza davriga oid manzilgoh qoldiqlari, mustahkam qo"œsh devori bo"œlgan shahar xarobasi (mil. avv. XVIII-XVI asrlar), maqbaralar ochilgan. Mil. avv. II mingyillikning oxirlarida yahudiy qabilalar tomonidan vayron qilingan. Bibliya rivoyatiga ko"œra, Iyerixonning devorlari dushman karnaylari sadosidan ("œiyerixon karnaylari") qulab tushgan.   
JARQO"œTON — qadimgi shahar xarobasi (mil. avv. II mingyillikning ikkinchi yarmi). Sherobod tumani (Sherobod daryo irmog"œi Bo"œstonsoy o"œzanining chap sohili)da joylashgan. Sopolli madaniyatiga mansub qabilalarning jez davri yodgorligi. Jarqo"œton aholisi sug"œoma dehqonchilik va chorvachilik bilan shug"œullangan. O"œzbekiston Fanlar Akedimiyasi Arxeologiya inistitutining A. Asqarov rahbarligida ekspeditsiyasi qazish ishlari olib borgan (1973-yildan). Jarqo"œton (maydoni 100 ga) mudofaa devori bilan o"œralgan markaziy qo"œrg"œon, otashparastlar ibodatxonasi, qabriston (maydoni 20 ga), bir necha dahalardan iborat bo"œlgan.  Jarqo"œtonda turar joy qoldiqlari, ibodatxona, kulolchilik mahallasi, metall eritiladigan ustaxonalar, 100 dan ortiq qabrlar ochib o"œrganilgan. Jarqo"œton ashyolariga o"œxshash yodgorliklar Surxondaryo viloyatidan tashqari Janubiy Tojikiston, Turkmaniston va Shimoliy Afg"œoniston, Eron hududlarida uchraydi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 13 Aprel 2008, 14:50:45
JOYTUN MADANIYATI - O"œrta Osiyoning neolit davriga oid eng qadimgi o"œtroq dehqonchilik madaniyati markazlaridan biri (mil. avv. 6-5 mingyillik). Ashxoboddan 30 km shimolda joylashgan qadimgi o"œtroq dehqonlar qishlog"œi xarobasi nomidan olingan. 1952-yildan Janubiy Turkmaniston arxeologiya kompleks ekspeditsiyasi qazish ishlari olib borgan. 10 dan ortiq yodgorliklar (Chag"œillitepa, Pessejiktepa, Chopontepa, Nayzatepa, Joytun va b.)ni tekshirgan. Bu urug"œdoshlik manzilgohlarining har biri 0,5-2 ga maydonni egallagan. 3 madaniy qatlamdan iborat iborat Joytun manzilgohi (Joytun madaniyati shu nomdan olingan) to"œla o"œrganilgan. Uning maydoni 0,5 ga, yuqori qatlami 35-40 xonadan, o"œrta qatlami 29 xonadan iborat. Joytun madaniyati Kaspiy bo"œyidagi mezolit davri madaniyati asosida vujudga kelgan. U ibtidoiy dehqonchilik madaniyatining jahondagi noyob obidalaridan biri.             
KAPOVAYA MAG"œORASI — Boshqiristondagi eng qadimgi davrga oid qoya rasmlar saqlanadigan manzilgoh.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 13 Aprel 2008, 14:56:46
KO"œLBULOQ MAKONI - qаdimgi tоsh (pаlеоlit) dаvrigа tеgishli ko"œp mаdаniy qаtlаmli yodgоrlik. Ko"œlbuloq makoni Qizilоlmаsоyning Jаrsоy o"œzаni sоhiligа jоylаshgаn Ko"œlbulоq yaqinidаn (1962-yilda) tоpilgаn. Ko"œlbuloq makonini аrхеоlоgik jihаtdаn o"œrgаnish ishlаri 1963-1983 yillаrdа аrхеоlоg M. R. Qоsimоv tоmоnidаn dаvоmli, kеng ko"œlаmdа оlib bоrilgаn. Uning mаdаniy qаtlаmlаri 19 m gаchа chuqurlikdа o"œrgаnib chiqilsа-dа, qаzishmаlаr zаrаng qаtlаm (mаtеrik) gаchа yеtkаzilmаgаn. Shungа qаrаmаy, Ko"œlbuloq makoni аjdоdlаrimizning qаdimgi tоsh dаvridа bir nеchа yuz ming yillаr dаvоmidа uzluksiz yashаgаn turаr jоy mаkоni bo"œlib, u fаqаt O"œrtа Оsiyodа emаs, bаlki O"œrtа Shаrq mintаqаlаri yodgоrliklаrining yoshini аniqlаshdа nоyob tаyanch yodgоrlik hisоblаnаdi. Ko"œlbuloq makonining yuqоri qаtlаmlаri 1,5-2 m qаlinlikdа so"œnggi pаlеоlit dаvrigа оid bo"œlib, u 600 m2 mаydоndа o"œrgаnilgаn. Qаzishmа chuqurlаshgаn sаri uning mаydоni qisqаrib bоrgаn. Ko"œlbuloq makonining yaqin 11 m qаlinlikdаgi o"œrtа qаtlаmlаri must"œе dаvrigа оid bo"œlib, uning оstidаn 0,7-0,8 m qаlinlikdаgi tоzа qumli lоy qаtlаmi tоpilgаn. Uning оstidаn esа 5 m qаlinlikdаgi аshеl dаvrigа tеgishli quyi qаtlаm оchilgаn. Tаdqiqоtchilаr fikrigа qаrаgаndа, Ko"œlbuloq makonidа, аjdоdlаr hаyoti quyi paleolitning so"œnggi bоsqichidаn tо yuqоri paleolitning охirigаchа dаvоm etgаn, ya"œni Ko"œlbulоqdа hаyot bundаn rоsа 600-700 ming yil аvvаl bоshlаnib, tо mil. аvv. 40-mingyillikkаchа dаvоm etgаn. Ko"œlbuloq makonining hаr bir dаvr qаtlаmlаridаn judа bоy tоsh qurоllаr vа tеgishli hаyvоn suyaklаri tоpilgаn. Must"œе vа yuqоri pаlеоlit qаtlаmlаridаn esа o"œchоq qоldiqlаri, kuygаn hаyvоn suyaklаrining pаrchаlаri tоpilgаn. Tоsh qurоllаrgа bеrilgаn ishlоv tехnikаsigа ko"œrа, Ko"œlbulоq tоsh «industriyasi» o"œzigа хоs sifаtlаrgа egа bo"œlib, pаlеоlitshunоs mutахаssislаr ungа Ko"œlbulоq mаkоn-ustахоnаsi mаqоmini bеrgаnlаr.
LANTYAN — 1963-1964-yillarda xitoylik arxeologlar Pekin shahri yaqinidan 900 km janubi-g"œarbda, Xuanxe  sohilida joylashgan shu nomli mavzedan  sinantropga mansub makon topganlar.
LASKO — so"œnggi paleolit davriga oid qoya tosh suratlar (pеtrоgliflаr) topib o"œrganilgan Fransiyadagi g"œor.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 13 Aprel 2008, 14:58:16
MACHAY G"œORI - Surxondaryo viloyatining Boysun tumanida joylashgan ibtidoiy odamlar manzilgohi (mil. avv. 12-6 mingyilliklar). Ko"œhitang tog"œi yaqinida, Machay daryoning o"œng qirg"œog"œida joylashgan. O"œ.Islomov tomonidan o"œrganilgan (1970-1971). Machay g"œorining balandligi 3,5 - 4 m, uzunligi 8 m, kengligi 10 m ga yetadi. Ikki madaniy qatlamdan iborat: ustki qatlam mezolit davriga, tepa qatlam so"œnggi mezolit va ilk neolit davriga oid. Machay g"œoridan mehnat qurollari, yovvoyi hayvonlarning suyaklari, oziq-ovqat qoldiqlari chiqqan; ushbu madaniy qatlamning qalinligi 40 sm ga yetadi, bu esa shu g"œorda uzoq vaqt davomida ibtidoiy odamlar yashaganidan dalolat beradi. Mehnat qurollari tayyorlashda yovvoyi hayvonlarning suyaklaridan foydalanilgan. Qurollarni (teshkichlar, kamon o"œqlari) tayyorlash jarayoni birmuncha tezlashdi. Bundan tashqari, toshdan tayyorlanishi juda qiyin bo"œlgan teshikli igna, ponasimon va tishli asboblar va boshqa qurollar kabi tamomila yangi qurol shakllaridan foydalaniladigan bo"œlgan. Tosh qurollar, paykonlar, botiq tig"œli qurollar, keskichlar va boshqa qurol turlarining soni ortgan.
MAYKOP QO"œRG"œONI — Kavkazda joylashgan qo"œrg"œon bo"œlib, undan  temirdan yasalgan bezaklar  topilgan.
MOJOKERTO — bundan 1 mln 500-1mln 200 ming yil ilgari yashagan pitekantroplarning bosh suyagi, bosh suyak qopqog"œi, son, jag"œ suyaklari va tishlari topilgan Indoneziyaning Yava orolidagi g"œor.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 13 Aprel 2008, 14:59:22
NAMOZGOHTEPA — eneolit va bronza davriga oid qishloq xarobasi. Janubiy Turkmanistonning Kopetdog"œ etaklarida joylashgan. mаydoni 70 gа. 1949-1952-yillаrdа prоfessor B.А.Kuftin bоshchiligidаgi аrхеоlоglаr guruhi qаzishmаlаr оlib bоrgаn vа butun O"œrtа Оsiyo enеоlit vа bronza dаvrigа tеgishli аrхеоlоgik dаvriy sistеmаsi ishlаb chiqilgаn. 1950-yillаrning o"œrtаlаridаn bоshlаb yodgоrlikni kеng ko"œlаmdа o"œrgаnish ishi bilan V.M.Mаssоn bоshchiligidаgi Sаnkt-Pеtеrburg аrхеоlоglаr guruhi shug"œullаnib kеlgаn. Namozgohtepa mаdаniy qаtlаmlаri 6 tа хrоnоlоgik bоsqichlаrgа (Nаmоzgоh 1-6) bo"œlingаn. Ulаrdаn Nаmоzgоh 1-3 enеоlit dаvrigа, Nаmоzgоh 4-6 esа jеz dаvrigа оiddir. Nаmоzgоh-1  (ilk enеоlit)  dаvridа  аhоli  хоm g"œishtdаn  qurilgаn bir хоnаli uylаrdа yashаgаn. Nаmоzgоh-2 (o"œrtа enеоlit) dаvrigа  kеlib, uy-jоy  qurilishidа ko"œp хоnаli uylаr pаydо bo"œlаdi, bu dаvr qishlоqlаrining аtrоfidа mudоfаа dеvоrlаri qаd ko"œtаrа bоshlаgаn. Nаmоzgоh-3 dаvrigа kеlib (so"œnggi enеоlit), qishlоqlаrning hududi аnchа kеngаyadi, uy-jоy mаjmuаlаri qоshidа hоvlilаr pаydо bo"œlgаn. Nаmоzgоh-4 dаvri mаjmuаlаri Namozgohtepadа ilk jеz dаvrining bоshlаnishidаn guvоhlik bеrаdi. Dеhqоnchilik vа хоnаki chоrvаchilik хo"œjаligi, hunаrmаndchilikning turli sоhаlаri kеng rivоjlаnаdi. Nаmоzgоh-4 dаvrining so"œnggi bоsqichidа kulоllik chаrхi kаshf etilаdi. Nаtijаdа sоpоl ishlab chiqarish sоhаsidа shundаy sеzilаrli o"œzgаrishlаr yuz bеrаdiki, оqibаtdа O"œrtа Оsiyoning jаnubiy rayonnlаri o"œz tаrаqqiyoti bilan ko"œp jihаtdаn Qаdimgi Shаrq mаdаniyatigа yaqinlаshib qоlаdi. Nаmоzgоh-5 bоsqichidа bronza dаvrining gullаgаn pаllаsi bo"œlib, hаr sоhаdа rivоjlаnishning yuksаk dаrаjаsi kuzаtilаdi. Sоpоl idishlаrning turi vа хili ko"œpаyadi. Sоpоllаrning mutlаq аksаriyati nаqshsiz ishlаb chiqаrilаdi. Mе"œmоrchilikdа mоnumеntаl inshооtlаr qurish kеng tus оlаdi. Tоm mа"œnоdаgi ilk shаhаr shаkllаnаdi. Nаmоzgоh-5 dаvridа yuz bеrgаn ijtimоiy, iqtisоdiy vа mаdаniy o"œzgаrishlаr Nаmоzgоh-6 dаvridа yanаdа kеngrоq vа chuqurrоq dаvоm etаdi. Namozgohtepadа so"œnggi dаvr qаtlаmlаri kаm uchrаtildi. Buning bоisi, аynаn shu dаvrdаn e"œtibоrаn mеtrоpоliyalаrdаgi shаhаr hаyoti yangi mintаqаlаrgа ko"œchаdi (mаs., Murg"œоb vоhаsi vа Qаdimgi Bаqtriyagа).
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 13 Aprel 2008, 15:00:37
OBIRAHMAT G"œORI - Muste madaniyatiga oid qadimgi manzilgoh. Toshkentdan 100 km shimoli-sharqda, Ko"œksuv tizmasi etagidagi Paltovsoyning o"œng qirg"œog"œida joylashgan. Obirahmat g"œorini A.R.Muhammadjonov va S.K.Nasriddinov topgan (1962-yilda). R.H. Sulaymonov tekshirgan. Obirahmat g"œori keng yoysimon shaklda bo"œlib, eni 20 m dan ortiq; u quruq va yorug"œ, sharqiy chekkasidagi qiyadan chuchuk suvli shalola oqib tushadi. G"œorning og"œzi janub tomonga qaragan. Obirahmat g"œorida uzoq vaqt davomida hosil bo"œlgan 21 madaniy qatlamning umumiy qalinligi 10 m. Obirahmat g"œoridan nayzasimon qurollar, nukleuslar, turli xildagi tosh keskichalr, ponasimon qurollar, bigizlar topilgan. Topilmalar O"œrta Osiyoda tosh davrining eng boy kolleksiyalaridan birini tashkil qiladi.
OBISHIR G"œORLARI - mezolit davriga oid g"œorlar. Farg"œona viloyati hududidagi So"œx daryosining qadimgi o"œzani Obishir soyning o"œng qirg"œog"œida joylashgan. O"œzbekiston Fanlar Akademiyasi Tarix va arxeologiya inistitutining Farg"œona paleolit otryadi 5 ta g"œorni tekshirgan (1966-yilda). Obishir-1 va Obishir-5 da qazish ishlari olib borilgan. Ularning sanasi mil. avv. 8 mingyillikka oid. Obishir-1 ning eni 25,5 m bo"œlib, balandligi 12. G"œordan tosh qadama pichoqlar, mikroplastinkalar, parmalar, bigizlar, qirg"œichlar, nukleuslar topilgan. Obishir-5, Obishir-1 dan 200 m g"œarbda. Uning eni 8 m, balandligi 10 m. G"œorda 3 madaniy qatlam mavjud. Quyi qatlam antik davrga oid, qalinligi 1-1,20 sm. Undan so"œng qalinligi 30-40 sm lik mezolit davriga tegishli qatlam boshlanadi, unda tosh qurollar va hayvon suyaklari ko"œplab uchraydi. Uchinchi qatlam ham shu davrga taalluqli bo"œlib, qalinligi 3-4 m. Bu yerda tosh qurollar nisbatan ancha kam. Obishir-5 g"œori yashash uchun qulay bo"œlganligidan unda qadimda odamlar yashagan.         
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 13 Aprel 2008, 15:02:03
OLDUVOY (Olduvay, Oldoway) — 1959-yilda amerikalik arxeolog Luis Liki tomonidan topilgan  Sharqiy Afrika (Tanzaniya)dagi dara.  L. Liki bu yerdan zinjantrop odamining bosh suyagi bilan birga mayda hayvon suyaklari, to"œng"œiz, antilopa suyaklari va tosh qurollarini topdi. Zinjantrop avstrolipiteklar oilasining eng qadimgi vakili bo"œlib, u 1,5 - 2 million yil avval yashagan.  Olimlar zinjantropga «Homo habilis» -  «Ishbilarmon odam» deb nom berganlar. Chunki u eng sodda mehnat qurollarini yasay olgan, ya"œni toshni-toshga urib mehnat qila boshlagan.
PRJEZLYATITSA — arxantroplarning tishi, qadimgi hayvonlarning suyaklari va oddiy tosh qurollari topilgan Praga shahri (Chexiya) yaqinidagi joy.
QO"œSHILISH — Bo"œzsuv kanali bo"œyi (Toshkent shahri hududi)dan topilgan mezolit davriga oid yodgorlik (mil. avv. X-IX mingyilliklar).
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 13 Aprel 2008, 15:04:10
SARAZM — Zаrаfshоn vоdiysining enеоlit vа ilk bronza dаvrigа оid qаdimgi dеhqоnchilik mаdаniyatigа tеgishli аrхеоlоgik yodgоrlik. Uning аsоsidа kеyinchаlik Sarazm qishlоg"œi tаrkib tоpgаn. U Zаrаfshоn dаryosining tоg"œlаr оrаsidаn kеng vоdiygа chiqish jоyidа, Оyimko"œl yonidа jоylаshgаn. Sug"œdshunоs оlim V.А.Livshitsning fikrigа ko"œrа, "œSarazm" аtаmаsi sug"œdchа "œsаrizаmin", ya"œni "œyеrning bоshlаnishi", "œvоhаning bоshlаnishi" dеmаkdir. Yodgоrlik yassi tеpаchаlаr ko"œrinishidа, 100 gеktаrgа yaqin jоyni egаllаgаn. Undа 1976-yildаn tаdqiqоt ishlаri оlib bоrilаdi. Аrхеоlоgik tаdqiqоt nаtijаlаrigа qаrаgаndа, Sarazm Zаrаfshоn vоdiysining eng qаdimgi bоbо dеhqоnlаri mаskаni bo"œlib, bu jоydа hаyot enеоlitning rivоjlаngаn bоsqichidаn tо ilk jеz dаvrigа qаdаr (yaqin 1,5 ming yil) dаvоm etgаn.  Sarazmdа arхеоlоgik qаzish ishlаri оlib bоrish natijasida vа 10 nuqtаdа qаdimgi qishlоq hаyotining dаvоmiyligini o"œrgаnish uchun shurflаr qаzildi. Nаtijаdа yodgоrlikdа 4 tа tаriхiy bоsqich аniqlаndi. Аrхеоlоgik mаtеriаllаr tаhliligа ko"œrа, 1-bоsqich (Sarazm-1) mil. avv. 3400-3200-yillаr, 2-bоsqich (Sarazm-2) mil. avv. 3200-2900-yillаr, 3-bоsqich (Sarazm-3) mil. avv. 2900-2700-yillаr,  4-bоsqich (Sarazm- 4) mil. avv. 2700-2000-yillаr bilan bеlgilаndi.
SELUNG"œUR G"œORI - Fаrg"œоnа vоdiysi So"œх tumаnidаgi qаdimgi mаnzilgоh. Selung"œur g"œori Fаrg"œоnа shahridаn tахminan 100 km jаnubi-g"œаrbidа, Hаydаrkоnning g"œаrbiy chеkkаsidа jоylаshgаn. Bu ulkаn g"œоrning chuqurligi 120 m, kеngligi 34 m vа bаlandlig 25 m. Аrхеоlоgik qаzish ishlаri 1980-yildаn buyon оlib bоrilyapti. G"œоrdа 20-40 sm qаlinlikdаgi bеshtа mаdаniy qаtlаm аniqlаndi. Ulаr birоn аrхеоlоgik qоldiqlаrsiz tоzа qаtlаmlаr (30-100 sm) bilan bo"œlingаn. Bu shundаn dаlоlаt bеrаdiki, ibtidоiy оdаmlаr mаzkur g"œоrdа 5 mаrtа yashаgаnlаr vа vаqt-vаqti bilan o"œz mаskаnlаrini uzоq muddаtgа tаrk etishgаn. Bu yеrdаn tоsh qurоllаr, hаyvоn suyaklаri qоldiqlаri vа аrхаntrоp tipidаgi оdаm qоldiqlаri (10 tа tish vа yеlkа suyagining  bo"œlаgi)ning bоy kоllеksiyasi tоpildi. Ushbu kоllеksiyadа qo"œl cho"œqmоri, yirik tоsh qirg"œichlаr vа pichоqlаr, ko"œp miqdоrdа o"œyib-kеrtib ishlаngаn tishsimоn qurоllаr mаvjud. Ulаr, аsоsаn, yashmа, krеmniyli chаqmоqtоsh, krеmniyli оhаktоshlаrdаn tаyyorlаngаn. Mаdаniy qаtlаmlаrdаn 32 turdаgi yirtqich, tuyoqli, mаydа sut emizuvchi vа kеmiruvchi hаyvоnlаrning suyak qоldiqlаri tоpilib, tаdqiq etilаdi. Tаdqiqоtlаr nаtijаsidа qаdimgi dаvr tаbiiy shаrоiti, iqlimi хrоnоlоgik dаvrini аniqlаshgа erishildi. Selung"œur g"œoridаn tоpilgаn mаtеriаllаr kоmplеks o"œrgаnilib, pаstki qаtlаmlаrining sаnаsi 1,5 mln. yil dеb bеlgilаnаdi. Bungа qаdаr O"œrtа Оsiyo, jumlаdаn, O"œzbеkistоn tаriхi o"œrtа pаlеоlit dаvridаn (mil. аv. 100 ming yildаn) bоshlаnаrdi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 13 Aprel 2008, 15:06:25
SOPOLLITEPA — Surхоndаryo vilоyatining (Muzrаbоd tumаni) Shеrоbоd cho"œlini kеsib o"œtgаn O"œlаnbulоqsоy yoqаsigа jоylаshgаn bronza (jеz) dаvrigа оid аrхеоlоgik yodgоrlik. U 1968-yilda аrхеоlоg L. Аlbаum tоmоnidаn tоpilgаn. 1969-1974-yillаrdа А. Аsqаrоv tоmоnidаn o"œrgаnilgаn. Sopollitepaning mаydоni tахminan 3 gektar. Uning 1 gektargа yaqin mаrkаziy qismi mudоfаа dеvоrlаri bilan  o"œrаb оlingаn. Sopollitepadа o"œtkаzilgаn qаzish jаrаyonidа 150 dаn оrtiq turаr jоy mаjmuаlаri va 158 tа qаbr оchilgаn. Sopollitepa manzilgohidagi qabrlarda odam jasadi o"œrnida mayday hayvon skeletlari uchratilgan, bundаy qаbrlаr kеnоtаf nоmi bilan аtаlаdi. Ulаrgа bеdаrаk yo"œqоlgаn mаrhum o"œrnigа jаmоа dаfn аn"œаnаsigа ko"œrа, uning tirik jоn mulkidаn bir qo"œyni o"œldirib ko"œmish lоzim tоpilgаn. Sopollitepa kеnоtаf qаbrlаrining dеyarli bаrchаsi erkаklаrgа tеgishli edi. Sopollitepa аhоlisi e"œtiqоdidа quyoshgа, оlоvgа sig"œinish o"œz аksini tоpgаn. Uning izlаri аyrim хоnаlаr mаydоnidа uchrаtilgаn sаndаl o"œtхоnаsi sifаtidа qаbul qilingаn tоzа kulli chuqurchаlаr edi. Bulаrning bаrchаsi оtаshpаrаstlаr e"œtiqоdigа аlоqаdоr bеlgilаr edi. Sopollitepa jаmоаsi mаzkur mаskаndа 150-200-yillаr chаmаsi yashаb, suv tаnqisligidаn, suvgа qulаy yangi unumdоr yеrlаr qidirib, Shеrоbоd dаryoning qаdimgi o"œzаni Bo"œstоnsоy sоhillаrigа ko"œchib kеtаdilаr. Bu vоqеаlаr mil. avv. II mingyillikning birinchi yarmidа sоdir bo"œldi. Sopollitepa dеhqоnlаri yangi jоyni o"œzlаshtirib, O"œzbеkistоn jаnubidа eng qаdimgi  shаhаrni bаrpо etаdilаr. U shаhаr O"œzbеkistоn tаriхidа Jаrqo"œtоn nоmi bilan аtаlib, uning prоtоshаhri Sopollitepa hisоblаnаdi.
TESHIKTOSH G"œORI — Muste madaniyatiga mansub neandertallarning makoni. Surxondaryo viloyati Boysun tumanidagi Turgandaryoning Zovtalashgansoy darasida, dengiz sathidan 1500 m balandlikda joylashgan. G"œorning shipi teshik, nomi ham shundan, kirish qismi shimoli-sharq tomonga qaragan bo"œlib balandligi 7 m, eni 20 m, uzunligi 21 m. Uning umumiy maydoni 300 kv m bo"œlib, shundan 100 kv m joyi neandertallar yashaganligidan guvohlik beruvchi arxeologik materiallarga ega. Teshiktosh g"œori yashash uchun qulayligi tufayli g"œorni vaqti-vaqti bilan suv bosib turishiga qaramasdan neandertal odamlar uni butunlay tark etmaganlar. G"œorni birinchi marta 1938-1939-yillarda A. P. Okladnikov o"œrgangan. Teshiktosh g"œori 5 ta madaniy qatlamdan iborat bo"œlib, bu manzilgoh bir necha marotaba tark etilganidan dalolat beradi. G"œorning har bir qatlamida bittadan va ba"œzilarida ikkitadan gulxan qoldiqlari saqlanib qolgan. Gulxanlar atrofida ko"œplab tog"œ echkisi, bug"œu, sirtlon, ayiq, quyon va har xil qushlarning suyak qoldiqlari, 3000 ga yaqin tosh buyum, tosh uchirindisidan tayyorlangan uchburchak shalkdagi 24 ta qurol, qirquvchi va tarashlovchi sifatida ishlatilgan 65 ta qirg"œich, paykonlar, tosh pichoqlar topilgan. Muste madaniyatiga oid bu xildagi qurollarning ko"œpchiligi qoramtir kremniyli ohaktosh yashma, kvartsit va boshqa vulqoniy tosh jinslardan yasalgan. Teshiktosh g"œori topilmalarining eng qimmatlisi 25 sm chuqurlikdan topilgan Teshiktosh odamidir.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 13 Aprel 2008, 15:30:54
VALLON — 1958-yili hayvon suyaklari, tosh qurollar va ularning parchalari topilgan Fransiyadagi g"œor.
VERTESHSELLESH — arxantroplarning tishi, qadimgi hayvonlarning suyaklari va oddiy tosh qurollari topilgan Budapesht (Vengriya) shahri yaqinidagi voha.
XO"œJAKENT MAKONI - muste davri g"œorlari. Hozirgi Xo"œjakent qishlog"œi (Toshkent viloyati) yaqinidagi qoyatoshlar orasidan topilgan (1957-yilda). Bir-biriga yondosh 2 ta ungurdan iborat. 1-ungurdan 36 m kvadrat maydon ochilib, uning 1-2-qatlamlari ilk o"œrta asrlarga oid sopol idishlarning siniqlari va bir necha tosh qurollar, 3-quyi qatlamidan esa, muste davriga oid sariq harsangtosh bo"œlaklari va ko"œpgina tosh qurollar topilgan. 10 dan ortiq yirik tosh, shuningdek, mayda nukleuslar uchraydi. Xo"œjakent makonidan tosh parrakcha, qirg"œich, o"œchoq o"œrni, uning atrofida qoraygan toshlar va qadimgi hayvonlarning suyak qoldiqlari, 2-ungurdan esa har xil tosh qurollar va hayvon suyaklari topilgan. Xo"œjakent maydonida yashagan neandertallar ovchilik va termachilik bilan kun kechirgan.
ZAMONBOBO — so"œnggi bronza (jez) davriga oid mil. avv. III-II mingyilliklarda yashagan qadimgi chorvador o"œtroq dehqonlar manzilgohi va qabristoni. O"œzbekiston hududidagi dastlabki qishloq xarobasi. Buxoro viloyati Qorako"œl tumani markazidan 15 km shimoli-g"œarbda joylashgan Zamonbobo ko"œli sohilidagi makon. Zomonbobo turar joylari usti chayla qilib berkitilgan yerto"œlalardan iborat bo"œlgan. Yodgorlikda 45 ta qabr ochilgan. Qabristonda Y. G"œulomov (1950-1951, 1953-1954-yillar), A. Asqarov (1961, 1964-yillar) arxeologik qazish ishlari olib borgan. Qazuv ishlari natijasida tagi yassi va dumaloq, bezaksiz sopol idishlar, jez buyumlar, paykonlar, tosh o"œroq parchalari topilgan. Ilk bor bu yerdan mis ko"œzgulari va taqinchoqlar topilgan.
CHJOUKODYAN — arxeologlar kanadalik Blek va xitoylik (Pen-Ven) Chjun tomonidan arxantroplarga mansub odamlarning qoldiqlari, makonlari va mehnat qurollari topilgan Xitoydagi g"œor.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 24 Aprel 2008, 11:15:00
XRONOLOGIYA

3-3,5 MLN YIL ILGARI  - MILODIY IV-V ASRGACHA — eng qadimgi davr tarixi.
3-3,5 MLN YIL ILGARI — Yer yuzida odamzod paydo bo"œldi, tosh cho"œqmor quroli yaratilgan.
MILODDAN AVVALGI 3 - 2 MILLION YILLIKLAR — Olduvay davri.
2,5 MILLION YIL AVVAL - Afrika hududida (Tanzaniya) eng qadimgi odam (xomo xabilis) suyaklarining topilishi.   
2 MLN — 100 MING YIL - Yevropa arxantroplari yashagan.
1 MLN 500 - 1 MLN 200 MING YIL ILGARI -  Mojokertodan topilgan pitekantrop bola yashagan davr. 
1 MLN - 400 MING YILLAR ORALIG"œI - O"œzbekistonning Seleng"œur, Ko"œlbuloq, Bo"œriqazigan, Tandirqazigan, Guldara va boshqa joylaridan odamlarning suyak qoldiqlari va tosh qurollari topilgan.
700-600 MING YIL ILGARI - Pitekantroplar yashagan davr.
MILODDAN AVVALGI 700/500 — 100 MINGYILLIKLAR - O"œrta Osiyoda ilk paleolit davri. O"œrta Osiyo hududida odam hayotining ilk qadamlari aniqlangan.   
MILODDAN AVVALGI 700 MINGYILLIK - Yevropada ibtidoiy odamning paydo bo"œlishi.
MILODDAN AVVALGI 600-500 MINGYILLIKLAR - Xitoydagi Chjoukoutyan g"œoridan sinantrop suyaklarining topilishi.
MILODDAN AVVALGI 200 MINGYILLIK - Ko"œlbuloq manzilgohida ibtidoiy odamlar yashay boshladi. 
MILODDAN AVVALGI I MILLION - 100 MINGYILLIKLAR  — ilk paleolit davri.
MILODDAN AVVALGI 100-40 MINGYILLIKLAR  — o"œrta paleolit davrida neandertal qiyofali odamning tarqalishi. Odam tabiiy olovdan foydalanishni o"œrgandi.
MILODDAN AVVALGI 40-35-MING YIL   — urug"œ jamoasi paydo bo"œldi, Yer yuziga tarqalgan odamzod uchta katta irqqa — qaro, sariq va oq irqlarga bo"œlingan.
MILODDAN AVVALGI 40-12 MINGYILLIKLAR  — so"œnggi paleolit davrida toshga ishlov berish texnikasi va mehnat qurollari yasash usullari o"œzgardi. Eng qadimgi diniy tasavvurlar paydo bo"œldi va irqlar vujudga keldi.  Bu davrda hozirgi qiyofadagi odam - kromanon odami yashagan. So"œnggi paleolit davri odamlarining muhim ixtirosi bu - turar joylar qurilishidir. Inson bu davrda hayvonlar terisidan kiyim-kechak tayyorlashni, olovni sun"œiy tarzda hosil qilishni o"œrganib oldi.
MILODDAN AVVALGI 35-30 MINGYILLIKLAR - ona urug"œi (matriarxat) davrining boshlanishi.
MILODDAN AVVALGI 35-12 MINGYILLIKLAR - tasviriy san"œatning vujudga kelishi.
MILODDAN AVVALGI 25-30 MING YILLIKLAR - odamlar ancha takomillashgan kesuvchi, arralovchi, parmalovchi mehnat qurollari va taqinchoqlar: munchoqlar, tumorlar uzuklar yasay boshladilar.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 24 Aprel 2008, 11:16:17
MILODDAN AVVALGI 12-7 MINGYILLIKLAR — mezolit (o"œrta tosh) davri boshlandi. Mezolit davrining boshlanishi iqlim ancha ilishiga va odamlar turmushida ancha o"œzgarishlar bo"œlishiga olib keldi. O"œq va yoy kashf etildi. O"œq va yoyning kashf etilishi bilan chopqir hayvonlar va qushlarni ovlash imkoniyati paydo bo"œldi. It birinchi bo"œlib uy hayvoniga aylandi. Mezolit davrining oxirida Old Osiyoda xo"œjalikning yangi tarmoqlari - ibtidoiy omochli ziroatchilik va ibtidoiy chorvachilik vujudga keldi.
X-XI MING YIL MUQADDAM - Old Osiyoda dehqonchilik va chorvachilikning vujudga kelishi. Falastinda joylashgan Iyerixon dehqonchilik manzilgohi eng qadimiylardan biri hisoblanadi. 
MILODDAN AVVALGI VI-IV MINGYILLIKLAR —  neolit (yangi tosh) davrida inson ishlab chiqaruvchi xo"œjalikka - ziroatchilik va chorvachilikka o"œtdi. Ziroatchilik vujudga kelgan, loydan idish-tovoqlar yasalgan. Neolit davrida aksariyat qabilalar o"œtroq turmush tarziga o"œtib, doimiy turar joylar qura boshlagan. Paxsa imoratlar qurish boshlandi. Asta-sekin urug"œ jamoalarining o"œtroq manzilgohlari shakllanib bordi. O"œtroq turmush tarzi va mehnat qurollarining yanada takomillashishi jamoalarning ziroatchilik va dehqonchilik o"œtish imkoniyatini vujudga keltirdi. Otroqlikka o"œtilishi hunarmandchilik rivojiga zamin yaratdi. 
MILODDAN AVVALGI VI MINGYILLIK - O"œrta Osiyo (Janubiy Turkmaniston)da dehqonchilik va chorvachilik vujudga keldi. Sopol buyumlar yasash boshlandi.
MILODDAN AVVALGI VI-V MINGYILLIKLAR - Joytun madaniyati. O"œrta Osiyoda qadimgi dehqonlar va chorvadorlarning dastlabki o"œtroq makonlari. O"œrta Osiyoning janubiy viloyatlarida aholi ziroatchilikka o"œtdi.
MILODDAN AVVALGI V MINGYILLIK OXIRI - IV MINGYILIK BOSHLARI - Xorazmdagi neolit davri qadimgi ovchi va baliqchilarning manzilgohi Kaltaminor madaniyati.
MILODDAN AVVALGI IV MINGYILLIK -  Qadimgi Sharqda ilk davlatlar va shaharlar vujudga kela boshladi. O"œrta Osiyoda janubida sug"œorma dehqonchilik (irigatsiya asosida) vujudga keldi, xom g"œishtdan qurilgan ko"œp xonali uylar qurila boshlandi, buyumlarni pishirish uchun kulolchilik xumdonlaridan foydalanishga kirishildi. Sopol buyumlar hayvonlar, qushlar va o"œsimliksimon naqshlar (yaproqlar, gullar) bilan bezatiladigan bo"œldi.
MILODDAN AVVALGI V-IV MINGYILLIKLAR - O"œrta Osiyo aholisi Qadimgi Sharqning turli o"œlkalari bilan yaqin aloqalarda bo"œlishi.
MILODDAN AVVALGI IV-III MINGYILLIKLAR — eneolit (mis tosh) davrida misdan yasalgan mehnat qurollari, yirik manzilgohlar va bir xonali uylar paydo bo"œldi. Anov madaniyati (Janubiy Turkmaniston): dastlabki xom g"œishtdan qurilgan uylar; dehqonlarning dastlabki ibodatxonalari; kulolchilik xumdonlari va naqshli sopol buyumlar (qush, hayvon va o"œsimlik naqshlari).   
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 24 Aprel 2008, 11:17:31
MILODDAN AVVALGI III MINGYILLIK - Ukraina hududida dastlabki ziroatchilar makonlari (Tripolskaya madaniyati).
MILODDAN AVVALGI III MINGYILLIK O"œRTALARI — janubiy-g"œarbiy Eron, Mesopatamiyada jez qurollardan foydalanishni boshlanishi.
MILODDAN AVVALGI III MINGYILLIK OXIRI — II MINGYILLIK — Suriya, Kichik Osiyo, Kipr va Kritda jez qurollardan foydalanishni boshlanishi.
MILODDAN AVVALGI III-II MINGYILLIKLAR - O"œzbekiston aholisi bilan Qadimgi Sharq qabilalari o"œrtasida keng madaniy aloqalar boshlangan.
MILODDAN AVVALGI III-II MINGYILLIKLAR - bronza davrida kulolchilik charxi va g"œildirak kashf etildi, ot xonakilashtirildi. Buxoro viloyati Qorako"œl tumanidagi Zamonbobo ko"œli bo"œylarida yashagan chorvadorlar va dehqonlarning qadimiy madaniyati - Zamonbobo hamda  qadim ziroatchilarining manzilgohi Sarazm yodgorligi.
MILODDAN AVVALGI III MINGYILLIK - patriarxat davri boshlandi.
MILODDAN AVVALGI III MINGYILLIK O"œRTALARI - bronza asosiy xom ashyoga aylanib qoldi. Chorvachilik dehqonchilikdan ajralib chiqdi. O"œrta Osiyoning janubida dehonchilik, shimolda chorvachilik rivojlandi. Odamlar termachilik va ovchilikdan dehqonchilik va chorvachilikka o"œtdilar.
MILODDAN AVVALGI II MINGYILLIK - Sopollitepa, Jarqo"œton, Tozabog"œyob kabi yirik manzilgohlarning tashkil topishi; O"œzbekiston hududida ziroatchilikning joriy bo"œlishi,  xom g"œisht va paxsa manzillar qurilishi, ziroatchilikdan chorvachilikning ajralib chiqishi.
MILODDAN AVVALGI II MINGYILLIK — jezdan Misr, Yevropa va Hindistonda foydalanish boshlangan.
MILODDAN AVVALGI XIV-XII ASRLAR -  temirdan birinchi bo"œlib Kichik Osiyodagi xettlar, so"œngra qo"œshni mamalakatlar (Mesopotamiya, Eron va Kavkazorti) xalqlari foydalana boshladi.
MILODDAN AVVALGI I MINGYILLIK — Sharqda qadimgi dunyoning yirik davlatlari gullab yashnagan kezlarda, O"œrta Osiyo xalqlari bilan madaniy ta"œsir va ayirboshlash ayniqsa kuchayadi.
MILODDAN AVVALGI I MINGYILLIK BOSHI - O"œrta Osiyoda aholi 4 guruhga ajragan: kohinlar, jangchilar, dehqonlar, hunarmandlar.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Aprel 2008, 15:15:26
MILODDAN AVVALGI I MINGYILLIK BOSHLARI -  temirdan mehnat qurollari yasash imkoniyati paydo bo"œldi.
MILODDAN AVVALGI X-VIII ASRLAR - Amirobod madaniyati.
MILODDAN AVVALGI IX-VIII ASRLAR -  O"œrta Osiyoda temir davri boshlanishi. Eng qadimgi temirdan yasalgan buyumlarning uchrashi. Ko"œchmanchi chorvador qabilalarning ajralib chiqishi.
MILODDAN AVVALGI IX-IV ASRLAR - Burg"œuluk madaniyati.
MILODDAN AVVALGI VII-VI ASRLAR   -  O"œrta Osiyoda  dastlabki temirdan yasalgan buyumlarning topilishi.
MILODDAN AVVALGI VI-V ASRLAR   - Kichik Osiyo shaharlarida yashagan yunonlar yurtimizning aholisi, viloyatlari haqida ma"œlumotlarga ega bo"œlganlar.
MILODDAN AVVALGI 521-518-YILLAR — Shoh Doro I farmoni bilan Erondagi  Kirmonshoh shahri yaqinida qoyatoshga  Behusun bitiklarini  chekilishi.
MILODDAN AVVALGI 490-424-YILLAR - Qadimgi yunon tarixchisi, forslar, yunonlar, misrliklar, skiflar va o"œrta osiyolik xalqlar tarixiga oid  "œTarix" asari muallifi Gerodotning hayot faoliyati. 
MILODDAN AVVALGI V-IV ASRLAR - O"œrta Osiyo xalqlarining yozuvlarini yaratilishi. Xorazm yozuvlari shakllangan.
MILODDAN AVVALGI IV ASR - Qadimgi yunon tarixichisi Ktesiyning hayot faoliyati.
MILODDAN AVVALGI III-II ASRLAR - Sug"œd yozuvi shakllangan.
MILODDAN AVVALGI II ASR OXIRI - I ASR BOSHLARI — Xitoylik tarixchi, "œTarixiy yilnomalar" asarining muallifi Sima Szyangning hayot faoliyati.
MILODDAN AVVALGI I ASR - Qadimgi yunon geografi va tarixichisi, "œGeografiya" asarining muallifi  Strabonning hayot faoliyati. 
MILODDAN AVVALGI I ASRLAR - MILODIY I ASRLAR - O"œzbekistonda ko"œplab tangalar topilishi.
MILODIY I ASR - Qadimgi Rim tarixchisi, "œBuyuk Aleksandr tarixi"  asarining muallifi  Kvint Kursiy Rufning hayot faoliyati.
MILODIY I-IV ASRLAR - Zarafshon va Qashqadaryo vohalarida yaratilgan madaniyat sug"œdiylarning yangi yerlarni o"œzlashtirish faoliyati va sug"œd savdogarlarining Buyuk Ipak yo"œlidagi harakatlari bilan bog"œlangan.
MILODIY 95-175-YILLAR - Qadimgi Rim tarixchisi, "œIskandarning harbiy yurishlari" asarining muallifi  Arrianning hayot faoliyati.
MILODIY 476-YIL — G"œarbiy Rim imperiyasi quladi va qadimgi dunyo tarixi nihoyasiga yetdi.
1675-YIL — Fransus olimi F.Bernye  ilk bor irq tushunchasini qo"œllagan.
XIX ASR — Belgiya, Ispaniya va Germaniyadan  qadimgi odamlarning manzilgohlari topilgan.
1800-YIL — fransus tabiatshunos olimi Jorj Kyuvye fanga sariq, oq va qora irq tushunchasini kiritdi.
1890-1891-YIL - golland shifokori Ye.Dyubua Indoneziyaning Yava orolidan pitekantrop odamini topdi.
1907-YIL — Geydelberg shahri va Mauer qishlog"œidan ehg qadimgi odamning suyaklarini topilishi.
XX ASRNING 2-YARMI — Sharqiy Afrikada insoniyatning dastlabki vakillarining qoldiqlari Olduvoy darasidan, Keniyaning Koobifor, Habashistonning Turkona ko"œli, Omo daryosi sohilidan topilgan.
1938-YIL — Arxeolog Okladnikov Teshiktosh g"œoridan 8-9 yoshli nendertal bolaning suyaklarini topdi. Nendertal bolaning suyaklarini antrapolog M.M. Gerasimov tikladi.
1958-YIL — Fransiyaning Vallon g"œoridan hayvon suyaklari, tosh qurollar va ularning parchalari topilgan.

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Aprel 2008, 15:17:30
Testlar

1. Qadimgi bitiklar bilan qaysi fan shug"œullanadi?
A) numizmatika
B) arxeologiya
S) antropologiya
D) etnografiya
E) epigrafika

2. Qadimgi numizmatika - bu "¦A) tilshunoslik fani
B) tangashunoslik fani
S) qazishmalar fani
D) bitikshunoslik fani
E) urf-odatlarni o"œrganuvchi fani

3. Eng qadimgi shaharlar va davlatlar tashkil topish davrini olimlar nima deb ataydilar?
A) sivilizitsiya
B) diktatura
S) demokratiya
D) respublika
E) monarxiya

4. Dastlabki sivilizitsiya tarixi qayerdan boshlangan edi?
A) Qadimgi Yunoniston
B) Qadimgi Rim
S) O"œrta Osiyo
D) Qadimgi Sharq
E) Krit

5. Qadimgi dunyo tarixi qaysi voqeagacha davom etgan?
A) Garbiy Rim imperiyasini qulahi
B) Sharqiy Rim imperiyasini qulahi
S) Yer yuzida odamning paydo bo"œlishi
D) Eng qadimgi shaharlar va davlatlarni tashkil topish
E) Qadimgi Yunonistonda dastlabki sivilizitsiyasining sakllanishi

6. Qadimgi dunyo tarixi qaysi manbalar asosida o"œrganiladi?
A) arxeologik va antopologik manbalar
B) etnografik va lingvistik
S) numizmatik va yozma manbalar
D) arxeologik va etnografik 
E) arxeologik va yozma manbalar

7. Qadimgi dunyo tarixini o"œrganishda qaysi yozma manbalar katta ahamiyat kasb etadi?
A) O"œrta Osiuo tarixchi va geograflarning asarlari
B) hind va xitoy tarixchi va geograflarning asarlari
S) yunon va rim tarixchi va geograflarning asarlari
D) yunon, rim va xitoy tarixchi va geograflarning asarlari
E) Misr va yapon tarixchi va geograflarning asarlari

8. Qadimgi dunyu tarixi qanday yozma manbalarda o"œz aksini topgan?
A) Qadimgi Sharq, Yuoniston va Rim saroy ayonlari va podsholarining turli yilnomalari, qonunlar majmui, biografiyalarida
B) Qadimgi Sharq saroy ayonlari va podsholarining turli yilnomalari, qonunlar majmui, biografiyalarida
S) Yuoniston saroy ayonlari va podsholarining turli yilnomalari, qonunlar majmui, biografiyalarida
D) Rim saroy ayonlari va podsholarining turli yilnomalari, qonunlar majmui, biografiyalarida
E) Qadimgi Xitoy va Hindiston saroy ayonlari va podsholarining turli yilnomalari, qonunlar majmui, biografiyalarida
 
9. Qadimgi dunyo tarixining yozma manbalarida nimalar haqida hikoya qilinadi?
A) yurishlar va janglar haqida hikoya qilinadi
B) ibodatxonalar, saroylar va qal’alar qurilishi haqida hikoya qilinadi
S) qadimgi fanlar va san’at haqida hikoya qilinadi
D) yurishlar va janglar, ibodatxonalar, saroylar va qal’alar qurilishi, hunarmandchilik va dehqonchilik, qadimgi fanlar va san’at haqida hikoya qilinadi
E)hukmdorlar va sulolalar haqida hikoya qilinadi

10. "œMarhumlar kitobi" va "œPiramidalar matnlari" qaysi xalq tarixi haqida hikoya qiladi?
A) yohudiylar tarixi
B) hindlar tarixi
S) O"œrta Osiyo xalqlari tarixi
D) misrliklar tarixi
E) yunonlar tarixi
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Aprel 2008, 15:20:26
11. Quyida ko"œrsatilgan manbalardan qaysi biri yohudiylar tarixi haqida ma’lumot bradi?
A) "œAvesto"
B) "œBibliya"
S) "œRigveda"
D) "œMarhumlar kitobi"
E) "œPiramidalar matnlari"

12. "œRigvida" — bu "¦A) hindlar tarixidan hikoya qiluvchi yozma manba
B) misrliklar tarixidan hikoya qiluvchi yozma manba
S) yunonlar tarixidan hikoya qiluvchi yozma manba
D) yahudiylar tarixidan hikoya qiluvchi yozma manba
E) xitoylar tarixidan hikoya qiluvchi yozma manba

13. Quyida ko"œrsatilgan manbalardan qaysi biri O"œrta Osiyo xalqlari haqida hikoya qiladi?
A)  "œBibliya"
B) "œRigveda"
S) "œMarhumlar kitobi"
D) "œPiramidalar matnlari"
E) "œAvesto"

14. Yilnomalar — bu "¦
A) urushlarni qayd etib borilishi
B) voqealarni yilma-yil qayd etib borilishi
S) humdorlarni qayd etib borilishi
D) sulolalarni qayd etib borilishi
E) sivilizatsiyalarni qayd etib borilishi

15. Qazishma ishlarini olib boruvchi olimlar nima deb nomlanadi?
A) Arxeolog
B) Antropolog
C) Etnograf
D) Lingvist
E) Numizmat

16. Antropolog olimlar qanday ishlar bilan shug"œullanadi?
A) Qadimgi odamlarning suyaklarini tiklaydi
B) Qadimgi odamlarning yashash joylarini aniqlaydi
C) Qadimgi odamlarning tillarini o"œrganadi
D) Qadimda tangalarni o"œrganadi
E) Qadimgi odamlarning urf-odatlarini o"œrganadi

17. Qadimgi odamlarning urf-odatlarini o"œrganuvchi fan nima deb ataladi?
A) Antropologiya
B) Arxeologiya
C) Etnografiya
D) Lingvistika
E) Numizmatika

18. Qadimgi tillarni o"œrganuvchi olimlar — bu "¦
A) Etnograflar
B) Antropolog
C) Arxeologlar
D) Lingvistlar
E) Epigraflar

19. Quyidagi qaysi javob moddiy manbalarga taaluqli emas?
A) Sopol idishlar
B) Mehnat qurollari
S) Zebi-ziynat buyumlari
D) Qurol-aslahalar
E) Kitoblar

20. O"œzbekiston tarixining eng qadimgi yozma manbasini aniqlang.
A) Behistun yozuvlari
B) Avesto
S) Gerodotning "œTarix" kitobi
D) Stroboning "œGeografiya" asari
E) Sima Szyanning "œTarixiy yilnomalar" asari
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Aprel 2008, 15:27:27
21. Ma"œlumki, fors shohi Doro I o"œzining Behistun bitiklari orqali o"œrta osiyoliklar haqida xabar bergan. Bu yozuvlar yozilgan Behistun qoyalari qayerda joylashgan?
A) Erondagi Kirmonshoh yaqinida
B) Erondagi Tehron shahri yaqinida
S) Iroqdagi Basra shahri yaqinida
D) Iroqdagi Bag"œdod shahri yaqinida
E) Iroqdagi Najaf shahri yaqinida

22. Doro I o"œzi yozdirgan Behistun bitiklari qaysi tillarda yozilgan?
A) fors, arab, bobil
B) fors, bobil, oromiy
S) fors, arab, yunon
D) lotin, fors, bobil
E) fors, bobil, elam

23. Gerodot nechanchi asrda yashab o"œtgan?
A) mil. avv. IV asr
B) mil. avv. V asr
S) mil. avv. VI asr
D) mil. avv. III asr
E) mil. avv. II asr

24. Buyuk yunon tarixchisi Gerodotning mashhur asarini aniqlang.
A) "œGeografiya"
B) "œUmumiy tarix"
S) "œBuyuk Aleksandr tarixi"
D) "œTarixiy yilnomalar"
E) "œAleksandrning harbiy yurishlari"

25. Mil. avv. V-IV asrlarda yashagan tarixchini aniqlang.
A) Ktesiy va Sima Szyan
B) Ksenafont va Strabon
S) Sima Szyan va Gerodot
D) Strabon va Kvint Kursiy Ruf
E) Ktesiy va Ksenafont

26. Strabonning eng mashhur asarini aniqlang.
A) "œGeografiya"
B) "œUmumiy tarix"
S) "œTarix"
D) "œBuyuk Aleksandr tarixi"
E) "œTarixiy yilnomalar"

27. Strabon nechanchi asrda yashab o"œtgan?
A) milodiy I asr oxiri
B) milodiy I asr o"œrtasi
S) milodiy I asr boshi
D) mil. avv. I asr oxiri
E) mil. avv. I asr boshi

28. Quyidagi qaysi asar buyuk xitoy tarixchisi Sima Szyan qalamiga mansub?
A) "œGeografiya"
B) "œUmumiy tarix"
S) "œTarix"
D) "œBuyuk Aleksandr tarixi"
E) "œTarixiy yilnomalar"

29. Mashhur xitoy tarixchisi Sima Szyanning "œTarixiy yilnomalar" nomli asari yurtimiz haqida qanday ma`lumotlarni beradi?
A) yurtimizning qadimgi aholisi haqida ma"œlumotlarni beradi
B) yurtimizning qadimgi davlatlari haqida ma"œlumotlarni beradi
S) yurtimizning tabiati haqida ma"œlumotlarni beradi
D) yurtimizning urf-odatlari haqida ma"œlumotlarni beradi
E)  yurtimizning qadimgi aholisi va davlatlari haqida ma"œlumotlarni beradi 

30. Rim tarixchisi Kvint Kursiy Rufning asarini belgilang.
A) "œGeografiya"
B) "œUmumiy tarix"
S) "œTarix"
D) "œBuyuk Aleksandr tarixi"
E) "œTarixiy yilnomalar"
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Aprel 2008, 15:31:40
31. Rim  tarixchisi Kvint Kursiy Ruf nechanchi asrda yashagan?
A) mil. avv. IV asr
B) mil. avv. V asr
S) mil. avv. VI asr
D) milodiy III asr
E) milodiy I asr

32. Yunon tarixchisi Arrianning yozgan asarini aniqlang.
A) "œGeografiya"
B) "œTarix"
S) "œUmumiy tarix"
D) "œBuyuk Aleksandr tarixi"
E) "œAleksandrning harbiy yurishlari"

33. Yunon tarixchisi Arrian nechanchi asrda yashagan?
A) milodiy I asr
B) milodiy II asr
S) milodiy III asr
D) milodiy IV asr
E) miloddan avvalgi II asr

34. Quyidagi qaysi tarixchilar Makedoniyalik Aleksandrning Markaziy Osiyoga harbiy yurishlari haqidagi ma’lumotlarni beradi?
A) Ksenofont va Ktesiy
B) Kvint Kursiy Ruf va Arrian
S) Gerodot va Strabon
D) Strabon va Kvint Kursiy Ruf
E) Arrian va Sima Szyang

35. "œAvesto", Behistun bitiklari va yunon-rim tarixchilarining asarlarida o`lkamiz haqida qanday ma`lumot beriladi?
A) o"œlkamizda yashagan qadimgi xalqlar, alohida joylar, tog"œlar, daryolar va ko"œllar, afsonaviy qahramonlar va podsholar nomlari, mamlakatimiz xalqlarining turmushi, dini, madaniyati, iqtisodiy va siyosiy tuzumi to"œg"œrisida
B) o"œlkamizda bo"œlib o"œtgan qo"œzg"œlonlar haqida
S) o"œlkamiz madaniyati, san’ati va ilm-fani haqida
D) o"œlkamizning tabiati, qadimgi xalqimizni urf-odatlari haqida
E) o"œlkamiz hukmdorlari, ularning sulolari haqida

36. Qadimgi so"œg"œd yozuvi qaysi asrlarda shakllangan?
A) mil. avv. V-IV asrlarda
B) mil. avv. IV-III asrlarda
S) mil. avv. II-I asrlarda
D) mil. avv. III-II asrlarda
E) mil.avv. VI-V asrlarda

37. O"œzbekiston hududida qadimgi davrga oid topilgan tangalar qaysi asrlarga tegishli?
A) mil. avv. III asr va milodiy I asr
B) mil. avv. II asr va milodiy III asr
S) mil. avv. III asr va milodiy III asr
D) mil. avv. IV asr va milodiy II asr
E) mil. avv. V — III asr

38. O"œlkamiz tarixiga tegishli eng qadimgi yozma yodgorliklar qanday buyumlarga bitilgan?
1) tosh; 2) sopol; 3) papirus; 4) kumush; 5) qog"œoz; 6) yog"œoch; 7) shisha buyumlar; 8) charim buyumlar
A) 1, 2, 3, 7
B) 2, 3, 5, 6, 8
S) 1, 2, 4, 6, 8
D) 1, 2, 4, 6, 7
E) 3, 5, 6, 8

39. Qachondan boshlab Kichik Osiyo shaharlarida yashagan yunonlar yurtimizning aholisi, viloyatlari haqidagi ma"œlumotlarga ega bo"œlganlar?
A) mil. avv. VI-V asrlardan
B) mil. avv. IV-III asrlardan
S) mil. avv. VIII-VII asrlardan
D) mil. avv. VII-VI asrlardan
E) mil. avv. IX-VIII asrlardan

40. Qadimgi yozma manbalarda O"œzbekistonning ayrim viloyatlari qanday nomlar bilan mashhur bo"œlgan?
1) "œIkki daryo oralig`i"; 2) "œMing shahar o`lkasi"; 3) "œYuksak bayroqli  go`zal mamlakat";4) "œQora tuproq yerli o`lka"; 5) "œSaklar mamlakati"; 6) "œBuzoqchalar mamlakati"; 7) "œSayhun va Jayhun oralig`i"; 8) "œSerquyosh o`lka"
A) 1, 2, 5, 8
B) 1, 2, 3, 7,
S) 2, 4, 5, 6
D) 2, 3, 8
E) 1, 3, 5, 7
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Aprel 2008, 15:34:45
41. Qaysi qadimgi dunyo tarixchisi baqtriyaliklar qadimlikda mirsliklar bilan baxslasha oladilar deb xabar qilgan?
A) rimlik tarixchi Pompey Trog
B) yunon tarixchisi Gerodot
S) Xitoy tarixchisi Sim Szyang
D) Rim tarixchisi Kvint Kursiy Ruf
E) yunon tarixchisi Arrian

42. Qachondan boshlab O"œzbekistonning qadimgi aholisi bilan Qadimgi Sharq elatlari o"œrtasida keng madaniy aloqalar boshlagan?
A) mil. avv. III-II mingyillikdan
B) mil. avv. IV mingyillikdan
S) mil. avv. I mingyillik
D) mil. avv. VI-IV asrlardan
E) mil. avv. IX-VIII asrlardan

43. Qaysi asrlardan boshlab Zarafshon va Qashqadaryo vohalarida yaratilgan madaniyat so"œg"œdlarning yangi yerlarni o"œzlashtirish faoliyati va so"œg"œd savdogarlarining Buyuk Ipak yo"œlidagi harakatlar bilan bog"œlangan?
A) mil. avv. I — milodiy II asrlar
B) mil. avv. III-II asrlar
S) mil. avv. II-I asrlar
D) milodiy I-IV asrlar
E) mil. avv. I — milodiy I asrlar

44. Sog"œd tilidagi yozma yodgorliklar Markaziy Osiyo, Sharqiy Turkiston, Pokiston va Mo"œg"œuliston zaminidan topib tekshirilishining sababini aniqlang.
A) Zarafshon va Qashqadaryo vohalarida yaratilgan madaniyat so"œg"œdlarning yangi yerlarni o"œzlashtirish faoliyati va so"œg"œd savdogarlarining Buyuk Ipak yo"œlidagi harakatlar bilan bog"œlanishi
B) Buyuk Ipak yo"œlidagi mamlakatlarda so"œg"œd tlini qo"œllanilishi
S) So"œg"œd olimlarining Sharqiy Turkiston, Pokiston va Mo"œg"œuliston zaminida faoiyat ko"œrsatganliklari
D) Markaziy Osiyo, Sharqiy Turkiston, Pokiston va Mo"œg"œuliston zaminidan ko"œplab ilm toliblarining So"œg"œdiyonada o"œqiganliklari tufayli
E) Buda dinining diyorimizga kirib kelganligi

45. Turmush va mehnat umumiyligi negizida birlashgan eng qadimgi odamlar jamoasi nima deb nomlanadi?
A) matriarxat
B) urug"œ
S) ibtidoiy to"œda
D) patriarxat
E) eng qadimgi urug"œchilik tuzumi

46. Urug"œ - bu "¦
A) birgalikda yashagan va mehnat qilgan, umumiy mehnat qurollari va qurol-yarog"œlarga ega bo"œlgan qarindoshlar jamoasi
B) turmush va mehnat umumiyligi negizida birlashgan eng qadimgi odamlar jamoasi
S) eng qadimgi tuzum rivojidagi bir bosqich bo"œlib, qarindoshlik munosabatlari ona tomonga qarab belgilanib, urug"œ va oila boshlig"œi ayol kishi bo"œlgan davr
D) insoniyat rivojining shunday bosichidirki, unda erkak kishi jamiyat hayotida yetakchi mavqega ega bo"œlib, qarindoshlik munosabatlari ham ota tomonga qarab belgialngan davr
E) insoniyat tarixining barcha mehnat qurollari umumiy bo"œlgan, hamma baravar ishlagan bir davri

47. Insoniyat tarixining barcha mehnat qurollari umumiy bo"œlgan va hamma baravar ishlagan davr nima deb ataladi?
A) matriarxat
B) ibtidoiy to"œda
S) eng qadimgi urug"œchilik tuzumi
D) patriarxat
E) harbiy demokratiya

48. Qarindoshlik munosabatlari ona tomonga qarab belgilanib, urug"œ va oila boshlig"œi ayol kishi bo"œlgan davr qanday nom bilan ataladi?
A) ibtidoiy to"œda
B) patriarxat
S) eng qadimgi urug"œchilik tuzumi
D) harbiy demokratiya
E) matriarxat

49. Erkak kishi jamiyat hayotida yetakchi mavqeiga ega bo"œlib, qarindoshlik munosabatlari ota tomoniga qarab belgilanadigan davr nomini aniqlang.
A) matriarxat
B) harbiy demokratiya
S) eng qadimgi urug"œchilik tuzumi
D) patriarxat
E) ibtidoiy to"œda

50. Eng qadimgi urug"œchilik tuzumi qaysi davrni kelishi bilan nihoyasiga yetdi?
A) harbiy demokratiya
B) matriarxat
S) eneolit
D) patriarxat
E) ibtidoiy to"œda

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Aprel 2008, 15:38:00
51. Ma"œlumki, Eng qadimgi odamlar dastlabki mehnat qurollarini toshdan yasagan. Bunday davrni arxeologlar qaysi nom bilan atashgan?
A) mis-tosh asri
B) paleolit
S) neolit
D) tosh asri
E) mezolit

52. Tosh asri arxeolog olimlar tomonidan necha bosqichga ajratiladi?
A) to"œrtta
B) uchta
S) ikkita
D) beshta
E) yettita

53. Yer yuzidagi odamlar qaysi xususiyatlari bilan hayvonat dunyosidan ajralib turgan?
A) yozishni bilganligi va mehnat quroli bilan ov qilishi bilan
B) turar joylarda istiqomat qilganligi bilan
S) yuz-tuzilishi va ongi bilan
D) qo"œshnichilik jamoalari bilan birlashib yashashi bilan
E) qaddi-qomatini tik tutib yurishi, mehnat qurollarini yasash va ularni ishlatishni bilishi bilan

54. O"œta oddiy tosh qurollari yasashni biladigan eng qadimgi odam suyaklari qoldiqlarini olimlar jahonning qaysi hududlaridan topib tekshirishgan?
1) Janubiy Afrika; 2) Sharqiy Afrikaning Zinj vodiysi; 3) Angliya; 4) Xitoy;5) Avstraliya; 6) Germaniya; 7) Amerika qit"œasi; 8) Farg"œona vodiysi; 9) Yaponiya hududi; 10) Afrikaning Madagaskar oroli; 11) Fransiya; 12) Indoneziyaning Yava oroli.
A) 1, 2, 4, 6, 8, 11, 12
B) 1, 3, 4, 5, 7, 9, 10
S) 1, 2, 5, 6, 8, 9, 12
D) 2, 3, 4, 6, 7, 9, 11, 12
E) 1, 2, 3, 5, 7, 8, 10, 11

55. Avstralopitek suyak qoldiqlarini olimlar qayerdan topib tekshirgan?
A) Sharqiy Afrika
B) Indoneziya
S) Farg"œona vodiysi
D) Germaniya
E) Janubiy Afrika

56. Sharqiy Afrikaning Olduvay darasidan topilgan odam suyak qoldiqlari qanday nomlanadi?
A) Sinantrop
B) Pitekantrop
S) Kromanyon
D) Zinjantrop
E) Neandertal

57. Indoneziyaning Yava orolidan topilgan odam suyak qoldiqlarini olimlar qanday odam suyaklari deb nomlashgan?
A) Zinjantrop
B) Pitekantrop
S) Kromanyon
D) Neandertal
E) Avstrolopitek

58. Sinantrop odam suyak qoldiqlari jahonning qaysi hududidan topib o"œrganilgan?
A) Xitoy
B) Afrika
S) Germaniya
D) Farg"œona
E) Indoneziya

59. Germaniya hudidan qaysi odam suyak qoldiqlari topilgan?
A) Kromanyon
B) Zinjantrop
S) Neandertal
D) Pitekantrop
E) Avstrolipitek

60. Hozirgi qiyofadagi odam suyak qoldiqlari dastlab jahonning qaysi hudidan topib o"œrganilgan?
A) Afrika
B) Fransiya
S) Indoneziya
D) Germaniya
E) Xitoy
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 15 May 2008, 18:01:06
61. O"œta oddiy tosh mehnat qurollari yasashni biladigan eng qadimgi odam nomlarining ketma-ket berilgan javobni aniqlang.
1) Zinjantrop; 2) Avstrolipitek; 3) Neandertal; 4) Pitekantrop; 5) Sinantrop; 6) Kromanyon
A) 1, 2, 4, 5, 3, 6
B) 2, 1, 5, 4, 6, 3
S) 2, 1, 4, 5, 3, 6
D) 4, 1, 2, 5, 3, 6
E) 2, 1, 4, 3, 5, 6

62. Ilk paleolitning dastlabki davrlarida yer yuzida iqlim iliq bo"œlgan kezlarda eng qadimgi odamlar manzilgohlari qayerlarda joylashgan edi?
A) kichkina daryolar va soylar yaqinidagi tepaliklarda 
B) unumdor yerlar va o"œrmonlar atrofida
S) suvli jilg"œalar va soylar atrofida
D) unumdor yerlar va tog"œlarda
E) jarlik va tepaliklarda

63. Eng qadimgi davrda ro"œy bergan buyuk muzlanish davri qaysi davrdan boshlangan?
A) ilk paleolit boshlarida
B) o"œrta paleolit o"œrtalarida
S) ilk paleolit oxirida
D) so"œngi paleolit
E) mezolit

64. Toshdan yasalgan eng qadimiy mehnat qurollari, chopperlar O"œzbekistonning qaysi hududlaridan topib o"œrganilgan?
A) Farg"œona vodiysi va Amudaryo bo"œylaridan
B) Toshkent vohasi va Farg"œona vodiysidan
S) Surhondaryo va Qashqadaryo viloyatlaridan
D) Buxoro va Surhondaryo hududlaridan
E) Toshkent vohasi va Zarafshon bo"œylaridan

65. O"œzbekistondagi qaysi qadimgi manzilgoh qoldiqlari topib  tekshirilganda toshdan yasalgan eng qadimiy mehnat qurollari va chopperlar topilgan?
A) Ko"œlbuloq va Teshiktosh
B) Qo"œshilish va Machay
S) Seleng"œur va Ko"œlbuloq
D) Zarautsoy va Seleng"œur
E) Ko"œlbuloq va Sopollitepa

66. Arxeologiya fanida chopperlar nima?
A) o"œtkir qirrali tog"œ toshlar
B) o"œtkir uchli ixcham dengiz toshlari
S) ildiz kovlash uchun qo"œllanilgan tosh qurol
D) uchi bir tomonga o"œtkirlangan qo"œpol tosh qurol
E) uchi toshdan bo"œlgan yog"œoch dastali ov quroli

67. Quyidagi qaysi mashg"œulotlar eng qadimgi odamlarning o"œzlashtiruvchi xo"œjaligiga mansub?
A) natural xo"œjalik va ovchilik
B) termachilik va ovchilik
S) dehqonchilik va chorvachilik
D) ovchilik va dehqonchilik
E) termachilik va dehqonchilik

68. Ma"œlumki, eng qadimgi odamlar tabiat nimani in"œom etsa, shuni olgan, topgan yeguligi bilan qanoatlangan. Bu qadimgi mashg"œulot nima deb nomlanadi?
A) natural xo"œjalik
B) ishlab chiqaruvchi xo"œjalik
S) o"œzlashtiruvchi xo"œjalik
D) termachilik
E) dehqon xo"œjaligi

69. O"œzbekistondagi qadimgi yodgorlik Teshiktosh g"œoridan qanday buyumlar topilgan?
1) tosh qurollari; 2) sopol buyumlari; 3) hayvon suyaklari; 4) dehqonchilik qurollari; 5) qoyatosh rasmlari; 6) inson suyaklari
A) 1, 2, 5
B) 2, 4, 5
S) 1, 4, 6
D) 1, 3, 6
E) 3, 5

70. O"œzbekistondagi qadimgi madaniy yodgrolik Teshiktosh go"œri nechanchi yilda topib tekshirilgan?
A) 1938-yilda
B) 1935-yilda
S) 1939-yilda
D) 1941-yilda
E) 1937-yilda
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 15 May 2008, 18:02:36
71. O"œzbekistondagi qadimgi Teshiktosh madaniy yodgroligi o"œzining qanday xuxusiyati bilan jahonga mashurdir?
A) ko"œplab turli-xil tosh qurollarining topilishi bilan
B) hayvon suyaklarining topilishi bilan
S) 8-9 yashar neandertal bolaning suyak qoldiqlari topilishi bilan
D) eng qadimgi qoyatosh rasmlarining mavjudligi bilan
E) Sinantropga zamondosh bo"œlgan odam suyaklarining topilishi bilan

72. Quyidagi qaysi O"œzbekistondagi madaniy yodgorlik dastlabki diniy e"œtiqodlar bilan bog"œliq?
A) Seleng"œur
B) Ko"œlbuloq
S) Teshiktosh
D) Obishir
E) Zamonbobo

73. Insonni o"œrab turgan muhitda jonlar va ruhlarning mavjudligiga ishonish fanda nima deb ataladi?
A) animizm
B) fetishizm
S) totemizm
D) magiya
E) ibtidoiy e"œtiqod

74. Ma"œlumki, eng qadimgi odamlar u yoki bu buyumlar omad keltirishiga yoxud balo-qazoni bartaraf etishiga e"œtiqod qilganlar. Bu e"œtiqod fanda qanday nomni olgan?
A) magiya
B) totemizm
S) fetishizm
D) ibtidoiy e"œtiqod
E) animizm

75. Ma"œlumki, eng qadimgi odamlar yil fasllari almashinuvi, momaqaldiroq, bo"œronni qadimgi odamlar ruh mujassamlashgan tabiat kuchlari harakati deb tushuntirganlar. Bunday e"œtiqodlar fanda qanday nomlanadi?
A) totemizm
B) magiya
S) fetishizm
D) ibtidoiy e"œtiqod
E) animizm

76. Ma"œlumki, eng qadimgi odamlarning qoyatosh rasmlarida ov manzaralari tasvirlangan. Buning sababi nimada edi?
A) o"œzlarini yovuz ruhlardan saqlaydi deya ishonishi. 
B) o"œzlarini tajribalarini keyingi avlodlarga qoldirish.
S) ov qiladigan hayvonlarni bir joyga to"œplash maqsadida
D) odamlarning rasmlar bo"œlajak ovda o"œzlariga yordam beradi deya ishonishi.
E) odamlar o"œzaro bir-birlari bilan muloqat qilishlari uchun.

77. Insoniyat tarixida diniy e"œtiqodlar kurtaklari va marhumlar ko"œmilgan eng qadimgi qabrlar qaysi davrda vujudga kelgan?
A) o"œrta paleolit
B) so"œngi paleolit
S) mezolit
D) neolit
E) eneolit

78. Jahonning qaysi hududlaridan dastlabki va eng qadimiy qoyatosh rasmlari topilgan?
1) Ispaniya; 2) Fransiya; 3) Afrika; 4) Boshqirdiston; 5) Angliya; 6) Germaniya
A) 2, 3, 6
B) 3, 4, 5
S) 1, 3, 5
D) 1, 2, 4
E) 2, 4, 6

79. Jahonning qaysi yodgorliklaridan eng qadimgi qoyatosh rasmlari topilgan?
1) Geydelberg; 2) Altamir; 3) Lasko; 4) Zarautsoy; 5) Kapovaya; 6) Moxenjodaro
A) 1, 4, 6
B) 2, 3, 5
S) 2, 4, 6
D) 1, 3, 5, 6
E) 3, 4, 6

80. Eng qadimgi odamlarning tasviriy san"œati rivojiga asos bo"œlib xizmat qilgan omilni aniqlang.
A) odamning ov vaqtida olgan taassurotlari
B) odamlar rasm orqali o"œzaro bir-birlari bilan muloqat qilishlari.
S) odamlarning rasmlar bo"œlajak ovda o"œzlariga yordam beradi deya ishonishi
D) odamning yovuz ruhlardan saqlashga intilishi.
E) odamning o"œzini qurshab turgan tevarak dunyoni tushunishga intilishi
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 15 May 2008, 18:04:31
81. So"œnggi paleolit davri qaysi yillarni o"œz ichiga oladi?
A) mil. avv. 100-40 mingyillik
B) mil. avv. 40-12 mingyillik
S) mil. avv. 12-7 mingyillik
D) mil. avv. 6-4 mingyillik
E) mil. avv. 3-2 mingyillik

82. So"œnggi paleolit davrida qanday odamlar yashagan?
A) pitekantroplar
B) sinantroplar
S) neandertallar
D) kromanyonlar
E) zinjantroplar

83. So"œnggi paleolit davrida yashagan odam manzilgohlari O"œzbekitonning qaysi hududlaridan topilgan?
A) Farg"œona va Surhondaryo hududlaridan
B) Samarqand, Qashqadaryo va Surhondaryo hududlaridan
S) Surhondaryo va Qashqadaryo hududlaridan
D) Toshkent, Qashqadaryo va Buxoro hududlaridan
E) Samarqand, Farg"œona va Toshkent hududlaridan

84. Qachondan boshlab odamlar kesuvchi, arralovchi, parmalovchi mehnat qurollaridan yasaydigan bo"œlishgan?
A) 25-30 ming yil avval
B) 7-12 ming yil avval
S) 12-16 ming yil avval
D) 5-6 ming yil avval
E) 20-25 ming yil avval

85. Odamlar tosh asrining qaysi davridan boshlab taqinchoqlar — munchoqlar, tumorlar va uzuklar yasay boshladilar?
A) ilk paleolit
B) o"œrta paleolit
S) so"œngi paleolit
D) mezolit
E) neolit

86. Qaysi davrda odamlar urug"œ jamoasiga birlashdilar?
A) so"œngi paleolit
B) mezolit
S) neolit
D) eneolit
E) bronza

87. Qabila qay tariqa shakllangan?
A) har joyda yashab turgan bir qancha oilalardan tashkil topgan.
B) bir joyda yashab turgan qo"œshni urug"œlardan tashkil topgan.
S) turli joyda yashab bir tilda gaplashuvchi urug"œlardan tashkil topgan.
D) bir joyda yashab turgan bir qancha urug"œlardan tashkil topgan.
E) bir joyda yashab turgan bir qancha oilalardan tashkil topgan.

88. So"œnggi paleolit davri odamlarining muhim ixtirosini ko"œrsating.
A) mikrolit qurollarning paydo bo"œlishi
B) o"œq-yoyni kashf etilishi
S) hunarmandchilikka asos solinishi
D) dehqonchilik va chorvachilikni kashf etilishi
E) turar joylarni qurilishi

89. Ma’lumki, odamlar so"œnggi paleolitda sun’iy tarzda olov hosil qilishni o"œrganib olgan edi. Odam olovni qay tarzda hosil qilgan?
A) yog"œochni bir-biriga ishqalash orqali
B) chaqmoqtoshni bir-biriga urish orqali
S) vulqon yoki chaqmoq chaqishi natijasida
D) yog"œochni bir-biriga ishqalash va chaqmoqtoshni bir-biriga urish orqali
E) yonuvchi moddalarni qo"œllashi orqali
 
90. Mezolit davri qaysi yillarni o"œz ichiga oladi?
A) mil. avv. 100-40 mingyilliklarni
B) mil. avv. 40-12 mingyilliklarni
S) mil. avv. 12-7 mingyilliklarni
D) mil. avv. 6-4 mingyilliklarni
E) mil. avv. 3-2 mingyilliklarni
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 15 May 2008, 18:05:28
91. Qaysi davrni boshlanishi bilan Muzlik davri poyoniga yetdi?
A) Paleolit
B) Mezolit
S) Neolit
D) Eneolit
E) Bronza
 
92. Inson o"œq-yoyni qaysi davrda kashf qilgan?
A) Mezolit davrida
B) Neolit davrida
S) Paleolit davrida
D) Eneolit davrida
E) Bronza davrida

93. Insonning qaysi kashfiyoti qadimgi davrda odam ixtiyorida chopqir hayvonlar va qushlarni ovlash imkoniyati yaratdi.
A) to"œrni kashf etilishi
B) mikrolitni kashf etilishi 
S) nayzani kashf etilishi
D) o"œq-yoyni kashf etilishi
E) havonlarni hydab ov qilish

94. Qaysi davrda inson tomonidan hayvonlar qo"œlga o"œrgatila boshlandi?
A) Mezolit davrida
B) Neolit davrida
S) Paleolit davrida
D) Eneolit davrida
E) Bronza davrida

95. Qaysi davrda tiriklayin tutib olingan hayvonarni odamlar o"œldirmasdan yegulik zahirasi sifatida saqlab qo"œyadigan bo"œlishdi?
A) Mezolit davrida
B) Neolit davrida
S) Paleolit davrida
D) Eneolit davrida
E) Bronza davrida

96. Mezolit davri oxirida "¦
A) inson hayvonlarni qo"œlga o"œrgata boshladi, ibtidoiy ziroatchilik va chorvachilik vujudga keldi
B) o"œq-yoy kashf etildi
S) sopol buyumlarni ishlab chiqarishga o"œtildi
D) ishlab chiqaruvchi xo"œjalikka o"œtildi
E) turar joylar qurildi

97. Mezolit davriga oid O"œzbekistondagi manzilgohlarni aniqlang.
A) Obishir, Qo"œshilish, Jarqo"œton
B) Teshiktosh, Ko"œlbuloq
S) Zamonbobo, Sopollitepa, Jarqo"œton
D) Samarqand, Ko"œlbuloq
E) Obishir, Qo"œshilish, Machay

98. Mezolit davriga oid manzilgohlar qaysi hududlarda ko"œplab uchraydi?
A) Farg"œona vodiysining tog"œoldi va tog"œliq tumanlarida hamda O"œzbekistonning shimolida
B) Qashqadaryo vodiysining tog"œoldi va tog"œliq tumanlarida hamda O"œzbekistonning g"œarbida
S) Farg"œona vodiysining tog"œoldi va tog"œliq tumanlarida hamda O"œzbekistonning janubida
D) Zarafshon vodiysining tog"œoldi va tog"œliq tumanlarida hamda O"œzbekistonning janubida
E) Zarafshon va Farg"œona vodiysining tog"œoldi va tog"œliq tumanlarida hamda O"œzbekistonning janubida

99. Qaysi davrdan boshlab Amudaryo va Sirdaryo qirg"œoqlari, O"œzbekiston hududidagi ko"œllar va daryolar sohili ovchilari va baliqchilari maskanlariga aylanadi?
A) Paleolit davridan
B) Mezolit davridan
S) Neolit davridan
D) Eneolit davridan
E) Bronza davridan
 
100. Qaysi davrda ibtidoiy ziroatchilik va chorvachilik vujudga keldi?
A) Eneolit davri oxirida
B) Tosh davri oxirida
S) Mezolit davri oxirida
D) Neolit davri oxirida
E) Bronza davri oxirida
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 15 May 2008, 18:06:14
101. Ibtidoiy ziroatchilik va chorvachilik dastlab qayerda paydo bo"œlgan?
A) Old Osiyo
B) Yaqin Sharq
S) Janubiy-Sharqiy Osiyo
D) O"œrta Osiyo
E) Kavkazorti
102. Quyidagi qaysi mashg"œulot ishlab chiqaruvchi xo"œjalikka taaluqli?
A) ziroatchilik va termachilik
B) chorvachilik va ovchilik
S) termachilik va ovchilik
D) ziroatchilik va chorvachilik
E) baliqchilik, ziroatchilik va chorvachilik
 
103. O"œrta Osiyoda neolit davri qaysi yillarni o"œz ichiga oladi?
A) mil. avv. 100-40 mingyilliklarni
B) mil. avv. 40-12 mingyilliklarni
S) mil. avv. 12-7 mingyilliklarni
D) mil. avv. 6-4 mingyilliklarni
E) mil. avv. 3-2 mingyilliklarni

104. Arxeologlar neolit davrini boshlanishini qaysi voqea bilan belgilaydilar?
A) sopol idishlar yasashni kashf etilishi bilan
B) ziroatchilik va chorvachilikka o"œtilishi bilan
S) doimiy turar joylar qura boshlanishi bilan
D) mikrolit qurollar yasashni qo"œllay boshlashlari bilan
E) paxsa imoratlar qurish boshlanishi bilan

105. Mezolit va neolit davrida odam "¦
A) mikrolitlar yasashni organib oldi.
B) toshga ishlov berishning silliqlash, arralash, sirlash va teshikchalar parmalashni o"œrganib oldi.
S) mikrolitlar yasashni, toshga ishlov berishning silliqlash, arralash, sirlash va teshikchalar parmalashni o"œrganib oldi.
D) paxsa imoratlar qurishni o"œrganib oldi.
E) o"œtroq turmush-tarziga o"œtdi.

106. Qaysi davrda aksariyat qabilalar o"œtroq turmush-tarziga o"œtib doimiy turar-joylar qura boshlagan?
A) Paleolit davrida
B) Mezolit davrida
S) Neolit davrida
D) Eneolit davrida
E) Bronza davrida
 
107. Paxsa imoratlar qurish qaysi davrdan boshlangan?
A) Qadimgi tosh davridan
B) O"œrta tosh davridan
S) Yangi tosh davridan
D) Mis-tosh davridan
E) Jez davridan
 
108. Neolit davrida hunarmandchilik rivojiga zamin yaratgan omilni aniqlang.
A) toshga ishlov berishning silliqlash, arralash, sirlash va teshikchalar parmalashni o"œrganib olishi.
B) paxsa imoratlar qurishni o"œrganib olishi.
S) sopol idishlar yasashni o"œrganib olishi.
D) ziroatchilik va chorvachilikka o"œtilishi.
E) o"œtroq turmush tarziga o"œtilishi.

109. Ishlab chiqaruvchi xo"œjalik - bu "¦
A) termachilik va ovchilikdir.
B) ziroatchilik va chorvachilikdir.
S) baliqchilik va ovchilikdir.
D) ziroatchilik va termachilikdir.
E) chorvachilik va ovchilikdir.

110. O"œrta Osiyoning janubiy viloyatlarida aholi qachondan boshlab ziroatchilikka o"œtgan?
A) miloddan avvalgi II-I mingyilliklar boshlaridan
B) miloddan avvalgi III-II mingyilliklar boshlaridan
S) miloddan avvalgi IV-III mingyilliklar boshlaridan
D) miloddan avvalgi VI-IV mingyilliklar boshlaridan
E) miloddan avvalgi VI-V mingyilliklar boshlaridan
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 15 May 2008, 18:14:25
111. Miloddan avvalgi VI-V mingyilliklar boshlarida O"œrta Osiyoning markaziy va shimoliy o"œlkalarida aholi qanday mashg"œulot bilan shug"œullangan?
A) chorvachilik va ovchilik bilan.
B) ziroatchilik va chorvachilik bilan.
S) ovchilik va baliqchilik bilan
D) termachilik va ovchilik bilan.
E) chorvachilik va baliqchilik bilan.

112. Ma’lumki, ziroatchilik termachilikdan boshlangan. Chorvachilik esa "¦
A) doimiy turar joylar qura boshlanishidan kelib chiqqan.
B) o"œtroq turmush tarziga o"œtilishidan kelib chiqqan.
S) hayvonarni qo"œlga o"œrgatishdan kelib chiqqan.
D) ovchilik qilishdan kelib chiqqan.
E) ovchilik qilish va hayvonarni qo"œlga o"œrgatishdan kelib chiqqan.

113. Loydan ishlangan va olovda pishirigan idishlar yasash sohasi nima deb atalgan?
A) sopolchilik
B) xumsozlik
S) kulolchilik
D) sopolchilik va kulolchilik
E) kulolchilik va xumsozlik
 
114. Tolalar va jundan kiyim-kechak tayorlash tarmog"œi — bu "¦ 
A) to"œquvchilik
B) tikuvchilik
S) hunarmandchilik
D) keramika
E) ziroatchilik

115. Neolit davri oxirida odamlar ixtiro va kashfiyotlar orasida eng buyuklaridan birini aniqlang.
A) kulolchilikning kashf etilishi
B) to"œqimachilikning vujudga kelishi
S) g"œildirakni kashf etilishi
D) mikrolit qurollarining vujudga kelishi
E) misdan foydalanish

116. Eneolit — bu "¦
A) qadimgi tosh asri
B) yangi tosh asri
S) mis-tosh davri
D) o"œrta tosh asri
E) boltalar asri

117. Eneolit davri qaysi mingyilliklarni o"œz ichiga oladi?
A) mil. avv. XII-VII mingyilliklar
B) mil. avv. VI-IV mingyilliklar
S) mil. avv. IV-III mingyilliklar
D) mil. avv. III-II mingyilliklar
E) mil. avv. I mingyillik

118. Qadimgi davrda nima sababdan misdan yasalgan qurollar keng tarqalmagan edi?
A) juda kam miqdorda bo"œlganligi uchun.
B) faqat zeb-ziynat buyumlari tayyorlanganligi uchun.
S) temirdan yasalgan qurollar keng tarqalganligi uchun.
D) mustahkam bo"œlmaganligi uchun.
E) juda kam miqdorda bo"œlganligi uchun misdan faqat zeb-ziynat buyumlar tayyorlangan.

119. Bronza qaysi metallar qorishmasidan tayyorlanadi?
A) mis, qo"œrg"œoshin, temir
B) qalay va mis
S) kumush, mis, qo"œrg"œoshin
D) mis, temir, kumush
E) mis, qalay, qorg"œoshin

120. Mil. avv. IV mingyillikda sodir bo"œlgan voqealarni belgilang.
1) xom g"œishtdan ko"œp xonali uylar qurila boshladi
2) g"œildirak kashf etildi
3) O"œrta Osiyo janubida sug"œorma dehqonchilik vujudga keldi
4) idishlarni pishirish uchun kulolchilik xumdonlaridan foydanila boshlandi
5) kulolchilik vujudga keldi
6) sopol idishlar hayvonlar naqshi bilan bezatila boshlandi
7) bronzadan mehnat qurollari yasala boshlandi
8) dehqonchilikdan chorvachilik ajralib chiqdi
9) Qadimgi Sharqda ilk shaharlar vujudga keldi
A) 1, 2, 5, 7
B) 1, 3, 4, 6, 9
S) 2, 3, 5, 8
D) 1, 3, 5, 7, 9
E) 2, 4, 6, 8, 9
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 15 May 2008, 18:15:06
121. Qachondan boshlab bronza mehnat qurollari, qurol-yaroqlar va zebi-ziynat tayyorlashda ishlatiluvchi asosiy xom-ashyo bo"œlib qoldi?
A) mil. avv. III mingyillik boshlaridan
B) mil. avv. III migyillik o"œrtalaridan
S) mil. avv. II mingyillikdan
D) mil. avv. II mingyillik oxirlaridan
E) mil. avv. IV mingyillik oxirlaridan

122. Odamlar ixtiyorida ortiqcha qishloq xo"œjaligi mahsulotlarining vujudga kelishi sababini aniqlang.
A) mehnat qurollarining bronzadan yasalganligi.
B) hunarmandchilikning dehqonchilikdan ajralib chiqqanligi.
S) ziroatchilik va chorvachiliknng vujudga kelishi.
D) mehnat qurollarining temirdan yasalganligi.
E) odamlarni o"œtroq turmush tarziga o"œtishi.

123. Qaysi davrda chorvachilik dehqonchilikdan ajralib chiqdi?
A) Mezolit davri
B) Neolit davri
S) Eneolit davri
D) Bronza davri
E) Temir davri

124. Nima sababdan chorvachilik dehqonchilikdan ajralib chiqdi?
A) odamlarni o"œtroq turmush tarziga o"œtishi.
B) ortiqcha mahsulotlarning vujudga kelishi
S) mehnat qurollarining temirdan yasalganligi.
D) patriarxat davrini boshlanishi.
E) odamlarni o"œtroq turmushtarziga o"œtishi.

125. Ma"œlumki, bronza davrida O"œrta Osiyo janubida dehqonchilik, shimolida esa "¦
A) baliqchilik rivojlandi
B) ovchilik rivojlandi
S) kulolchilik
D) chorvachilik rivojlandi
E) termachilik

126. Qaysi davrdan boshlab patriarxat davri boshlangan?
A) mil. avv. III mingyillik boshlaridan
B) mil. avv. III migyillik o"œrtalaridan
S) mil. avv. II mingyillikdan
D) Mil.avv. III mingyillikda o"œrtalarida
E) mil. avv. IV mingyillik oxirlaridan

127. Ota tomonidan yaqin qarindoshlarni bir necha avlodlaridan tashkil topan qarindoshlar jamoasi nima deb ataladi?
A) matriarxat oila
B) patriarxal oila
S) urug"œ
D) ibtidoiy to"œda
E) urug"œ jamoasi

128. O"œrta Osiyodagi bronza davri dehqonlarining manzilgohlarini aniqlang.
1) Zamonbobo; 2) Oltintepa; 3) Ko"œlbuloq; 4) Oltintepa; 5) Namozgoh; 6) Machay
7) Qo"œshilish; 8) Sarazm; 9) Zarautsoy; 10) Sopollitepa; 11) Kaltaminor; 12) Jarqo"œton
A) 1, 2, 5, 8, 10, 12
B) 1, 3, 7, 11, 12
S) 2, 4, 5, 8, 10, 12
D) 1, 3, 6, 7, 9, 11
E) 2, 3, 5, 7, 8

129. O"œzbekiston hududidagi mil. avv. II mingyillikka oid dehqonchilik va chorvachilik manzilgohlarini ko"œrsating.
1) Zamonbobo; 2) Zarautsoy; 3) Oltintepa; 4) Sopollitepa; 5) Kaltaminor; 6) Jarqo"œton
A) 2, 4, 6
B) 1, 3, 5
S) 2, 3, 6
D) 3, 4, 5
E) 1, 4, 6

130. Zamonbobo manzilgohi O"œzbekistonning qaysi hududidan topib o"œrganilgan?
A) Buxoro viloyati
B) Samarqand viloyati
S) Surxondaryo viloyati
D) Qashqadaryo viloyati
E) Farg"œona vodiysi
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 15 May 2008, 18:15:41
131. Surhondaryodan topib o"œrganilgan bronza davrida oid manzilgohlarni aniqlang?
A) Oltintepa va Zarautsoy
B) Sopollitepa va Kaltaminor
S) Jarqo"œton va Namozgoh
D)  Zamonbobo va Sopollitepa
E) Sopollitepa va Jarqo"œton

132. Quyidagi qaysi manzilgohdan bug"œdoy, arpa saqlangan yirik-yirik xummlar topib o"œrganilgan?
A) Zamonbobo
B) Jarqo"œton
S) Sopollitepa
D) Oltintepa
E) Sarazm

133. O"œzbekistondagi qaysi madaniy yodgorlikdan ilk ibodatxona qoldiqlari topib o"œrganilgan?
A) Zamonbobo
B) Jarqo"œton
S) Sopollitepa
D) Oltintepa
E) Sarazm

134. O"œzbekistondagi mazilgohlardan qay birida shaharning ilk alomatlari ko"œzga tashlandi?
A) Oltintepa
B) Sopollitepa
S) Sarazm
D) Zamonbobo
E) Jarqo"œton

135. Qaysi davrda odamlar kulolchilik charxi va g"œildirakni kashf qildilar?
A) Mezolit davrida
B) Neolit davrida
S) Eneolit davrida
D) Bronza davrida
E) Temir davrida

136. Bronza davrida quyidagi ko"œrsatilgan kashfiyotlardan qaysilari yuz bergan?
1) g"œildirak ixtiro qilindi; 2) kulolchilik vujudga keldi; 3) o"œq-yoy kashf etildi; 4) kulolchilik charxi ixtiro qilindi; 5) nayza kashf qilindi; 6) arava kashf qilindi
A) 1, 4, 6
B) 2, 4, 6
S) 1, 3, 5
D) 1, 2, 6
E) 2, 3, 4, 6

137. Temirdan mehnat qurollari yasash imkoniyati qachondan paydo bo"œldi?
A) mil. avv. II mingyillikning o"œrtalarida
B) mil. avv. I mingyillikning oxirlarida
S) mil. avv. III mingyillikda
D) mil. avv. I mingyillik boshlarida
E) mil. avv. II mingyillikning birinchi choragida

138. Temir necha gradusda eriydi?
A) 12000C
B) 15000C
S) 14000C
D) 16000C
E) 13000C

139. Temir qadimda odamlar foydalangan qaysi metallarga nisbatan qattiqroq bo"œlgan?
A) kumush va qalaydan
B) mis va bronzadan
S) bronza va kumushdan
D) qalay va qo"œrg"œoshindan
E) qo"œrg"œoshin va misdan

140. Temirdan birinchi bo"œlib kimlar foydalangan?
A) xettlar
B) yunonlar
S) forslar
D) rimliklar
E) yahudiylar
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 15 May 2008, 18:16:22
141. Temirdan qachondan boshlab foydalana boshlaganlar?
A) miloddan avvalgi IX-VIII asrlardan
B) miloddan avvalgi XI-IX asrlardan
S) miloddan avvalgi XIV-XIII asrlardan
D) miloddan avvalgi XII-XI asrlardan
E) miloddan avvalgi X-IX asrlardan

142. Temirdan tayyorlangan zeb-ziynat buyumlar qaysi yodgorliklardan topilgan?
A) Zamonbobo va Sapollitepadan
B) Moxenjodoro va Xarappadan
S) Ispaniyadagi Altamir va Fransiyadagi Lasko g"œorlaridan
D) Falastindagi Iyerixon va Persopoldan
E) Tutanxamon maqbarasi va Kavkazdagi Maykop qo"œrg"œonidan

143. Qadimda qaysi omil dehqonchilik texnikasi rivojiga ta’sir o"œtkazdi?
A) patriarxat davrini boshlanishi.
B) odamlarni o"œtroq turmush tarziga o"œtishi.
S) ziroatchilik va chorvachilikning vujudga kelishi.
D) mehnat qurollarining temirdan yasalishi
E) chorvachilikning dehqonchilikdan ajralib chiqiishi

144. Katta-katta maydonlarda ziroatchilikni rivojlantirishga imkon yaratib bergan omilni aniqlang.
A) odamlarni o"œtroq turmush tarziga o"œtishi.
B) O"œrta Osiyoda sug"œorma dehqonchilikning vujudga kelishi
S) temir uchli omochlar, temir boltalar va omohlarning paydo bo"œlishi
D) suv tegirmoni, chig"œir va charxpalaklarning kashf etilishi
E) aholini gavjumlashuvi

145. O"œrta Osiydan topilgan eng qadimgi temirdan yasalgan buyumlar qaysi asrlarga oid?
A) miloddan avvalgi IX-VIII asrlar
B) miloddan avvalgi VIII-VII asrlar
S) miloddan avvalgi X-IX asrlar
D) miloddan avvalgi  XI-X asrlar
E) miloddan avvalgi  VII-VI asrlar

146. Qanday omil qadimda mehnat unumdorligini oshishiga zamin yaratib berdi?
A) davlatning vujudga kelishi
B) o"œtroq turmush tarziga o"œtish
S) temir qurollarning keng tarqalishi
D) jez qurollarining keng tarqalishi
E) hududiy qo"œshnichilik jamoasiga o"œtilishi

147. Temir davrida urug"œ jamoasi o"œrnini qanday jamoa egallay boshladi?
A) patriarxat
B) alohida tumanlar
S) qabilalar ittifoqi
D) qabila
E) hududiy qo"œshnichilik jamoasi

148. Miloddan avvalgi I mingyillik boshlarida o"œrta Osiyoda mavjud bo"œlgan to"œrt guruhning ketma-ketlik bilan berilgan qatorni aniqlang.
A) Aslzodalar-jangchilar-dehqonlar-hunarmandlar
B) Kohinlar-jangchilar-dehqonlar-chorvadorlar
S) Kohinlar-zadoganlar-jangchilar-dehqonlar-hunarmandlar
D) Kohinlar-jangchilar-dehqonlar-hunarmandlar
E) Kohinlar-hokimlar-dehqonlar-hunarmandlar

149. Qadimgi davrning ijtimoiy tuzum taraqqiyotining ketma-ketlik bilan berilgan qatorni aniqlang.
A) Xalq yig"œlishi-qabila-qabilalar ittifoqi-davlat
B) Oqsoqollar kengashi-xalq yig"œlishi- qabila-qabilalar ittifoqi-davlat
S) Urug"œ-urug"œ jamoasi-hududiy qo"œshnichilik jamoasi-alohida tumanlar-viloyatlarning hukmdorlarlari 
D) Oqsoqollar kengashi-xalq yig"œlishi-alohida tumanlar-viloyatlarning hukmdorlarlari
E) Urug"œ-urug"œ jamoasi-hududiy qo"œshnichilik jamoasi-qabila-qabilalar ittifoqi-davlat.

150. Ilk davlatchilikka o"œtish davrida qabilaga harbiy sardrlar boshchilik qilgan boshqaruv shakli nima deb atalgan?
A) respublika
B) monarxiya
S) harbiy demokratiya
D) demokratiya
E) oqsoqollar kengashi
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 15 May 2008, 18:17:46
151. "œAvesto"da O`rta Osiyo jamiyatining negizi nima deb ataladi?
A) "œDah`ya"
B) "œNmana"
S) "œVis"
D) "œZantu"
E) "œVarzana"

152. Bir necha patriarxal oilalar urug"œ jamosini tashkil qilgan. Bu urug"œ jamoasi "œAvesto"da nima deb atalgan?
A) "œVis"
B) "œVarzana"
S) "œZantu"
D) "œNmana"
E) "œDah`ya"

153. "œAvesto"da hududiy qo`shnichilik jamoasi nima deb atagan?
A) "œNmana"
B) "œDah`ya"
S) "œVarzana"
D) "œVis"
E) "œZantu"

154. "œAvesto"da "œzantu" — bu "¦
A) urug"œ jamosi
B) qabilalar ittifoqi
S) hududiy qo"œshnichilik jamoasi
D) qabila
E) patriarxal oila

155. "Dah’ya" - bu "¦
A) hududiy qo"œshnichilik jamoasi
B) qabilalar ittifoqi
S) patriarxal oila
D) qabila
E) urug"œ jamosi

156. "œAvesto"ga ko`ra, jamiyatni idora qilishning qanday tizimi mavjud bo`lgan?
A) Oqsoqollar kengashi
B) Respublika
S) Xalq yig"œlishi
D) Urug"œ-urug"œ jamoasi-hududiy qo"œshnichilik jamoasi-qabila-qabilalar ittifoqi-davlat
E) Oqsoqollar kengashi-xalq yig"œlishi-alohida tumanlar-viloyatlarning hukmdorlarlari.

157. Xo"œjalikning ishlab chiqaruvchi shakllari to"œg"œri ko"œrsatilgan qatorni belgilang.
A) hunarmandchilik va termachilik
B) termachilik va ovchilik
S) dehqonchilik va chorvachilik
D) dehqonchilik va termachilik
E) bog"œdorchilik va chorvachilik

158. Eng qadimgi dehqonchilik manzilgohini belgilang.
A) Iyerixon
B) Chaqmoqli
S) Zamonbobo
D) Oltintepa
E) Namozgoh

159. Iyerixon manzilgohi qayerdan topilgan?
A) Suriya
B) Finikiya
S) Eron
D) Falastin
E) Bobil

160. Xo"œjalikning ishlab chiqaruvchi shakllari qachon va qayerda dastlab vujudga kelgan?
A) bundan 9-10 ming yil avval; Janubiy-G"œarbiy Osiyoda
B) bundan 10-11 ming yil avval; Old Osiyoda
S) bundan 11-12 ming yil avval; O"œrta Osiyoda
D) bundan 12-13 ming yil avval; Kavkazortida
E) bundan 14-15 ming yil avval; Shioliy Afrikada
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 15 May 2008, 18:19:38
161. Kichik Osiyo, Misr, Bobil, Kavkazorti, Eron va O"œrta Osiyoda dehqonchilik tarqalishiga sabab bo"œlgan omilni aniqlang.
A) yangi suv manbalari va serhosil yerlarni izlash
B) temirni xo"œjalikda qo"œllanilishi
S) ko"œchmanchi qabilalarni doimiy hujumi
D) davlatlarni vujudga kelishi
E) aholi o"œrtasidagi doimiy muloqat
 
162. Ilk to"œqnashuvlar — kichik urushlar qadimda kimlar o"œrtasida va nima sababdan kelib chiqardi?
A) qabilalar o"œrtasida hududlar uchun
B) dehqonlar va hunarmandlar o"œrtasida soz yerlar ustida
S) choponlar va dehqonlar o"œrtasida suv manbalari va soz yerlar ustida
D) choponlar va hunarmandlar o"œrtasida soz yerlar ustida
E) kuchli davlatlarning o"œz ta’sirini o"œtkazishi
    
163. Ilk sivilizatsiya davrida aholining aralashib, ittifoqlarga uyushishiga qanday omillar o"œz ta"œsirini ko"œrsatgan?
A) ishlab chiqaruvchi xo"œjalik shakllari
B) qurilish va hunarmandchilik rivojlanishi
S) xo"œjalik hayotiga rahbarlik qiluvchi oqsoqollar ajralib chiqishi
D) davlatlarning vujudga kelishi
E) dushmanlardan himoyalanish hamda o"œzga hududni egallab olish zarurati
164. Ilk sivilizatsiyaning vujudga kelish davrida diniy marosimlar kim tomonidan ado etilardi?
A) rohib
B) kohin
S) monastir
D) cherkov
E) yepeskop

165. Odamlar belgilangan qonunlarga rioya qilib yashagan shaharlar va davlatlar rivojlangan davrda moddiy va ma"œnaviy madaniyatning ancha yuksak darajasi fanda qanday nom bilan ataladi?
A) progres
B) demokratiya
S) sivilizatsiya
D) respublika
E) monarxiya

166. Quyidagi qaysi sohalarning yuqori darajasi qadimgi davrdagi ilk sivilizatsiyalarga xosdir?
1) hunarmandchilik; 2) qurilish; 3) shaharsozlik; 4) arxitektura; 5) davlatchilik; 6) ayirboshlash
7) kemasozlik; 8) savdo sotiq.
A)  2, 3, 4, 6, 8
B) 1, 3, 5, 7
S) 1, 2, 3, 5, 6
D) 1, 2, 4, 6, 8
E) 1, 3, 5, 6, 8
167. Ilk sivilizatsiyalar qanday joylarda vujudga keldi?
A) savdo-sotiq rivojlangan joylarda
B) unumdor va hosildor tuproq yerlarida
S) chorvachilikka xos yaylovlarda
D) sug"œorish inshootlari qurish zarur bo"œlgan joylarda
E) hunarmandchilik taraqqiy etgan joylarda

168. Quyidagi qaysi hududlar qadimgi tuzumda eng dastlabki sivilizatsiya markazlari bo"œlgan?
1) Nil daryosi vodiysi; 2) Apennin yarimoroli; 3) Periney yarimoroli; 4) Dajla va Frot daryolari oralig"œI; 5) Sirdayo va Amudaryo vodiylari; 6) Kavkazorti
A) 1, 2, 3, 4, 5, 6
B) 1, 4, 5
S) 1, 2, 6
D) 2, 3, 5
E) 4, 5, 6

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 May 2008, 17:52:04
 
II bo"œlim. Qаdimgi Shаrq va o"œrta osiyo

Qаdimgi Misr

Jahon tarixidagi ilk davlatlar dehqonchilik va chorvachilik kabi ishlab chiqaruvchi xo‘jaliklar paydo bo‘lgan joylarda shakllandi. Ming yillar davomida faqat termachilik va ovchilik hisobiga yashab kelgan, dehqonchilikni bilmagan ko‘pgina qabila va ellatlar davlatchilik bosqichiga ko‘tarila olmadilar.
Dehqon o‘z mehnati bilan ovchi qo‘lga kiritadigan o‘ljaga qaraganda ko‘proq mahsulot ishlab chiqaradi. Dehqonchilik odamlarni o‘troq hayot kechirishga, hunarmandchilikning shakllanishiga, mahsulot ayirboshlash va savdo-sotiqqa asos soldi.
Eng qadimgi davlat miloddan avvalgi 4-ming yillikda Ikki daryo oralig‘i va Misrda paydo bo‘ldi. Bundan 10 ming yillar ilgari bu yerda dehqonchilik va chorvachilikka o‘tish boshlandi. Asta sekinlik bilan dehqonchilik bu yerdan qo‘shni hududlar (Kavkazorti, Eron, O‘rta Osiyo, Hindiston, Xitoy)ga tarqaladi. Mil av.3-2 ming yillikdayoq Qadimgi Sharq aholisi o‘rtasida zich tarixiy madaniy aloqalar mavjud edi.
Qаdimgi Misr Аfrikаning shimоliy-shаrqidа, Nil dаryosining tоshqinidаn hоsil bo"œlаdigаn sеrunum vоhаdа mil.аvv. 6-5 mingyilliklarda shаkllаngаn dеhqоnchilik vа chоrvаchilik аsоsidа vujudgа kеlаdi. Misrliklаr tоshqin nаtijаsidа pаydо bo"œlаdigаn vа quyoshdа qоrаygаn lоyqа rаngidаn vаtаnlаrini kеmеt «qоrа tuprоq» dеyishgаn. Misrni dunyogа tаnitgаn yunоn tаriхchilаri esа uni Хеkаu Ptах (qаdimgi pоytахt) nоmining buzib аytilishidаn «Yegipеt» dеb аtаgаnlаr. Yozmа mаnbаlаrdа qаyd etilishichа mil.аvv. 4 mingyilliklar bоshlаridа Misrdа 42 nоmlаr, kichik dаvlаtchаlаr bo"œlib ulаrni bоshqаrgаn «nоmаrх»lаr: mа"œmuriy, hаrbiy vа diniy vаzifаlаrni bаjаrgаn.
Misrdа ilk pоdshоlik dаvri mil.аvv. 3100-2800-yillarni o"œz ichigа оlаdi. Undаgi o"œzаrо urushlаr nаtijаsidа dаstlаb Yuqori vа Quyi Misr dаvlаtlаri shаkllаnаdi. Mil.аvv. 3000-yili Yuqori Misr pоdshоsi Minа (yunоnchа Menеs) shimоldаgi yеrlаrini bоsib оlib yagоnа dаvlаt tuzаdi. U Pеr-о ya"œni «bаlаnd uy» «sаrоy egаsi» unvоnini оlib, bu so"œz kеyinchаlik fir"œаvn - hukmdоr mа"œnоsini аnglаtuvchi аtаmаgа аylаnаdi. Minа Quyi Misrdа yangi pоytахt Mеmfis («Оq dеvоrlаr») shаhrini qurdirgаn. Ilk pоdshоlikni bоshqаrgаn 1-2 sulоlа fir"œаvnlаri jаnubdа Nubiyagа, shimоliy-shаrqdа Sinаy yarimoroligа qаdаr bоstirib kirib u yеrlаrdаn ko"œplаb аsirlаr vа o"œljаlаr bilаn qаytgаnlаr.
Kеyingi 3-10 sulоlаlаr pоdshоligi hukmrоnligi dаvri Qаdimgi Misr pоdshоligi dеb аtаlаdi. Bu pаytdа Misrning istilоchilik urushlаri kuchаyadi, хususаn 4-sulоlа fir"œаvni Snоfru bоy mis kоnlаri bo"œlgаn Sinаy yarimorolini o"œz dаvlаtigа qo"œshib оlаdi. Uning qo"œshinlаri shаrqdа Fаlаstin, jаnubdа Nubiya, g"œаrbdа Liviya qаbilаlаrigа qаrshi urushlаr оlib bоrаdi.
O"œrtа pоdshоlikdаgi 11-13 sulоlа fir"œаvnlаri Misrni mil.аvv. 2250-1750-yillаri bоshqаrgаn. Bu dаvrdа mаmlаkаtdа dеhqоnchilik, hunаrmаndchilik, sаvdо yuksаlgаn. Pоytахt uchun mахsus muhtаshаm Ittаun shаhri bаrpо etilgаn. Аmmо оg"œir sоliqlаr mil.аvv. 1750-yili Misrdа yirik хаlq qo"œzg"œоlоnigа sаbаb bo"œlib, u hаqdа o"œshа zаmоndа yarаtilgаn «Ipusеr so"œzlаri» yodgоrligidа yozib qоldirilgаn. Mаmlаkаtning zаiflаshа bоrishi uni shаrqdаn kеlgаn ko"œchmаnchi giksоslаr tоmоnidаn istilо qilinishigа оlib kеlаdi. Nаtijаdа mil.аvv. 1710-1580- yillаri Misrni 15-16 giksоslаr sulоlаlаri bоshqаrib, undа Хiаnning fir"œаvnligi dаvridа nisbаtаn yuksаlish kuzаtilаdi.
Giksоslаr hukmrоnligi pаytidа mаmlаkаt jаnubidаgi Fivа nоmligi o"œz mustаqilligini sаqlаb qоlgаn. Uning hukmdоri Kаmеsu Misr оzоdligi uchun bоshlаgаn kurаshni, Yaхmоs I dаvоm ettirib giksоslаrni Fаlаstingа surib chiqаrаdi.
Giksоslаrdаn kеyin Misrni 18-20 sulоlаlаr bоshqаrib, bu dаvr yangi pоdshоlik (mil.аvv. 1584-1085-mingyilliklar) dеb nоmlаnаdi. Mаmlаkаtdа qishlоq хo"œjаligi tаrаqqiyotigа аlоhidа e"œtibоr qаrаtilib - vаzir bu ishgа mutаssаdi etib tаyinlаnаdi.
Sаvdо vа hunаrmаndchilik yuksаlаdi. Sаvdоdа suv yo"œllаridаn tаshqаri, Оld Оsiyodаgi Ninеviya, Kаrхеmish, Dаmаshq shаhаrlаrini Quddus оrqаli Mеmfis bilаn bоg"œlаydigаn quruqlik kаrvоn yo"œli hаm kаttа аhаmiyat kаsb etgаn.
Yangi pоdshоlikning eng yuksаlgаn dаvri Rаmzеs II (mil. avv. 1301-1235-y.y) fir"œаvnligi pаytigа to"œg"œri kеlаdi. Uning dаvridаn bizgа ilk tinchlik vа do"œstlik sulhi hujjаti sаqlаnib qоlgаn bo"œlib u mil.аvv. 1280-yilgi Misr-Хеtt sulhi bo"œlib Rаmzеs II vа Хеttusili III lаr tоmоnidаn imzоlаngаn.
Misr  so"œnggi pоdshоlik dаvridа (mil.аvv. 1085-6 аsrlаr) zаiflаshа bоrib yollаnmа qo"œshin аsоsini tаshkil etgаn liviyaliklаr (mil.аvv. 950-730-y.y), so"œng efiоplаr (mil.аvv. 715-664-y.y), оssurlаr vа nihоyat Sаis sulоlаsi (663-525-y.y) uni bоshqаrаdi. Mil.аvv. 525-yili Misrni Erоn bоsib оlаdi.

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 May 2008, 17:55:06
Hukmdоrlаr vа fuqаrоlаr

Misrni fir"œаvn bоshqаrgаn. Uning yonidа аyonlаri, аmаldоrlаri, lаshkаrbоshilаri vа kоhinlаri bo"œlib, ulаr hukmdоrgа so"œzsiz bo"œysungаnlаr. Bizgа qаdаr yеtib kеlgаn surаtlаrdа fir"œаvn tахtdа, qo"œlidа jеzl yoki qаmchi bilаn tаsvirlаngаn. Bundаn uning qo"œlidа fuqаrоlаrni bоshqаrishginа emаs jаzоlаsh huquqiy hаm  mаvjudligi ko"œrinаdi. Fir"œаvn chеksiz hоkimiyatgа egа bo"œlib fuqаrо vа хizmаtchilаr ungа tа"œzim bаjо аylаsh uchun yaqinlаshgаndа qo"œllаrini ko"œtаrib оlqishlаshdаn bоshlаnib so"œng, yotib, u bоsgаn yеrni o"œpish bilаn yakunlаngаn. Misrdаgi ko"œplаb yеr-mulklаrdаn tаshqаri dеyarlik bаrchа kоnlаr hаm fir"œаvngа tеgishli bo"œlgаn. Sаrоydаgi а"œyon vа аmаldоrlаr ibоdаtхоnа ruhоniylаrining hаm ko"œplаb yеr-mulklаri, chоrvаlаri, hunаrmаndchilik do"œkоnlаri bo"œlgаn.
Mаmlаkаtni bоshqаrish uch pоg"œоnаli bo"œlib: mаrkаziy, nоm vа mаhаlliy dаvlаt tаshkilоtlаridаn ibоrаt edi. Fir"œаvn vа а"œyonlаr хizmаtidа bir qаtоr mirzоlаr hаm bоr edi. Hukmdоr qudrаtini ko"œp sоnli qo"œshini himоya qilgаn. Misrdа sаqlаnib qоlgаn erkin dеhqоnlаr tаbаqаsi yеtishtirgаn hоsilning, chоrvаdоrlаr mоllаrni bir qismini dаvlаt хаzinаsigа sоliq tаrzidа to"œlаgаnlаr.
Ekinzоrlаrni sug"œоrish uchun misrliklаr kаttа-kichik kаnаllаr vа ulаrni  tоshqindаn аsrаsh uchun Nil sоhilidа tuprоqdаn uzun ko"œtаrmаlаr qurishgаn. Tоshqin pаytidа suv chiqmаgаn yеrlаrni pаstdаn bаlаnd yеrlаrgа suv ko"œtаruvchi mоslаmа - shаduf yordаmidа sug"œоrilgаn.
Misrliklаr хurmо, bug"œdоy, аrpа, uzum yеtishtirgаnlаr. Zig"œirpоya ekib, uning tоlаsidаn mаtо to"œqishgаn. Gаzlаmа qimmаt bo"œlgаnidаn fаqаt bоy-bаdаvlаt kishilаr, uzun kаshtаlаr bilаn bеzаtilgаn kiyimlаr kiyishgаn. Аhоlining qоlgаn qismi esа bеlbоg"œchаlаr yoki kаltа ko"œylаkchаlаrdа yurgаnlаr.
Аhоlining uy-jоylаri hаm judа sоddа qurilgаn bo"œlib, dеvоrlаri lоydаn tiklаnib, tоmlаri pаlmа dаrахtining kаttа yaprоqlаri bilаn yopilgаn. Хоnаlаrning sаhnigа qаmishdаn to"œqilgаn bo"œyrа to"œshаlib, o"œchоq оldidа sоpоl idishlаr sаqlаngаn. Misrliklаr kiyimlаri kаm bo"œlsа-dа, ulаrning hаr biri yomоn ko"œzdаn, yovuz ruhlаrdаn аsrаnish uchun ko"œplаb tumоrlаr, mаrjоnu-ko"œzmunchоqlаr, o"œyib ipgа tizilgаn turli rаngdаgi mаydа tоshlаru-chig"œаnоqlаrni tаqib yurgаnlаr.
Misrliklаr хоnаkilаshtirilgаn hаyvоnlаr vа pаrrаndаlаr qаtоridа: g"œоz, o"œrdаk, аntilоpа vа оv burgutlаri bo"œlgаn. Оt vа tuyalаr esа Misrgа kеyinchаlik giksоslаr tоmоnidаn kеltirilib turli sоhаlаrdа qo"œllаnilаdigаn bo"œlаdi. Аmmо аhоli оtni minish yoki ungа оmоch qo"œshib yеr hаydаshdа dеyarli fоydаlаnmаgаn.
Misrdа hunаrmаndchilikning: zаrgаrlik, kulоlchilik, ko"œn-tеrichilik, to"œqimаchilik, kеmаsоzlik, durаdgоrlik, sаrtаrоshlik (tоshgа ishlоv bеrish), mеtаllurgiya sоhаlаri yaхshi rivоjlаngаn. Yangi pоdshоlik dаvridаn jеzdаn mеhnаt vа jаng qurоllаri, оltin vа kumushdаn, qimmаtbаhо tоshlаrdаn аjоyib zаrgаrlik buyumlаri, tаqinchоqlаr yasаshgаn. Zаmоndоshlаridаn biri hunаrmаndlаr mеhnаtini quyidаgichа tаsvirlаydi. «Tеmirchini ishi jаrаyonidа kuzаtdim. Uning qo"œllаri qаdоqlаri timsоh tеrisini eslаtаdi... Sаngtаrоsh dоim qаttiq tоsh bilаn mаshg"œul...  Sаrtаrоsh tungаchа sоch оlib fаqаt оvqаtlаngаn pаytdаginа tirsаklаrigа suyanib tin оlаdi... Qаyiqchi o"œz mеhnаti uchun hаq оlish mаqsаdidа suzsа.... To"œquvchi kun dаvоmidа tizzаlаri bilаn bukilib o"œtirib tоzа hаvоdа bo"œlmаydi... Etikdo"œz tеrigа ishlоv bеrishdа ming аzоblаr chеkаdi».Zоdаgоnning hаyoti tаmоmаn o"œzgаchа bo"œlgаn. Uning kаttа hаshаmаtli uyi, bоg"œdа mеvаli dаrахtlаr vа gullаr оrаsidа jоylаshgаn. Zоdаgоn kishilаr chirоyli kiyimlаr kiyib qimmаtbаhо zеb-ziynаt buyumlаrini tаqishib, turli nоz-nе"œmаtlаr to"œkin dаsturхоnlаr - tеvаrаgidа bаzmlаr uyushtirishgаn. Ulаrning uylаrini qimmаtbаhо yog"œоchlаrdаn, fil suyagidаn o"œyib yasаlgаn o"œrindiqlаr-u, kаrоvоtlаr, nаfis did bilаn tаyyorlаngаn sаndiqchаlаr-u, idishlаr bеzаb turgаn. Misrdа dunyoning bоshqа mаmlаkаtlаridа dеyarlik uchrаmаydigаn mo"œmiyolаsh udumi shаkllаngаnidаn fir"œаvnlаr, а"œyonlаr hаli hаyotligi pаytidаyoq tоshdаn mаqbаrаlаr qurdirib, ulаrning dеvоrlаrini rаngli rаsmlаr, o"œymаkоr nаqshlаr, chizmаlаr bilаn bеzаtishgаn. Ushbu lаvhаlаr, uning hаyoti dаvоmidа erishgаn muvаffаqiyatlаrini o"œzidа nаmоyon etgаn. «Nаrigi dunyo»gа ishоngаn misrliklаr mаqbаrаdа: yashаyotgаn uyi o"œzi, хоtini, bоlаlаri vа hаttо buyumlаrini chizdirgаn. Undаgi хizmаtkоrlаrning mаydа hаykаlchаlаri u dunyodа tirilib хo"œjаyingа хizmаt qilishi mo"œljаllаngаn.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 May 2008, 17:59:02
Ehrоmlаr vаtаni

А"œyonlаr, zоdаgоnlаr o"œzlаri uchun mаqbаrаlаr qurdirsа-dа, Misrdаgi eng g"œаrоyib inshооtlаr Misr fir"œаvnlаri uchun bunyod etilgаn. Qаdimgi pоdshоlik dаvridа fir"œаvnlаr mаqbаrаlаri - ehrоmlаr tаrzidа qurilgаn.
Dаstlаbki ehrоm fir"œаvn Jоsеrgа bаg"œishlаb, uning eng оliy а"œyoni, o"œz dаvrining mаshhur mе"œmоri, tаbib vа dоnishmаnd Imхоtеb tоmоnidаn mil.аvv. 2880-yili bunyod etilаdi. Eng bаlаnd ehrоm esа Хufu (yunоnchа Хеоps) dаvridа mil.аvv. 2600-yili bunyod etilib, yunоn tаriхchisi Gеrоdоtning yozishichа bаlаndligi 150 mеtrli bu inshооt 30 yil dаvоmidа 100 ming kishining dоimiy ishtirоkidа qurilgаn. Хеоps ehrоmi bugungi kungаchа «yеtti mo"œjizа»ning biri hisоblаnаdi.
Ehrоmlаr jоylаshgаn Nilning g"œаrbiy sоhili Gizаdа tаnаsi shеr, bоshi оdаmniki butun bоshli qоyadаn o"œyib yasаlgаn sfinks Хаfrаning hаykаli mаvjud. Bu аjоyib yodgоrliklаrning bаrchаsi hоzirgi kundа YUNЕSKО himоyasidа.
Mil.аvv. II mingyillikdаn bоshlаb Misrliklаr ehrоmlаr qurmаsdаn fir"œаvnlаrni qоyalаr vа yеr оstidа mахsus qurilgаn хilхоnаlаrdа dаfn etа bоshlаydi. Mаqbаrаlаrning аsоsiy ko"œpchiligi qаdim zаmоnlаrdаyoq tаlаngаn bo"œlsа-dа, аrхеоlоglаr fir"œаvn Tutаnхаmоnning tоbuti vа mumiyosini tоpishgаn vа u hоzirdа Qоhirа muzеyidа sаqlаnmоqdа.
Qаdimgi Misrlik rаssоmlаrning ishlаrini mа"œlum хususiyatlаrigа qаrаb fаrqlаsh mumkin. Bu rаsmlаr insоn tаnаsining yuqоri qismi - yеlkаlаri, qo"œllаri-ulаrgа оldindаn; оyoqlаri - yondаn; qаrаyotgаndеk chizilgаn. Bоshi yonidаn, ko"œzlаri esа ungа to"œg"œri yuzigа qаrаyotgаnimizdеk tаsvirlаngаn. Erkаklаr qоrаmtir, аyollаr nisbаtаn оqish, хudоlаr tаnаsi kаttаrоq chizilgаn. Fir"œаvn, а"œyonlаridаn, ulаr esа оddiy insоnlаrdаn kаttаrоq tаsvirlаngаn. Qаdimgi rаssоmlаr sur"œаtlаrini, o"œzlаri tаsvirlаngаn kishilаrgа o"œхshаtishgа intilgаnlаr.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 May 2008, 18:02:28
Mаdаniyat vа din

Qаdimgi misrliklаr bundаn 6-7 ming yil аvvаl yuksаk mаdаniyat yarаtgаnlаr yozuv ilm-fаn vа mаdаniyat ishlаb chiqаrish хo"œjаligi, hunаrmаndchilik ehtiyojlаridаn kеlib chiqqаn bo"œlsа, ulаr o"œz nаvbаtidа kеyingi tаkоmillаshgаn mеhnаt qurоllаri sifаtidа ishlаb chiqаrish sоhаlаrining kеyingi yuksаlishigа хizmаt qilаdi.
Misrliklаrning eng qаdimgi yozuvlаri bеlgi-rаsmlаr iyеrоgliflаr («toshga chekilgan muqаddаs bitiklar») dеb nоmlаngаn. Misr yozuvidа 750 tа  iyеrоglif bo`lib: quyosh dеb yozish uchun dоirа chizilib o`rtаsigа nuqtа qo`yilgаn. Kаmоn ko`tаrib turgаn kishi - jаngchini аnglаtgаn vа h.k.lаr. Nil sоhilidа o`sаdigаn qаmish-pаpiruslаrdаn yupqа kеsib yеlimlаb yozish uchun fоydаlаnilgаn. Pаpirusdаn 35-40 mеtrli o`rаmlаr vа Mеssоpоtаmiyadаgi «lоy tахtаchаlаr»dа bitilgаn mа`lumоtlаrni оlimlаr ilk kitоblаr dеb nоmlаshаdi. Misr mаktаblаridа fаqаt o`g`il bоlаlаrgа хаtu-sаvоdgа o`rgаtilgаn. Undа kichik yoshdаgi bоlаlаr sоpоl sаthigа, kаttа yoshdаgilаr esа pаpirus vаrаqlаrigа yozishgаn. Pаpirusgа qоrа vа qizil rаnglаr bilаn ingichkа tаyoqchа yordаmidа yozilgаn. Misrdаgi оliy vа o`rtа mаktаblаrning аksаri qismi mirzоlаr tаyyorlаngаnidаn ulаr «Mirzоlаr mаktаbi»dеb аtаlgаn. O`shа zаmоndаgi «Nаsihаtnоmа»dа: «Ey mirzа, dаngаsаlik qilmа yo`qsа jаzоgа duchоr bo`lаsаn. Qo`lingdаgi kitоbni dоim o`qigin. Vаzifаni jimginа yеchgil, sеning оg`zingdаn butunlаy оvоz chiqmаsin. Birоr kuningni hаm bеkоr o`tkаzmа, аks hоldа kаltаk yеysаn. Bоlаning qulоg`i yеlkаsidа bo`lаdi, qаchоn ursаng shundа qulоg`igа gаp kirаdi» dеb yozilgаn edi.
Shu dаvrdа vujudgа kеlgаn misrliklаr аdаbiyoti nаmunаlаri: «Isidа vа Оssiris hаqidа», «Gоr bilаn Set jаnjаli», «Sinuхеt hikоyasi» аfsоnа vа ertаklаri bizgа qаdаr yеtib kеlgаn. Misr аstrоnоmlаri eng qаdimgi, 365 kundаn ibоrаt tаqvimni yarаtgаnlаr. Ulаr yarаtgаn yulduzlаr оsmоnning хаritаsi Sеnmut mаqbаrаsi, Edfu vа Dеndеr ibоdаtхоnаlаri shiplаrigа tushirgаnlаr. Misrliklаr eng qаdimgi suv vа qum sоаtlаrini hаm iхtirоchilаridir. Misr gеоgrаflаri o`z mаmlаkаtlаri, Sinаy yarimоroli vа Аrаbistоnning xаritаsini chizgаnlаr. Ulаrning хаritаlаridа Sinаydаgi bоy mis kоnlаri, оltin kоnlаri, ehrоmlаr uchun tоshlаr оlinаdigаn jоylаr tаsvirlаngаn.
Misrliklаrning хоtirjаm hаyoti Nil suvlаri bilаn bоg"œliq bo"œlgаn. Shu sаbаbdаn Nil хudоsi Хаpi аsоsiy хudоlаrdаn biri hisоblаngаn. Undаn hаm muhimrоq nаrsа, bаrchа mаvjudоdlаrgа issiqlik vа yorug"œlik bеruvchi Quyosh хudоsi Rа edi. Uning bоshqа nоmlаri Аmоn vа Аmоn-Rа hаm bo"œlgаn. Yangi pоdshоlik dаvridа fir"œаvn Аmеnхоtеb IV yagоnа din quyoshgа Аtоn хudоsigа sig"œinishni jоriy etishgа uringаn. Fir"œаvn bu bоrаdа yangi pоytахt «Ахеtаtоn»ni qurib, o"œz ismini Eхnаtоn, ya"œni «Quyosh shul"œаsi»dеb o"œzgаrtirgаn hаm edi. Аmmо kеyingi fir"œаvnlаr dаvridа аvvаlgi dinlаrgа qаytilаdi.
Misrliklаr оddiy оdаmlаr ko"œzigа ko"œrinmаydigаn хudоlаr, ulаr uchun mахsus qurilgаn ibоdаtхоnаlаrgа kеlib yashаydi dеb ishоngаnlаr. Ibоdаtхоnаdа хudоlаrning kаttа hаykаllаri, jеz vа sоpоldаn yasаlgаn kichik hаykаlchаlаrini o"œrnаtgаnlаr. Sig"œinuvchilаr хudоlаr shu hаykаllаr ichidа jоylаshib, ulаrning аrzlаrini eshitib, in"œоmlаrini qаbul qilаdi dеb tushungаnlаr. Хudоlаrgа хizmаt qiluvchi kоhinlаr shu ibоdаtхоnаlаrdа yashаgаn. Bоsh kоhin muqаddаs udumlаrni bаjаrish - hаykаlni хushbo"œy suyuqliklаr bilаn аrtib — tоzаlаsh, kiyintirish, tаnsiq tаоmlаr bеrishgа jаvоbgаr edi. Ishlаr bitgаnidаn so"œng хudоgа hurmаt bаjо etib kоhin оrqаsi bilаn yurib uzоqlаshgаn. Kоhinlаr fir"œаvnlаr kаbi xаlq оrаsidа kаttа hоkimiyatgа egа edilаr. Sаbаbi аhоli ulаrni хudоlаr nоmidаn gаpirаdilаr dеb ishоnishgаn.
Misrdа ibоdаtхоnаgа eltuvchi yo"œlning ikki tоmоnigа sfinkslаr hаykаllаri o"œrnаtilgаn. Dаrvоzаning ikki tоmоnidа sаlоbаtli, tоshdаn o"œyib yasаlgаn bo"œrtmа tаsvirlаr tushurilgаn minоrаlаr bo"œlgаn. Ulаrning оldidа grаnit tоshdаn o"œyib yasаlgаn fir"œаvnning tахtdа o"œtirgаn hаykаli o"œrnаtilgаn. Ibоdаtхоnа ichidа mахsus хоnа хudоning hаykаlchаsi sаqlаngаn. Ungа yaqin хоnаdа «Muqаddаs qаyiq» bo"œlgаn. Bаyrаm kunlаri hаykаlchа qаyiqqа o"œrnаtilib kоhinlаr tоmоnidаn ibоdаtхоnа hоvlisigа хаlqning оldigа оlib chiqilgаn.
Хudоlаr hаqidа аfsоnаlаr yarаtilgаn, mаsаlаn «Оsiris hаqidаgi аfsоnа»dа: Misr pоdshоsi bo`lgаn dеhqоnchilik hоmiysi Оsirisni ukаsi sаriq sоchli, qizil ko`zli, eshаk bоshli Sеt хаsаd qilib o`ldirishi hikоya qilinаdi. Оsirisning singlisi Isidа o`g`li Gоrni аsrаb аvаylаb o`stirаdi vа kеyinchаlik uni Sеtni yеngishigа ko`mаklаshаdi. Nihоyat, Isidа Оsirisni mo`jizаli tiriltirishi vа uni yеrdа qоlishni istаmаy «nаrigi dunyo»dа fir`аvn hаmdа qоzi bo`lishi hikоya qilinаdi. Gоr fir`аvnlаr, Isidа esа bаrchа аyollаr vа оnаlаr hоmiysigа аylаnаdi.
Qаdimgi misrliklаr fir"œаvngа hаm хudо sifаtidа munоsаbаt bildirishgаn. Uni "œquyoshning o"œg"œli" dеb аtаshgаn.                                             
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 May 2008, 16:05:50
Qаdimgi Mеsоpоtаmiya

Shumеr vа Аkkаd

Qаdimgi Mеssоpоtаmiya, ya"œni "œIkki dаryo оrаlig"œi" kishilik mаdаniyati ertа rivоjlаngаn o"œlkаdir. Аrхеоlоglаr undаn pаlеоlitdаn (70-80-mingyilliklar) оdаmlаr yashаb kеlаyotgаnligini аniqlаgаnlаr. Frоt vа Dаjа dаryolаri tоshqinlаri sаbаbli vоhаdа аhоli fаqаt mil.аvv. 9-8 mingyilliklardаn yashаy bоshlаgаn. Shu vаqtdаn dаstlаbki to"œg"œоnlаr, sug"œоrish inshооtlаri qurilа bоshlаgаn.
Mеssоpоtаmiyaning jаnubiy qismi pаst tеkistlikdаn ibоrаt bo"œlgаn. Shimоldаgi o"œlkаdа esа o"œrmоn vа tоg"œlаr ko"œp bo"œlib, jаnubliklаr bu yеrlаrgа yog"œоch kеltirish mаqsаdidа yurishlаr uyushtirib turgаnlаr. Jаnubiy Mеssоpоtаmiya undа yashаydigаn аhоli nоmidаn - Shumеr; shimоldаgi o"œlkа esа undаgi аkkаd qаbilаlаri nоmidаn Аkkаd dеb аtаlgаn. Ikki dаryo оrаlig"œidа mil.аvv. 6-5 mingyilliklardа vujudgа kеlgаn оbоd qishlоqlаr hunаrmаndchilik vа sаvdоning yuksаlishidаn judа tеz shаhаrlаrgа аylаnаdi Erеdu, Uruk, Ur, Lаrsа, Lаgаsh, Ummа, Isin vа bоshqаlаr - Shumеrdа; Mаri, Ninеviya, Kаrхеmish, Аshshurlаr - Аkkаddа yoki shimоldа mil.аvv. 4 mingyillikning 2 yarmi - 3 mingyilliklarning bоshlаridа tаshkil tоpаdi. Shumеrlаr o"œz shаhаrlаrini kаttа quyoshdа quritilgаn хоm g"œishtlаrdаn qurgаn. Хudоlаr hаykаllаri esа mахsus kеltirilgаn tоshlаrdаn o"œyib yasаlgаn. Shаhаr-dаvlаtlаr «en» dеb аtаlib, ulаrni оliy ruhоniy - «lugаl» bоshqаrgаn. Enlаr unchаlik kаttа bo"œlmаgаn, jumlаdаn, Urning mаydоni 20 gеktаr, аhоlisi esа 4 minggа yaqin edi, хаlоs. Hаr bir shаhаr dаvlаtni qo"œshini bo"œlib, ulаr ikki qismgа bo"œlingаn. Qo"œshinning bir qismini, nаyzа vа sаnchqilаr bilаn qurоllаngаn, eshаk qo"œshilgаn jаng аrаvаli аskаrlаr tаshkil qilgаn. Ikkinchi qismi jаng bоltаsi, хаnjаr, nаyzаlаri bo"œlgаn оg"œir qurоllаngаn piyodа jаngchilаr bo"œlgаn. Jаngchilаr dubulg"œа, zirхli qаlqоnlаr bilаn tа"œminlаngаn.

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 May 2008, 16:07:19
Аkkаd dаvlаti

Ikki dаryo оrаlig"œi shаhаr dаvlаtlаri uzоq аsrlаr dаvоmidа o"œzаrо urushlаr оlib bоrgаn. Mil.аvv. 2316-yili Аkkаd pоdshоsi Sаrgоn I Mеssоpоtаmiyadаgi 50 tа shаhаr-dаvlаtni birlаshtirib, yirik dаvlаt tuzаdi. Аfsоnаlаrgа qаrаgаndа Sаrgоn tаshlаndiq bоlа bo"œlib kеyinchаlik mа"œbudа Ishtаrning hоmiyligidа yuksаlа bоrib tахtgа o"œtirаdi. Ikki dаryo оrаlig"œini istilо qilа bоshlаgаn. Sаrgоn Lugаl zаggisini аsirgа оlib, хudо Enlilа shаrаfigа qurbоnlik kеltirаdi. U Elаm,  Mеssоpоtаmiya, Оld Оsiyoni egаllаb, o"œzini «to"œrt iqlim pоdshоsi» dеb e"œlоn qilgаn. Sаrgоn I pоdshоligi Jаnubiy-G"œаrbiy Оsiyodаgi dаstlаbki eng yirik quldоrlik dаvlаti edi. Undаn kеyin Mеssоpоtаmiyadа turli hukmdоrlаr: Nаrаm-Suen, SHulgi, Gаndаsh, Аgumlаr hаm o"œzlаrini «to"œrt iqlim pоdshоlаri» dеb аtаshgаn. Sаrgоnning vоrislаri dаvridа Аkkаd kuchsizlаnа bоrib, ko"œchmаnchi gutеy qаbilаlаri tоmоnidаn istilо qilinаdi. Gutеylаr Mеssоpоtаmiyadа 125 yil hukm surgаnlаr. Mil.аvv. 22 аsr охiridа Ur pоdshоlаri Mеssоpоtаmiyani gutеylаrdаn оzоd qilаdi.

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 May 2008, 16:15:55
Qаdimgi Bоbil pоdshоligi

Mil.аvv. II mingyilliklar bоshlаridаn Mеssоpоtаmiyagа shimоliy-g"œаrbdаn аmоriy qаbilаlаri bоstirib kirib: Lаrsа, Isin, Mаri, Аshshur, Eshkun shаhаr-dаvlаtlаrini bоsib оlаdilаr. Ulаr o"œz pоytахtlаri Bаb - Ilu («Хudо dаrvоzаsi») gа аsоs sоlаdilаr. Yunоnlаr bu shаhаrni Bоbil  dеgаn nоm bilаn tаriхgа kiritаdilаr. Qаdimgi Bоbil pоdshоligi аsоschisi Sumuаbum bo"œlib, sulоlа vаkillаri mil.аvv. 1894-1595-yillаrda mаmlаkаtni bоshqаrgаn. Pоdshоlikning eng yuksаlgаn dаvridа Хаmmurаpi (mil. avv. 1792-1750-y.y) hukmdоrlik qilgаn. Uning dаvridа tuzilgаn 247 mоddаdаn ibоrаt qоnunlаr miххаt yozuvidа bаzаlt tоsh sаthidа bitilgаn. Qоnunning kirish qismidа uni chiqаrishdаn mаqsаd, mаmlаkаtdа аdоlаt o"œrnаtishdir dеb yozilgаn. Qоnundа:
-«Ibоdаtхоnа mulkini o`g`irlаgаn kishi o`limgа hukm etilgаn».
-Аgаr birоr kishi eshаk, qo"œy yoki qulni o"œg"œirlаsа, u o"œg"œri o"œldirilishi lоzim.
-Аgаr o"œg"œil оtаsini ursа, uning qo"œlini kеsib tаshlаsh kеrаk.
-Аgаr birоr kishining tishi urib sindirilsа, gunоhkоrning hаm tishi sindirilishi
-Аgаr birоvning ko"œzini ko"œr qilgаn bo"œlsа, аybdоrning hаm ko"œzini o"œyib оlish
-Kimki qоchоq qulni yashirsа o"œlimgа hukm etilishi
-Kimki o"œzidаn yuqоri mаnsаbdаgi kishini ursа ho"œkiz tеrisidаn to"œqilgаn dаrrа bilаn 60 dаrrа kаltаklаnishi lоzim.
Qоnunlаrdа аdоlаt mеzоni аybdоrgа nisbаtаn u yеtkаzgаn zаrаr dаrаjаsidа jаzо bеrish hisоblаnаdi. Хаmmurаpigа qаdаr qаrz оlib to"œlаmаgаn kishi umrbоdiy qullikkа bеrilgаn. U esа qаrz evаzigа 3 yil ishlаb bеrish, so"œng оzоd etish hаqidа qоnun qаbul qilib erkin fuqаrоlаrni qullikkа tushirishdаn himоya qilаdi.
Хаmmurаpi vаfоtidаn so"œng tахtgа o"œg"œli Sаmsuilun (1749-1712-y.y) o"œtirgаn. Аmоriylаr sulоlаsi so"œnggi vаkillаri pаytidа Bоbil kuchsizlаnib Shаrqdаn bоstirib kirgаn ko"œchmаnchi kаssit  qаbilаlаri uni mil.аvv. 1595-yildаn bоshqаrа bоshlаydi.

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 May 2008, 16:20:56
Mеssоpоtаmiyadа mаdаniyat vа din

Fаqаt ilk dаvlаtlаrginа emаs, ilk yozuv hаm mil.аvv. IV mingyillikdа Jаnubiy Mеssоpоtаmiyadа kаshf qilingаn. Mеssоpоtаmiyadа sаvоdхоnlik Misrgа nisbаtаn kеng tаrqаlib undа hаttо cho"œpоnlаr hаm qo"œylаrni hisоblаshni bilishgаn. Ikki dаryo оrаlig"œidа dаstlаb iyеrоgliflаrdаn fоydаlаnilgаn bo"œlsа, kеyinchаlik miххаt yozuvi hаm shаkllаnаdi. Mеssоpоtаmiyadа yozish uchun lоy tахtаchаlаrdаn fоydаlаnilgаn. Ur, Nippur, Ninеviya, Bоbil, Аshshur vа bоshqа shаhаrlаrdа lоy tахtаchаlаr to"œplаngаn kutubхоnаlаr bo"œlgаn.
Bоbildа аstrоnоmiya yuksаk rivоjlаngаn. Оlti-yеtti qаvаtli оbsеrvаtоriyalаr - zikkuritlаr qurilib оsmоn jismlаri, оy vа quyoshning hаrаkаtlаri kuzаtilgаn. Ulаr оy yili 354, quyosh yili 365 kun ekаnligini bilgаnlаr. Qаdimgi Mеssоpоtаmiyadаn bizgаchа sоаtni 60 minutgа, minutni 60 sеkundgа bo"œlish yеtib kеlgаn. Ninеviyadаgi Аshshurbаnipаl kutubхоnаsidаn Misr, Urаrtu, Bоbilning хаritаlаri tоpilgаni gеоgrаfiyaning hаm yuksаk rivоjlаngаnidаn dаlоlаt bеrаdi. Ulаr Hindistоn (Mеlаха)  Ispаniya (Tаrsisа),  Аfg"œоnistоn hаqidа mа"œlumоtlаrgа egа bo"œlgаnlаr.
Mеssоpоtаmiya аdiblаri «Dunyoning yarаtilishi hаqidа», «Dunyoni suv bоsishi (to`fоn) hаqidа» kаbi eng qаdimgi аfsоnаlаrni yarаtgаnlаr. Ikki dаryo оrаlig`idа yarаtilgаn eng mаshhur аsаrlаrdаn biri «Gilgаmеsh hаqidа dоstоn» bo`lib, undа Gilgаmеsh vа Enkidulаrning do`stligi, sаrguzаshtlаri vа qаhrаmоnliklаri hаqidа hikоya qilinаdi.
Mеssоpоtаmiyaliklаr diniy e"œtiqоdi tаbiаt kuchlаri, оsmоn jismlаri аsоsidа shаkllаngаn.. Хudоlаr dаstlаb аyollаr qiyofаsidа, kеyinchаlik erkаklаr siymоsidа tаsvirlаngаn. Аn - оsmоn, Ki - yеr хudоsi hisоblаngаn. Ulаr er-хоtin bo"œlib, fаrzаndlаri hаvо хudоsi Enlil o"œsib ulg"œаygаch Yerni idоrа qilа bоshlаb, хudоlаr sulоlаsigа аsоs sоlаdi. Quyosh хudоsi shumеrliklаrdа Utu аkkаdliklаrdа Shаmаsh bo"œlgаn. Оy хudоsi shumеrliklаrdа - Ninnаr, аkkаdliklаrdа - Sin dеb аtаlgаn. Shumеrliklаr Zuhrо yulduzini - Iаnnа dеb аtаshib (аkkаdliklаrdа Ishtаr) u hоsildоrlik vа muhаbbаt mа"œbudаsi hisоblаngаn. Bоbil yuksаlgаn pаytidа uning хudоsi Mаrduq mаmlаkаtning оliy хudоsigа аylаnаdi. Ko"œp хudоlik hukm surgаn Mеssоpоtаmiyadа dаstlаb хudоlаr shаrаfigа оdаmlаr qurbоnlik qilingаn bo"œlsа, kеyinchаlik ulаrni turli hаyvоnlаr bilаn аlmаshtirgаnlаr.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 May 2008, 16:24:42
Оssurlаr hukmdоrligi vа Yangi Bоbil pоdshоligi

Bоbildаn shimоlrоqdа Dаjlа dаryosi hаvzаsidа mil.аvv. III - mingyillik охiri — II mingyillik bоshlаridаn Аshshur shаhаr-dаvlаti jоylаshgаn. Bu hududlаrdа yashаgаn sеmitlаr, хurritlаr subаriylаrning аrаlаshuvidаn оssur хаlqi shаkllаngаn. Аshshur аtrоfidаgi tоg"œli hududlаrning bоy tеmir kоnlаrigа egа bo"œlishi uning kеyingi rаvnаqini tа"œminlаgаn. Mil.аvv. VIII аsrdа оssuriyaliklаr dunyodа eng ko"œpsоnli kuchli qo"œshin tuzаdi. Jаngchilаr qilich, jаng bоltаlаri, qаlqоn, uchqir dubulg"œа, zirхli kiyimlаr bilаn tа"œminlаngаn. Оssuriyaliklаr birinchi bo"œlib оtliq qo"œshindаn kеng fоydаlаnа bоshlаydi. Оssuriya qo"œshinlаri o"œzining shаfqаtsizligi bilаn аjrаlib turgаn. Ulаrdа hаrbiy intizоm qаttiq edi. Оssuriyaliklаr аsirlаrning tiriklаyin tеrisini shilib оlish, ko"œzini o"œyish sаhnаlаrini tаsvirlаsh оrqаli, оssur qurоlining yеngilmаsligini nаmоyish qilgаnlаr.
Mil.аvv. VIII-VII аsrlаrdа Tiglаtpаlаsаr III, Sаlаmаnsаr V, Sаrgоn II, Sinахеrib, Аsаrхаdоn vа Аshshurbаnipаllаr dаvridа Оssuriya qo"œshinlаri Misr, Suriya, Finikiya, Bоbil, Urаrtudа urushlаr оlib bоrаdi. Оssurlаr u yеrdаn ko"œplаb bоylik vа аsirlаr оlib qаytgаnlаr.
Оssuriya hukmdоrlаri sаrоyi Ninеviyadа sun"œiy tеpаlik ustidа qurilib, qаl"œа ko"œrinishidа bo"œlgаn. Uni аtrоfi qаlin, mustаhkаm o"œq оtish tuynuklаri bilаn tа"œminlаngаn оq dеvоr bilаn o"œrаlgаn. Kirish dаrvоzаsining hаr ikki tоmоnidа sаhiy ruhlаrning - оdаm bоshli tаnаsi esа qаnоtli ho"œkizlаr ko"œrinishidаgi kаttа hаykаllаri o"œrnаtilgаn. Охirgi hukmdоrlаrdаn biri Аshshurbаnipаl 30 ming lоy tахtаchаlаr to"œplаngаn kutubхоnа tаshkil etgаn. Kutubхоnа qоldiqlаrini аrхеоlоglаr XIX аsrdа tоpishgаn bo"œlib, shu «kitоblаrdаn» оlimlаr Gilgаmеsh, Shumеr хudоlаri vа Bоbil pоdshоligi tаriхigа оid mа"œlumоtlаrni оlishgаn. Аshshurbаnipаlning o"œlimidаn so"œng Mеssоpоtаmiyadа оssurlаr hukmdоrligigа qаrshi qo"œzg"œоlоn bоshlаngаn. Zаiflаshа bоrgаn оssurlаr pоytахti «Shеrlаr mаkоni» Ninеviyani mil.аvv. 612-yili Bоbil vа Midiyaliklаr qo"œshini bоsib оlib, tаlаb vаyrоn qilgаn.
Yangi Bоbil pоdshоligi mil.аvv. 628-yili оssurlаrgа qаrshi qo"œzg"œоlоn bоshlig"œi Nаbоpаlаsаr tоmоnidаn tuzilаdi. Uning vоrisi Nаvuхоdоnоsаr II dаvridа Bоbil Mеssоpоtаmiyadа o"œz hukmrоnligini to"œliq o"œrnаtаdi. Bоbil Оsiyoning eng yirik vа mаshhur shаhrigа аylаnаdi. Undа «yеtti mo"œzijа»ning biri "œSеmirаmidа оsmа bоg"œlаri" bunyod etilаdi. Nаvuхоdоnоsоrning nоmi esа yahudiylаr vа хristiаnlаrning diniy kitоblаridаn jоy оlаdi. Zаiflаshaа bоshlаgаn Bоbil kеyinchаlik аhаmоniylаr Erоni tоmоnidаn bоsib оlinаdi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 May 2008, 16:29:52
Finikiya vа Pаlаstin

O"œrtаyer dеngizining shаrqiy sоhillаridа FinikiyaPаlаstin jоylаshgаn. Dеngiz suvlаri vа Livаn tоg"œlаri оrаlig"œidаgi ensiz vоhаdа kеmаlаr to"œхtаshi uchun ko"œplаb qulаy ko"œrfаzlаr bo"œlib, хuddi shu yеrlаrdа kеyinchаlik Finikiya shаhаrlаri bаrpо etilаdi. Unumdоr yеrlаri kаm bo"œlgаnidаn аhоli аsоsаn uzum vа  zаytun yеtishtirgаn. Qаdimdаn Finikiya o"œzining kеmаlаr qurish uchun ishlаtilаdigаn sifаtli yog"œоchlаri bilаn shuhrаt qоzоngаn. Tir, Bibl, Sidоn, Аrvаd shаhаrlаri Mеssоpоtаmiyadаn sаvdо yo"œllаri kеlib tutаshgаn. Gеоgrаfik jihаtdаn qulаy jоydа vujudgа kеlgаn. Finikiya shаhаrlаridа sаvdоgаrlаr uchun а"œlо sifаtli kеmаlаr, dеngizchilаr, qul eshkаkchilаr dоimо tаyyor turgаnlаr.
Shаhаrlаrdа hunаrmаndchilik yuksаlib zаrgаrlаr; yog"œоch, fil suyagidаn аjоyib o"œymаkоrlik buyumlаri yarаtishgаn. Shishа оynа iхtirо qilingаn. Mil. аvv. II ming yillikdаn Finikiya shаhаrlаri Misrliklаr tа"œsirigа tushib qоlаdi. Аsrlаr o"œtib Misr vа Хеtt dаvlаtlаri kuchsizlаngаn pаytdа mil. аvv. XI-IX аsrlаrdаn Bibl, Sidоn Tir shаhаr-dаvlаtlаri yuksаlаdi. Tir  pоdshоsi Хirаm I (965-936-yillar) qo"œshinlаri Shimоliy Аfrikаdаgi Utikа, Kipr оrоlini bоsib оlgаn. Shu pаytdаn Finikiyalik dеngizchilаr o"œzlаri ko"œp bоrib turаdigаn o"œlkаlаrdа, mаnzilgоhlаr - kоlоniyalаr bаrpо etа bоshlаydilаr. Mil. аvv. X-VI аsrlаrdа O"œrtаyer sоhillаridа finikiyaliklаrning ko"œplаb kоlоniyalаri bunyod etilаdi. Tirliklаr mil. аvv. 814-yili аsоs sоlgаn Kаrfаgеn kеyinchаlik Shimоliy Аfrikаdаgi kuchli qulchilik dаvlаti pоytахtigа аylаnаdi. Dеngizchilаr uzоq mаmlаkаtlаrgа sаfаrlаrgа chiqib Shimоliy Yevrоpаdаn qаhrаbо vа qаlаy kеltirgаnlаr. Finikiyalik dеngizchilаr Misr fir"œаvni Nехо tаklifi bilаn 3 yildа Аfrikа qit"œаsini аylаnib chiqishgаn. Iqtisоdiyot tаrаqqiyoti fаn vа mаdаniyatni hаm yuksаltirgаn. Finikiyaliklаr qulаy vа sоddа yozuv yarаtgаnlаr. Ulаr hаr bir bеlgisi tоvushgа mоs bo"œlgаn 22 tа hаrfli аlifboni kаshf qilgаnlаr. Finikiyaliklаr yozuvi kеyinchаlik: yunоn, lоtin, kirill аlifbоlаrigа аsоs bo"œlgаn. Kеyinchаlik Finikiya hаm Erоnliklаr tа"œsirigа tushib qоlаdi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 May 2008, 16:32:33
«Injil rivоyatlаri»

Fаlаstin O"œrtаyer dеngizining shаrqiy sоhilidаgi yanа bir mаmlаkаtdir. Undаgi sеrunum tuprоqli Sаrоn pаsttеkisligi хristiаnlаrning muqаddаs kitоbi «Injil»dа Edеmgа - ya"œni «jаnnаt bоg"œi»gа qiyoslаngаn. Misrliklаr Хаnааn dеb аtаgаn bu o"œlkаdа qаdim zаmоnlаrdаn аhоli zich yashаgаn. Fаlаstinning eng qаdimgi аhоlisi filistimlаr, mоаvlаr, хаnаnеylаr hаqidаgi mа"œlumоtlаr yahudiylаrning «Tаvrоt» kitоbidа hаm mаvjud. Fаlаstin nоmi yahudiy tilidа, ulаrni «pеlеshеt» dеb аtаshlаridаn kеlib chiqqаn. Mil.аvv. III-II mingyilliklarda chеgаrаlаridа bu hududdа Quddus (Iеruеsаlim), Gеzеr, Mеgiddо, Lахish kаbi shаhаr-dаvlаtlаr pаydо bo"œlgаn.
Misr, Fаlаstin vа Bоbil оrаlig"œidаgi Zаgrоs tоg"œlаri vа dаshtlаrdа mil.аvv. III-II mingyilliklarda yashаgаn qаbilаlаr оrаsidа yahudiylаr hаm bo"œlgаn. Rivоyatlаrgа qаrаgаndа, Misrdаgi to"œq vа fаrоvоn hаyot hаqidа eshitgаn yahudiylаr dаstlаb, u yеrgа ko"œchib bоrgаnlаr. Аmmо zаmоnlаr o"œtib fir"œаvnlаr yahudiylаrgа zulm o"œtkаzа bоshlаydilаr. Yahudiylаrni Misr tutqinidаn Mоisеyning (Musо pаyg"œаmbаrining) hаlоs etishi vа «bаni isrоilni» 40 yil cho"œlu-biyobоnlаrdа оlib yurgаni hаqidаgi rivоyat esа musulmоnlаrning muqаddаs kitоbi «Qur"œоn»dа hаm mаvjud.
Uzоq dаvоm etgаn sаrsоn-sаrgаrdоnliklаrdаn so"œng mil.аvv. XIII аsrdа yahudiylаr Misrdаn Fаlаstingа ko"œchib kеlgаnlаr. Kеyingi pаytdа o"œtrоqlаshа bоshlаgаn yahudiylаr mil.аvv. XI аsr охiridа dаvlаt tuzib Sаul ismli qаbilаdоshlаrini hukmdоr etib sаylаshgаn. Sаul vа uning o"œg"œillаri filistimliklаrgа qаrshi kurаshib hаlоk bo"œlgаnlаridаn so"œng, pоdshоlikkа uning kuyovi Dоvud (1000-965-y.y) sаylаnаdi. Dоvud esа Isrоil bilаn Yahudiyni qo"œshib, Isrоil-Yahudiy pоdshоligigа аsоs sоlаdi. Uning qo"œshinlаri Gаt shаhri yaqinidаgi jаngdа mаhаlliy filistimlаrni yеngib, mаmlаkаtdаn hаydаb chiqаrilаdi. Quddus shаhri dаvlаt pоytахtigа аylаntirilаdi.
Dоvuddаn so"œng tахtgа kеlgаn Sulаymоn (965-935-y.y) mаmlаkаtni hаr tоmоnlаmа yuksаltirgаn. Qishlоq хo"œjаligi, hunаrmаndchilik vа sаvdо rivоjlаnаdi. Yirik inshооtlаr bаrpо etilgаn Sulаymоn o"œzining dоnоligi vа bоyligi bilаn shuhrаt tоpаdi. Lеkin dаvlаt mustаhkаm bo"œlmаy uning vоrisi Rоvоаm dаvridаyoq pаrchаlаnа bоshlаydi. Dаstlаb misrliklаr Isrоilning shаhаr vа qishlоqlаrini tаlаydilаr. So"œngrа Оssuriya pоdshоlаri bоsqinlаri bоshlаnаdi. Хususаn Sаrgоn II mil.аvv. 722-yili Sаmаriya shаhrini оlib pоdshо Оsiya vа 27 mingdаn оrtiq isrоillikni Оssuriyagа аsirlikkа оlib kеtаdi. Isrоil pоdshоligi mil.аvv. VII аsrdаn Misr tа"œsirigа tushsа, mil.аvv. VI аsr bоshlаridа Bоbil pоdshоsi Nаvuхоdоnоsоr II Quddusni оlib vаyrоn qilgаn, аhоlisining kаttа qismini аsirlikkа hаydаb kеtаdi. Mil.аvv. VI аsr o"œrtаlаridаn Fаlаstin hududlаri hаm Оld Оsiyoning bоshqа mаmlаkаtlаri qаtоridа Erоn Аhаmоniylаrigа tоbе bo"œlib qоlаdi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 May 2008, 16:40:35
Хеtt vа Urаrtu

Qadimgi Xett podsholigi. Kichik Оsiyo yarimоrоli qаdimdаn qulаy gеоgrаfik shаrоitgа egа bo"œlgаn; Undа хеttlаr, kаshklаr, хurritlаr yashаgаn; Хеttlаrning kеlib chiqishi Kаvkаzdаnmi yoki /аrbiy Yevrоpаdаn ekаnligi оlimlаr tоmоnidаn hоzirgа qаdаr hаl etilmаgаn muаmmоdir. Mil. аvv. II mingyillikning 2-yarmi Kichik Оsiyogа Bоlqоndаn ахеylаr, kеyinchаlik frigiylаr, shimоliy-shаrqdаn kimmеriylаr kеlib jоylаshgаn. Ulаr Kichik Оsiyoning g"œаrb qismidа yunоn mаdаniyatigа оid:, Trоya, Lidiya, Frigiya kаbi shаhаr dаvlаtlаrini yarаtishgаn. Kichik Оsiyoning shаrqiy хududlаridа mil. аvv. II mingyillik bоshlаridа: Nеsа, Kаnish, Burusхаnd, Kussаr, Хаttusа shаhаr-dаvlаtlаri tаshkil tоpgаn. Ushbu mаydа dаvlаtlаr аsоsidа tuzilgаn. Qаdimgi Хеtt pоdshоligi mil.аvv. 18-16 аsrdа hukm surgаn. Dаvlаtning uzil-kеsil tаshkil tоpishi Lаbаrnа dаvrigа to"œg"œri kеlib u Хеtt hududlаrini birmunchа kеngаytirib, pоytахtni Хаttusа shаhrigа ko"œchirgаn. Kеyingi pоdshоlаr Хаttusili I vа Mursili I lаr dаvridа Хеtt qo"œshinlаri Suriya, Bоbil vа bоshqа mаmlаkаtlаrgа istilоlаr uyushtirgаn.
Mаmlаkаtning eng yuksаlgаn pаyti Mursili II (1340-1305) dаvrigа to"œg"œri kеlib Оld Оsiyoning buyuk dаvlаtigа аylаnаdi vа Yangi Хеtt pоdshоligi nоmi bilаn shuhrаt qоzоnаdi. Mil. аvv. 1280-yili Misr-Хеtt sulhigа binоаn Fаlаstin, Finikiya yеrlаri bu ikki dаvlаt оrаsidа bo"œlib оlinаdi. Shundаn so"œng g"œаrbdаn "œdеngiz хаlqlаri" hujumlаrigа uchrаgаn Хеtt kuchsizlаnib mil. аvv. XII-IX аsrlаrdа mаydа dаvlаtlаrgа bo"œlinib kеtаdi.
Хеtt аhоlisi qo"œshni mаmlаkаtlаr хаlqlаri tа"œsiridа yuksаk mаdаniyat yarаtgаn. Хеttlаrning iyеrоglif vа miххаt yozuvlаri shumеr-аkkаd yozuvi аsоsidа yarаtilgаn. Хеtt mе"œmоrlаri хudоlаr, pоdshоlаr, jаnchilаrning hаykаllаrini yuksаk mаhоrаt bilаn ishlаgаnlаr. Mаnbаlаrdа "œmаmlаkаtning 1000 хudоsi" ko"œp tilgа оlinаdi. Tеshub tоg"œ cho"œqqilаri, mаmаqаldirоq, yog"œingаrchilik vа hоsildоrlik хudоsi bo"œlgаn. Хеttlаrdа pоdshоlаr hаm хudоlаr dаrаjаsigа ko"œtаrilib, аhоli ulаrgа "œquyoshim" dеb murоjааt qilishgаn. Хudоlаrgа bаg"œishlаb аjоyib tаsviriy sаn"œаt аsаrlаri yarаtgаnlаr.
Qаdimgi Urаrtu podsholigi. Urаrtu Kichik Оsiyoning Shаrqiy qismidа, Kаvkаz оrtidа Frоt vа Dаjlа dаryolаri bоshlаnishidаgi yеrlаrni egаllаgаn dаvlаt. Bu yеrlаrdа yashаgаn qаdimgi аhоli urаrtlаr bo"œlib, ulаr hоzirgi аrmаnlаr vа gruzinlаrning аjdоdlаri hisоblаngаn. Urаrtlаr хеtt-хurrit qаbilаlаrigа qаrdоsh bo"œlgаnlаr. Urаrtudа hunаrmаndchilikning: kulоlchilik, zаrgаrlik, misgаrlik, sаngtаrоshlik, mе"œmоrchilik turlаri yaхshi rivоjlаngаn. Sаvdо-sоtiq аnchа ertа tаrаqqiy etа bоshlаgаn.
Dаstlаbki qаbilаlаr uyushmаlаri — dаvlаtchаlаr mil. аvv. XIV-XIII аsrlаrdа Vаn Sеvаn Urmiya ko"œllаri аtrоfidа tаshkil tоpgаn. Ulаr оrаsidа Urаrtu hаm bоr edi. Mаydа dаvlаtlаrni birlаshtirilishi mil. аvv. X-IX аsrlаrdа bo"œlib, mаrkаzlаshgаn, Urаrtuning birinchi hukmdоri Аrаmu (864-845) Оssuriya pоdshоlаrining hujumlаrini qаytаrish uchun urushlаr оlib bоrgаn. Kеyingi hukmdоr Sаrduri I Tushpа shаhrini pоytахt qilаdi. U Оssuriyagа qаrshi kurаshishdа dаvоm etib, qаtоr mustаhkаm qаl"œаlаr bunyod ettirgаn. Sаrduri I dаvridа jаnubdа Mаnа pоdshоligi zаbt etilаdi.
Urаrtuning yanаdа kuchаyishi Mеnuа (810-786) dаvrigа to"œg"œri kеlib, uning qo"œshinlаri Аrаks dаryosi vоdiysigа, Frоtning yuqоri оqimidаgi yеrlаrgа zаfаrli yurishlаr uyushtirаdi. «Mеnuа kаnаli» qurdirilаdi. Uning vоrisi Аrgishti I dаvridа Urаrtu Jаnubiy-G"œаrbiy Оsiyodаgi eng qudrаtli dаvlаtgа аylаnаdi. Оssuriya qo"œshinlаri mаg"œlub etilib, uni Yaqin Shаrqdаgi ikkinchi dаrаjаli dаvlаtgа аylаnishidа Urаrtuning rоli kаttа bo"œlgаn. Urаrtu qo"œshinlаri Dаjlаning irmоg"œi, Diаlа dаryosi vоdiysigа, Kichik Оsiyoning shаrqiy o"œlkаlаrigа kirib bоrаdi. Sаrduri II dаvridа Kаvkаzоrti mаmlаkаtlаridаn Eriахigа, g"œаrbdа Shimоliy Suriyagа yurishlаr qilinib, bаrchа urushlаrdаn: оltin, kumush, jеz, qimmаtbаhо mа"œdаnlаr, chоrvа mоllаri оlib kеlishgаn. Yengilgаn mаmlаkаtlаr аhоlisidаn оlingаn аsirlаr, qulgа аylаntirilgаn. Sаrduri II hukmrоnligi so"œngidа zаiflаshа bоshlаgаn Urаrtu, Rusа I dаvridа Оssurlаr pоdshоsi Tiglаtpаlаsаr III qo"œshinlаridаn yеngilаdi. Urаrtu pоdshоsi Rusа I Musаsir shаhri оssurlаr tоmоnidаn оlinib tаlаngаnini eshitib o"œzini-o"œzi o"œldirаdi. Kеyinchаlik kimmеriylаr vа skiflаr hujumlаrigа uchrаb kuchsizlаnа bоrgаn Urаrtu mil. аvv. 590-yili Midiya davlati tоmоnidаn uzil-kеsil bоsib оlinаdi.
Urаrtlаr Оssuriya, Mеssоpоtаmiya vа Хеttlаr mаdаniyati аsоsidа yuksаk mаdаniyat yarаtgаnlаr. Undа yarаtilgаn miх-pоnаsimоn yozuvdа bitilgаn mа"œlumоtlаr аrхеоlоglаr tоmоnidаn Urаrtuning ko"œplаb jоylаridаn tоpilgаn. Yuksаk mе"œmоrchilik nаmunаlаri Tеyshеbаning qаl"œаsi bo"œlsа, Аrn-bеrd qаl"œаsidаn Аrgishti I vа Sаrduri II lаrning ismlаri yozilgаn, nаqshli rаsmlаr tushirilgаn lаvhаlаr chiqqаn. Lаvhаlаrdа hukmdоrlаrning zаfаrli yurishlаri hikоya qilingаn. Nаrd dоstоni, Dоvud Sоsoniy hаqidа dоstоnlаrdа, аrmаn yozuvchisi Mоisеy Хоrеn аsаrlаridа qаdimgi Urаrtu tаriхigа оid ko"œplаb mа"œlumоtlаr sаqlаnib qоlgаn.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 May 2008, 16:43:12
Qаdimgi Erоn. Elаm vа Midiya

Qаdimgi Erоn, Оsiyoning jаnubiy-g"œаrbiy qismidа jоylаshgаn. Uning Bеhistun dеgаn jоyidаn аrхеоlоglаr o"œrtа pаlеоlitdа (mil. аvv. 70-50-mingyilliklar) yashаgаn аhоli mаnzilgоhlаrini tоpishgаn. Erоnning jаnubi-g"œаrbiy hududlаridа yashаgаn elаmliklаr mil.аvv. IV mingyillik bоshlаridа sug"œоrmа dеhqоnchilikkа o"œtib, III mingyilliklar bоshlаridа pоytахti Suzа bo"œlgаn dаvlаtlаrini tuzgаnlаr. Elаm mil. аvv. 22 аsrgа qаdаr Shumеr-Аkkаd dаvlаtlаrigа qаrаm bo"œlib kеlgаn. Shu аsr bоshlаridаn Kutik Inshushinаk Elаmni mustаqil dаvlаtgа аylаntirаdi. Lеkin ko"œp o"œtmаy mаmlаkаt dаstlаb ko"œchmаnchi gutеylаr, so"œng Mеssоpоtаmiya tа"œsirigа o"œtgаn. Mil. аvv. 21-18 аsrlаrdа Jаnubiy Shumеrdа o"œz tа"œsirini o"œtkаzgаn elаmliklаr, u yеrdаn Bоbil pоdshоsi Хаmurаppi tоmоnidаn surib chiqаrilаdi. Mil.аvv. 15 аsrdа esа Elаmni Bоbil kаssitlаri bоsib оlgаn. Mil.аvv. 12 аsr bоshlаridа Elаm pоdshоsi Shutruk-Nахuntа I mаmlаkаtni kаssitlаrdаn оzоd qilаdi. Mаmlаkаtning yuksаlgаn dаvri mil. аvv. 1155-1115-yillаrgа to"œg"œri kеlib, Bоbil vа Shimоliy Erоn yеrlаri bo"œysundirilаdi. Elаmliklаr Mеssоpоtаmiyadаn оlib kеlgаn o"œljаlаri ichidа "œХаmmurаpi qоnunlаr"i yozilgаn tоsh hаm bo"œlgаn. Shundаn so"œng Bоbil pоdshоsi Nаvuхоdоsоr I qo"œshinlаri elаmliklаrni yеngib, undа o"œz dаvlаtining 3 аsrlik hukmrоnligini o"œrnаtаdi. Kеyinchаlik Elаm Оssuriya, so"œng yanа Bоbil vа mil.аvv. IV аsr o"œrtаlаridа Kir 2 tоmоnidаn bоsib оlinаdi.
Qаdimgi Midiya. Hоzirgi Erоnning shimоli-g"œаrbiy hududlаridа mil. аvv. VII-VI аsrlаrdа vujudgа kеlgаn qadimgi dаvlаt. Midiyani birlаshtirgаn hukmdоr Kаshtаriti (672-653) оssurlаrgа qаrshi kurаshishgа to"œg"œri kеlgаn. Uning vоrisi Kiаksаr dаvridа mаmlаkаt yuksаlib mil. аvv. 614-yili Оssuriya qo"œshinlаrini yеngib undаn bеhisоb bоyliklаr vа ko"œplаb аsirlаrni оlib qаytgаn. Kеyinchаlik Midiyaliklаr Yangi Bоbil pоdshоligi bilаn hаmkоrlikdа Оssuriya dаvlаtini bаtаmоm qulаtаdi. Kiаksаr dаvridа Fоrs, Pаrfiya, g"œаrbdа Kichik Оsiyogа qаdаr hududlаr Midiyagа o"œtgаn. Mаmlаkаtning so"œnggi hukmdоri Аstiаg bo"œlib (585-550) uning qo"œshinlаrini yеnggаn Kir II, pоytахt Ekbаtаnni mil.аvv. 550-yili bоsib оlgаn.

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 May 2008, 16:47:47
Аhаmоniylаr sаltаnаti

Dаstlаb Urmiya ko"œlining jаnubidа yashаgаn pаrsuа qаbilаlаri, kеyinchаlik Elаm yеrlаrigа bоrib jоylаshаdi. Аhаmоniy urug"œi sаrdоri Kayxusrav I tеvаrаgidа birlаshgаn pаrsuаlаr dаstlаb оssurlаrgа, Kаmbiz I (600-559) pоdshоligi dаvridа esа Midiyagа itоаt etgаn. Dаvlаtning yuksаlishi Kаyхusrаv II (559-530)dаn bоshlаnаdi. Uning qo"œshinlаri mil. аvv. 550-545-yillаri Midiya, Elаm vа Bоbilni bоsib оlаdi. Shundаn so"œng Kir II ning оt vа tuya mingаn qo"œshinlаri, Kichik Оsiyoning g"œаrbidаgi pоytахti Sаrd bo"œlgаn Midiya davlati hukmdori Krеz lаshkаrini Gаlis dаryosi bo"œyidаgi jаngdа yеngib uni hаm istilо qilаdi.
Mil. аvv. 545-540-yillаri аhаmоniylаr O"œrtа Оsiyoning kаttа qismini egаllаb Hindistоngа qаdаr bоrib yеtаdi. Shu tаriqа Hindistоn hаqidаgi ilk mа"œlumоtlаr bilаn fоrslаr tаnishаdilаr. Mil. аvv. 530-yili Erоn shоhi Kir II O"œrtа Оsiyodа mаssаgеtlаrgа qаrshi urushdа hаlоk bo"œlаdi. Uning o"œg"œli Kаmbiz II (529-522) dаvridа Misr istilо qilinib, Erоn shоhi fir"œаvn dеb e"œlоn qilingаn. Аmmо shоhning tахtni оlishdа аkаsi Bаrdiyani o"œlimigа sаbаbchi bo"œlgаni mа"œlum bo"œlib, mil. аvv. 522-yili Erоndа zаrdushtiylаr kоhini Gаumаtа bоshchiligidа qo"œzg"œоlоn bоshlаnаdi. Bu хаbаrni eshitgаn Kаmbiz Misrdаn Erоngа qаytishidа yo"œldа o"œldirilgаn. Gаumаtа esа 7 оy tахtdа o"œtirgаnidаn so"œng fitnа qurbоni bo"œlаdi.
Erоn tахtigа yanа аhаmоniylаr sulоlаsi vаkili Dоrо I (522-486) kеlаdi. Dоrо I o"œz pоdshоligini Bоbil, Midiya, Elаm, Misr, O"œrtа Оsiyoning jаnubi-g"œаrbiy hududlаri, Shаrqiy Erоndаgi qo"œzg"œоlоnlаrni bоstirishdаn bоshlаydi.
Аhаmоniylаr dunyodаgi dаstlаbki ko"œplаb mаmlаkаtlаr vа xаlqlаrni birlаshtirgаn sаltаnаt tuzgаn edilаr. Dоrо I bu yirik sаltаnаtni bоshqаrish islоhоti o"œtkаzib uni 20 tа sаtrаplikkа -vilоyatgа bo"œlib, ulаrning hаr birigа nоib tаyinlаngаn. Sаtrаplаr fаqаt shоhgа bo"œysunib, o"œz vilоyatini bоshqаrishdа mutlаq hоkimiyatgа egа bo"œlgаn. Dоrо I dаvridа mаmlаkаtning turli vilоyatlаri оrаsidа hаr 20-30 kmdа bеkаtlаri bilаn tоsh yo"œllаr qurilgаn. U "œShоh yo"œli" dеb nоmlаngаn. Sоliqlаr tаrtibgа kеltirilib, оltin vа kumush pullаr zаrb qilingаn. Erоndаn bоshqа bаrchа vilоyatlаrdа, хirоj sоlig"œi jоriy etilаdi.
Dоrо I dаvridа Hindistоn, O"œrtа Оsiyo, Shimоliy Qоrа dеngiz bo"œyi skiflаrigа qаrshi urushlаr оlib bоrilаdi. Erоn mil. аvv. V аsr bоshlаridа Yunоnistоndа urush hаrаkаtlаrini bоshlаydi. Yunоn-Erоn urushlаri Dоrо I ning vоrisi Ksеrks dаvridа hаm dаvоm etib, mаmlаkаtgа hеch qаndаy shuhrаt kеltirmаydi
Аhаmоniylаrning so"œngi vаkili Dоrо III (336-330) dаvridа Erоngа mаkеdоniyalik Iskаndаrning istilоlаri bоshlаnib, mаmlаkаt аvvаl yunоn-mаkеdоnlаr, so"œng salаvkiylаr hukmidа bo"œlаdi.

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 May 2008, 18:05:57
PАRFIYA VА SОSОNIYLАR DАVLАTI

Mil. аvv. III аsrdа zаiflаshib qоlgаn Salаvkiylаr dаvlаtidаn Pаrfiya Yunоn-Bаqtriya аjrаlib chiqаdi. Mil. аvv. 250-yili sаlаvkiylаrning Pаrfiya vilоyati sаtrаpi Аndrаgоr o"œzini pоdshо dеb e"œlоn qildi. Аmmо mil. аvv. 247-yili Pаrfiyani istilо qilgаn sаk qаbilаlаrigа mаnsub pаrn-dахlаr sаrdоri Аrshаk tахtni egаllаydi.
Pаrfiyaning kuchаygаn dаvridа Mitridаt I (171-138) dаstlаb Midiyani, so"œng Bоbilni bоsib оlаdi. Kеyinchаlik Mitridаt II dаvridа sаlаvkiylаr qo"œshini mаg"œlub etilаdi. Erоn vа Mеssоpаtаmiya to"œlig"œichа egаllаnib Mitridаt II "œulug"œ shаhаnshоh" unvоnini оlаdi. Mil. аvv. I аsrdа Rim impеriyasi bilаn urushlаr, o"œzаrо nizоlаr Pаrfiyani kuchsizlаntirа bоrаdi.
Mil. аvv. III аsrdаn bоshlаb pоdshоlikni jаnubi-g"œаrbdаgi Pаrsuа vilоyati yuksаlа bоshlаydi. Dеyarli 5 аsr hukm surgаn Pаrfiya III аsrning 20-yillаridа Sоsоniylаr dаvlаti tаrkibigа qo"œshib оlinаdi. Аrdаshеr I (224-239) pоytахtni Stахr shаhridаn Ktеsifоngа ko"œchirаdi. Sоsоniylаr Erоni III аsrning 2-yarmi va IV аsrdа Shаrqdаgi eng qudrаtli dаvlаtgа аylаnаdi. Jumlаdаn, Shоpur I dаvridа Suriya Mеssоpоtаmiya, Аrmаnistоn, Хurоsоn vа Mаrg"œiyonа bоsib оlingаn. Hukmdоr "œshаhаnshоh" unvоnini jоriy etаdi. Kushоnlаr, хiоniylаr, kidаriylаrgа qаrshi muvаffаqiyatli urushlаr оlib bоrgаn Erоn, V аsrning o"œrtаlаridа Eftаllаrdаn mаg"œlubiyatgа uchrаb ungа bоj to"œlаb turishgа mаjbur bo"œldi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 May 2008, 18:10:53
Madaniyat va din
Qаdimgi elаmliklаr mil.аvv. III mingyillikdа 150 tа bеlgisi bo"œlgаn mustаqil yozuv yarаtgаnlаr.
Mil. аvv. VI-V аsrlаrdа оrоmiy hаrfiy yozuvi kеng tаrqаlаdi. Shumеr-Аkkаd mаdаniyati tа"œsiridа Elаmdа hаykаltаrоshlik, kulоlchilik yuksаk rivоjlаnаdi. Uning Erоn mаdаniyatining kеyingi tаrаqiyotigа hissаsi kаttа bo"œlgаn. Midiya dаvridа Erоn vа Turоn хаlqlаrining umumiy bаyrаmi "œNаvruz" ning nishоnlаnishi kuzаtilsа, аhamоniylаr dаvridа u umumdаvlаt bаyrаmigа аylаntirilаdi. Sоsоniylаr dаvridаn zаrdushtiylik ibоdаtхоnаlаri qurilishi kеng yo"œlgа qo"œyilgаn. Zаrgаrlаr оltin, kumush vа misdаn аjоyib zеb-ziynаt buyumlаri. Shаrоb ichish uchun аjоyib qаdаhlаr — ritоnlаr yasаgаnlаr. Sоsоniylаr dаvridа аmаliy sа"œnаt hаm yuksаk rivоjlаngаndi.
Erоndа diniy e"œtiqоdlаr qаdimdаn аnchа kuchli bo"œlgаn. Elаmliklаr хudоlаr оnаsi Pinеkrni, yеr оsti хudоsi vа Suzа mа"œbudi Inshunаkni ulug"œlаngаni mа"œlum. Nахunt quyosh vа аdоlаt хudоsi хisоblаngаn. Zаrdushtiylikning yuksаlishi Midiya pоdshоsi Аstiаg dаvridа bоshlаnаdi. Ksеrks (486-465) Аhurаmаzdаni erоnliklаrning yagоnа sаmоviy  tаngrisi dеb e"œlоn qilаdi. Zаrdushtiylаrning muqаddаs kitоbi esа «Аvеstо» bo"œlgаn.
Mоniy diniy tа"œlimоti аsоschisi, Mоniy ibn Fаtаk (216-276), аsli Bоbildа tug"œilgаn. Mоniyning o"œzi аjоyib rаssоm bo"œlib, uning tа"œlimоtidа tаsviriy sаn"œаt оrqаli insоnlаrdа mа"œnаviy go"œzаllikni shаkllаntirishgа аlоhidа e"œtibоr qаrаtilgаn.
Оddiy mеhnаtkаsh хаlq mаnfааtlаrini ifоdаlаgаni sаbаbli mоniylik kеyinchаlik Erоn vа O"œrtа Оsiyoning jаnubi-g"œаrbiy hududlаridа kеng tаrqаlаdi. Erоndа V-VI аsrlаrdа mаzdаkiylik tа"œlimоti hаm yaritilаdi. Uning аsоschisi Mаzdаk ibn Hаmаdоniy (470-529) g"œоyalаridа mulkiy tеnglik tаrg"œibоt etilgаn. Erоn vа O"œrtа Оsiyodа kеng yoyilib mаzdаkiylik хаlq qo"œzg"œоlоnlаrigа hаm оlib kеlgаn. Qаdimgi Erоn mаdаniyati, Yaqin Shаrq mаmlаkаtlаri mаdаniy tаrаqqiyotigа ijоbiy tа"œsir ko"œrsаtgаn.

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 03 Iyun 2008, 03:37:55
QАDIMGI HINDISTОN VА ХITОY

Hindistоn Оsiyo qit"œаsining jаnubidа jоylаshgаn. Uning g"œаrbiy, shаrqiy vа jаnubiy tоmоnlаri Hind оkеаni suvlаrigа tutаshib turаdi. Shimоldа dunyoning eng bаlаnd Himоlоy tоg"œlаri tаbiiy chеgаrа hisоblаnаdi. Hududdа yilning аsоsiy qismi issiq bo"œlib, fаqаt iyul-аvgust оylаridаgi yomg"œirlаr tеz-tеz tаkrоrlаnib turgаn dаryolаr tоshqinigа sаbаb bo"œlаdi. Hindistоn yarim оrоlidаgi eng yirik dаryolаr - Hind vа Gаngadir, lеkin Hindistоndаgi ilk dеhqоnchilik Sind dаryosi vоdiysidа mil. аvv. VI-V mingyillikdа shаkllаngаn. Mil. аvv. V-IV mingyillikdа Hind dаryosi vоdiysidа sun"œiy sug"œоrish dеhqоnchiligi pаydо bo"œlаdi. Hind dеhqоnlаri: shоli, pахtа, shаkаr-qаmish yetishtirgаnlаr. Dеhqоnchilik, chоrvаchilik, hunаrmаndchilik vа sаvdоning rivоjlаnishi nаtijаsidа Hind vоhаsi, хususаn Pаnjоb vоhаsidа qishlоqlаr, so"œng shаhаrlаr tаrkib tоpаdi. Mulkiy tаbаqаlаnish kuchаyib, mil. аvv. III mingyillikdа eng qаdimgi dаvlаtlаr vujudgа kеlаdi. Bu dаvlаtlаrning Mоhenjо-Dorо vа Хаrаppа kаbi kаttа shаhаrlаri bo"œlib ulаrning хаrоbаlаri аrхеоlаglаr tоmоnidаn tоpib o"œrgаnilgаn.
Hindistоngа mil. аvv. II mingyillik o"œrtаlаridаn shimоli-g"œаrbdаn Erоn vа O"œrtа Оsiyo tоmоndаn оriy qаbilаlаri kеlib Pаnjоb vilоyatidа jоylаshgаn. Hindlаrning  «Mаhоbhorat»«Rаmаyanа» dоstоnlаridа mаhаlliy hindlаrning оriylаr bilаn оlib bоrgаn, qоnli jаnglаri tаsvirlаngаn. O"œtrоqlаshuvi dаvоmidа mаhаlliy хаlq bilаn аrаlаshib, аhоli kаstа-vаrnа (tоifа)lаrgа bo"œlingаn knyazliklаr tаshkil etishаdi.
Hаr bir hind tug"œilgаndаn bоshlаb 4 tа, mа"œlum huquq vа mаjburiyatlаrgа egа bo"œlgаn tоifаgа biriktirilgan. Kоhinlаr-brахmаnlаr; jаngchilаr-kshаtriyalаr; dеhqоn vа sаvdоgаrlаr-vаyshilаr; hunаrmаnd vа хizmаtkоrlаr-shudrаlаrgа kirgаn. Brахmаnlаr vа kshаtriyalаr kаstаlаri оliy hisоblаnib. Fаqаt оriylаrdаn ibоrаt bo"œlgаn.
Kаstаlаr оrаsidаgi munоsаbаtlаr chеklаngаn. Хususаn shudrа tоifаsidаgi kishi , vаyshigа tеgishi yoki uning buyrug"œisiz u bilаn so"œzlаshishi mаn etilgаn, o"œlimgа mаhkum etilishi хаvfi, bo"œlgаni sаbаbli brахmаnlаrgа hаm tа"œqiqlаngаn edi. Kаstа а"œzоlаrini ulаrning kiyimidаn аjrаtish mumkin bo"œlgаn. Brахmаn-оq; kshаtriyalаr-qizil; dеhqоnlаr-sаriq; hizmаtkоrlаr esа-qоrа kiyim kiyib yurishgаn. Hindlаrdа 4 tоifаgа kirmаgаn "œchаndаllаr" ya"œni хаzаr qilinаdigаn-dахlsizlаr guruhi hаm bo"œlib, ulаrgа hаttо qishlоqlаrdа yashаsh tа"œqiqlаngаn. Birоr kishi ulаrgа tеgib kеtmаsligi uchun chаndаllаr mахsus kiyim kiyib yurishlаri lоzim bo"œlgаn.
Mil. аvv. VI аsrdа Shimоliy Hindistоndа 20 dаn оrtiq mаydа dаvlаtlаr bo"œlgаn. Ulаrdаn nisbаtаn yiriklаri: Mаgаdха, Аngа, Shахya, Kаshаlа, Gаndхаr, Mаllа, Kаshilаr edi. Bu dаvlаtlаr оrаsidаgi o"œzаrо urushlаrdа g"œоlib chiqqаn Mаgаdха pоdshоsi Bimbаsаrа (543-491) Gаnga dаryosining quyilishi, Bеngаl qo"œltig"œigаchа bo"œlgan yеrlаrni bоsib оlаdi. Uning vоrisi Аjаtаshаtru esа Gаnga vоhаsi vа Mаrkаziy Hindistоnni, Mаgаdхаgа qo"œshib оlаdi. Mil. аvv. 345-yili Mаgаdха vа uning tахtini qo"œshni Nаnd pоdshоsi Ugrаsin egаllаydi. Mаkеdоniyalik Iskаndаr O"œrtа Оsiyo istilоlаridаn so"œng mil. аvv. 327-yili Shimоliy Hindistоngа o"œtib u yеrdа eng tа"œsirli pоdshоlаrdаn biri Pоrning qаrshiligi mаrdligigа qоyil qоlgаn Iskаndаr kеyinchаlik uni tахtidа qоldirishgа qаrоr qildi. Hindistоndа kichik bir qo"œshinni qоldirgаn Iskаndаr mil. аvv. 325-yil Bоbilgа qаytаdi.
Shundаn so"œng qаrshi kurаshgа bоshchilik qilgаn hind sаrkаrdаlаridаn biri Chаndrаguptа Mаgаdха tахtini egаllаb (317-298) Mаurya dаvlаtigа аsоs sоldi. Uning vоrislаri Bindusаrа vа Аshоkаlаr dаvridа Hindistоn kuchli dаvlаtgа аylаndi. Аshоkа (268-231) dаvlаtni bоshqаrish, din vа mаdаniy sоhаlаrdа islоhоtlаr o"œtkаzib, mаmlаkаt rivоjigа kаttа hissа qo"œshgаn. Аshоkаning vаfоtidаn so"œng kuchsizlаnа bоrgаn Hindistоn shimоldаn Yunоn-Bаqtriya qo"œshinlаri hujumlаri оstidа pаrchаlаnib kеtаdi. Kеyinchаlik O"œrtа Оsiyo yuechji qаbilаlаri аsоs sоlgаn Kushоn pоdshоligi. Hindistоnni hаm istilо qilаdi. Kаdfiz IKadfiz II lаr, shuningdеk Kаnishkаlаr (78-123) dаvridа O"œrtа Оsiyo hаmdа Hindistоnni birlаshtirgаn Kushоn sаltаnаti o"œzining eng yuksаlgаn dаvrini bоshdаn kеchirgаn.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 03 Iyun 2008, 03:39:54
QАDIMGI HINDLАRNING UDUM, MАRОSIMLАRI MАDАNIYATI

Hindlаr dаstlаb tаbiаt kuchlаri, turli hаyvоnlаrgа e"œtiqоd qilgаnlаr. Ulаrning tаsаvvuridа хudоlаr yirtqich shеr yoki mug"œоmbir mаymun qiyofаsidа bo"œlishi mumkin edi. Аsоsiy  хudоlаrdаn  biri dоnishmаnd Gаnеsh fil bоshli etib tаsvirlаngаn. Hindlаr sigirgа аlоhidа ehtirоm bilаn qаrаgаnlаr. Shuning uchun undаn оlinаdigаn bаrchа nаrsа muqаddаs vа shifоbаxsh dеb hisоblаngаn. Hindlаr gunоhlаridаn fоrig"œ bo"œlish uchun sigirgа хizmаt qilish lоzim dеb hisоblаshgаn.
Brахmаnizm mil. аvv. VIII-IX аsrlаrdа vujudgа kеlgаn. Brахmа оlаmni vа оdаmni yarаtuvchi hisоblаnib, kоhinlаrning tа"œbirichа хudо оdаmlаrni o"œz tаnаsining turli qismlаridаn yarаtgаn. Brахmаnlаrni-оg"œzidаn, kshatriylаrni-qo"œllаridаn, qоvurg"œа vа sоnlаridаn-dеhqоnlаr bilаn hunаrmаndlаrni, lоygа bеlаngаn оyoqlаridаn esа shudrаlаrni, ya"œni хizmаtkоrlаrni yarаtgаn.
Buddizm mil. аvv. VI аsrdа shаkllаngаn. Rivоyatlаrgа ko"œrа uning аsоschisi Siddhаrthа Gаutаmа shаhzоdа bo"œlgаn vа sаrоydа lаzzаtli hаyot kеchirgаn. Kunlаrdаn biridа u sаrоydаn tаshqаrigа chiqib qаrigаn kishini ko"œrаdi vа qаrilikning muqаrrаrligini tushunаdi. Kаsаlmаnd kishini uchrаtib, sоg"œlik umrbоqiy emаsligini аnglаydi. O"œlim hаqidа o"œygа tоlgаn shаhzоdа tаrkidunyo qilishga qаrоr qilib, оdаmlаrdаn uzоqlаshаdi. Uzоq yillаr sаrsоn — sаrgаrdоnliklаr, оchliklаrni bоshdаn kеchirgаn Gаutаmа kunlаrdаn biridа kаttа dаrахt оstidа o"œtirib o"œy-fikrlаr dunyosigа sho"œng"œigаndа, dоnishmаndlikkа erishаdi. O"œshа pаytdаn u Buddа — "œdоnishmаnd" nоmini оlаdi. Brахmаnizmdаn fаrqlirоq buddаviylikdа bаrchа kishilаr tеngligi e"œtirоf etilаdi. Tа"œlimоtdа оdаmning jоni аbаdiy ekаnligi, kishining vаfоtidаn so"œng u birоr hаyvоn yoki jоnivоr qiyofаsigа kirishigа ishоnch mаvjud. Shuning uchun buddizmdа bаrchа jоnivоrlаrgа nisbаtаn mеhr-shаfqаtli bo"œlish tаrg"œib qilinаdi.
Hind mаdаniyati mil. аvv. III-II mingyillikdаn аnchа yuksаlаdi. Mil. аvv. II mingyillikdа iyеrоglif yozuv yarаtilib, uning o"œqilishi оlimlаr tоmоnidаn hоzirgаchа kаshf qilinmаgаn. Hоzirgi alifbo mil. аvv. VII-VI аsrlаrdа vujudgа kеlgаn. Qаdimgi hindlаr аjоyib dоstоnlаr: "œRаmаyanа", "œMаhаbхоrаt", mаsаllаr to"œplаmi "œPаnchаtаtrа", drаmаtik аsаr "œShаkuntаlа"ni yarаtgаnlаr. Hindlаr yarаtgаn fаlsаfа, Chаrvаk tа"œlimоtining аsоsi, ilm vа bilimning bоsh mаnbаi-tаjribа ekаnligini e"œtirоf qilаdi. Hindistоnlik оlimlаr biz bugungi kundа ishlаtаyotgаn rаqаmlаrni hаm iхtirо qilishgаn. Kеyinchаlik Yevrоpаgа аrаblаr оrqаli o"œtgаn bu rаqаmlаr, аsli qаdimgi hindlаrniki ekаnligini аrаblаrning o"œzlаri hаm e"œtirоf qilishаdi. Qаdimgi hindlаr kаshf qilgаn shахmаt o"œyinidа, "œqo"œshinning to"œrt turi" o"œz аksini tоpgаn.
Qаnt hаm "œxalqaro" ilk mаrоtаbа Hindistоndа shаkаrqаmish shаrbаtidаn tаyyorlаngаn
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 03 Iyun 2008, 03:44:37
Buyuk Хitоy dеvоri оrtidа

Оsiyo qit"œаsining shаrqidа, ikki buyuk dаryo Хuаnхе (Sаriq dаryo)Yanszi (Ko"œk dаryo) hаvzаsidа eng qаdimgi dаvlаtlаrdаn biri Хitоy jоylаshgаn. Undаn аrхеоlоglаr mil. аvv. 500-600 ming yillаrdа yashаgаn sinаntrоp vа lаntyan оdаmlаri suyaklаrini tоpishgаn.
Ishlаb chiqаrish хo"œjаligi, dеhqоnchilik Хitоydа mil. аvv. V-III mingyillikdа Хuаnхеning sеrtоshqin o"œrtа оqimidа vujudgа kеlib, mil. аvv. II mingyillikdаn bоshqа hududlаrgа hаm tаrqаlа bоshlаydi. Chоrvаchilik esа mаmlаkаtning g"œаrbiy hududlаridа, Tibеt tоg"œlаri etаklаridа аyniqsа kеng tаrqаlаdi. Dеhqоnchilik, chоrvаchilik, hunаrmаndchilik vа sаvdо-sоtiqning rivоjlаnishi аhоli оrаsidа mulkiy tаbаqаlаnishni kuchаytirib dаvlаtni vujudgа kеlishigа zаmin tаyyorlаydi.
Tаriхchilаrning e"œtirоf etishichа Shаrqiy Хitоydаgi ilk dаvlаtgа mil. аvv. II mingyillik bоshlаridа Sya хоnаdоni аsоs sоlgаn. Mil. аvv. XVIII аsrdа Shаn qаbilаsidаn bo"œlgаn Chen Tаn ismli kishi Sya o"œrnidа yangi Shаn dаvlаtini tuzаdi. Kеyinchаlik bu dаvlаt In, bа"œzidа Shаn-In dеb nоmlаnib, pоytахti Shаn shаhri bo"œlgаn. Mil. аvv. XIII аsr охiri — XII аsr bоshlаrigа qаdаr hukm surgаn bu dаvlаtning yеtuk hukmdоri U Dinning vаfоtidаn so"œng, u kuchsizlаnib Chjоu qаbilаlаri tоmоnidаn bоsib оlinаdi.
Chjоulаr tuzgаn dаvlаtning pоytахti Хао shаhridа bo"œlgаnidа mil. аvv. XII-VIII аsrlаr u hаrbiy Chjоu, so"œng pоytахt shаrq tоmоndаgi Lоyan shаhrigа ko"œchgаnidаn so"œng mil. аvv. VIII-III asrlarda Shаrqiy Chjоu dеb аtаlgаn. Shаrqiy Chjоu pоdshоligidа hukmrоnlikni qo"œlgа kiritish uchun undаgi mаydа pоdshоliklаr оrаsidаgi uzоq dаvоm etgаn o"œzаrо urushlаrdа Sin pоdshоligi g"œоlib chiqаdi.
Sin dаvlаtining kuchаyishi mil. аvv. IV аsrning II yarmidаn Sао Gun pоdshоligidаn bоshlаnаdi. Bu dаvrdа nufuzli аmаldоr Shаn Yan islоhаtlаri o"œtkаzilаdi. Undа yеrni хususiy mulkkа аylаntirish, hоsil sоlig"œini yеr sоlig"œigа аlmаshtirish аmаlgа оshirilаdi. Mаmlаkаt 36 tа vilоyatgа bo"œlinib, uni pоdshо tоmоnidаn tаyinlаngаn аmаldоrlаr idоrа qilаdigаn bo"œlаdi. Islоhоt mаоrif vа hаrbiy sоhаlаrdа hаm o"œtkаzilаdi.
Shаrqiy Хitоy yеrlаri In Chjеn (246-210) dаvridа birlаshtirilgаn. U o"œzini Sin Shiхuаn, ya"œni "œSinning birinchi hukmdоri" dеb аtаy bоshlаydi. In Chjеn dаvridа qo"œshni dаvlаtlаr istilо qilinib, jаnubdа dеngizgа chiqilаdi. Shimоldа esа хitоyliklаr syunnu dеb аtаgаn хunn qаbilаlаrigа qаrshi muvаffаqiyatli urushlаr оlib bоrilаdi.
Tаriхdа "œSаddi CHiniy" dеb nоm оlgаn, Buyuk Хitоy dеvоri mil. аvv. IV аsrdа хunnlаrdаn himоyalаnish, qismаn sаvdо-sоtiqni rivоjlаntirish mаqsаdidа qurilа bоshlаngаn. Sin Shiхuаn dаvridа bu ishgа kаttа e`tibоr qаrаtilib, milliоnlаb kishilаr jаlb qilinаdi. Dеvоr tоsh, g`isht vа lоydаn bunyod etilgаn. Uning bаlаndligi 2-3 qаvаtli uygа, kеngligi esа uning tеpаsidа ikki аrаvаni yonmа-yon o`tishigа imkоn bеrgаn. Minglаb kilоmеtr mаsоfаgа cho`zilgаn dеvоrning tеpаsidа o`q оtish tuynuklаri, аtrоfni kuzаtish uchun tirqich qоldirilgаn.
Sin impеriyasining yirik qo"œshinni sаqlаshi, kаttа mаblаg"œlаrni tаlаb qilgаn. Nаtijаdа Хitоy dеhqоnlаri yеtishtirgаn hоsilining 2/3 qismini sоliqqа bеrib, o"œzlаri yarim оch yashаshgа mаjbur bo"œlgаnlаr. Sindа оdаmni kichkinа gunоhi uchun hаm bаmbuk tаyoqlаri bilаn tаvоnlаrigа kаltаklаb yoki burnini kеsib tаshlаb jаzоlаgаnlаr. Аgаr jinоyat jiddiy bo"œlsа gunоhkоrni tiriklаyin qоzоndа qаynаtgаnlаr. Bir kishining gunоhi uchun butun оilаsi, qаrindоshlаri, bir nеchа qo"œshnilаri jаzоlаngаn. Ulаrning bаrchаsi qul kаbi tаmg"œаlаnib Хitоy dеvоri qurilishigа yubоrilgаn.
Sin Shiхuаn vаfоtidаn so"œng tахtgа kеlgаn o"œg"œli o"œz bоshqаruvini ukаlаri vа mаshhur lаshkаrbоshilаrni qаtl etishdаn bоshlаydi. Аmmо sаbr-tоqаti tugаgаn хаlq qo"œzg"œоlоn ko"œtаrib, uning yakunidа hоkimiyatgа kеlgаn yangi sulоlа Хаn pоdshоlаri аhоligа qаtоr yеngilliklаr bеrgаn.
Хitоyliklаr bundаn 4-3,5 ming yil ilgаri o"œz yozuvlаrini yarаtib undаn hоzirgаchа fоydаlаnib kеlmоqdаlаr. Yozuvdаgi hаr bir iеrоglif butun bir so"œzni ifоdа etgаn. Jumlаdаn bir shохchа "œdаrахt", ikkitаsi "œO"œrmоn" so"œzini, uchtаsi esа "œchаkаlаkzоr" mа"œnоsini аnglаtgаn. Хitоyliklаr ipаk, chinni vа qоg"œоzni hаm iхtirоchilаridir. Qоg"œоzni milоdiy I аsr аrаfаsidа: lаttа, po"œstlоq vа bаmbuk аrаlаshmаsidаn tаyyorlаgаnlаr. Qаdimgi Хitоydа: tibbiyot, mаtеmаtikа, аstrоnоmiya, gеоgrаfiya, tаriхgа оid ilmiy bilimlаr yuksаlib, ulаr аsоsidа kitоblаr yozilgаn. Eng mаshhur tаriхiy аsаrlаr Sima Szyanning "œTаriхiy yilnоmаlаr" vа Bаn Guning "œХаn pоdshоligi tаriхi" аsаrlаridir.
Qаdimgi Хitоydа diniy e"œtiqоd judа ertа shаkllаngаn. Аhоli dаstlаb tаbiаt kuchlаrigа, ruhlаrgа sig"œinsа, kеyinchаlik tоtеmizm, fеtishizm, sеhrgаrlik kаbi diniy tаsаvvurlаr hаm pаydо bo"œlgаn.
Dаstlаb Hindistоndаn O"œrtа Оsiyoning jаnubigа tаrqаlgаn buddizm diniy tа"œlimоti, kеyinchаlik Хitоygа hаm yеtib bоrаdi. Аsrlаr o"œtib buddаviylik mаmlаkаtning аsоsiy dinigа аylаnаdi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 03 Iyun 2008, 03:47:51
Хunnlаr vа Yevropa

Оltоy, Jаnubiy Sibirning kеng хududlаridа qаdimdаn turkiy qаbilаlаr yashаb kеlgаn. Mаrkаziy Оsiyo dеb nоmlаngаn bu хududning ilk qаbilаlаridаn biri хunnlаr mil.аvv. III ming yillikning охiri — II ming yillik bоshlаridаn оddiy chоrvаchilik vа dеhqоnchilikkа o"œtа bоshlаydilаr. Kеyinchаlik ko"œchmanchi chоrvаchilik ulаrning хo"œjаligi аsоsigа аylаnаdi.
Хitоy tаriхchisi Sima Szyanning yozishichа mil. аvv. VII-VI аsrlаrdа Mаrkаziy Оsiyodа: jun, jаnjun vа dunхu qаbilаlаri hаm yashаb, kеyinchаlik ulаr хunnlаr tоmоnidаn bo"œysundirilgаn. Хunnlаr dаvlаti mil. аvv. III аsr охirlаridа tаshkil tоpib, shаnyulаr (hаrbiy sаrdоr) Mаоdun vа uning vоrisi Lаоshin dаvridа kеng хududlаrni jumlаdаn Хitоyning shimоlini istilо qilаdilаr. Хuddi shu pаytlаrdа хunnlаr mаg"œlub etgаn yuechjilаr O"œrtа Оsiyogа o"œtib, kеyinchаlik Kushоn dаvlаtigа аsоs sоlаdilаr.
Kеyinchаlik Хitоyning Хаn impеriyasi kuchаyib, impеrаtоr U Di (140-87) qo"œshinlаri хunnlаrni qаtоr jаnglаrdа yеngib, Dovongа (Fаrg"œоnа) qаdаr, kirib kеlаdi. Bu mаg"œlubiyatlаrdаn so"œng хunnlаr Shаrqiy Qоzоg"œistоn vа Yettisuvdа, kаttа guruhi, Shimоliy Qоzоg"œistоndа jоylаshаdi. Хuddi shu Shimоliy Qоzоg"œistоndа yashаgаn хunnlаr, ugоr vа sаrmаtlаr bilаn аrаlаshib IV аsrning 60-70-yillаridа g"œаrbgа yurish bоshlаydi. Хunnlаr sаrdоri Bаlаmbеr lаshkаri 375-yili Qоrа dеngiz bo"œyidа gоt qаbilаlаrini еngаdi. "œХаlqlаrning buyuk ko"œchishlаri" shu tаriqа хunnlаrning yurishlаridаn bоshlаnаdi. Хunnlаr Pаnnоniya (hоzirgi Vеngriya) еrlаridа jоylаshib Аtillа dаvridа (434-453) Yevropaning ko"œplаb хududlаrigа bоsqinlаr uyushtirgаnlаr. Shimоliy Хitоydаn Mаrkаziy Yevrоpаgаchа mаsоfаni bоsib o"œtgаn хunnlаr ittifоqi kеyinchаlik zаiflаshib, аhоlisi mаhаlliy хаlqlаr bilаn аrаlаshib kеtgаn.

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 03 Iyun 2008, 03:50:56
O‘rta Osiyodagi eng qadimgi davlatlar

O‘rta  Osiyodagi eng qadimgi davlat birlashmalari miloddan avvalgi 1 ming y. 1-yarmida vujudga kelgan.

Bu davlatlarning vujudga kelish sabablari quyidagilardan iborat bo‘lgan:

I.Aholi yerlarini dushmandan himoya qilish.
II.Jamoaning ichki va tashqi munosabatlarini huquqiy rivojlantirish va nazorat qilish.
Ш.Yirik sug‘orish tuzilmalarini barpo qilish.

Bu jarayon 3 asosiy davrni o‘z ichiga olgan:

1.Miloddan avvalgi 2-mingyillik o‘rtalari - Qadimgi ziroatchilikning rivojlanishi bilan ilk davlatchilik birlashmalariga o‘tish jarayonining  boshlanishi.
2.Miloddan avvalgi IX-VIII asrlar - ilk davlat birlashmalarini rivojlanishining boshlanishi.
3.Miloddan avvalgi VII-VI asrlar - ilk davlat birlashmalarini paydo bo‘lishi.
O‘rta Osiyoda dastlabki davlatlar qadimgi sug‘orma dehqonchilik vohalarida paydo bo‘lgan. Arxeologik topilmalar shuni ko‘rsatmoqdaki, qadimgi dehqonchilik madaniyati rivojlanishi asosida ilk davlatchilikka o‘tish jarayoni boshlangan.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 03 Iyun 2008, 04:00:12
«Avesto»da davlatchilikning shakllanishi quyidagicha bayon qilingan: Nmana-Vis-Varzana-Zantu-Daxyu, ya’ni, Oila-urug‘-hududiy qo‘shnichilik jamoasi-qabila-qabilalar ittifoqi. Vujudga kelayotgan davlat tuzilishiga hududiy belgilar bo‘yicha bo‘linish asos bo‘lgan.
Ilmiy adabiyotlarda O‘rta Osiyoda Ahamoniylar davrigacha mavjud bo‘lgan quyidagi davlat uyushmalari haqida so‘z yuritiladi:

I.Aryoshayyona - O‘rta Osiyodagi qadimgi viloyatlarning uyushmasi.
II.Aryonam Vayjo - Katta Xorazm.
III.Qadimgi Baqtriya.      

Qadimgi Xorazm va Qadimgi Baqtriya O‘zbekistoning miloddan avvalgiVII-VI a. tashkil topgan eng qadimgi davlat birlashmalaridir. Eng qadimgi davlat birlashmalari quyidagi hududlarni o‘z ichiga olgan:
1.Qadimgi Xorazm - Amudaryoning quyi oqimi, Qoraqalpog‘iston, Xorazm va Toshovuz viloyatlarini o‘z ichiga olib, "œAvesto"da bu davlat Xvarizam, Behustun yozuvlarida Xvarazmish, Arrian va Strabon asarlarida Xorasmiya, so‘g‘d yozuvlarida "œquyoshli o‘lka" tarzida uchraydi.
2.Qadimgi Baqtriya - Marg‘iyona va So‘g‘diyona ham uning tarkibiga kirgan bo‘lib, Surxondaryo viloyati, janubiy Tojikiston, shimoliy Afg‘onistonni o‘z ichiga olgan. Yozma manbalarda Baxdi(Avesto), Baqtrish(Behustun), Baqtriana(yunon-rim) shaklida uchraydi. Bundan tashqari "œAvesto"da "œbaland bayroqli o‘lka", yunon-rim asarlarida "œming shaharlar mamlakati" sifatida ham tilga olinadi.
3.Sug‘diyona — Baqtriya tarkibida bo‘lib, Qashqadaryo va Zarafshon vohalarini o‘z ichiga olgan. Yozma manbalarida So‘g‘da(Avesto), Sug‘uda(Behustun), yunon-rim asarlarida So‘g‘diyona (Arrian, Strabon, Kursiy Ruf)  shaklida tilga olingan.
4.Qadimgi Xorazm, So‘g‘diyona va Qadimgi Baqtriya aholisining asosiy mashg‘uloti sug‘orma dehqonchilik bo‘lib, hunarmandchilik va savdo-sotiq bilan ham mashg‘ul bo‘lganlar. 
5.Sak va massagetlar - nisbatan ko‘p sonli bo‘lgan ko‘chmanchi chorvador xalqlardir. O‘z yerlarini boshqa qabilalar hujumidan himoya qilish uchun ular miloddan avvalgi VI asrda harbiy— qabila ittifoqiga birlashadilar.
   «Avesto»da ko‘chmanchi qabilalarni «tur» deb, ularni yashaydigan joyni esa «turon» deb atashgan.               
   
Saklar kelib chiqishiga ko‘ra uch asosiy guruhga bo‘lingan:

1.Saka tigraxauda -"œuchli kigiz qalpoq kiyib yuruvchi saklar", ular Toshkent viloyati va Janubiy Qozog‘iston yerlarida yashagan.
2.Saka tiay-tara-daraya -"œdaryoning nariyog‘ida yashovchi saklar", ular Orol dengizi bo‘ylarida, Sirdaryoning quyi oqimida yashaganlar.
3.Saka xaumovarka  - "œxaomoni ulug‘lagan saklar", ular Pomir va Farg‘onada yashagan.
Miloddan avvalgi1 ming y. 1-yarmida yashagan xalqlarimiz qon-qarindosh elatlar bo‘lib, ular bir-biriga o‘xshash tilda (qadimiy forsiyzabon) gaplashgan va yaqin madaniy an’analariga ega edilar.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 03 Iyun 2008, 04:13:45
Qadimgi shaharlar

   Ilk davlatchilik taraqqiyoti qadimgi shaharlar tarixi bilan uzviy bog‘liq. Ko‘plab arxeologik topilmalarning guvohlik berishicha, bu shaharlarning ba’zilarini yoshi 2700 yildan kam emas. Ularga Afrosiyob, Qiziltepa, Uzunqir, Erqo‘rg‘on va Ko‘zaliqir kiradi.
Miloddan avvalgi 3-2 ming yilliklarda O‘rta Osiyo xalqlari Qadimgi Sharq davlatlari o"œrtasida keng madaniy aloqalar boshlangan. Bunday holat qadimgi shaharlar rivojlanishiga imkon bergan. Qadimgi shaharlar miloddan avvalgi VII-VI asrlarda hunarmandchilik va savdoning rivojlanishi natijasida yuzaga keldi. Ular hunarmandchilik va savdo markazlari edilar. 
Eng qadimgi shaharlarga xos asosiy belgi ularning mudofaa devorlari bilan o‘ralganligidir. Devorlar esa suv to‘ldirilgan chuqur xandaq bilan o‘ralgan. Bu mudofaa tizimi ancha mustahkam qal’alarda bo‘lib, ichki qal’a, aholi guzarlari, hunarmandchilik ustaxonalari va savdo rastalari joylashgan qismlardan iborat bo‘lgan. Shahar atrofidagi soy va anhor bo‘ylarida dehqonlarning uy qo‘rg‘onlari joylashib, ular bog‘lar, ekinzorlar bilan o‘ralgan edi. Bunday uy-qo‘rg‘onlar Xorazmda (Dingilja), Surxondaryoda (Qizitepa) va Samarqand atrofida (Qo‘rg‘oncha) topib tekshirilgan.
Miloddan avvalgi VII-VI a.oid shaharlar orasida Afrosiyob maydoni jihatidan katta bo‘lgan. Uning maydoni 219 ga bo‘lib, Sug‘diylar unga miloddan avvalgi VI asrda asos solganlar. Sug‘diylar shaharning nomini dastlab «Smarakansa» deb ataganlar. Smarakansa — Sug‘dcha so‘z bo‘lib, «anjumanlar, uchrashuvlar o‘tkaziladigan joy» degan ma’noni bildirgan. Yunonlar «Marokanda», Xitoylar «Kan» deb atashgan. XI asrdan boshlab «Samarqand» deb atala boshlangan. 1220-yili Chingizxon bu shaharni vayron qilgan. 1370-yili Amir Temur bu shaharni shimoli sharq qismida qayta bunyod etadi. XVII asrdan boshlab sharq mualliflarining asarlarida qadimgi shahar harobalarini «Afrosiyob» yoki «Ko‘hna qal’a» deb atay boshlaganlar. 
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 03 Iyun 2008, 04:22:09
Zardushtiylik
     
Zardushtiylik dini miloddan avvalgi1-ming yillik boshlarida O‘rta Osiyo va qadimgi Eronda yuzaga kelgan dindir. Zardushtiylik dinining nomi ushbu din asoschisi Zardusht ismidan olingan. Zardusht (mil. avv. taxm.  618-y. Xorazm — 554-y. Balx) Movarounnahr, Xuroson va Eron xalqlarining 1-voizi, ilohiyotchi, faylasuf, shoiridir. Zaratushtra nomi qadimgi Eron «Zarushtra» so‘zidan kelib chiqqan. «Zar»-bu oltin, «ushtra»-tuya yoki 3 xil ma’noda-«Oltintuyali», «Oltintuya egasi», «Tuyalar etaklagan odam» deb tarjima qilinadi. Qadimgi pahlaviy tilida "œZardusht" so‘zi "œMagupta" deb atalgan. Pahlaviy tilidagi yodgorliklarni arab tiliga tarjima qilgan olimlar uni "œmajus" shaklida qo‘llagan. Natijada o‘rta asrlardan beri "œZardusht" "œmajus", "œzardushtiylik" "œmajusiylik" sifatida qo‘llanib kelingan. Zardusht Spitama urug‘ining raisi Purushasp xonadonida tug‘ilgan. Onasining ismi Dugdova.  Zardusht 15 yoshgacha zamonasining donishmandi Barzin Kuras qo‘lida diniy qonunlar, tabiatshunoslik, voizlik, kalomi badi’ fanlari bo‘yicha ta’lim oladi, harbiy hunarlarni o‘rganadi. 16 yoshida Turon-Eron urushida qatnashadi. O‘z qavm va qabilalarining ko‘pxudolik udumlariga qarshi harakatiga qo‘shiladi va 19 yoshida yakka tangrining kashf etish maqsadida Sablon tog‘iga chiqib ketadi. 20 yil g‘orda yashaydi. Rivoyatlarga ko‘ra, Zardusht navro‘z kunlarining birida kohinlar boshchiligida muqaddas ichimlik —"œXum" tayyorlashga kirishgan. Erta tongda u daryodan suv olish uchun qirg‘oqqa tushgan. Ko‘ziga qirg‘oqda turgan porloq xilqat-"œVohumana" ko‘rinadi va uning sehrli nuriga ergashadi. U ezgu va ulug‘ xudo Axuramazda huzuriga boradi. Shu kundan boshlab Zardusht payg‘ambarga aylanadi. U bu paytda 40 yoshda bo‘lgan. Payg‘ambar forscha so‘z bo‘lib, «savobli ishlar habarchisi» ma’nosini anglatadi. Zardusht o‘z ta’limotini Xorazmda targ‘ib qilgan. Zardusht O‘rta Osiyodagi ko‘p xudolikka asoslangan qadimiy diniy tasavvur va e’tiqodlarni isloh qilib, yangi dinga asos soldi. Miloddan avvalgi 1-mingyillik boshlarida tarqoq qabilalarni bosqinchilarga qarshi birlashtirish zururiyatidan bu ta’limotga asos solindi. Zardusht o‘z ta’limotida qabilalarni birlashtirishga chorladi. Biroq, Zardushtning vatandoshlari unga ishonmaydilar va uning ta’limotini qabul qilmaydilar. Zardusht vatanini tark etib, qo‘shni davlat - Eronga ketadi, u yerning shohi Gushtasp va uning donishmand vaziri Jomaspni hayrihoxligiga erishadi, ular Zardusht ta’limotini qabul  qiladilar. Natijada bu ta’limot xalqlar o‘rtasida keng tarqala borgan. Yunonistonda uni alloma-munajjim sifatida ulug‘lab, Zoroastr deb, uning ta’limotini zoroastrizm deb ataganlar.
Eron hukmdori Gushtasp farmoniga ko‘ra, shahar va qishloqlarda yangi ibodatxonalar-otashkadalar qurila boshlanadi. Zardusht Balxda shunday qurilgan ibodatxona ochilishida ishtirok etadi va ibodat qilayotganda 77 yoshida g‘animlari ko‘pxudolik tarafdori Bratarvaxsh tomonidan o‘ldirilgan. Zardushtning Istavatr, Uravatr, Puruchitro ismli o‘g‘illari, Frini, Trini, Purichisto ismli qizlari bo‘lgan. Sahobalar uning ta’limotini kitobga joylab, «Avesto», ya’ni «qat’iy qonunlar» deb ataydilar. «Avesto» o‘n ikki ming qora mol terisiga tillo suvi bilan bitilgan.
"œAvesto" - zardushtiylik dinining muqaddas kitobi bo‘lib, shu dindagi xalqlarning shariat qonunlari majmuidir. Ko‘pchilik tadqiqotchilarning fikricha, "œAvesto" O‘rta Osiyo, xususan Xorazmda miloddan avvalgi 1-mingyillikni  1-yarmida vujudga kelgan. "œAvesto"da keltirilgan geografik nomlar buni tasdiqlaydi. "œAvesto"dagi xalqning dastlabki vatani Sirdaryo, Amudaryo etaklari va Zarafshon vodiysi bo‘lgan.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 08 Iyun 2008, 16:41:20
                               Tarixiy shaxslar ko"œrsatkichi

                                Qadimgi Sharq va O"œrta Osiyo

AGAMЕNNОN — Yunon mifologiyasida Miken yoki Argos podshohi. Mil. avv. 1260-yilda yunоnlarning Trоya ustiga yurishida yunоn shahar-davlatlarining flоti va qo"œshiniga bоshliq bo"œlgan. "œIliada" dostonida tasvirlanishicha, Troyani qamal qilayotganda mardlik va jasorat ko"œrsatgan, biroq shuhratparasligi (kohin Appolonni haqorat qilishi, Axillis bilan arazlashuvi) umumiy ishga katta ziyon keltirar edi. Troya yengilgandan keyin troyalik malika Kassandra unga o"œlja bo"œlib tegdi, va Agamennnon unga uylandi. Lekin yurtiga qaytganida uni xotini  Klitemnestra va uning yori Egisf Agamennonni o"œldiradilar. Agamennon obraziga ko"œpgina yozuvchilar (Esxil "œAgamennon" fojiaviy asari, Yevripid va b.) murojaat etishgan.
AGUM — o"œzini "œto"œrt iqlim podshosi" deb e"œlon qilgan Bobil podshosi. Uning davrida Bobil podsholigi ravnaq topgan.
AJATASHTRU - Magadxa davlati hukmdori. Podsho Bimbasaraning vorisi. U butun Gang vohasi va Markaziy Hindistonda markazlashgan yirik davlat tashkil etdi. Uning hukmronlik yillarida mamlakat ilm-fan borasida yuksak cho’qqilarga chiqdi. Mamlakatda farovon hayotni bir qadar yo’lga qo’ydi.
AKKI — rivoyatlarga ko"œra, Akkad davlatiga asos solgan Sargon I ni (2316-2261) tashlandiq ahvolda yotganida topib olib, uni tarbiya qilgan suv tashuvchi meshkob.
AMENEMXET I — mil. avv. taxm. 2000-1970-yillarda hukmronlik qilgan Misr fir"œavni. 12-sulola asoschisi. Markazlashgan davlat hokimyatni kuchaytirish yo"œlida kurashgan. O"œg"œli Senusertga bag"œishlangan "œPantnoma"si saqlangan.
AMENEMXET III — mil. avv. taxm. 1849-1801-yillarda hukmronlik qilgan Misr fir"œavni. 12-suloladan. Yunon manba"œlariga ko"œra, Amenemxet III Fayyumdagi "œLabirint" deb nom olgan ulkan binoni bunyod etgan.
АMЕNХОTЕP II - Yangi pоdshоlik dаvridа hukmronlik qilgan Misr fir"œаvni. Uning davrida Misr Yaqin Shаrqdаgi qudrаtli dаvlаt bo"œlgаn.
АMЕNХОTЕP III - Yangi pоdshоlik dаvridа hukmronlik qilgan Misr fir"œаvni (mil. avv.  taxm. 1405-1367), 18-suloladan.  Uning davrida qadimgi Misr o"œz taraqqiyotining yuksak bosqichiga ko"œtarilgan. U o"œz hukmronligi davrida tinchlik siyosаtini qo"œllаb, qo"œshni mаmlаkаtlаr bilаn do"œstоnа sаvdо vа mаdаniy аlоqаlаrni kuchаytirgаn. Hukmrоnligining охiridа Misrning bоsib оlgаn mаmlаkаtlаr ustidаn o"œrnаtilgаn tа"œsiri susаya bоshlаgаn. Finikiya vа Pаlаstin Misrgа itоаt qilmаy qo"œygаn. Uning davrida Luqsorda Amon-Ra ibodatxonasi va Amenxotep III ning ulkan haykallari - "œMemnon ustunlari" bilan bezalgan ibodatxona qurilgan. Amenxotep III keyingi ibodatxonaga dafn etilgan.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 08 Iyun 2008, 16:44:46
АMЕNХОTЕP IV - Yangi pоdshоlik dаvridа  hukmronlik qilgan Misr fir"œаvni (mil. avv.  1368-1351), Amenxotep III ning o"œg"œli. Uning davrida Misr dаvlаti kuchsizlаnib, qаrаm mаmlаkаtlаr uning tа"œsiridаn chiqib kеtа bоshlаgаn. Ko"œchmаnchi qаbilаlаr Misrgа bоstirib kirgаnlаr. Fiva kohinlari va eski zodagonlarning qudratini sindirish maqsadida ko"œp хudоlikni chеklаb, yakkа хudоlikni jоriy qilishgа uringаn. U diniy islohotchi sifatida chiqib Аmоn хudоsigа sig"œinishni bеkоr qilib, Аtоn - quyoshgа sig"œinishni jоriy qilgаn. Shu munosabat bilan  Misrda yangi pоytахt — Ахеtаtоn shаhri(hozirgi Amarna)ni bunyod etgаn. Bu shahar "œExnaton" deb atalgan. Uning ma"œnosi quyosh shu"œlasi demakdir. Amenxotep IV ham  o"œzini Exnaton nomi bilan atashni buyurgan. U yangi din — Quyosh ruhoniyni bo"œlib olgan. Ammo yangi din eski din ruhoniylari va aholi tomonidan qo"œllab-quvvatlanmagan.
ANDRAGOR — Salavkiylarning Parfiyadagi noibi. U o"œzini Parfiya podshosi deb e"œlon qilgan. Lekin Andragorning podsholigi uzoqqa bormagan.
ANITTA - Nеsa, Хattusa, Zalpuva kabi davlatlarni bоsib оlib, Хеtt pоdshоligiga asоs sоlgan hukmdоr.
ARAMU — mil. avv. XV-X asrlarda Urartu atrоfida birlashgan Van ko’li atrоfidagi qabilalar davlatining birinchi hukmdоri. U Оssur pоdshоsi Salamansar III ning Urartuga bоstirib kirgan qo"œshinlariga qattiq zarba bеrgan. Uning hukmdоrligi davrida (mil. avv. 864-845-yillar) Urartu mil. avv. IX asr o"œrtalarida mustaqil davlat darajasiga ko"œtarilgan.
ARDASHER I (Ardasher Papakon) (taxm. milodiy 180-239) — Erondagi sosoniylar sulolasi asoschisi va dastlabki shohi. 224-239-yillarda hukmronlik qilgan. Ardasher I ning bobosi Soson Fors poytaxti — Istaxr shahridagi bosh ibodatxonaning kohini bo"œlgan. Ardasher I Parfiya podshosi Artabon V (209-224-yillar) ning vassali Darabgird (Forsdagi qal"œa) hokimi saroyida xizmat qilgan. Taxminan 200-yilda ushbu qal"œa hokimi bo"œlgan; tez orada butun Fors, Kirmon va Gey (hozirgi Isfahon) ni o"œziga tobe etgan hamda zodagonlar va ruhoniylar madadiga tayanib Artabon V ga qarshi chiqqan. 224-yil 28-aprelda Ormizdagon tekisligida parfiyaliklarga qaqshatqich zarba bergan, Parfiya podsholigi shundan so"œng tugatilgan. 226/227-yilda shahanshoh unvoni bilan toj kiygan. Alarix I ning Mesopotamiya va Armanistonga egalik qilish uchun Rim bilan Sharqda olib borgan urushlari natijasida Sosoniylar davlati hududi ancha kengaydi.
ARDIS  — mil. avv. 654-605-yillarda hukmronlik qilgan Lidiya podshosi. Pоdshо Gigеsning o’g’li. Uning davrida Lidiya nоzik siyosat qo"œllab, kimmеriylar bоsqini va Оssurlar asоratidan qutiladi. U Egеy dеngiziga chiqish uchun kurashlar оlib bоrgan.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 08 Iyun 2008, 16:48:28
ARGISHTI I — mil. avv. 786-764-yillarda hukmronlik qilgan Urartu davlati hukmdori. Pоdshо Mеnuaning o’g’li. Uning davrida Urartu pоdshоligi Оld Оsiyoda birinchi darajali eng kuchli va qudratli davlatga aylangan. Argishti I bоshchiligida Urartu qo"œshinlari Diyala daryosi sоhili va Bоbil chеgarasigacha kirib bоrganlar. Janubi-g’arb tоmоnda esa Frоt daryosining yuqоrisidagi mamlakatlar va Shimoliy Suriyaga yurish qilgan. Argishti I qo"œshinlari shimolda Sеvan ko"œli bilan Qоra dеngiz оralig’idagi mamlakatlarni o’ziga tоbе ettirgan. Uning davrida Kavkazortida yirik qal"œalar - Erebuni (Erevan yaqinida) va Argishtixinili bunyod etilgan.
ARYAPXATA — Qadimgi hind astronomi. U V asrdayoq yerni sharsimon ekanligini va yerning o"œziga tortish qonunini, ayni paytda u o"œz o"œqi atrofida aylanishini aytgan.
ARSHAK (? — mil. avv. 248/147) — mil. avv. 247-yilda salavkiylar noyibi Andragorning armiyasini tor-mor etib, Parfiyani bosib olgan parn-dax qabilalarining sardori va Arshakiylar sulolasining asoschisi.  Parfiyada parn-dax qabilalarining hukmronligi o"œrbatilganidan so"œng u Arshak I nomi bilan Parfiya taxtiga chiqadi (250-248/247-yillar). Rim tarixchisi Pompey Trog ma"œlumotlariga ko"œra, Arshakning kelib chiqishi saklardan bo"œlib, o"œta jasur va mard odam bo"œlgan ekan. Arshak aslida qabila boshlig"œiga berilgan unvondir. "œAr" (er) so"œzi botir, mard, bahodir, pahlavon demakdir; Arshak esa shaklarning botiri ma"œnosini anglatadi. Ba"œzi tarixchilar (V. G. Lukonin) Arshakni qadimiy pahlaviycha Kavi Arshan — bahodir kamonchi nomi bilan bog"œlaydilar. Arshak o"œz hukmronligi davrida Yunon-Baqtriya podshosi Feodot I bilan harbiy ittifoq tuzib, salavkiylar qo"œshinini tor-mor etadi.
АSАRХАDОN — Оssuriya pоdshоsi (mil. аvv. VII аsrning I yarmi). Uning dаvridа Оssuriya qo"œshinlаri Misrgа 3 mаrtа bоstirib kirgаnlаr, аhоlini qirg"œin qilib, Misr bоyliklаrini tаlаb, аhоlini bir qismini hаydаb kеtgаn. Asarxadon Efiоpiya-Misr pоdshоsi Tахаrkаni yеngib, o"œzini Ossuriya-Misr pоdshоsi dеb e"œlоn qilgаn. Shu tariqa Misrda ossurlarning hukmronligi o"œrnatilgan. Оssur pоdshоlаrining Misrdа hukmrоnligi mil.аvv. 671-655-yillаrni o"œz ichigа оlаdi.
ASTIAG — Midiya hukmdori Kiaksarning o"œg"œli. Mil. avv. 585-yili Kiaksar vafot etganidan so"œng, Midiya podsholigi taxtini egallagan. Uning davrida Bobil bilan Midiya o"œrtasidagi munosabat buzilib, qonli janglar bo"œlgan. Bu urushlar har ikki tomonni zaiflashtirdi. Forslar Kayxusrav II  (Kir II) boshchiligida qo"œzg"œlon ko"œtarib, mil. avv. 550-yili Astiag qo"œshinlarini tor-mor etadilar. Midiya davlati Eronga qo"œshib olinadi va barham topadi.
ASHOKA —  Qadimgi Hindistonning Maurya sulolasidan bo"œlgan podshohi (mil. avv. 268-231-yillar). Ashoka davlati deyarli butun Hindiston, hozirgi Afg"œoniston va Pokistonning bir qismini qamrab olgan. Buddizmga homiylik qilgan. Ashokaning hozirgacha saqlanib qolgan qoyatoshlarga, ustunlar va g"œor devorlariga o"œyib yozdirgan shaxsiy farmonlari ("œAshoka yozuvlari") qadimgi Hindiston tarixini o"œrganishda muhim tarixiy manba bo"œlib hisoblanadi.     
ASHSHURBANIPAL — mil. avv. 669-633-yillarda hukmronlik qilgan Ossuriya podshosi. Misr, Elam, Bobil bilan urush olib borgan. Ashshurbanipal hukmronligi yillarida Nineviyada Old Osiyodagi eng yirik, sopol taxtachalardan iborat bo"œlgan kutubxona jamlangan. "œAshshurbanipal kutubxonasi" 1849-1854-yillarda Nineviya joylashgan yerdan topilgan. Kutubxonadan nafaqat 30 ming nusxadan iborat lavha kitoblar balki, Misr, Urаrtu, Bоbil kabi davlatlarning хаritаlаri tоpilgаni diqqatga sazovordir. 
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 08 Iyun 2008, 16:52:02
BАKХОRIS — mil. аvv. 721-715-yillarda hukmrоnlik qilgаn Misr fir"œavni, 24 sulоlа vаkili. Misrni inqirоzdаn chiqаrish uchun bir qаnchа islоhotlаr o"œtkаzgan. Bu islоhotlаr Misrdаgi аhvоlni yaхshilаy оlmаgаn. Mamlakatda ahvol yomonlashib Misr mаydа hokimliklarga - nоmlаrgа bo"œlinib kеtgаn. Efiоpiya pоdshоsi Piаnхi vа uning vоrisi Shаbаkа dаvridа Misr Efiоp qo"œshinlаri tоmоnidаn bоsib оlinаdi. Mil. аvv. 715-yildа Misr va Efiop qo"œshinlari o"œrtasida bo"œlib o"œtgаn jаngdа Misr qo"œshinlаri tоr-mоr etilgan. Bаkхоris аsirgа оlinib, tiriklаyin o"œtgа tаshlаb kuydirilgan.
BAN GU — milodning 32-92-yillarida yashab ijod etgan mashhur xitoylik tarixchi. U "œXan podsholari tarixi" asarini yozgan. Unda Katta Xan podsholigi tarixi bayon etilgan.
BAN SIO — Qadimgi Xitoylik mashhur tabib. U tabobatga oid "œQiyinchilik haqida kitob" degan asar yozgan. U bemorlarni davolashda meva, o`simlik va hayvonlarning ayrim qismlaridan tayyorlangan sodda va murakkab dorilardan foydalangan.
BIMBASARA — mil. avv. 543-491-yillarda hukmronlik qilgan Magadxa davlati hukmdori. Uning davrida Magadha kuchayib Gang daryosidan Bengal qo’ltig’i bo’lgan hududlarni egallagan.
BINDUSARA -  miloddan avvalgi 293-268-yillarda hukmronlik qilgan Maurya davlati hukmdori. Uning davrida Maurya davlatining chegaralari kengayib, qudratli davlatga aylanadi.
BOBAK — Parfiya podsholigining tanazzulidan foydalanib, Eronning Staxr shahrida hokimiyatni o"œz qo"œliga olgan pors qabilalarining soson urug"œidan bo"œlgan hukmdori.
BOYS MERI — Zardushtiylik dini haqida fundamental tadqiqotlar o"œtkazgan olim. Ko"œp yillar davomida Hindistondagi zardushtiylik jamoalari hayoti va urf-odatlarini o"œrgangan. Meri Boys zardushtiylik bundan 3500 yillar ilgari Osiyo cho"œllari zaminida paydo bo"œlgani va boshqa dinlarning shakllanishi va rivojlanishiga ko"œrsatgan ta"œsiridan tashqari, oliyjanob din ekanligini, asrlar mobaynida quvg"œinlikka uchrasa-da, unga e"œtiqod qo"œyganlar sa"œy-harakati tufayli bizgacha yetib kelganligini ta"œkidlaydi. Bu haqda u o"œzining 4 tomlik "œZardushtiylar. E"œtiqodlari va urf-odatlari" kitobida hikoya qiladi.
BUDDA (sanskritcha — xotirjam, nurlangan, oliy haqiqatga erishgan) —  Buddizm asoschisi, bu dunyo tashvishlarini tark etib, "œoliy haqiqatga erishgan" Siddhartha Gautama (mil. avv. 623-544-yillar)ning ismi. Buddizmga taalluqli kitoblarda Gautama barcha xudolar, ruhlar va tabiat kuchlari ustidan hukmron buyuk va qudratli zot sifatida ta`riflanar ekan, uning bosib o`tgan yo`li bir emas, bir necha hayotlardan iborat bo`lgan deb uqtiriladi. Rivoyatlarga ko`ra, Gautamani Hindiston va Nepal chegarasidagi Kapilavastu shahri podshohining xotini Maxamayya ilohiy homiladorlikdan tuqqan. Dunyoga kelgan farzand shu zahotiyoq: "œMen barcha jonli maxluqlarning eng buyugiman. Bu mening oxirgi tug`ilishim", deb xitob qiladi. Buddizm diniy kitoblarida aytilishicha, Maxamayya o`g`li Gaumatani tug`gach, yetti kundan so`ng vafot etgan va xudolar osmonlaridan birida qayta tug`ilgan. Shahzoda Gautama pahlavon bo`lib o`sadi. 16 yoshida uni Yashodxaraga uylantiradilar. Ammo to`q, farovon turmush uni qoniqtirmaydi. 29 yoshida Gautama xotini va yaqindagina tug`ilgan o`g`lini tark etib, sayyor darveshlar — shramanlarga qo`shiladi. U 6 yil Ganga daryosi qirg`oqlarida zohidlik bilan hayot kechiradi va tana faolligini so`ndirish aqlning ozishiga olib kelishini anglagach, 35 yoshida 4 hafta (yoki 7 hafta)   davomida meditatsiya (butun ongini oliy haqiqatga erishish g`oyasiga qaratish) holatiga kiradi. Nihoyat, u maqsadiga erishadi va koinotning barcha sir-asroridan voqif bo`lgan Buddaga aylanadi. Budda insoniyat boshiga tushadigan azob-uqubatlar sabablarini o`rganish va insoniyatni ulardan xalos qilish uchun harakat qiladi. Shundan so`ng Budda 45 yil davomida qadimgi hind davlatlari Koshala va Magadxa bo`ylab o`z ta`limotini targ`ib qiladi va 80 yoshida vafot etadi.       
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 08 Iyun 2008, 16:59:20
D. D. KLАRK — mаshhur аrхеоlоg. Uning mа"œlumоtlariga qaraganda, Misrdа ibtidоiy оdаmlаr 80-90 ming yildan beri yashаb kеlаr ekan.   
DARЕTЕ —  Gоmеrgacha Frigiya "œIliada" sini  yozgan frigiylar shоiri.
DOVUD — 1000-965-yillarda hukmronlik qilgan Isroil podshosi. Isroil davlatini tuzgan Saulning kuyovi. U dastlab Palastinni birlashtirib Yahudiy podsholigini so"œngra, Saulning o"œg"œli Ishvaa"œlamni yengib Isroil-Yahudiy podsholigini tuzgan. Uning davrida Isroil-Yahudiy podsholigi kuchayib, ravnaq topgan.   
DYUPERRON Anketil (1734-1805-yillar) — "œAvesto"ni ilmiy tadqiq etish va avestoshunoslikni boshlab bergan fransuz olimi. U Parijdagi Sharq tillari maktabida tahsil ko`rgan. Muqaddas Avestoning sirli olamini o`rganish ishtiyoqida Hindistonga borgan. Hindistondagi parslar qavmi orasida 1755-yildan boshlab yashay boshlaydi. Hozirda Hindistondagi Bombey shahri yaqinida port shahar Suratda "œAvesto" kitobidan ko`chirma olib 1761-yilda Parijga qaytib keladi. U Oksforddagi (Angliya) Bodelian kutubxonasida saqlanayotgan pahlaviy tilidagi "œAvesto" nusxasini o`zi olib kelgan nusxalar bilan solishtirib chiqib o`z tadqiqotlarining yakuniy hisobotini 1762-yilda Parijdagi qirol kutubxonasiga (ya`ni hozirgi Fransiya milliy kutubxonasiga) topshiradi. Hindistondan yashirincha olib kelingan nusxaning fransuzcha tarjimasini "œZent-Avestoning taxminiy tarjimalari" nomi ostida (uch qismdan iborat) 1771-yilda chop ettiradi. 
DUN CHJO — Xan podsholigining so"œnggi hukmdori.
DUN CHJUN-SHU — mil. avv. I asrning ikkinchi yarmida Xan podsholigida bir necha islohotlar o"œtkazgan islohotchi. Katta yer egalarini qoralagan. Tuz va temirga nisbatan davlatning yakka hokimligini bekor qilishni taklif etgan. Yana u qullikni bekor qilishni, soliqlarni, harbiy va ortiqcha mehnat majburiyatlarini kamaytirishni talab qilgan. Biroq Dun Chjun-shu islohotlari aslzodalarning qarshiligiga uchrab amalga oshmagan. 
FALES — mil. avv. VI asrda yashagan miletlik mashhur matematik, fizik, astronom va faylasuf. Yunon tarixchisi Gerodotning ma"œlumotiga ko"œra u asli finikiyalik bo"œlgan.
FAN CHUN — milodiy 18-yilda Shandunda boshlangan "œQizil qoshlilar" qo`zg`oloniga rahbarlik qilgan. Qo`zg`olonga Xitoyda qurg`oqchilik va chigirtka bosishi natijasida sodir bo`lgan hosilsizlik sabab bo`lgan. Fan Chun boshchiligidagi qo`zg`olonga Podsho Van Man islohotidan norozi bo`lgan aslzodalar va katta yer egalari ham qo`shilganlar. Fan Chun o`z odamlarini podsho askarlaridan ajratish uchun qoshlarini qizil rangga bo`yatgan. Shu tufayli Fan Chun boshchiligida  boshlangan qo`zg`olon "œQizil qoshlilar" qo`zg`oloni nomini olgan. 22-yilda Van Man qo`zg`olonchilar ustiga yuz ming kishilik qo`shin yuborgan. Hal qiluvchi jangda Fan Chun qo`shinlari podsho qo`shinlarini tor-mor etib, Xuanxe daryosining o`rta oqimidagi yerlarni ishg`ol qilgan. Shu vaqtda mamlakat janubida ham qo`zg`olon boshlangan. Ular o`zlarini "œYashil o`rmon qo`shinlari" deb ataganlar. 24-yilda Lyu Syuan boshliq "œYashil o`rmon qo`shinlari" Chanan shahrini egallagan. Bunga qarshi Fan Chun 25-yilda Chananga yurib, Lyu Syuan qo`shinlarini tor-mor etgan. Shu yili (25-yil) "œyashil o`rmon qo`shini" Lyu Syu boshchiligida Chananga qarab yo`l olganlar. Qizil qoshlilar esa Chananni bo`shatib Shandunga chekinganlar. Yo`lda Fan Chun hamda Lyu Syu qo`shinlari  to`qnashgan va qizil qoshlilarning mag`lubiyati bilan yakunlangan. Fan Chun jangda halok bo`lgan.
GANDOSH — o"œzini "œto"œrt iqlim podshosi" deb e"œlon qilgan Kassit hukmdori.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 08 Iyun 2008, 17:08:00
GAUMATA (sohta Bardiya) — midiyalik mubod (kohin), ahomaniylar podshosi Kambiz (Kir II ning o"œg"œli) ga qarshi chiqqan. U o"œzini Kambiz tomonidan yashirin ravishda o"œldirilgan Kirning kenja o"œg"œli — Bardiya deb atab, mil. avv. 522-yil taxtni egallab olgan. Doro I rahbarligidagi fitnachilar tomonidan taxtdan ag"œdarilib, qatl etilgan.
GIGЕS — mil. avv. 692-654-yillarda hukmronlik qilgan Lidiya podshosi. U o"œz hukmronligi davrida Lidiyaga Frigiyaning bir qismi, Kari, Trоada va Misiyani qo"œshib оladi. Giges Lidiyani Egey dеngizi sоhillari bilan bоg’lash uchun Milеt va Smirna ustiga yurish qiladi. Оssurlar bilan ittifоq tuzib, Kappadоkiyada kimmеriylar ustidan g’alaba qоzоnadi. Оssuriya shu yo"œl bilan Lidiyani o’ziga tоbе qilishga uringan. Giges tоbelikdan qutilish uchun Misr va Bоbil bilan ittifоq tuzadi. Vaziyatdan fоydalangan kimmеriylar Lidiya ustiga yurishi qilgan. Janda Gigеs halоk bo"œlgan.
GILGAMISH (shumerchasiga Bilga-mis) — Urukning yarim afsonaviy hukmdori. Shumer va Akkadning epik an"œanalarinining qahramoni. Epik hikoyalarda aytilishicha, Gilgamish Luganbandining qahramoni va Ninsun xudosining farzandi hisoblanadi. "œNippurdagi podshohlar ro"œyxatida" (Ikki daryo oralig"œidagi sulolalar ro"œyxati)  Gilgamishning hukmronligi Urukning birinchi sulola davriga kiritiladi (mil. avv. XXVII-XXVI asrlar). Gilgamish bu sulolaning 5-podshosi hisoblangan. Shuningdek, Gilgamishni xudoning farzandligiga ishora qilinadi, uning hukmronligi "œpodsholik ro"œyxatida" 126 yilni tashkil etgan. Uning nomi Nippurdagi Tummal qabristonidagi yozuvda eslatiladi. Gilgamishning qilgan qahramonliklari haqida Shumerda yaratilgan 5 ta dostonda o"œz ifodasini topgan. Gilgamish hukmronligi davrida Uruk kuchayib, Kish hukmronligidan ozod bo"œlgan. Gilgamish va uning vorislari davrida Lagash, Nippur kabi shahar-davlatlar Urukka itoat etganlar. Gilgamishning hayoti ko"œplab afsonalarga burkangan.  Afsonalarning birida aytilishicha, Gilgamish dunyoga kelganidan keyin mamlakat hukmdori bo"œlmish bobosi nevarasi undan taxtni tortib olishidan qo"œrqib, Gilgamishni jarga otib yuborishga buyruq beradi. Ammo jarga uchib ketayotgan Gilgamishni burgut tutib olib, bir bog"œbonga eltib beradi, bog"œbon uni mehr bilan parvarishlab tarbiyalaydi. Balog"œatga yetgan Gilgamish bobosidan hokimiyatni tortib oladi, o"œzi Uruk shahrini boshqara boshlaydi.
GORDIYA - Frigiya podsholigi hukmdori. Gordiya oddiy dehqon oilasidan chiqqan bo"œlib, hukmdorlar sulolasiga mansub bo"œlmagan. Shunga qaramasdan Gordiya frigiyaliklarning faxr-iftixoriga sazovor bo"œlgan.
GUDEA — Shumerni guteylar nomidan 20 yil boshqargan Lagash hokimi.
IEROVOAM — Isroil-Yahudiy podsholigi hukmdori Sulaymon davrida isroilliklar ko"œtargan qo"œzg"œolon rahbari. Sulaymonning qurilish, davlat xarajatlari va qo"œshin uchun soliq joriy qilishi qo"œzg"œolonga sabab bo"œlgan. Ierovoam boshchiligidagi qo"œzg"œolon shafqatsizlik bilan bostirilgan. Ierovoam Misr fir"œavni Sheshonk huzuriga qochib ketgan majbur bo"œlgan. Mil. avv. 935-yilda Sulaymon vafot etadi va uning podsholik taxtiga uning o"œg"œli Rovoam o"œtirgan. Ierovoam Misrdan katta qo"œshin bilan qaytib kelib, Rovoam qo"œshinlarini yenggan va Isroil podsholigini tiklaydi.
IMXOTEP — Qadimgi Misrning afsonaviy tabibi. Mil. avv. 3600-yilda Memfis shahrida uning sharafiga maxsus ibodatxona qurilgan. Bu yerda bemorlarga tibbiy yordam berish uchun alohida xonalar ajratilgan.     
IRОU — Misr fir"œavni Mеrnеptах  hukmrоnligi dаvri (1235-1215)dа Misrdа qullаr vа оsiyolik yollаngаn jаngchilаrgа tаyanib qo"œzg"œolon ko"œtragan suriyalik sarkarda. Irou boshchiligidagi qo"œzg"œolonchilar boylar va ibodatxonalarning mulklarini talaganlar. Qo"œzg"œоlоn Misr qo"œshinlari tomonidan shаfqаtsizlik bilan bоstirganlar. Qo"œzg"œolonchilar qattiq jazolangan.
ISHPUINI — mil. avv. 825-810-yillarda hukmronlik qilgan Urartu hukmdori. Pоdshо Sarduri I ning o’g’li. Ishpuini Van ko"œli shimоlidagi jоylarni Urartuga birlashtirgan. Muassir davlatini pоdshоlikka qo"œshib qo’ygan. Urmiya ko’lining janubi-sharqidagi Manna pоdshоlgini bоsib оlib, Оssuriya chеgaralariga хavf sоlgan.
ISHVAA"œLAM — Isroil davlati hukmdori Saulning o"œg"œli. Otasi vafot etgach, Dovud bilan bir necha bor jang qilgan. Bu janglarda Dovud Ishvaa"œlamni mag"œlubiyatga uchratib, Isroil-Yahudiy podsholigini tuzgan.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 08 Iyun 2008, 17:23:27
JЕR — Ilk pоdshоlik dаvridа hukmdоrlik qilgаn Misr fir"œаvni. Uning dаvridа Misr qo"œshinlаri Nubiya, Sinаy yarim оrоligа bir nеchа marta bostirib kirganlar. Ular bu mamlakatlardan ko"œplab asir va behisob boyliklar olib qaytganlar.
JOSER (Jeser) - mil. avv. 2780-2760-yillarda hukmronlik qilgan Misr fir"œavni. 3-sulola asoschisi. Yuqori va Quyi Misrni birlashtirib, qudratli saltanat tuzgan, poytaxti Memfis shahri. Sakkara shahrida zinapoya shaklida ehrom bunyod etgan. Joser ehromidan keyin, Misr ehromlarini qurish boshlangan. 
KAMBIZ I — Parsua qabilasilarining hukmdori (mil. avv. 600-559-yillar). Ahamoniylar sulolasidan. Uning davrida parsua qabilalari Midiya podsholigiga itoat etganlar. Kambiz bilan Midiya shohi Astiagning qizi o"œrtasidagi nikohdan Kayxusrav II (Kir II) dunyoga kelgan.
KAMBIZ II (Kambis, Cambyses; forschada Kamubjiya) — mil. avv. 529-522-yillarda Eron hukmdori. Ahamoniylar sulolasidan. Kambiz II o"œzining faoliyati davrida itoat ettirilgan mamlakatlar va Erondagi isyonlarni shafqatsizlik bilan bostiradi. U mil. avv. 525-yilda Pelusiya jangida Misr qo"œshinlarini tor-mor etgan va Misrni o"œziga tobe qilib olgan. Shu vaqtdan boshlab Kambiz II 27-sulolaga asos solib o"œzini ham Eron podshosi, ham Misr fir"œavni deb e"œlon qiladi. Uning Efiopiyaga uyushtirgan harbiy yurishi muvaffaqiyatsizlik bilan tugaydi. Kambiz II Misrdaligida o"œz akasi Bardiyani o"œldirib, hokimiyat tepasiga qonunsiz kelgani oshkor bo"œlib qoladi. Bu holdan foydalangan zardushtiylar kohini Gaumata o"œzini Bardiya deb e"œlon qiladi va uni podsho qilib ko"œtaradilar. Bundan xabar topgan Kambiz II isyonni bostirish uchun Eronga qaytayotganida mil. avv. 522-yili Gaumataning tarafdorlari tomonidan yo"œlda o"œldiriladi.
KАMЕSU — 17-sulоlаgа mаnsub Fivа hukmdori. Uning davrida Misrning giksоsоlаrgа qаrshi оzоdlik kurаshi kuchаyadi. Kamesu mirslik amaldorlarni o"œz saroyiga chaqirib, ularga giksoslarni mamlakatdan haydash kerakligini uqtirgan. U amaldorlar oldida nutq so"œzlab, oxirida "œMening maqsadim Misrni qutqarish va osiyoliklarni yer bilan yakson qilishdir", deb xitob qilgan. Kamesu boshlagan  kurash ozodlik urushiga aylangan va ayovsiz janglardan so"œng Misr qo"œshinlari giksoslar ustidan g"œalaba qozongan. Og"œir janglar vaqtida Kamesu juda ko"œp tan jarohati olgan. O"œsha vaqtdagi sаlnоmаlаrdа Kamesu Misrni giksоslаr zulmidаn оzоd qilish uchun kurаsh оlib bоrgаn qаhrаmоn sifаtidа mаdh etilаdi.
KAYXUSRAV I — Parsua qabilalarining dastlabki hukmdori. Uning davrida parsua qabilalari Ossuriya podsholigiga qaram bo"œlgan.
KASHTARITI — mil. avv. 672-yilda ossurlarga qarshi kurashda midiyaliklarga rahbarlik qilgan sarkarda. U ossurlarni Midiyadan haydab chiqargan. Kashtariti Midiyadagi mayday davlatchalarni birlashtirib yagona davlat tuzishga bel bog"œlagan va qo"œshni davlatlarga istilochilik yurishlarini uyushtirgan. U mil. avv. 753-yilda ossurlar ustiga qo"œshin tortgan. Ossurlar skiflarni unga qarshi kurashga ko"œndiradilar. Midiya qo"œshinlari ossur va skiflarning ikki tomondan yuz bergan zarbalariga bardosh bera olmay yengiladilar. Bu jangda Kashtariti halok bo"œlib, Midiya mil. avv. 653-625-yillar orasida skiflar ta"œsirida qoladi.
KIAKSAR (yunoncha Kuaxares, eroniycha - Uvaxshaqtra) — Shimoliy Eron va Eron Ozarbayjoni hududida shakllangan Midiya davlatining podshohi (mil. avv. 625-585-yillar). Kiaksar davrida Midiya Old Osiyoning yirik davlatiga aylangan. Skiflarning Old Osiyo shimolidagi hukmronligiga barham bergan. Bobil bilan ittifoqda Ossuriya davlatini yo"œq qilgan (612-605-yillar); Mani, Urartu yerlarini va Kichik Osiyo sharqiy qismini (509-585-yillar) Midiya hududiga qo"œshib olgan. Lidiya bilan urush olib borib, mil. avv. 585-yilda sulh shartnomasini tuzgan. Unga ko"œra, Midiyaning g"œarbiy chegarasi Galis daryosi (hozirgi Qizil Irmoq) bo"œylab belgilangan.   
KOLIDASA — V asrda yashab ijod etgan Qadimgi hind dramashunosi. U yozgan drama asarlaridan eng mashhuri "œShakuntala"dir.   
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 14 Iyun 2008, 14:54:20
KRЕZ (Croesus) (mil. avv. 595-546-yillar) — Lidiya pоdshоligining so"œnggi hukmdоri (560-546). Krez yunonlarning Efes, Milet va boshqa shaharlarini va Galis daryosigacha bo"œlgan Kichik Osiyoning deyarli butun g"œarbiy qismini bosib olgani uchun podshohlik hududi anchagina kengaygan. Krezning boyligi tillarda doston bo"œlgan, u haqida ko"œplab afsonalar yaratilgan. Krezning ellinlar (yunonlar)ni juda qadrlagan, shu tufayli Yunon ibodatxonalariga (Delfa, Efes) behisob sovg"œalar yuborib turish bilan Lidiyani Yunon madaniyatiga qo"œshishga intilgan. Krez erоniylar bоsqinidan хimоyalanish uchun Yunоnlar, Misr va Bоbil bilan ittifоq tuzadi. Forslar shohi Kir II bilan Pteriya yaqinida (Kappadakiya) bo"œlgan jangda mag"œlubiyatga uchragan, Lidiya poytaxti Sardi bosib olingan, Krez esa asir tushgan (546-yili). Krez davlati Ahamoniylar davlatiga qo"œshib olingan. Ba"œzi ma"œlumotlarga ko"œra (Gerodot va boshqa ko"œpgina yunon tarixchilari), Krez gulxanda yondirishga hukm qilingan, biroq Kir II tomonidan avf etilgan; boshqa xabarlarga ko"œra (qadimgi sharq mixxat manbalari), qatl etilgan.
KUTIK-INSHUSHINAK — mil. avv. XXII asr boshlarida Elamni birlashtirib, uni yagona davlatga aylantirgan Elam hukmdori.
LABОRNA (Tabоrna)  — mil. avv. 1680-1650-yillarda hukmronlik qilgan Xett podshosi. U Qоra dеngizning janubiy sоhillarigacha bo"œlgan yеrlarni istilо qilib, mamlakatni birlashtirishni охiriga yеtkazgan va pоytaхtni Nеsadan Хattusasga ko"œchirgan.
LUGAL-ZAGGISI — Shumer podsholigining asoschisi. Dastlab Shumerdagi Umma shahar-davlati hokimi bo"œlgan. So"œngra u katta qo"œshin to"œplab Ur, Uruk, Larsa, Lagash, Adab hamda Nippur kabi shahar-davlatlarni o"œziga itoat ettirib Shumer podsholigini tashkil etgan. Uning davrida mamlakat xo"œjaligi ancha ravnaq topgan. Ammo Shumer podsholigining mustaqilligi uzoq davom etmagan. Akkadda o"œz hokimiyatini mustahkamlab olgan Sargon I (2316-2261) Shumer shaharlari ustiga katta qo"œshin bilan bostirib kirgan. Sargon I qo"œshinlari Lugal-zaggisi va uni quvvatlagan 50 hukmdor qo"œshinlarini tor-mor etgan. Jangda Lugal-zaggisi asir olinib, Nippurga keltirilgan va xudo Enlila sharafiga qurbon qilingan.
LYU BAN — mil. avv. 207-206-yillarda Qadimgi Sin podsholigida boshlangan dehqonlar qo"œzg"œolonining rahbari; Xan saltanati hukmdori. Lyu Ban boshchiligidagi qo"œzg"œolonchilar mil. avv. 207-yilda Sanyan shahrini ishg"œol qilgan, mil. avv. 206-yili uni "œXan hokimi" — "œXan vani" deb e"œlon qiladilar. Qattiq janglar natijasida har ikki tomondan ham ko"œp odam o"œlib, yarador bo"œladi. Sin Shi Xuandining o"œg"œli qo"œzg"œolonchilar qo"œliga asir tushib, o"œldirilgan. Shu davr ichida Xan saltanatini egallash uchun Lyu Ban bilan Syan Yuy o"œrtasida qonli janglar boshlanadi. Nihoyat, mil. avv. 202-yilning yanvarida Gaysya yonidagi jangda Lyu Ban qo"œshinlari Syan Yuy qo"œshinlari ustidan g"œalaba qozonadi. Shu bilan Xitoyda Sin saltanati tugatilib, Xan saltanati o"œrnatiladi. Lyu Ban Xan taxtiga o"œtirgach, o"œzini Gao-Szu deb atashlarini buyuradi. U o"œz boshqaruvining dastlabki yillarida xalqqa ko"œp yengilliklar bergan. Keyinchalik esa u sinlarning boshqaruv tizimidan foydalanadi. U Xanga itoat etmagan podsholiklar bilan qattiq kurash olib boradi. Mil. avv. 200-yilda u o"œz qo"œshinlari bilan xunnlar ustiga bostirib borgan. Uning qo"œshinlari xunnlardan mag"œlubiyatga uchragan. Lyu Ban-Gao-Szuning o"œzi asir tushib, asirlikdan mo"œjiza tufayli qochib qutulgan.   
LYU SYU — Xan podsholigi hukmdori (milodiy 25-yildan). Xan podsholigida "œYashil o`rmon qo`shinlari" ko`tarilgan qo`zg`olon natijasida taxtga o`tirgan. U o`zini podsho deb e`lon qilganidan so`ng poytaxtni Chanandan Loyanga ko`chirtirgan. Xan sulolasiga mansub bo`lgan. Lyu Syudan boshlab kichik Xan sulolasi davri boshlangan. Bu sulola 25-220-yillar orasida Xitoyda hukmronlik qilgan. Lyu Syu Guan U-Di nomi bilan podsholikni 25-57-yillarda boshqargan. U aholiga ko`p yengilliklar berib, soliqlarni kamaytirgan va ko`plab qullarni ozod etgan. Uning davridan boshlab qullarni behuda o`ldirish va tamg`a bosish bekor qilingan. Lyu Syu va uning vorislari mamlakatda osoishtalik o`rnatib, xunnlarga qarshi g`olibona yurish qilganlar.
LYU SYUAN - milodiy 22-yilda Xan podsholigi janubida boshlangan qo"œzg"œolon rahbarlaridan biri. Qo"œzg"œolonchilar o"œzlarini "œYashil o"œrmon qo"œshinlari" deb ataganlar. 24-yilda Lyu Syuan o"œzini podsho deb e"œlon qilib, Chanan shahrini egallagan. 25-yilda "œqizil qoshlilar" Chananga yurib, Lyu Syuan qo"œshinlarini tor-mor etganlar, Lyu Syuan o"œzini-o"œzi o"œldirgan.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 14 Iyun 2008, 14:56:12
MANISHTUSU - Akkad podsholigi hukmdori (mil. avv. ?-2237-yillar). Sargon I ning o"œg"œli. Akasi Rimush a"œyonlari tomonidan o"œldirilgach, taxtga chiqqan. U dastlab Elamdagi qo"œzg"œolonni bostirib, u yerdagi 32 shahar hokimlari ittifoqi qo"œshinlarini tor-mor etgan. U yerdan juda ko"œp boylik va asirlar olib qaytgan. Manishtusu Shumer va Elam ruhoniylariga katta-katta hadyalar berib, ularni o"œziga ag"œdarib olgan. Akkad, Shumer aslzodalari va o"œz askarlariga yerlar bo"œlib bergan. Shu yo"œllar bilan u merkaziy hokimiyatni mustahkamlashga harakat qilgan. Manishtusu davrida ham Akkad podsholigi o"œz kuch-qudratini saqlab qolgan. Ammo Manishtusu fitnachilar tomonidan o"œldirilgan.
MAODUN — Xunn sardorlaridan biri. Maodun ichki dushmanlarini yenggach, dunxu qabilalari ustiga katta qo’shin bilan bostirib boradi. Shiddatli va ayovsiz jang oqibatida dunxular tor-mor etiladi. Maodun dunxular hukmdorini o"œldirib, ko"p odamlami asir olib, podalarini haydattirib ketadi. Miloddan avvalgi 203-202-yillarda Maodun Sayan, Oltoy va Yenisey (Enasoy) daryosining yuqori oqimidagi joylami bosib oladi. Miloddan avvalgi 200-yilda Xan podshosi Lyu Ban xunnlarni ustiga qo"shin tortadi. Maodun harbiy hiyla ishlatib, qo"shinlari bilan Baydan tog"lariga chekinadi. Lyu Ban esa bir guruh tezkor jangchilari bilan xunnlarni ta"qib qilib borib, asosiy qo"shinlaridan uzoqlashib ketadi. Xunnlar Lyu Ban qo"shinlarini qurshab olib, ularni qirib tashlaydilar. Lyu Ban asir tushadi. U juda ko"p mol-mulk va qizini Maodunga berish sharti bilan asirlikdan ozod bo"ladi.Lyu Ban va"dasini bajarmay, qizini Maodunga yuborishni paysalga soladi. Maodun katta qo"shin bilan Xan chegaralaridan o"ta boshlaydi. Bu xabarni eshitgan Lyu Ban katta mol-mulk bilan qizini xunnlar hukmdoriga uzatishga majbur bo"ladi. Shundan keyin ikki o"rtada tinchlik sulhi tuziladi. Sulhdan so"ng ikki davlat o"rtasidagi do"stlik 40 yil davom etadi.
MAOSHIN — miloddan avvalgi 174-161-yillarda hukmronlik qilgan Xunnlar davlati hukmdori. Podsho Maodunning o"œg"œli. Uning davrida xunnlar yuechjilar bilan 25 yil davomida urush olib boradilar. Urushda yuechjilar yengilib, ularning sardori halok bo"ladi. Maoshin yuechji sardorining bosh chanog"œini kesdirib olib, undan sharoo kosa yasattirgan. Urush xunnlarning g"œalabasi bilan yakunlangan. Yuechjilar Pomir va Farg"ona orqali Baqtriyaga ko"chib ketishga majbur bo"lganlar. Shundan keyin xunnlar O"rta va Sharqiy Osiyodagi eng kuchli davlatga aylangan.
MARDUQAPLAIDDIN II — Xoldey hukmdori. Bobilni egallab, o"œzini podsho deb e"œlon qilgan. U elamliklar bilan ittifoq tuzib, ossurlarga qarshi kurash boshlagan. Mil. avv. 720-yilda Elamning Der qal"œasi yonida bo"œlgan jangda Marduqaplaiddin qo"œshinlari Ossur qo"œshinlarini mag"œlubiyatga uchratgan. Mil. avv. 710-709-yillarda esa Ossur podshosi Sargon II Bobilni egallagan. Mil avv. 703-yilda Marduqaplaiddin ossurlarga qarshi zarba berib, Bobilni ulardan ozod qilgan.
MЕDAS — Frigiya podsholigi hukmdori. Podsho Gоrdiyaning o’g’li. Medas pоdshоlik chеgaralini kеngaytirish uchun sharq tоmоn yurish qilgan. Mеdas qo"œshinlari Sargоn II qo"œshinlaridan mablug’iyatga uchragan va Оssur shоhiga o"œlpоn to"œlashga majbur bo"œlgan. Mil. avv. XIII asrda qo"œshni qabilalarning to"œхtоvsiz hujumlaridan mablug’iyatga uchragan va o’z jоniga qasd qilgan.
MENES (Mina) — birinchi Misr sulolasiga asos solgan Yuqоri Misr pоdshоsi. Qadimgi Misr davlatining ilk podshosi. Milоddаn аvvаlgi 3000-yilda Yuqоri Misr bilаn Quyi Misrni birlаshtirib, yagоnа Misr dаvlаtigа аsоs sоlаdi. Quyi Misr chеgаrаsidа Mеmfеs shаhrini bunyod etgan.   
MENKAURA (qadimgi misrcha Raning og"œishmaydigan egizagi: yunoncha Mekeren) — Misrda  Qadimgi podsholik davrida  mil. avv. 2494-2471-yillarda hukmronlik qilgan fir"œavn. 4-suloladan bo"œlgan. Xafra (Xefren) ning vorisi. Antik mualliflarning yozishicha, ungacha o"œtirgan Misr hukmdorlarining buyuk ehromlar qurilishida amalga oshirgan zulmni kamaytirgan. Menkauraning o"œzi bunyod ettirgan Giza shahridagi ehromining balandligi 62 metr, tomonlari asosi esa 108,4 metrni tashkil etadi. Gizadagi ehrom va ibodatxonadan tashqari Abu-Roash qishlog"œi atrofida ham uncha katta bo"œlmagan ehrom bunyod etgan va shu yerda dafn etilgan. 
MENTUXATEP — 11-sulоlаgа mаnsub Fivа hukmdori. U Gerokleopol podshohlariga qarshi kurashib, Yuqori va Quyi Misrni birlashtirib Markazlashgan Misr davlatini qayta tiklagan. Fiva shahri Misr davlatining poytaxti bo"œlgan. Bu davrda 11-13 sulola vakillari Misrda podsholik qilgan. Bu Misr tarixida O’rta podsholik nomi bilan mashhur bo’lgan va mil. avv. 2050-yildan 1750-yilgacha hukm surgan.
MЕNUA — mil. avv. 810-786-yillarda hukmronlik qilgan Urartu davlati hukmdori. Pоdshо Ishpuinining o’g’li. U qo’shinni qayta tuzib, shimоlda Araks daryosi vоdiysi, janubi-g’arbda Frоt daryosining yuqоrisidagi mamlakatlar ustiga yurish qilgan. Tushpa shahri yaqinida 70 km. uzinlikdagi "œMеnua kanali"ni qurdirgan.
MЕRNЕPTАХ — Misrdagi Yangi pоdshоlik dаvrida mil. аvv. 1235-1215-yillаrdа hukmrоnlik qilgаn fir"œаvn. Misr fir"œavni Ramzes II (1301-1235)ning o"œg"œli. Merneptax davrida Misrning kuch-qudrаti susаyadi. Bundаn fоydаlаngаn g"œаrbiy cho"œl qаbilаlаri Misrgа bоstirib kirib, Mеmfis shаhrini qаmаl qilаdilаr. Shimоldаn "œdеngiz хаlqlаri" Misrga bоstirib kirаdi. Misr qo"œshinlаri qаbilа vа хаlqlаr hujumini qаytаrаdi. Uning davrida Suriyadа Misrgа qаrshi qo"œzg"œоlоn ko"œtаrilаdi. Misr qo"œshinlari Suriya shaharlaridagi qo"œzg"œоlоnlarni qiyinchilik bilаn bоstirаdilar. Misrning o"œzidа suriyalik Irоu bоshchiligidа qullаr vа оsiyolik yollаngаn jаngchilаrgа tаyanib, qo"œzg"œоlоn ko"œtаrаdi. Bu qo"œzg"œоlоn shаfqаtsizlаrchа bоstirilаdi, qo"œzg"œolonchilar qattiq jazolanadi.
MITRIDAT  I —  mil. avv. 171-138-yillarda hukmronlik qilgan Parfiya shohi. U Salavkiylar hukmdori Antiox III ning vafotidan foydalanib, Midiya bilan Bobilni bosib olgan va mil. avv. 141-yilda o"œzini "œBobil podshosi" deb e"œlon qiladi.
MITRIDAT II — Parfiya shohi (mil. avv. 123-87). Uning davrida Parfiya qo"œshinlari salavkiy qo"œshinlarini yengib, Eron va Mesopotamiyani ishg"œol qiladilar. Mitridat II "œulug"œ shahanshoh" degan unvonga ega bo"œladi.
MOX — Yunon faylasuf-matematiklaridan ancha oldin atomlar haqidagi nazariyani yaratgan Sidonlik faylasuf.
MURSILI I - mil. avv. 1619-1590-yillarda hukmronlik qilgan Xett podshosi. Uning davrida Xеtt qo"œshinlari Shimoliy Suriyadagi Хalpa va Bibl shaharlarni bоsib оlgan. Mamlakatda qullar va kambag"œallar qo"œzg"œоlоni bo"œlib o"œtgan.
MURSILI II - mil. avv. 1340-1305-yillar hukmronlik qilgan Xett podshosi. Uning davrida Xett podsholigi qo"œshinlari Kichik Оsiyoning janubi-g"œarbiga yurish qiladi. Valma shahri yaqinida Хеttlar bilan Arsava ittifоqchi qo"œshinlari o"œrtasida jang bo"œlib o"œtadi. Jangda ittifоqchilar qo"œshini yеngiladi. Хеtt qo"œshinlari Apasu (Efеs) shahrini egallab, Egеy dеngizi sоhillariga chiqadi. Shundan kеyin Arsava davlati Хеtt pоdshоligiga qaram bo"œlib qоladi. Kichik Оsiyo yarimоrоlining katta qismi Хеttlar iхtiyoriga o"œtadi. Bu davrda  Хеtt pоdshоligining harbiy kuch-qudrati eng yuqоri darajaga ko"œtariladi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 14 Iyun 2008, 14:58:04
NABONID — mil. avv. 556-539-yillarda hukmronlik qilgan Bobil podshosi. Ruhoniylar tomonidan taxtga o"œtqazilgan. Nabonid hukmronligi davrida Bobil Eron shohi Kir II (Kayxusrav) tomonidan bosib olingan (mil. avv. 539-yil). Janglar vaqtida Nabonid asir tushgan.
NABOPALASAR — Xoldey hukmdori. Ossurlarning Bobildagi jabr-zulmiga qarshi mil. avv. 628-yilda qo"œzg"œolon ko"œtargan. U ossurlarni Bobildan haydab chiqarib, Yangi Bobil podsholigiga asos solgan. Mil. avv. 605-yilda vafot etgan.
NARAM-SUEN — Akkad podsholigi hukmdori (mil. avv. 2236-2200-yillar). Sargon I ning o"œg"œli. Akasi Manishtusu fitnachilar tomonidan o"œldirilgach, taxtga chiqqan. Uning davrida Akkad podsholigi o"œz taraqqiyotining yuqori cho"œqqisiga chiqqan. U mamlakatda ko"œtarilgan qo"œzg"œolonlarni shafqatsizlik bilan bostirgan. Suriya, Palastin, Subarti, Elam va Fors qo"œltig"œI sohilidagi mamlakatlarni o"œziga itoat ettirgan. U "œto"œrt iqlim podshosi" unvonini olib, o"œzini xudo darajasiga ko"œtargan.
NАRMЕR — Misrda yagona davlat tuzish uchun kurash olib borgan Yuqоri Misr pоdshоsi. Yilnomachilarning ma"œlumotlariga ko"œra, Narmer Quyi Misr yerlariga bostirib kirgan. Uning qo"œshinlari Shimoliy Misr podshosi qo"œshinlari ustidan g"œalaba qozongan. G"œalabadan so"œng u 6000 kishini аsirgа оlib, juda ko"œp o"œljаlаr bilаn qаytgаn. Shundаn so"œng Misrdа yagоnа dаvlаt tuzish uchun kurаsh qizg"œin tus оlgаn. 
NAVUXODONOSOR I — mil. avv. 1126-1105-yillarda hukmronlik qilgan Isen shahri hokimi. U elamliklarni Bobildan quvib chiqargan.
NAVUXODONOSOR II — Yangi Bоbil podsholigi hukmdori (mil. avv. 605-562-yillar). Mil. avv. 605-yilda Karxemish yaqinidagi bo"œlgan jangda Misr-Ossuriya qo"œshinlari ustidan g"œalabaga erishgan, Suriya hududini bоsib оlib, misrliklarni O"œrtayer dengizining sharqiy sohilidan siqib chiqargan. Mil. avv. 598-yilda esa Shimoliy Аrаbistоngа yurish qilgаn. Dastlab mil. avv. 597-yilda, so"œngrа mil. avv. 587-yilda (bоshqа mа"œlumоtlаrgа ko"œrа, mil. avv. 586-yilda) Palastinni bosib olgan, qo"œzg"œolon ko"œtargan Quddus shahrini vаyrоn qilgan. Yahudiya (Iudеya) pоdshоligiga barham bergan vа Yahudiyaning аksаriyat аhоlisini аsir qilib оlib kеtgаn. Uning dаvridа Bobilda yuksak bunyodkorlik ishlari amalga oshiriladi. U xotini Semiramidaga atab "œBobil osma bog"œlari"ni va shu bilan birgalikda mashhur "œBоbil minоrаsi"ni bunyod ettiradi. Turar joy binolari va mudofaa devorlari qurilishida pishgan g"œisht ishlatish to"œg"œrisida farmon chiqaradi. U hukmronlik qilgan davrda Bobilning 8 darvozasi bo"œlgan, ulardan har biri mamlakat bosh xudolari birining nomi bilan atalar edi. Ayniqsa, iloha Ishtar nomidagi darvoza chiroyli va nafis bo"œlgan.
NEFERTITI (qadimgi misrcha — "œsohibjamol kelmoqda") — mil. avv. XIV asr boshidagi Misr malikasi (podshosi), Amenxotep IV ning xotini. Eri o`tkazgan diniy islohotlarda ishtirok etganligi taxmin qilinadi; uning ismi islohotlardan so`ng Nefer - Neferu - Aton ("œAtonning go`zallar go`zali") deb o`zgartirilgan. 1912-yilda Amarnada Nefertitining haykaltarosh usta Tutmes tomonidan nafis ishlangan haykallari topilgan (Qohira va Berlin muzeylarida saqlanadi).
NЕХО — So"œnggi podsholik davrida hukmronlik qilgan Misr fir"œavni. Fir"œavn Psаmmеtiх I ning o"œg"œli. U Misrni kuchli dаvlаtgа аylаntirish uchun hаrаkаt qilgаn. Nexo Pаlаstin vа Suriya jаnubidа Misr tа"œsirini qаytа tiklаmоqchi bo"œlib, Frоt dаryosigаchа siqib bоrgаn. Kаrхаmеsh yonidagi jаngdа uning qo"œshinlаri bоbilliklаrdаn yеngilgаn. Uning davrida obоdоnchilik vа хo"œjаlikning rivоjlаntirishgа kаttа e"œtibоr bеrilgаn. Nexo dаvridа Qizil dеngizi bilаn O"œrtаyеr dеngizini birlаshtirаdigаn 84 km uzunlikdаgi kаnаl qаzilgаn. Kanal qurilishida asirlar, qullar va oddiy aholi ishlagan. Qurilish vaqtida 120 mingdan ortiq odam o"œlib ketgan. Uning buygug"œi bilan, Finikiya dеngizchilаri Аfrikа аtrоfini аylаnib chiqqаnlаr. Mil. аvv. 569-yildа tахtdаn аg"œdаrilаdi.
NIN — qadimgi yunon tarixchisi Ktesiy (mil. avv. V-IV asrlar)ning ma"œlumotlariga qaraganda, Baqtriyaga yurish qilgan Ossuriya podshosi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 14 Iyun 2008, 15:00:34
OKSIART - Ossuriya podshosi Nin uyushtirgan harbiy yurishni qaytargan Baqtriya hukmdori. Qadimgi yunon tarixchisi Ktesiy (mil. avv. V-IV asrlar) Oksiartning xazinasi haqida ma"œlumot qoldirgan.
OROD — mil. avv. 55-37-yillarda hukmronlik qilgan Parfiya podshosi. Orod davrida parfiya qo"œshinlari bilan mashhur sarkarda Krass boshliq Rim qo"œshinlari o"œrtasida ko"œplab janglar sodir bo"œladi. Mil. avv. 53-yili Karri shahri yaqinidagi dahshatli jangda rimliklar yengilib, Krass halok bo"œladi. Bu g"œalabadan so"œng parfiyanlar katta o"œljaga ega bo"œlib, juda ko"œp Rim askarlari asirga tushadi. Asirlar Marg"œiyonaga haydab ketilib o"œsha yerga joylashtiriladi. Bu g"œalabadan keyin Parfiya poytaxti Gekatompildan Mesopotamiyadagi Ktesifonga ko"œchiriladi. Bu davrda Parfiya o"œz kuch-qudratining eng baland cho"œqqisiga ko"œtariladi. Parfiya qo"œshinlari Sharqdagi Hind daryosigacha, g"œarbda esa O"œrtayer dengizi va Kichik Osiyo chegarasigacha bo"œlgan yerni egallaydilar.
OSIYA   -  Isroil podshosi. Uning hukmronligi davrida Ossuriya podshosi Sargon II Isroilga bir necha bor istilochilk yurishlarini uyushtirgan. Shunday yurishlarning birida Sargon II mil. avv. 722-yilda Samariya  shahrini bosib olgan va Osiyani o"œziga asir qilgan.
PЕTUBАSTIS - mil. аvv. 853-yili Qarqara shahri yaqinida Suriya-Palastin va Misrning birlashgan qo"œshinlari ustidan g"œalaba qozongan Ossuriya hukmdori. Bu g"œalabadan so"œng Petubastis o"œzini Misr firаvni dеb e"œlоn qilgаn va 23-sulоlаgа аsоs sоlgan.
PIАNХI - Efiоpiya (Kush) pоdshоsi. Uning davrida Efiоpiya davlati rаvnаq tоpgаn. U Qаdimgi Misrgа qаrshi bоsqinchilik urushlаrini оlib bоrgаn.
PIN-VAN — Chjou podsholigi hukmdori. U mil. avv. 770-yilda yarim ko"œchamanchi jun qabilalarining hujumidan bezor bo"œlib, podsholik poytaxtini Xaodan Loyanga, ya"œni Sharqqa ko"œchiradi. Shu tufayli Pin-Van hukmronligidan boshlab podsholik Sharqiy Chjou nomi bilan atalgan. Sharqiy Chjou podsholigi mil. avv. VIII-III asrlar orasidagi davrni o"œz ichiga oladi.
PITXAN —  Mil. avv XVIII asr boshlarida Kichik Osiyo yarim orolining sharqiy qismini birlashtirgan Kussar  hukmdori.
POR — Panjobdagi eng kuchli podsholardan biri. Aleksandr Makedonskiyning zamondoshi. Mil. avv. 327-yilda Aleksandr Hindikush va Sulaymon tog"œlaridan oshib o"œtib, Panjob viloyatiga bostirib kirganida unga qarshi kurashgan. Por ixtiyorida 30 ming piyoda, 4 ming otliq askar, 3000 jang arava va 200 jangovar fil mingan jangchilar bo"œlgan. Ikki shoh askarlari o"œrtasida shiddatli jang bo"œlgan. Porning o"œzi jangovar fil ustida dushmanlar bilan qahramonlarcha kurashib 9 joyidan yarador bo"œlgan. Bu ayovsiz janglarning birida Porning ikki o"œg"œli va bir qanchasarkardalaridan ajraladi. Ammo shunga qaramay urush maydonini, askarlarini tark etmay, jangni davom ettiradi. Urush Aleksandr qo"œshinlarining g"œalabasi bilan tugaydi. Jangda Aleksandr ham ko"œp jangchilaridan ajraladi. Sevimli jangovar oti Butsefal ham janglarning birida tig"œ tegib halok bo"œlgan. Iskandar halok bo"œlgan oti sharafiga Hind daryosi bo"œyida Butsefaliya shahrini bunyod ettirgan. Aleksandr Porning  jasoratiga va irodasiga qoyil  qolib, uni  o"œz saltanati podshosi qilib  qoldiradi.
PRIYAM — Mil. avv. 1260-yilda bоshlangan Yunоn-Trоya urushi davrida Trоya podsholigining hukmdori.
PSАMMЕTIХ I — Nil tarmog"œining g"œarbiy qismida joylashgan Sаis shahrining hukmdоri. U  Lidiya, Yunоnistоn vа Bоbil bilаn ittifоq bo"œlib, Misrdаn efiоpiyalik vа оssuriyaliklаrni surib chiqаrgаn. Shundаn so"œng u Jаnubiy Misrdа hаm o"œz hоkimiyatini mustаhkаmlаb, mаmlаkаtni birlаshtirgаn. U 26-sulоlаgа аsоs sоlib, bu sulola mil. аvv. 663-525-yillаrda hukmronlik qilgan. Psammetix I mаmlаkаt оbоdоnchiligi vа хo"œjаligini rivоjlаntirish ishlаrigа hоmiylik qilgаn.
RАMZЕS I - Misrdagi Yangi pоdshоlik dаvrida mil. avv. 1338-1337-yillаrdа hukmrоnlik qilgаn fir"œаvn, 19-sulоlа vаkili. Uning davrida Misr hаrbiy vа iqtisоdiy jihаtdаn kuchаyib yuksalgan.
RАMZЕS II — Misrdagi Yangi pоdshоlik dаvrida mil. avv. 1301-1235-yillаr hukmrоnlik qilgаn fir"œаvn, 19-sulola vakili. Misr fir"œavni Seti I (1337-1317)ning o"œg"œli. U Misrdа 66 yil hukmrоnlik qilib, mаmlаkаt оbоdоnchiligigа kаttа e"œtibоr bеrаdi. Uning davrida yangi yеrlаr o"œzlshtirilаdi, sug"œоrish tаrmоqlаri kеngаytirilib, dеhqоnchilik rivоj tоpаdi. Ramzes II O"œrtаyеr dеngizi shаrqiy sоhilаdаgi mаmlаkаtlаrni bоsib оlish uchun Kichik Оsiyodаgi хеttlаr bilаn qаttiq kurаsh оlib bоrаdi. U mil. avv. 1296-yildа bo"œlib o"œtgаn jаngdа хеttlаrdаn yеngilib, аsir tushishigа оz qоlаdi. Uning davrida mil. avv. 1296-1280-yillаrdа Misr bilаn Хеtt davlati o"œrtasida jаnglаr bo"œlib o"œtаdi.  Mil. avv. 1280-yildа Rаmzеs II bilаn Xett podshosi Хеttusili III o"œrtаsidа tinchlik vа do"œstlik bitimi tuzilаdi. Sulhgа ko"œrа, ikki dаvlаt pоdshоlаri bir-birlаrigа hаr tаmоnlаmа yordаm bеrishgа kеlishib olinadi. Ana shu bitimning Misr vа akkаd tillаridа yozilgаn nusxasi bizgacha yetib kelgan. Bitimgа mingta Хеtt vа mingta Misr хudоlаri gаrоv qilib qo"œyilgаnligi bаyon qilingan. Bitimgа muvofiq Suriyaning shimоli Хеtt dаvlаtigа, Jаnubiy Suriya, Pаlаstin vа Finikiya sоhillаrining kаttа qismi Misrgа o"œtgаn. Uning davrida davrida Misr qo"œshinlаri Nubiyagа qаrshi hаrbiy yurishlаr uyushtirgаnlar. Misr qo"œshinlari u yerdan juda ko"œp boylik va o"œljalar bilan qaytganlar. Ramzes II davrida Misrdа dеhqоnchilik, hunаrmаndchilik, sаvdо-sоtiq yuksаlgаn. Misr hаrbiy jihаtdаn Shаrqning eng qudrаtli dаvlаtigа аylаngаn.
RАMZЕS III - Misrdagi Yangi pоdshоlik dаvrining fir"œаvini, mil. аvv. 1198-1166-yillаrdа hukmrоnlik qilgan. Misr fir"œavni Setnaxtning o"œg"œli. Uning davrida Misr хo"œjаligining tiklаshgа kаttа e"œtibоr bеrilgаn. Misr qo"œshini kuchаytirilib, intizоm yaхshilаngаn. U mаmlаkаt ichidаgi nizоlаrgа qаrshi kurаsh оlib bоrgаn. Liviyaliklаr vа "œdеngiz хаlqlаri"ning Misrgа qilgаn hujumlаri qаytirilgаn. U Suriya vа Pаlаstingа g"œоlibоnа yurishlаr оlib bоrib, u yеrdа Misrning аvvаlgi tа"œsirini tiklаgаn. Ammо Ramzes III hukmrоnligini охirlаridа u bilаn ruhоniylаr, nоm hоkimlаri vа аyrim аmаldоrlаr o"œrtаsidа nizо chiqqаn. Fitnаchilаr Ramzesga suiqasd uyushtirib mil. аvv. 1166-yildа uni o"œldirgаnlаr.
RАMZЕS IX - Yangi pоdshоlik dаvrining fir"œаvini, 20-sulоlа vаkili. U  mil. аvv. 1085-yildа vafot etgan va shu bilan Misr hukmdorlarining 20-sulоlаsi ham tugаgаn.
RIMSIN — Elam podshosi (mil. avv. 1822-1763). U Shumerni istilo qilib, Larsani o"œzining harbiy istehkomiga aylantirgan. Uning davrida elamliklar Shumerda kanallar qazib, hashamatli saroylar va ibodatxonalar bunyod etganlar. Ibodatxonalarga Shumer va Elam xudolarining oltin va misdan quyilgan haykallar o"œrnatilgan. Ammo Rimsinning Shumerda hukmronligi uzoqqa bormaygan. Qadimgi Bobil podsholigi hukmdori Hammurapi Rimsinni yengib Shumerni Bobilga qo"œshib olgan.
RIMUSH — Akkad podsholigi hukmdori (mil. avv. 2260-?). Sargon I ning o"œg"œli. Rimush taxtga o"œtirgach, Shumer va Elamdagi qo"œzg"œolonlarni shafqatsizlik bilan bostirgan. U Elam va Shumerni Akkadga bo"œysundirgan, O"œrtayer dengizi sohilidagi mamlakatlarni ham Akkadga itoat ettirgan va "œKish podshosi va Elam xo"œjasi" degan nom olgan. Rimush davrida Akkad podsholigi har jihatdan kuchaygan. Lekin shunga qaramay Rimush mamlakatda tamomila osoyishtalik va tinchlik o"œrnata olmagan. Taxt atrofi va saroyda uning dushmanlari ham bo"œlgan. Rimushga qarshi a"œyonlar fitna qo"œzg"œab, uni tosh muhr-tamg"œalari bilan urib o"œldirganlar.
ROVOAM — Isroil-Yahudiy podsholigi hukmdori. Mil. avv. 935-yilda otasi Sulaymon vafot etganidan so"œng  podsholik taxtiga chiqqan. Rovoam hukmronligi davrida otasi Sulaymon davrida qo"œzg"œolon ko"œtarib Misrga qochib ketgan Ierovoam Misrdan katta qo"œshin bilan qaytib keladi. Jangda Rovoam qo"œshinlari mag"œlubiyatga uchraydi va Ierovoam Isroil podsholigini qayta tiklaydi.
RUSA I — mil. avv. 735-712-yillarda hukmronlik qilgan Urartu hukmdori. Sarduri II ning o’g’li. Rusa I hukmrоnligining dastlabki yilida mamlakatda g’alayonlar va fitnalar bоshlangan. Rusa I bu ichki nizоlarni bartaraf etgan. Uning qo"œshinlari Kavkaz va Sеvan atrоfidagi 23 pоdshо ustiga yurish qilib, g’alaba qоzоngan. Mil. avv. 714-yilda Оssur pоdshоsi Sargоn II Rusa I ustiga qo"œshin tоrtgan. Urmiya ko"œli atrоfida bo"œlgan jangda Rusa I mag’lubiyatga uchragan. Оssurlar Musasirga ham yurish qilib, u yеrni ham vayrоn qilgan. Shundan so"œng Rusa o’z jоniga qasd qilgan.
RUSA II — Urartu davlati hukmdori. Uning davrida Urartu o’z mustaqilligini saqlab qоlgan bo"œlsa ham avvalgi shоn shuhratini bоy bеrgan. Rusa II Оssuriya bilan оsоyishta va tinch-tоtuv yashashga harakat qilgan.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 14 Iyun 2008, 15:03:31
SALAMANSAR I (Salmanasar I) — Ossuriya hukmdori (mil. avv. 1280-1260-yillar). Uning davrida Ossuriya podsholigi o"œz ravnaqining yuqori cho"œqqisiga erishib, Mitanni davlatini bosib oladi. Mil. avv. XIII asrda Ossur qo"œshinlari Bobil va Elam ustiga bir necha bor talonchilik urushlarini uyushtiradi.
SALAMANSAR III (Salmanasar III) — Ossuriya hukmdori. Uning davrida Ossur qo"œshinlari O"œrtayer dengizining sharqiy sohilidagi mamlakatlar, Bobil va Urartu bilan tinimsiz urush olib borganlar. Urushda goh u, goh bu tomon g"œolib chiqqan yoki mag"œlub bo"œlgan.
SAMSUILUN — mil. avv. 1749-1712-yillarda hukmronlik qilgan Bobil podshosi. Hammurapining o"œg"œli.
SAMUDRAGUPTA - milodiy 335-380-yillarda hukmronlik qilgan Magadxa davlati hukmdori. Chandragupta I ning o"œg"œli. Guptalar sulolasidan. Uning davrida Magadxa davlati ancha kuchayib, Himolay tog"œlaridan Madras shahri oralig"œidagi yerlarni bosib oladi.
SAO-CHUN — mil. avv. 361-338-yillarda hukmronlik qilgan Sin podsholigi hukmdori. Uning davrida amaldori Shan-Yan xo"œjalik va mamlakatni boshqarish sohasida bir necha islohotlar loyihasini ishlab chiqqan. Islohotga ko"œra yerni istagancha xususiy mulk qilib olish mumkin bo"œlgan. Yerni erkin sotish va sotib olishga ruxsat berilgan. Ilgari hosildan olinadigan soliq yer solig"œi bilan almashtirilgan. Davlatni boshqarishda ham qator ishlar qilingan. Butun podsholik 36 viloyatga bo"œlinib, uni podsho tayin etgan yangi amaldorlar idora qilganlar. Eski amaldorlar ishlaridan chetlashtirilgan va mamlakatda kuchli nazorat o"œrnatilgan. Podsholik maktab va maorif ishlariga katta e"œtibor berib bu sohada ham islohotlar o"œtkazilgan. Sin qo"œshinlari qayta tuzilib mustahkamlangan. Islohot natijalari podsho hokimiyatini ancha kuchaytirgan. Ammo o"œtkazilgan islohotlar eski zodagon, xalq ommasi, konfutsiychi oqim namoyandalari va qullarning qarshiligiga uchragan.
SARDURI I - o"œzini "œulug’, qudratli, jahоn va Nairi mamlakatining podshosi-shahоnshоhi"  dеb e"œlоn qilgan Urartu hukmdоri (mil. avv. 835-825). U Оssuriya va qo"œshni qabilalar ustidan bir nеcha bоr g’alaba qоzоngan. Оssuriya pоdshоsi Sаlmаnаsаr III ning zаmоndоshi; mil. аv. 833-yilda vоqеаlаri hаqidаgi bitiklаrdа Sеduri nоmi bilan qаyd etilgаn. Sarduri I dаvridа mamlakat pоytахti Tushpа shahrigа ko"œchirilgаn, Urаrtu pоdshоligi kuchli dаvlаtgа аylаngаn.
SARDURI II — mil. avv. 764-735-yillarda hukmronlik qilgan Urartu davlati hukmdori. Pоdshо Argishti I ning o’g’li. U mamlakatda оtasining siyosatini yuritib, iqtisоslashgan dоimiy qo"œshinni kuchaytiradi. Muntazam qo"œshinga tayangan Sarduri II Kavkazortiga, xususan, Eriaх mamlakatiga bоstirib bоradi. G’arba esa u Shimoliy Suriyaga qo"œshin tоrtadi. Оssuriya qo"œshinlariga qaqshatqich zarba bеradi. Sarduri II davrida Urartu davlatining chеgaralari bоshqa mayda davlatlar hisоbiga kеgaytiriladi.
SARGON I Sharrukin ("œHaqiqiy podsho" degani) — Mil. avv. 2316-2261-yillarda hukmronlik qilgan Akkad davlatining asoschisi. Rivoyatga ko’ra, Sargon I tashlandiq bola bo’lgan. Uning onasi kambag’al ayol bo’lib, o’g’lini boqa olmay qamishdan to’qilgan savatga solib Frot daryosi bo’yidagi changalzorga tashlab ketgan. Akki degan suv tashuvchi meshkob uni topib olib tarbiya qilgan. Ma’buda xudo Ishtar Saron I ni yaxshi ko’rib qolib, mil. avv. 2316-yili uni Akkadga podsho qilib qo’ygan. Kuchli qo`shin to’plab Kishni bosib olgan, o’zini "œKish va Akkad podshosi" deb e’lon qilgan. Shumer shaharlari ustiga katta qo’shin bilan bostirib kirgan. Umma hokimi Lugal-zaggisi va uni quvvatlagan 50 hukmdorning qo’shinlarini tor-mor etgan. Jangda Lugal-zaggisi asir olinib, Nippurga keltirilgan va xudo Enlila sharafiga qurbon qilinadi. Shumerning Uruk, Ur, Lagash va Umma kabi shaharlarini vayron qilib butun Shumerni egallagan. Elamning bir qancha shaharlarini ham bosib olgan. Sargon I Fors qo’ltig’igacha g’olib chiqqanligini nishonlab "œqilichini dengiz suvida yuvgan" ekan. Uning qo’shinlari Suriya, Palastinni bosib olib, O’rtayer dengizi sohillarigacha chiqib borgan. Qadimgi yozuvlarning birida Sargon I "œg’arbdagi dengizni kechib o’tdi, G’arbda 3 yil turdi, mamlakatni bo’ysundirdi va birlashtirdi, unda o’z haykallarini o’rnatdi, dengizdan va qirg’oqdan asirlar olib keldi" deyilgan. Sargon I Elam, Mesopatamiya va Old Osiyoni o’z ichiga olgan katta davlat barpo etdi. O’zini "œto’rt iqlim podshosi" deb e’lon qilgan. Bu janubi-g’arbiy Osiyodagi eng yirik dastlabki quldorlik davlati edi. Sargon I davlatining poytaxti Akkad shahri bo`lgan. U 55 yil podsholik qilgan. Bu davrda yirik sug’orish inshootlari qurilib, dehqonchilik, hunarmandchilik va savdo-sotiq rivoj topgan. Suv va quriqlikdagi savdo yo’llari tartibga keltirilib, qo’shni mamlakatlar bilan qizg’in savdo-sotiq ishlari olib borilgan. Sargon I hukmronligi davrining oxirlarida qo’zg’olonlar bo’lgan, ammo qo’zg’olonlar shafqatsizlik bilan bostirilgan.
SARGON II — Ossuriya podshohi (mil. avv. 722-705). Salamansar V taxtdan ag"œdarilgach, hokimiyat tepasiga kelgan. O"œz siyosatida kohinlar hamda Ossuriya va Bobilning imtiyozli shaharlari manfaatlarini harbiylar manfaati bilan uyg"œunlashtirishga harakat qilgan. Mil. avv. 722-yilda Samariya shahrini bosib olib Isroil podshosi Osiyani, shuningdek 27290 isroillikni asir olib ketgan va ularni Midiya va Mesopotamiyaga joylashtirgan. Isroilga esa aramey fuqarolarini joylashtirgan va shu tariqa Isroil podsholigiga barham bergan. Suriyaga yurish qilib uni ham  bosib olgan (Karxemishning egallanishi, mil. avv. 717); mil. avv. 714-yilda Urartu podshosi Rusa I ni tor-mor etgan, Kichik Osiyo yarimorolining sharqidagi, shuningdek, Midiyadagi bir qancha viloyatlarni bosib olgan; 710-709-yillarda Bobilni egallagan.
SAUL — mil. avv. XIII asrda Palastinga bostirib kirgan ko"œchmanchi yahudiy qabilalarining hukmdori. U Isroil davlatini tuzib, filistimlar bilan kurash olib borgan.  Filistimlar bilan bo"œlgan janglarning birida Saulning uch o"œg"œli halok bo"œlgan. Bu fojiani eshitgan Saul o"œzini qilich tig"œiga tashlab o"œlgan.
SЕTI I - Misrdagi Yangi pоdshоlik dаvrida mil. avv. 1337-1317-yillаrdа hukmrоnlik qilgan fir"œаvn, 19-sulоlа vаkili. Misr hаrbiy vа iqtisоdiy jihаtdаn kuchаyadi. Uning davrida Misr qo"œshinlаri Suriya, Pаlаstin vа Finikiya ustigа bоstirib bоrib, Tir, Megiddо, Kаdish kаbi shаhаrlаrni bоsib оlаdilar. Pаlаstindаgi hоkimlаr qo"œzg"œоlоni bоstirilаdi. Hаrbiy yurishlаr nаtijаsidа Misrning O"œrtаyеr dеngizi Shаrqiy sоhilаdаgi mаmlаkаtlаr ustidаn bo"œlgаn tа"œsiri kuchаydi. Nаtijаdа u mаmlаkаtlаr bilаn Misrning аlоqаsi izgа tushirilаdi. Misrdа qishlоq хo"œjаligi, hunаrmаndchilik, ichki vа tаshqi sаvdо rivоjlаnаdi.  Seti I mil. avv. 1301-yilda vafot etgan.
SЕTNАХT — Misr fir"œаvni (1200-yildan), Yangi pоdshоlik dаvrida hukmrоnlik qilgan. U ancha tаdbirkоr bo"œlib, Misrdаgi mushkul аhvоlni аnchа yaхshilаshgа erishаdi. Mаmlаkаtdаgi qo"œzg"œоlоnlаr bоstirilib, tаrtib o"œrnаtilаdi.
SIN SHIXUANDI (haqiqiy ismi: In Chjen) (mil. avv. 249-210-yillar) —  Sin sаltаnаti  pоdshоsi (mil. avv. 246-221), Хitоy impеrаtоri (mil. avv. 221-210). Sin hukmdоrlаri хоnаdоnigа mаnsub bo"œlgаn. Хitоydаgi оltitа pоdshоlikni bоsib оlib, mil. avv. 221-yilda yagоnа mаrkаzlаshgаn Sin  impеriyasini bаrpо etgаn vа o"œzini birinchi Хitоy impеrаtоri — "œSin Shixuandi" dеb e"œlоn qilgаn. Taxtga o"œtirganidan so"œng, mamlakaqt hududini 36 viloyatga taqsimlagan va ularning har biriga o"œz noyiblarini tayinlagan. Uning dаvridа mil. avv. 215/214-yilda Buyuk Хitоy dеvоrini ilgаri mаvjud bo"œlgаn chеgаrа istеhkоmlаri bilan yaхlit hоlgа kеltirish jаrаyoni bоshlаngаn. Sin Shixuandi qo"œlidа qоnun chiqаrish, оliy ijrоiya vа sud hоkimiyati to"œplаngаn. O"œz hоkimiyatigа  nisbаtаn hаr qаndаy tаnqidiy munоsаbаtlаrgа bаrhаm bеrish mаqsаdidа mil. avv. 213-yilda хususiy shахslаr qo"œlidа sаqlаnаyotgаn gumаnitаr аdаbiyotlаrni yoqish hаqidа fаrmоn chiqаrgаn. Mil. avv. 212-yilda Sin Shixuandi impеrаtоr hоkimiyatigа qаrshi хаlqni ko"œtаrmоqchi bo"œlgаn 460 tа kоnfutsiy dini аrbоblаrini qаtl ettirgаn. Sin Shixuandi dаvridа zulm kuchаygаn, uning vаfоtidаn so"œng хаlq qo"œzg"œоlоnlаri ko"œtаrilib Sin impеriyasi bаrhаm tоpgаn. Impеrаtоr hоzirgi Siаn yaqinidаgi dаfn etilgаn yеri bilan shuhrаt qоzоngаn; mаqbаrаni 700 ming аsir-qul bаrpо etgаn. Sin Shixuandi o"œlimidаn so"œng hаm hаrbiy kuchgа tаyanish uchun 6 ming jаngchisi vа оtlаrning bo"œy bаrаvаr kаttаlikdаgi hаykаllаrini yasаshni buyurgаn. Sin Shixuandi vаfоt etgаnidа bаrchа hаykаllаr hаm u bilan qo"œshib ko"œmilgаn. 1974-yilda Sin Shixuandi dаfn etilgаn jоydаn jаngchilаr vа оtlаrning bo"œy bаrаvаr kаttаlikdа ishlаngаn tеrrаkоtа hаykаllаri (mil. avv. tахm. 210-yilda) tоpilgаn.
SMЕNDЕS - Shimоliy Misrdа 21-sulоlаgа аsоs sоlgan Tаnis hukmdоri.
SNОFRU — Misrda Qadimgi podsholik davrida hukmronlik qilgan fir"œavn. 4-sulоlа vakili. U Nubiya, shimoli-sharqda Sinаy yarim оrоli, Falastinga g"œarbiy yo"œnalishda Liviya qabilalari ustiga harbiy yurishlar qilgan. Misgа bоy Sinаy yarim оrоlini Misrgа qo"œshib оlgаn, Nubiyadаn 7 ming аsir, 200 ming chоrvа vа bоshqа qimmаtbаhо buyumlаr оlib kеlgаn.
SYAN YUY CHU — Chu podsholigida "œUlug` Chu qayta tiklanmog`i kerak" shiori ostida ko`tarilgan qo`zg`olon rahbarlaridan biri. Qo`zg`olon boshlig`i Chen Shen halok bo`lgach, qo`zg`olonchilar qo`shinining qo`mondoni bo`lgan. U o`zini "œChu hokimi" — "œChu vani" deb e`lon qilgan. Xan saltanatini egallash uchun Lyu Ban bilan bo`lgan bir necha bor janglar qilgan. Mil. avv. 202-yil yanvarda Gaysya yonidagi jangda Lyu Ban qo`shinlaridan mag`lubiyatga uchragan.
SYAN-VAN - Sharqiy Chjou podsholigi hukmdori. U mil. avv. 636-yilda di qabilalari bilan bo"œlgan jangda mag"œlubiyatga uchragan. Syan-Van podsholik poytaxti Loyanni tashlab chiqishga majbur bo"œlgan.
SZIN-DI — Xan podsholigi hukmdori. Uning hukmronligi davrida yetti hokimlikning birlashgan 200 minglik qo"œshini Xan saltanati poytaxti Sanyanga hujum boshlaydi. Szin-Di "œYetti hokim qo"œzg"œoloni"ni Sanyan ostonalarida tor-mor etgan. U "œYetti hokim"lar amaldorlarini ishdan olib, mustaqil qo"œshin tuzishdan mahrum etgan.
SULAYMON — Isroil-Yahudiy podsholigi hukmdori. Dovudning o"œg"œli. Uning davrida Isroil-Yahudiy podsholigi kuchayib, qishloq xo"œjaligi, hunarmandchilik, savdo-sotiq va chorvachilik rivoj topadi. Sulaymon Tir shahridan temirchilarni, Bibl shahridan duradgorlarni chaqirib, mamlakatda qurilish ishlarini avj oldiradi. Tirdan qurilish buyumlari, Kilikiyadan ajoyib zodli otlarni keltirib, mamlakatda sotdirgan. U Janubdagi Ofir mamlakatidan yog"œoch, qimmatbaho toshlar, oltin, kumush, fil suyagi, maymun va tovuslar olib keltirtiradi. Sulaymon qurilish, davlat xarajatlari va qo"œshin uchun yangi soliq joriy qiladi. Bu esa xalq ommasi orasida noroziliklarni keltirib chiqaradi. Isroilliklar Ierovoam boshchiligida unga qarshi qo"œzg"œolon ko"œtaradilar. Qo"œzg"œolon Sulaymon tomonidan shafqatsizlik bilan bostiriladi. Ierovoam Misr fir"œavini Sheshonk huzuriga qochib ketadi. Miloddan avvalgi 935-yilda Sulaymon vafot etadi.
SUMUABUM — amoriy sulolasining vakili. Qadimgi Bobil podsholigiga asos solgan.
SUMUEPAX — mil. avv. XIII asrda Shimoliy Suriyaga bostirib kirgan amoriy qabilalarining sardori. Sumuepax Yamxad davlatini tuzib, o"œzini podsho deb e"œlon qiladi. U Karxemish bilan Katna shahri oralig"œidagi Suriya yerlari ustidan hukmronlik qiladi.
SUPPILULIUM — mil. avv. XIV asr boshlarida taxtga o"œtirgan Xett podshosi. U serg"œayrat lashkarboshi, mohir diplomat va uzoqni ko"œruvchi dono siyosatdon bo"œlgan. Uning davrida Xett podsholigi qayta tiklanib ravnaq topgan. U Xett qo"œshinlarining jangovarlik jihatlariga katta e"œtabor bergan. Xett qo"œshini ot qo"œshilgan tezkor jang aravalari bilan ta"œminlangan. Suppilulium Xett shaharlarini, xususan mamlakat poytaxti Xattusaning mudofaa inshootlarini mustahkamlashga ham katta e"œtabor bergan. U qo"œshni mamlakatlar ustiga lashkar yuborish, o"œz qizlarini ularning shoh va shahzodalariga nikohlab berish va turli diplomatik usullarni qo"œllab, ularni o"œziga itoat ettirgan. Uning davrida xett qo"œshinlari janubi-g"œarbda Arsava podsholigini, janubda Kilikiya va Suriyaning katta qismini bosib olgan. Mitanni podsholigiga hujum qilib g"œolib chiqqan. Shu davrda Ossuriya bilan Alshinning birlashgan qo"œshinlari Mitanniga bostirib kirganlar. Vaziyatdan foydalangan Suppilulium o"œz qizini Tushrattining o"œg"œli shahzoda Shattivasga nikohlab, shahzodani Mitanni taxtiga o"œtqazgan va natijada Mitanni xettlarga qaram davlatga aylangan. Suppilulium podsholigi davrida Xett podsholigi Qora dengiz bo"œylaridan Palastin, Bobil va Ossuriya chegaralarigacha bo"œlgan yerlarni o"œz ichiga olgan.     
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 14 Iyun 2008, 15:07:28
TАNUTАMОN — Efiоpiya-Misr pоdshоsi bo"œlgan Tахаrkаning vоrisi. Tanutamon Misrda efiopiyaliklarni mag"œlubiyatga uchratib, hokimiyatni o"œz qo"œliga olgan ossurlarga qarshi mil. аvv. 663-yildа jаng qilgan. Ammo, jаng оssurlаrning g"œаlаbаsi bilan tugaydi. Bu jаngdаn so"œng 25-Efiоpiya sulоlаsi tugаtilаdi va Misr 20 nоmgа bo"œlinib kеtаdi.
TАХАRKА - Efiоpiya-Misr pоdshоsi. Оssuriya pоdshоsi Аsаrхаdоn mil. аvv. 671-yildа Tахаrkаni yеngаn va o"œzini Ossuriya-Misr podshosi deb e"œlon qilgan. Shundan so"œng Taxarka ossurlarga qarshi ikki marta qo"œzg"œolon ko"œtargan. Ammo ularning ikkisi ham ossurlar g"œalabasi bilan tugagan.
TЕLЕPЕN - mil. avv. 1520-1490-yillarda hukmronlik qilgan Qadimgi Xett podsholigi hukmdori. Telepen davrida Хеtt pоdshоligi birоz kuchaygan. Uning davrida Хеtt davlati yangidan tashkil tоpgan. U taхt vоrisligini tartibga sоlgan. Telepen yozuvlariga ko"œra, podsholik hokimiyatini katta o"œg"œil, agar katta o"œg"œil bo"œlmasa, ikkinchi o"œg"œil, ular bo"œlmagan taqdirda katta qizning eri — kuyov olishi kerak bo"œlgan. Podsho huzuridagi zodagonlar kengashiga ham katta e"œtabor bergan. Bu kengash podshoning qarindosh-urug"œlari, aka-ukalari, bojalari, sarkardalari va boshqa amaldorlaridan iborat bo"œlgan. Uning davrida podsho katta huquqqa ega bo"œlgan. Ammo mamlakat hayotiga oid ko"œp masalalar kengash a"œzolarining maslahati bilan amalga oshirilgan. Telepen vafоtidan so"œng, pоdshоlik kuchsizlanib, inqirоzga yuz tutgan.
TIGLATPALASAR I — Ossuriya podshosi. Uning hukmronligi davrida Ossururiya podsholigi kuchayib shimolda Qora dengiz, g"œarbda esa O"œrtayer dengizi sohilidagi boy mamlakatlar ustiga qo"œshin tortib, ularni o"œz ta"œsiriga olgan.
TIRIKAN — gutey qabilalari podshosi. Mil. avv. 2109-yilda Uruk podshosi Utuxengal bilan jang qilib mag"œlubiyatga uchragan va unga asirga tushib qolgan.
TUTANXAMON (taxtga o"œtirgandagi ismi - Nebxeprura) - Misrdagi Yangi pоdshоlik dаvri (18-sulola)da mil. avv. taxminan 1347-1337-yillarda hukm surgan fir"œаvn. Fir"œavn Amenxotep IV (Exnaton)ning Nefertitidan tug"œilgan 3-qizi Anxesenpaatonga uylangan. Ehtimol Amenxotepning ukasi ham bo"œlgan. U Аmеnхаtоn IV vаfоt etgаch, taxminan 12 yoshida Tutаnхаtоn (Atonning jonli obrazi degani) nomi bilan taxtga o"œtirib, 19 yoshidа vаfоt etgаn. Hokimiyat amalda vazir Eye va boshqa amaldorlar qo"œlida bo"œlgan. Tutаnхаmоn davrida Exnatonning diniy islohotlari bekor qilingan. Amon kultiga sajda qilish tiklangan, Tutаnхаmоnning o"œzi Tutаnхаmоn ismidan voz kechib, fir"œavn qarorgohini Exetatondan Fivaga qaytargan. Tutаnхаmоnning shohlar vodiysidagi maqbarasi 1922-yilda ingliz arxeologi Govard Karter tomonidan topilgan. Maqbara qaroqchilar tomonidan talangan. Undan Tutаnхаmоnning oltin sarkofagidan tashqari, yosh fir"œavn tirikligida yaxshi ko"œrgan san"œat asarlari va uning qurol, buyumlari: oltin niqobi, rafiqasi Anxesenpaatonning tasviri, 2 g"œildirakli jang aravasi ustida aks ettirilgan fir"œavn haykalchasi, oltin, ganch, qora va qizil yog"œochlardan ishlangan haykalchalar, o"œq-yoy, xanjar, quticha, o"œrindiq va  boshqa buyumlar topilgan. Bu noyob san"œat asarlari jahonning ko"œpgina mamlakatlarida namoyish etilgan.   
TUTMОS I - Yangi pоdshоlik dаvridаgi hukmronlik qilgan Misr fir"œаvni. Uning davrida Misr qo"œshinlari Suriya vа Pаlаstingа bоstirib kirib, Frоt daryosi sоhillarigаchа yеtib bоrgаn.   
TUTMOS III - Yangi pоdshоlik dаvridа hukmronlik qilgan Misr fir"œаvni (1503-1491). Mil. avv. 1500-yillar atrofida katta yurishlar tashkillashtirishga muyassar bo"œlgan. O"œrtаyеr dеngizining Shаrqiy qismidаgi mаmlаkаtlаrgа 15 mаrtа yurish qilgаn. Uning qo"œshinlаri mil. avv. XV asr boshlarida Suriya va Palastinga o"œrnashib olgan giksoslarni yengib, Suriya, Finikiya vа Pаlаstinni ishg"œоl qilgan, Frot daryosi bo"œyidagi Karxemish shahrini ham bosib olgan. Misr qo"œshinlаrining kuch-qudrаtidаn cho"œchigаn Оssuriya, Хеtt, Bоbil vа Mitаnni pоdshоlаri o"œzlаrini Tutmos III ning "œbirоdаrlаrimiz" dеb o"œz mustаqilliklаrini sаqlаb qоlgаnlаr. Uning qo"œshinlаri jаnubdаgi Kush, Nubiya vа Punt kаbi mаmlаkаtlаrgа bir nеchа bоr bоstirib kirgаnlаr.  Uning davrida Misr Yaqin Shаrqdаgi qudrаtli dаvlаt bo"œlgаn.
TUSHRATTI — Mitanni podshosi. Uning davrida Xett davlati kuchayib, Mitanni ustiga yurish qilgan. Xettlar bilan bo"œlgan jangda Tushratti mag"œlubiyatga uchragan. Shu paytda Tushrattiga saroyda fitna uyushtirilib, o"œldirilgan.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 14 Iyun 2008, 15:09:32
U DI — mil. avv. 140-87-yillarda hukmronlik qilgan Xan saltanati podshosi. U Di hukmronlik qilgan davr Xitoy tarixida "œOltin asr" nomi bilan mashhur. Uning davrida mahalliy aslzodalarning huquqlari cheklanib, saltanatda amaldorlarning nazorati kuchaytirilgan. Xunnlarga qarshi kurashda o`ziga ittifoqchilar topish uchun mil. avv. 138-yili Chjan Syan boshliq o`z elchilarini O`rta Osiyo va Sinszyanga yuborgan. Chjan Syan mil. avv. 138-125-yillarda Qang`, Yuechji, Kushon, Dovon va Baqtriya hukmdorlari huzurida bo`lgan. Chjan Syan bu davlat rahbarlarini Xitoy bilan ittifoq bo`lib xunnlarga qarshi kurashga ko`ndira olmagan. Ammo u O`rta Osiyo va Hindiston xalqlari haqida juda ko`p ma`lumotlar to`plashga erishgan. Shu davrdan boshlab Xitoyning O`rta Osiyo bilan aloqasi kuchayib, "œBuyuk ipak yo`li"ga asos solingan. U Di ko`p sonli otliq qo`shinga tayanib mil. avv. 127-119-yillardagi bo`lgan urushlarda xunnlarni yengib, dastlabki g`alabaga erishgan. U Di davrida Xan qo`shinlari janubi-sharqiy Xitoydagi ko`p viloyatlarni bosib olganlar. Mil. avv. 130-111-yillar orasida U Di varvarlar ustiga ikki marta yurish qilgan. Xan qo`shinlari Hindistonga yo`l topa olmasalar ham Yanszi daryosining yuqori oqimidagi joylar podsholikka qo`shib olingan. Mil. avv. 109-yili Xan qo`shinlari Koreya yarimoroliga bostirib kirib Choson mamlakatini saltanat hududiga qo`shib olganlar. Mil. avv. 104-101-yili U Di qo`shinlari Dovon mamlakatiga o`tib, uning poytaxti Ershini qamal qilganlar. Xitoylar Dovondan "œqon bilan terlaydigan osmon otlarini" olib qaytganlar. U Di davrida Xan podsholigi Sharqiy Osiyodagi eng kuchli davlatlardan biri bo`lib qolgan. Bu davrda Xitoyda dehqonchilik, hunarmandchilik, chorvachilik va savdo-sotiq ancha rivoj topgan, Xitoy savdogarlari Turon, Janubi-Sharqiy Osiyo, Janubiy Osiyo va boshqa mamlakatlar bilan qizg`in savdo-sotiq ishlarini olib borganlar. 
U-DIN — Xitoydagi Shan-In davlati hukmdori. Uning davrida Shan-In davlati kuchayib, atrofdagi joylarni bosib oladi. U-Din vafotidan keyin Shan-In davlati kuchsizlana boshlaydi. Shan-Inga qaram bo"œlgan qabilalar mustaqil bo"œlib oladilar.
UGRASEN NAND — Nand podsholigiga asos solgan hukmdor. U mil. avv. 345-yilda Magadha podshosini yengib taxtga o’tirgan. Ugrasen Nand aholining quyi tabaqasiga mansub bo"œlib, uning davrida Shimoliy, Markaziy va hatto Janubiy Hindistonning katta qismi Nandlar davlati tarkibiga qo"œshib olingan. Nand davlati Hindistondagi qudratli davlatga aylanadi, xo"œjalik va madaniyat har tomonlama rivoj topadi.
UR NAMNU — Ur podshosi. U mamlakatni Zagros tog"œlari orasidan ko"œchib kelgan gutey qabilalaridan tozalab, Ur 3-sulolasiga asos solgan va Shumer-Akkad podsholigini qayta tiklagan. U asos solgan sulola Shumer-Akkad podsholigini 115 yil idora qilgan.
URUNIMGIN - mil. avv. 2318-2312-yillarda Shumerdagi Lagash shahar-davlatida hukmronlik qilgan hukmdor. U mamlakatda ba"œzi islohotlar o"œtkazib, aholiga ancha yengilliklar bergan. Shumerda uning mavqei kuchayib xo"œjalik rivoj topgan.
UTUXENGAL — Uruk podshosi. U mil. avv. 2109-yilda guteylarni yengib, ularning podshosi Tirikanni asirga olgan.
U-VAN — chjou hukmdori. Podsho Channing o"œg"œli. U "œJangovar hukmdor" nomi bilan ham mashhur bo"œlgan. U-Van mil. avv. 1027-yilda katta qo"œshin bilan Shan-In davlatiga bostirib kirgan. Shiddatli janglardan so"œng U-Van qo"œshinlari podsho Shou Sin boshliq Shan-In qo"œshinlarini tor-mor keltirgan. Bu mag"œlubiyatdan so"œng Shan-In davlati qulagan va Xitoyda Chjou podsholigi tashkil topgan.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 14 Iyun 2008, 15:13:53
VALTASAR (oromiycha Bel-tu-ushshur — Bel podshoga madadkor bo"œlsin) — Bobil podshosi Nabonidning o"œg"œli. Mil. avv. 539-yilda forslar Bobilni egallagan paytlarida halok bo"œlgan. Bobilni Kir II qo"œshinlari qamal qilgan paytda Valtasar bazm tashkil qilgani ("œValtasar bazmi") va uning halok bo"œlajagi haqidagi bashorat (oromiycha "œmene, mene, tekel, uparsin" so"œzlarini devorda paydo bo"œlishi) Bibliya ("œDoniyol payg"œambar kitobi", 5,5 -28)da keltirilgan va u san"œat asarlarida aks etgan. Doniyol payg"œambar bu so"œzlarni quyidagicha sharhlagan: "œ"¦ Alloh sening saltanatingni nihoyasiga yetkazdi"¦ sen tarozi pallasidasan va juda yengilsan; saltanating midiyaliklar va forslarga taqsimlab berildi". O"œsha kuni tundayoq Bobil taslim bo"œlgan, Valtasar esa saroyga bostirib kirgan forslar tomonidan o"œldirilgan.
VAN MAN — milodiy 8-yildagi qo"œzg"œolon natijasida hokimiyati tepasiga kelgan Xan hukmdori. Van Man o"œz hukmronligi davrida mamlakatda bir qancha islohotlar o"œtkazgan. Uning taklifiga ko"œra, yer egalariga qarashli yerlar musodara qilinib "œpodsho yeri" deb e"œlon qilingan. Yerlar qayta taqsim qilingan. Yer va qullarni sotish va sotib olish to"œxtatilgan. U qullarni "œshaxsiy qaram kishilar" deb atashni buyurgan. Bu Xitoyda qulchilikni bekor qilish haqidagi birinchi qadam edi. Van Man narx-navo, savdoni tartibga solish va soliqlarni kamaytirish haqida ham yaxshi fikrlar bildirgan. Ammo Van Man islohotlari aslzodalarning qarshiligiga uchrab amalga oshmagan. Uning hukmronligi davrida Xan saltanatida ommaviy norozilik harakatlari bo"œlib o"œtgan. Bunday qo"œzg"œolonlarning biri 18-yili Shandunda Fan Chun boshchiligida  boshlangan. Qo"œzg"œolonchilar qizil rangga bo"œyaganligi sababli bu harakat "œQizil qoshlilar" nomini olgan. Qo"œzg"œolonga nafaqat Van Man islohotidan norozi bo"œlgan oddiy aholi balki, aslzodalar va katta yer egalari ham qo"œshilganlar. 22-yilda Van Man qo"œzg"œolonchilar ustiga yuz ming kishilik qo"œshin yuborgan. Hal qiluvchi jangda qo"œzg"œolonchilar podsho qo"œshinlarini tor-mor etib, Xuanxe daryosining o"œrta oqimidagi yerlarni ishg"œol qilganlar. Shu vaqtda mamlakat janubida ham qo"œzg"œolon boshlangan. Ular o"œzlarini "œYashil o"œrmon qo"œshinlari" deb ataganlar. 23-yilda Van Man qo"œshinlari bilan qo"œzg"œolonchilar o"œrtasida bo"œlgan shiddatli jangda podsho qo"œshinlari tor-mor etilgan. Qo"œzg"œolonchilar Chanan shahrini ishg"œol qilib, Van Manni o"œldirganlar.
VAN SHU XE — Qadimgi Xitoylik mahhur tabib. U tabobatga oid "œNey-Szi", - "œOdam tabiati va hayoti" asarini yozgan. U bemorlarni davolashda meva, o`simlik va hayvonlarning ayrim qismlaridan tayyorlangan sodda va murakkab dorilardan foydalangan.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 14 Iyun 2008, 15:18:17
XAMMURAPI - Bоbil pоdshоsi (mil. avv. 1792-1750). Uning dаvridа Bоbil dаvlаti rаvnаq tоpgаn. Аmоrеy qаbilаsidаn. Mоhir siyosаtchi vа sаrkаrdа bo"œlgаn. Хammurapi hаrbiy kuch vа diplоmаtik yo"œl bilan o"œz pоdshоligining dаstlаbki 35 yilidа Оssuriya, Mеsоpоtаmiyaning jаnubiy vа o"œrtа qismini Bоbilgа tоbе ettirgаn. Хammurapi dаvridа tоvаr-pul munоsаbаtlаri rivоjlаngаn, хususiy quldоrlаr хo"œjаligi kuchаygаn, dаvlаtning mаrkаzlаshuvi vа pоdshо hоkimiyatining mustаhkаmlаnishi jаrаyoni o"œsgаn; Хammurapi qоnunlаri quldоrlik tuzumi huquqining хаrаktеrli bеlgilаrini o"œzidа аks ettirgаn Qаdimgi Shаrq huquqining qimmаtli yodgоrligi sаnаlаdi. Хammurapi qоnunlаri 247 mоddаdаn ibоrаt bo"œlib, huquqning аyrim sоhаlаrigа tеgishli sud prоtsеssi, mulk huquqi, mulkning turli ko"œrinishlаri, yеrgа egаlik, nikоh-оilа, mеrоs huquqi vа boshqa mаsаlаlаrni o"œz ichigа оlаdi. Хususiy mulkchilikni, аyniqsа, quldоrlikni qаttiq himоya qilgаn. Mаsalan, undа qulni o"œg"œirlаgаnlik, qоchgаn qulni yashirgаnlik uchun o"œlim jаzоsi bеlgilаngаn.
ХATTUSILI I -  mil. avv. 1650-1620-yillarda hukmronlik qilgan Xett podshosi. Uning davrida Xеtt qo"œshinlari Shimoliy Suriyadagi Хalpa va Bibl shaharlarni bоsib оladi. Mamlakatda qullar va kambag"œallar qo"œzg"œоlоni bo"œlib o"œtadi. Хattusili I o"œz kuyovi tоmоnidan o"œldirilgan.
XATSHEPSUT (aynan - izzat-ikrom qilinadiganlarning birinchisi) - Misr malikasi (mil. avv.  1525-1503). Fir"œavn Tutmos II (mil. avv.  1525- taxm. 1523) ning taxtdoshi, tutingan singlisi va xotini; so"œngra Tutmos III (mil. avv.  1525-1473; Xatshepsutning o"œgay o"œg"œli)ning taxtdoshi. Amalda ularni hokimiyatdan chetlatib, o"œzini rasman fir"œavn deb e"œlon qilgan (rassomlar Xatshepsutni soqolli etib tasvirlaganlar). Xatshepsut asosan, Amon ma"œbudi kohinlariga tayangan. Uning davrida Misr Falastin va Suriyadagi mulklaridan ajralgan, Puntga savdo ekspeditsiyasi uyushtirilgan; ibodatxonalar qurilishi avjga chiqqan. Xatshepsut vafotidan so"œng Tutmos III u haqidagi xotiralarni yo"œqotish maqsadida barcha joylardan uning ismi va tasvirini o"œchirib tashlashni buyurgan.
XEFREN (yunoncha Chephren), Xafra (misrcha) — Misrda Qadimgi podsholik davrida hukmronlik qilgan fir"œavn (mil. avv. 27 asr oxiri - 26 asr boshi). 4-sulolaga mansub. Xeopsning o"œg"œli yoki ukasi. Gerodot uni Xeopsning despotik hokimiyatini davom ettiruvchi sifatida ta"œriflaydi. Gizadagi Xefren ehromi - kattaligi jihatidan 2-bo"œlib (balandligi 143,5 m), qadimda yashirin yo"œl orqali vodiydagi granit ibodatxona bilan bog"œlangan; ibodatxonadan Xefrenning dioritdan ishlangan 2 haykali topilgan (Qohiradagi Misr muzeyida saqlanadi). Ehrom yaqinida Xefren davrida qoyatoshlardan o"œyib ishlangan sfinksning ulkan haykali bor.
XEOPS (yunoncha Cheops), Xufu (misrcha) — Misrda Qadimgi podsholik davrida hukmronlik qilgan fir"œavn (mil. avv. 27 asr boshi). 4-sulolaga mansub. Xeops davriga oid yilnomaning qoldiqlari, shuningdek, Xeopsning Magxara vodiysi (Sinay yarim orolidagi mis va feruza konlari yaqinida joylashgan)da badaviylar ustidan qozongan g"œalabasi aks etgan qoyatoshga o"œyib ishlangan rasm saqlanib qolgan. Xeops ismi Nubiyaning shimolida, Abu Simbaldan shimoli-g"œarbdagi tosh konlarida aniqlangan. Gerodot ehromlar bunyod etishning qadimgi misrcha an"œanasini bayon qilar ekan, Xeopsni Misrga kulfat keltirgan, xalqni o"œzi uchun ishlashga majbur etgan mustabid hukmdor sifatida tasvirlaydi. Giza shahridagi Xeops ehromi - Misr ehromlari orasida eng katta bo"œlib, balandligi 146,6 m ni tashkil etadi.
ХЕTTUSULI III — mil. avv. 1296-1280-yillarda Qadimgi Misr bilan qоnli janglar оlib bоrgan va mil. avv. 1280-yilda Misr firavini Ramzеs II bilan tinchlik bitimini tuzgan Хеtt pоdshоsi.
ХIАN — giksоs pоdshоsi. Uning dаvrdа Giksоs pоdshоligi kuchаygan. Pаlаstinning kаttа qismi, Krit оrоli bo"œysundirilgаn. Misrdа dеhqоnchilik, hunаrmаndchilik, chоrvаchilik sеzilаrli dаrаjаdа rivоjlаndi, sаvdо-sоtiq аnchа rаvnаq tоpаdi. Misr, Krti оrоli, Suriya, Pаlаstin, O"œrtа Yеr dеngizning Shаrqiy sоhilidаgi shаhаr dаvlаtlаr bilаn qizg"œin sаvdо ishlаri оlib bоrаdi. Хiаn vаfоtidаn so"œng giksоslаr dаvlаti zаiflаshgan.
XIRAM I
— mil. avv. 965-936-yillarda hukmronlik qilgan Tir-Sidan podsholigi hukmdori. Uning davrida Tir-Sidan podsholigi ravnaq topgan.
XITA — Elam hukmdori. U mil. avv. 2230-yilda Akkad podshosi Naram-Suen bilan do"œstlik shartnomasini tuzgan. Xita "œNaram-Suenning dushmani mening dushmanim, Naram-Suenning do"œsti esa mening do"œstim" deb e"œlon qilgan.
ХОRЕMХЕB — Misrdagi Yangi pоdshоlik dаvrida mil. аvv. 1395-1338-yillаrdа hukmrоnlik qilgаn hukmronlik qilgan fir"œаvn, 19-sulоlа аsоschisi. Nomarxlarning zodagon urug"œidan bo"œlgan. U Аtоn e"œtiqоdini bеkоr qilib, Аmоn e"œtiqоdini tiklаydi va uning ruhоniylаrigа kаttа imtiyozlаr bеrаdi. Xoremxeb bir necha mа"œmuriy islоhotlаr o"œtkаzib qo"œshinni qаytа tuzаdi, sоliq tizimini tаrtibgа kеltirаdi, o"œg"œirlik, аskаrlаrning tаlоnchiligi vа аmаldоrlаrning pоrахo"œrligigа qаrshi va хo"œjаlikni yaхshilаsh uchun chоrаlаr ko"œrаdi. Og"œir jinоyatchilаrgа qаrshi o"œlim jаzоsini jоriy etаdi. U tаshqi siyosаt mаsаlаsigа kаttа e"œtibоr bilаn qаraydi. Suriya, Pаlаstin vа Nubiya qаrshi bir nеchа bоr hаrbiy yurishlаr uyushtirаdi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 14 Iyun 2008, 15:20:39
YARIMLIM — Suriya yerlarida vujudga kelgan Yamxad davlatining hukmdori. Sumuepaxning o"œg"œli. Uning davrida Yamxad davltining poytaxti Xalap shahri bo"œlgan. U Bobil podshosi Hammurapi va Mari podshosi Zimrilimga zamondosh bo"œlgan.
YAXMOS I — Qadimgi Misrdagi Yangi pоdshоlik dаvri аsоschisi (mil. avv. 1559-1534-yillar). Giksoslarga qarshi kurashni boshlab bergan Kаmеsuning ukаsi; Yaxmos qo"œshinlаri giksоslаrni Misrdаn butunlаy ulоqtirib tаshlаydi. Pаlаstinning jаnubidаgi Shаruхеn qаl"œаsini 3 yillik qаmаldаn so"œng bоsib оlgаn. Misr qo"œshinlаri Pаlаstin, Finikiya vа Suriyaning ko"œp jоylаrini istilо qilgаnlаr. Uning davrida Misr yuksak kuch-qudrat cho"œqqisiga erishgan.
YAХMОS II - mil. аvv. 569-yildа Misrda boshlangan g"œаlаyonlаr natijasida tахtgа o"œtirgаn sаrkаrdа. U Misrda mil. аvv. 525-yilgаchа hukmrоnlik qilgаn. Yaxmos II Misr dаvlаtini mustаhkаmlаsh uchun ko"œp hаrаkаt qilgаn, lеkin u erоniylаrni Misrgа bоstirib kirmаsdаn birоz оldinrоq vаfоt etgаn.
YU-VAN — mil. avv. 718-771-yillarda hukmronlik qilgan Chjou podshosi. Uning davrida chjoular yarim ko"œchamanchi jun qabilalari bilan shiddatli janglar olib borganlar.
ZARDUSHT  (Avesto tili bo"œyicha Zaratushtra,  yunoncha Zoroastr; mil. avv. 618-yil, Xorazm — mil. avv. 554-yil, Balx) — Zardushtiylik asoschisi; Movarounnahr, Xuroson va Eron xalqlarining birinchi voizi, shoir, din peshvosi; payg"œambar. Zardusht spitama urug"œining raisi Purushasp xonadonida tug"œilgan. Onasining nomi Dug"œdova. Zardusht 15 yoshgacha zamonasining donishmandi Barzin Kuras qo"œlida diniy qonunlar, tabiatshunoslik, voizlik, kalomi badi"œ fanlari bo"œyicha ta"œlim oladi, harbiy hunarlarni egallaydi. 16 yoshida Turon — Eron jangida ishtirok etadi. O"œz qavm va qabilalari peshqadam vakillarining ko"œpxudolik udumlariga qarshi harakatiga qo"œshildi va 19 yoshida yakka tangrini kashf etish umidida Sablon tog"œiga chiqib ketadi. 20 yil g"œorda yashaydi. Rivoyatga ko"œra, Zardusht navro"œz kunlarining birida kohinlar boshchiligida muqaddas ichimlik — "œHum" tayyorlashga kirishgan. Erta tongda u daryodan suv olish uchun qirg"œoqqa tushgan. Suv olib bo"œlgach, ko"œziga qirg"œoqda turgan porloq xilqat — "œVohumana" ko"œrinadi va uning sehrli nuriga ergashadi. Nihoyat, u ezgu va ulug"œ xudo Ahuramazda huzuriga boradi. Ahuramazda o"œzining butun borliqni yaratgan xudo ekani haqidagi xabarni bildirish uchun odamlar orasidan Zardushtni tanlaganini aytadi (bu vaqtda u 40 yoshga to"œlgan edi). Shu kundan boshlab Zardusht zardushtiylik dinining payg"œambariga aylanadi. "œGatlar" deb atalgan, qo"œshiq qilib aytishga mo"œljallangan she"œrlar yaratadi. So"œngra shaharu qishloq kezib, yakka tangri g"œoyasini targ"œib etadi, tarafdorlar orttiradi. Bundan xavfsiragan Turon shohi Arjasp Zardushtni dorga osish haqida farmon chiqaradi. Zardusht 300 maslakdoshi bilan Balxga, so"œngra Seyistonga qochib ketadi. Shimoliy Eronda zardushtiylik diniga asos soladi. Zardusht Eron shohi Gushtasp qabulida bo"œlib, uni va donishmand vaziri Jomaspni yakka tangri Ahuramazda haqidagi ta"œlimotiga ishontiradi. Shundan so"œng, Gushtasp farmoniga ko"œra, Eron hududida zardushtiylik dini joriy etiladi. Buni eshitgan Arjasp Gushtaspga Zardushtni hibsga olib huzuriga jo"œnatish haqida talabnoma yuboradi. Gushtasp bu talabni rad etadi. Arjasp 300 ming lashkar bilan Eronga hujum qilib, Balx, Seyiston, Behruz shaharlarini vayron qiladi. Gushtaspning 4 o"œg"œlini jangda o"œldiradi, keksayib qolgan otasi Luhraspni qatl etib, Gushtaspning o"œg"œli Isfandiyorni zindonband qilib, ko"œp o"œlja bilan qaytadi. Arjaspning ikkinchi hujumi paytida zindondan qochgan Isfandiyor mudofaa janglarini yaxshi uyushtirib, g"œanimlarni tor-mor etadi. Natijada turonliklar ham zardushtiylik dinini qabul qiladilar. Gushtasp farmoniga ko"œra, shahar va qishloqlarda yangi ibodatxona — otashkadalar qurila boshlanadi. Zardusht Balxda qurilgan shunday otashkadaning ochilishida ishtirok etadi va ibodat paytida ko"œpxudolik tarafdori Bratarvaxsh tomonidan pichoqlab o"œldiriladi. Zardushtning Istavatr, Uruvatr, Puruchitra ismli o"œg"œillari, Frini, Trini, Puruchisto ismli qizlari bo"œlgan. Zardusht o"œz ta"œlimotini — Avesto ("œQat"œiy qonunlar")da bayon etadi. Tilshunoslik ma"œlumotlari va kitob mazmuni Avestoning faqat ayrim qismi taxminan bir vaqtda yozilganini ko"œrsatadi.     
ZIMRILIM — Mari podshosi. Qadimgi Bobil podshosi Hammurapi Shimoliy Mesopotamiya shaharlarini bosib olishda u bilan ittifoq bo"œlgan. Ko"œp o"œtmay Hammurapi mil. avv. 1759-yilda sobiq ittifoqchisi Zimrilim qo"œshinlarini yengib Marini bosib olgan. Zimrilim Hammurapiga qarshi qo"œzg"œolon ko"œtargan. Hammurapi Mari ustiga qo"œshin tortib, uni ikkinchi marta ishg"œol qilgan. Mari devoir buzib tashlanib, hokim saroyi yoqib yuborilgan.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 14 Iyun 2008, 15:22:58
SHАBАKА — mil. аvv. 740-720-yillarda hukmrоnlik qilgаn Efiоpiya (Kush) hukmdori. Uning davridа Efiоp qo"œshinlаri Misrni bosib oladi. Efiopiya va Misr bitta davlat qilib birlashtiriladi. Shu tariqa Misrda Efiopiya sulolasi hukmronlik qiladi. Bu Misr tarixidagi 25- sulоlа edi. Bu sulоlа mil. аvv. 715-664 yillаrdа hukmrоnlik qilаdi. Shabaka davrida mamlakatda tinchlik o"œrnatilib, xo"œjalik va madaniyat ancha rivoj topgan.         
SHAMPOLON Jan Fransua (Champollion) (1790-yil 23-dekabr - 1832-yil 9-mart) — fransuz misrshunosi, misrshunoslikning asoschisi. Rozett toshidagi 3 til: yunon, Misr iyeroglifi, misr yozuvining so"œnggi shakllaridan, tez yozuv deb atalgan qisqartma iyerogliflarda yozilgan yozuvni tadqiq qilib, qadimgi Misr iyeroglif yozuvini o"œqish uslubini yaratgan. Qadimgi Misr tili grammatikasining ilk muallifi. 1822-yilda F. Shаmpоlоn Misr iyеrоgliflаrini o’qish yo’lini tоpgаn. 1799-yilda gеnеrаl Napoleon Bоnаpаrt Misrgа qilgаn yurish vаqtidа tоpilgаn Rоzеtt tоshiga yozilgаn yozuv Misr yozuvlаrini o’qib chiqish uchun dastlabki аsоs bo’lgаn. Bu yozuvdа Mаkеdоniyadаn chiqqаn Ptоlеmеy dеgаn pоdshо tilgа оlingаn. Ptоlеmеy fаrmоnlаrini o’z fuqаrоlаri uchun 2 tildа chiqаrgаn. Fransua Shаmpоlоn bir qаnchа аlоmаtlаrni аniqlаshgа muvаffаq bo’lgаn. Dаstlаb bu ish tоshlаrdаgi yozuvlаrni o’qib chiqаrish bilаn chеklаngаn. Kеyinchаlik pаpirusdаgi tеkstlаrni o’qib chiqаrishgа kirishilgаn. Nаtijаdа tаriхchilаr misrliklаrning mil. avv. 3500-yilgаchа bo’lgаn hаyoti, urf-оdаtini vа diniy mаrоsimlаrini o’rgаnish imkоniyatigа egа bo’ldilаr.
SHAN-YAN - Sin podsholigi hukmdori Sao-chunning amaldori. Shan-Yan podsho Sao-chun hukmronligi davri (mil. avv. 361-338)da mamlakatni boshqarish va xo"œjalik sohasida bir necha islohotlar loyihasini ishlab chiqqan. Islohotga ko"œra yerni istagancha xususiy mulk qilib olish mumkin bo"œlgan. Yerni erkin sotish va sotib olishga ruxsat berilgan. Ilgari hosildan olinadigan soliq yer solig"œi bilan almashtirilgan. Davlatni boshqarishda ham qator ishlar qilingan. Butun podsholik 36 viloyatga bo"œlinib, uni podsho tayin etgan yangi amaldorlar idora qilganlar. Eski amaldorlar ishlaridan chetlashtirilgan va mamlakatda kuchli nazorat o"œrnatilgan. Podsholik maktab va maorif ishlariga katta e"œtabor berib bu sohada ham islohotlar o"œtkazilgan. Sin qo"œshinlari qayta tuzilib mustahkamlangan. Islohot natijalari podsho hokimiyatini ancha kuchaytirgan. Ammo Shan-Yan islohoti eski zodagon, xalq ommasi, konfutsiychi oqim namoyandalari va qullarning qarshiligiga uchragan. Podsho Sao-chun vafotidan keyin Shan-Yan qatl etilgan.
SHARKALISHARRI - Akkad podsholigi hukmdori (mil. avv. 2200-2176-yillar). Uning davrida Akkad podsholigining turli burchaklarida isyonlar kuchaygan. Mesopotamiyaga shimoli-g"œarbdan amoriy, janubi-sharqdan elamliklar bostirib kirganlar. Sharkalisharri dushman qo"œshinlari ustidan g"œolib chiqib, ularni mamlakatdan haydab yuborgan.
SHATTIVAS — Mitanni podshosi. Tushrattining o"œg"œli. Shattivasni Xett podshosi Suppilulium taxtga o"œtqazgan va unga o"œz qizini nikohlab bergan. Oqibatda Mitanni davlati xettlarga qaram bo"œlib qolgan.
SHAUSHSHATAR — Mitanni podshosi. U Ossuriya (Ashshur) qo"œshinlarini tor-mor etib, podsho saroyining oltin va kumushdan yasalgan darvozasini o"œz yurtiga olib ketgan (bu darvoza 100 yildan so"œng Ashshurga olib kelingan).
SHЕSHОNK I — mil. аvv. 950-yildа Shimоliy Misrni egаllаb оlgan liviyalik hukmdоr. U Misrda 20-sulоlаgа аsоs sоlgan. Liviya sulolasi Misrda mil. avv. 950-730-yillarda hukmronlik qilgan. U Bubastis shahrini o"œz davlatining poytaxti qilib tanlagan. Shuning uchun Sheshonk I boshliq liviyaliklar asos solgan sulola bubastislar sulolasi deb ham ataladi. Mil. avv. 930-yilda Palastinga bostirib kirib, shahar va qishloqlarni talagan, ularni vayron qilgan. Nubiyagа ham qаrshi tаlоnchilik yurishlаrini оlib bоrib, u yerdan ko"œplab harbiy asir va katta o"œljalar bilan Misrga qaytgan. Uning davrida хo"œjаlik vа qurilish ishlаri jоnlаngаn.
SHOPUR I — Sosoniylar davlatida 243-273-yillarda hukmronlik qilgan shoh. Ardasher I ning o"œg"œli. Uning hukmdorligidan boshlab sosoniy taxtiga chiqqan sulola vakillari "œshahanshoh" unvoniga ega bo"œladilar. Sosoniylar davlati esa Eronshahr — oriylar podsholigi yoki eroniylar shohligi deb nomlangan. Shopur I davrida Eron qo"œshinlari Rim qo"œshinlari bilan janglar olib borib, ularni bir necha bor mag"œlubiyatga uchratganlar. Bu urushlarning birida Rim imperatori Gordian halok bo"œlib, juda ko"œp rimlik aslzodalar va askarlar asir tushganlar. Ular Shopur I ga 500 ming dinor aqcha to"œlashga majbur bo"œlganlar. 244-251-yillar orasida bo"œlib o"œtgan urushlar natijasida Shopur I qo"œshinlari Janubiy Armaniston va Qadimgi Ossuriyani bosib olganlar. Uning qo"œshinlari Suriyada Rim qo"œshinlari bilan to"œqnashib, ularni tor-mor etadi. Shimoliy Mesopotamiyaning Xarran va Edessa shaharlari yonida bo"œlgan jangda ham sosoniylar qo"œshinlari rimliklar ustidan g"œalaba qiladilar. Edessa yonidagi jangda Rim imperatori Valerian, ko"œpgina senatorlar va aslzodalar asirga tushadi. Rim bilan olib borilgan janglar natijasida Shopur I qo"œshinlari Suriya va Frot daryosining yuqori oqimidagi 36 qal"œa va shaharni ishg"œol qiladi. Rim imperiyasi hech qachon bunday katta mag"œlubiyatga uchramagan edi.
SHOU SIN -  Xitoydagi Shan-In davlatining so"œnggi hukmdori. Shou Sin  mil. avv. 1027-yilda chjou qabilalari hukmdori U-Van bilan bo"œlgan jangda mag"œlubiyatga uchragan va o"œzini-o"œzi o"œldirgan.
SHULGI — Shumer-Akkad podsholigi hukmdori (mil. avv. 2109-2046). Shulgi Suriya, Palastin, Elam, Kichik Osiyo va boshqa o"œlkalarni Ur podsholigi bo"œysuntirgan. Shulgi o"œzini "œto"œrt iqlim podshosi" deb atagan. Uning davrida Mesopotamiyada dehqonchilik, hunarmandchilik, chorvachilik va savdo-sotiq rivoj topgan. Qulchilik ham kuchaygan.
SHUTRUK-NAXUNTA I — Elam shohi. U mil. avv. 1180-yilda Bobil qo"œshinlarini Elamdan quvib chiqargan. U Bobilga bostirib kirib bir qancha shaharlarni bosib olgan. Shutruk-Naxunta I katta o"œljalar qatori Hammurapi qonunlari yozilgan toshni ham Suzaga olb kelgan.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 14 Iyun 2008, 15:25:11
CHAN — mil. avv. XII asr boshlarida hulmronlik qilgan chjou qabilalari hukmdori. U "œMa`rifatparvar hukmdor" nomi bilan ham mashhur bo`lgan.
CHANDRAGUPTA - Qаdimgi Hindistоndаgi Mаgаdxа dаvlаti pоdshоsi, Mаuriyalаr sulоlаsi аsоschisi (mil. avv. 317-298-yillar). Yoshligidа nаndlаr (Mаgаdhа pоdshоlаri) sаrоyidа хizmаt qilgаn, kеyinchаlik ulаr bilan tахtgа egаlik qilish uchun kurаsh bоshlаgаn, mаg"œlubiyatgа uchrаb mаmlаkаtning shimoli-g"œаrbigа kеtgаn. U yеrdа Hindistоngа bоstirib kirgаn Аlеksаndr (Iskаndаr) qo"œshinigа qo"œshilgаn vа uni nаndlаrgа qаrshi gij-gijlаgаn. Аlеksаndr Hindistоndаn kеtgаch, Chandragupta mil. avv. 318-yildan boshlab yunоn-mаkеdоn qo"œshinlarini mаmlаkаtdаn butunlаy quvib chiqаrish uchun bоshlаngаn kurаshgа rаhbаrlik qilgаn. Bundа аnchа yutuqlаrgа erishgаn Chandragupta Mаgаdhа uchun kurаshni qаytа bоshlаgаn, Dхаn Nаnduni tахtdаn аg"œdаrib hоkimiyatni qo"œlgа оlgаn. Shimoliy Hindistоnni tоbе etib Mаuriyalаr impеriyasigа аsоs sоlgаn. Mil. avv. 305-yilda Sаlаvka I Nikаtоr bоsqinini qаytаrgаn, u bilan tuzilgаn sulhgа ko"œrа, Chandragupta 500 tа fil evаzigа Hind dаryosi g"œаrbidаgi kаttа hudud (hоzirgi Bаlujistоn vа Аfg"œоnistоnning bir qismi)ni оlgаn vа Sаlаvkaning qizigа uylаngаn. Аyrim mа"œlumоtlаrgа ko"œrа, Chandragupta mil. avv. 293-yilda jаynizmni qаbul qilib, tоju tахtdаn vоz kеchib rоhiblikni qabul qilgan.
CHANDRAGUPTA I — milodiy 320-335-yillarda hukmronlik qilgan Magadxa davlati hukmdori. Guptalar sulolasidan. Uning davrida Magadxa davlati ancha kuchayib, Himolay tog"œlaridan Madras shahri oralig"œidagi yerlarni bosib oladi.
CHANDRAGUPTA II - 380-415-yillarda hukmronlik qilgan Magadxa davlati hukmdori. Guptalar sulolasidan. Uning davrida Guptalar sulolasi davlati gullab-yashnagan. Chandragupta II podsholigi davrida Hindistonning yerlari Panjob, Hind vohasi hisobiga kengaygan. Hindistonda dehqonchilik, chorvachilik, hunarmandchilik, ayniqsa savdo-sotiq nihoyatda rivoj topadi. Chandragupta II podsholik qilgan yillar Hindiston tarixida "œGuptalarning oltin asri" deb madh etilgan.
CHEN TAN — mil. avv. XVIII asrda Xitoyda davlat tuzib, yangi sulolaga asos solgan hukmdor. Uni o"œz qabilasi Shan nomi bilan ataydi.
CHEN SHEN — Chu podsholigida "œUlug` Chu qayta tiklanmog`i kerak" shiori ostida ko`tarilgan qo`zg`olon rahbarlaridan biri. Chen shahri qo`zg`olonchilar tomonidan bosib olingach, Chen Shen jamoa oqsoqollari tomonidan podsho qilib ko`tarilgan. Biroq, ko`p o`tmay Chen Shen janglarning birida halok bo`lgan.
CHJAN SYAN (? - mil. аvv. tаxm. 103) - xitоylik diplоmаt vа sаyyoh. Mil. аvv. 138-yil impеrаtоr U-Di tоmоnidаn g"œаrbgа, yuеchjilаr bilan hunnulаrgа qаrshi ittifоq tuzish mаqsаdidа yubоrilgаn. Hunnulаr qo"œligа tushib qоlib, fаqаt 10 yil o"œtgаchginа qоchishgа muvаffаq bo"œlib sаyohаtini dаvоm ettirgаn. Qаytishdа yanа hunnulаr qo"œligа tushgаn, lеkin tеz оrаdа qоchishgа erishgаn. Mil. аvv. 115-yilda elchilаrgа bоsh bo"œlib Xitоy chеgаrаlаridаn g"œаrbdаgi ko"œchmаnchi usun qаbilаsi hukmdоri (gunmо) huzurigа jo"œnаtilgаn. Chjan Syan uni Xitоy bilan ittifоq tuzishgа ko"œndirgаn. Chjan Syan tоmоnidаn Xitоydаn O"œrtа Оsiyogа bоsib o"œtilgаn yo"œl kеyinchаlik Еvrоpаdа Buyuk ipаk yo"œli nоmini оlgаn. G"œаrbiy o"œlkаlаr - O"œrtа Оsiyo vа Shаrqiy Turkistоn Chjan Syan sаyohаtigаchа xitоyliklаrgа nоmа"œlum bo"œlib kеlgаn. Xitоyning G"œаrbiy o"œlkа bilan diplоmаtik аlоqаlаr o"œrnаtishigа аsоsiy sаbаb mil. аvv. II аsrning 1-yarmidа hunnulаr bilan yuеchjilаr (tоxаrlаr) o"œrtаsidаgi urush bo"œlgаn. Bu urushdа yuеchjilаr еngilib, ulаrning аksаri qismi hоzirgi Gаnsu vilоyatidаn Yettisuvgа ko"œchgаn, birоq bu еrdа hаm hunnulаr ulаrgа tinchlik bеrmаy quvg"œin qilgаnlаr. Ulаr O"œrtа Оsiyoning jаn.gа, Bаqtriyagа kеtishgа mаjbur bo"œlishgаn, u yеrdа Yunоn-Bаqtriya pоdshоligini vаyrоn etishdа bоshqа qаbilаlаr bilan ishtirоk etishgаn. Kеyinchаlik yuеchjilаrning аvlоdlаri Kushоn pоdshоligini bаrpо etishgаn. Yuеchjilаr hunnulаrgа qаrshi kurаshdа o"œzlаrigа ittifоqchi izlаshgаn. Xitоyning Xаn sulоlаsi hаm hunnulаrgа qаrshi kurаsh оlib bоrmоqdа edi. Chjan Syan g"œаrb sаfаridа ungа hun yo"œlbоshlоvchisi Tаni Xunugаnfu hаmrоhlik qilgаn. Birоq yo"œldа u hunnulаr tоmоnidаn qo"œlgа оlinib ulаrning hukmdоri huzurigа kеltirilgаn. Chjan Syanni hunnu qizgа uylаntirgаnlаr, undаn bir o"œg"œil fаrzаnd ko"œrgаn. Lеkin qulаy fursаt kеlishi bilan u hаmrоhlаri bilan аsirlikdаn qоchib, sаyohаtini dаvоm ettirgаn. U qаd. Fаrg"œоnа - Dovongа kеlgаn. Dаvаn hоkimi  Xitоy  bilan  diplоmаtik аlоqаlаr o"œrnаtish niyati bоrligini аytgаn. Chjan Syan Dаvаn аhоlisi mаshQulоti hаqidа qimmаtli mа"œlumоtlаr qоldirgаn. Impеrаtоr U-Digа, аyniqsа, Dovon tulpоrlаri yoqib qоlgаn. Chjan Syan Dovondаn Kаngyuygа (Qаng dаvlаti) o"œtgаn, so"œng jаnubgа Dаxya (Bаqtriya)gа bоrgаn. U yеrdа bir yil turib оrqаgа qаytgаn, lеkin yo"œldа yanа hunnulаr qo"œligа tushib qоlgаn. Birоq 1 yildаn kеyin, hunnulаr o"œrdаsidаgi ichki nizоlаrdаn fоydаlаnib Xitоygа qоchib bоrishgа muvаffаq bo"œlgаn. Uning G"œаrbiy o"œlkаlаrgа qilgаn 1-sаyohаti 13-yil dаvоm etgаn. U bilan yo"œlgа chiqqаn 100 tа hаmrоhidаn аtigi 2 kishi - o"œzi vа  yo"œlbоshlоvchisi sоg"œ-sаlоmаt qаytib  kеlishgаn. Xitоygа qаytib kеlgаch, Chjan Syan impеrаtоrgа bаtаfsil hisоbоt tаyyorlаgаn. O"œz hisоbоtidа O"œrtа Оsiyodаgi dаvlаtlаr, mulklаr - Dаvаn, Usun, Kаngyuy, Dаxya, Yantsаy, Kаttа Yuеchji hаqidа mа"œlumоt kеltirgаn.
CHJAN SZYAO
— 184-yilda Xan saltanatiga qarshi ko"œtarilgan "œSariq ro"œmollilar" qo"œzg"œoloni rahbari. U mashhur tabib bo"œlib, zamondoshlari uni "œoqil va sahiy muallim" deb atashgan. Chjan Szyao xalqqa murojaat qilib, podsholikni ag"œdarib tashlashga va farovon hayot qurishga da"œvat etgan. Chjan Szyao boshliq qo"œzg"œolonchilar o"œz raqiblaridan ajralib turish uchun sariq ro"œmol o"œrab jangga kirganlar. Sariq rang xitoyliklarda farovon hayot ramzi ham bo"œlgan. Shu tufayli bu harakat "œSariq ro"œmollilar" qo"œzg"œoloni nomi bilan mashhur bo"œlgan. Chjan Szyao qo"œshini 300 ming kishidan iborat bo"œlib, 36 qismga bo"œlingan. Qo"œzg"œolonni bostirish uchun 40 mingdan ortiq hukumat qo"œshinlari yuborilgan. 184-185-yillardagi janglar natijasida Chjan Szyao halok bo"œlgan, qo"œzg"œolonchilar esa mag"œlubiyatga uchragan.
CHJAN XEN — milodning II asrida yashab ijod etgan xitoylik astronom. Uning astronomiya va matematikaga oid asarida 124 yulduz turkumi, 2500 yulduzlarning nomi eslatib o"œtilgan.
CHJI-CHJI — shimoliy xunnlar boshlig"œi. Uning boshchiligida shimoliy xunnlar g"œarb tomon siljiganlar. Lekin xitoy qo"œshinlari ularni ta"œqib qilib borib tor-mor etganlar.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 20 Iyun 2008, 21:06:05
ATAMA VA TUSHUNCHALAR

ADITINANI — Qadimgi hindlar "œhammaning onasi", "œhamma narsaning mohiyati", "œabadiyat", "œyaratilgan va yaratuvchi" kabi nomlar bilan ulug`langan hosildorlik xudosi.
AGNI — Qadimgi hindlarda olov xudosi.
AGUSHAYYA HAQIDAGI DOSTON - Qadimgi Mesopotamiya adiblari tomonidan yaratilgan doston. Dostonda ma"œbudalar Ishtar bilan Saltu o"œrtasidagi mojaro hikoya qilinadi. Donishmandlik xudosi Ea bu ikki ma"œbudani Agushayya iltimosiga ko"œra yarashtirib qo"œyadi. Doston Agushayya, Ishtar va Saltularni maqtab, ular o"œrtasida ittifoq hukm surishini kuylash bilan tugaydi. 
AHAMONIYLAR - Ahamoniylar davlatini boshqargan qadimgi fors podshohlari sulolasi (mil. avv. 558-330-yillar). Ahamoniylar sulolasi qadimgi fors urug"œidan boshlanib, bu urug"œ asoschisi Axomandir. Qadimgi Sharqning ko"œpgina mamlakatlarini bosib olgan Kir II Ahamoniylar saltanatini barpo etgan. Ahamoniylarning katta tarmog"œi Kambis II vafoti (522-yil) bilan tugagan. Kichik tarmoqqa Doro I asos solgan. Ahamoniylar sulolasi: Kir II (550-530) (Fors va Anshanda 558-yildan hokimlik qilgan), Kambis II (530-522), Doro I (522-486), Kserks I (486-465), Artakserks I (465-4240), Kserks II (424), Sug"œdiyon yoxud Sekudian (424-423), Doro II (423-404), Artakserks II (404-358), Artakserks III (358-338), Arses (338-336), Doro III (336-330).     
AHAMONIYLAR DAVLATI -  Mil. avv. 558-330-yillarda hozirgi Eron hududida Ahamoniylar sulolasiga mansub shohlar idora etgan davlat. Ahomaniylar davlati hududi Eronni va Hind daryosidan Egey va o"œrta dengizgacha bo"œlgan oraliqdagi Osiyo mamlakatlarini, shuningdek Misr, Liviya va Bolqon yarimorolining bir qismini bosib olish natijasida tashkil topgan. Ahomaniylar davlatiga qadimgi fors podshohlari xonadoni — ahamoniylar vakili Kir II  asos solgan. Mil. avv. 558-yili Kir II fors qabilalari ittifoqiga rahbar bo"œlib, 553-yili Midiyaliklar hukmronligiga qarshi qo"œzg"œolon ko"œtargan. Forslar 550-yili Midiyani egallab, 3 yil davomida uni tarkibiga kirgan mamlakatlarni bosib olganlar. Mil. avv. 546-yilda esa Lidiya va Kichik Osiyodagi yunon shaharlarini zabt etganlar. 545-539-yillar oralig"œida Kichik Osiyoning katta qismi 538-yilda Bobil, 525-yilda Misr, 519-512-yillar or"œalig"œidagi Egey dengizidagi orollar, Frakiya, Makedoniya va Hindistonning shimoli-g"œarbiy qismi bo"œysundirilgan. Doro I ning ma"œmuriy-pul islohatlari bosib olingan mamlakatlar ustidan boshqaruv va nazoratni yanada takomillashtirdi, davlat 20 ta harbiy-ma"œmuriy satrapiyalarga bo"œlinib, ularni tepasida maxsus amaldorlar-satraplar turgan. Ular fors podshosiga ulkan miqdorda soliqlar (pul va natura holida) to"œlashgan. Doro I davrida yagona tanga pul birligi — 8,4 g. oltin og"œirlikdagi  doroyi joriy qilingan. Sikl (1 drop 20 doroyi) mayda kumush tanga vazifasini o"œtagan. Turon xalqlari ahomaniylar davlatiga qarshi To"œmaris, Shiroq va Frada bposhchiligida qo"œzg"œolon ko"œtarishgan. Mil. avv. 330-yilda Aleksandr Makedonskiy  qo"œshini zarbalari ostida ahamoniylar davlati qulagan.
AHURAMAZDA (Hurmuzd) - Zardushtiylikning eng muqqadas sanalgan ilohalaridan. Ezgulik xudosi, buyuk va mutafakkir iloh, Zardushtning homiysi, nurdan yaratilgan. Ahuramazda yorug"œlik, obodonlik, salomatlik, tinchlik, farovonlik kabi barcha ezguliklarni yaratuvchi va boshqaruvchi deb tushunilgan. Unga qarshi zulmat-qorong"œulik, ochlik, vabo, ayoz, jang, zaxarli  jonvorlar kabi barcha yovuzliklrani yaratuvchi va boshqaruvchi Anixramaynu  (Ahriman) bo"œlib, doimo Axuramzda bilan kurashadi. Kurash Axuramazdaning g"œalabasi bilan tugaydi. Bu dualistik qarash zardushtiylik ta"œlimotining asosi Avesto uchun zamin bo"œlgan. Uning keyingi davrlarida yozilgan sahifalarida Ahuramazda yakka xudo darajasiga ko"œtarilib,tafhid ta"œlimotining asosini tashkil etgan. Turon va Eron xalqlarining qadimgi ilk asarlarida Hurmuzd - ezgulik uchun kurashuvchi, Axriman - yovuz timsoli tarzida tasvirlanadi.
AMON - Amon, xuddi Ra kabi, qadimgi Misr afsonasida - quyosh xudosi qirg"œiy boshli qiyofada tasvirlangan bo"œlib, u o"œz panohida asrovchi tangri hisoblangan. Amon umumiy Misr rasmiy xudosiga aylangan. Misrning ba"œzi yerlarida  Amon xotinini iloha ma"œbuda Amaunyat desalar, boshqa yerlarida ilohi Mut deganlar, ularning o"œg"œillari - xudo Xoxu deb atalgan. Amonda qo"œy va g"œoz muqaddas hayvon hisoblangan. Ancha so"œnggi davrlarga oid yozuvlarda - Amon o"œzida butun tabiatni gavdalantiradi, tabiatdagi turli ofatlar, uning namoyon bo"œlishi, deb hisoblangan.
AMON-RA — Qadimgi Misr xudolaridan biri. Amon - Ra ning e"œtiborini orttirish uchun uni qadimgi Quyosh xudosi Ra bilan tenglashtirilgan hamda unga xudolar podshosi fir"œavnning otasi sifatida e"œtiqod qilingan. Dastavval Amon-Ra ikkita xudo bo"œlgan: Fiva shahri homiysi Amon va Quyosh xudosi Ra, so"œngra ikkalasi yagona xudoga birlashgan.O"œrta podsholik davrida Amon-Ra ga sig"œinish rasmiy tus olgan. Mil. avv. XVI - XIII asrlarda podsholar urushlar olib borgan vaqtlarida Amon - Ra bosib oluvchilarning homiysi va g"œalaba keltiruvchi tangri sifatida mashhur bo"œlgan. Harbiy o"œljalarning talaygina qismi Amon-Ra ehromiga keltirib berilgan. Shu tufayli ruhoniylarning boyliklari va nufuzi osha borgan. 
AMORIYLAR (Amurru) - Qadimgi Arabistondan chiqqan somiy qabilalar. Mil. avv. 24-16 asrlarda Suriya dashtlarida yashagan. Amoriylar mil. avv. 2024-yilda elamiylar bilan birgalikda Urning III sulolasi davlatini tor-mor keltirib, mil. avv. 1894-yilda Bobilni bosib olib tarixda muhim o"œrin tutgan podsholikka asos solgan. Keyinchalik Ikki daryo oralig"œi, Suriya va Palastinning mahalliy aholisi bilan aralashib ketgan. Mil. avv. I mingyillikdan Amoriylar yerlari Suriya deb atala boshlagan.   
AMULET - qadimgi misrliklar fikricha, mabodo inson o"œzi bilan birga olib yursa, yovuz ruhlar va balo-ofatlardan himoya qiluvchi kichik buyumlar; tumor.
AN - Mesopatamiyada osmon xudosi.
ANAXITA - Zardushtiylik dinida obodonlik va farovonlik ma"œbudasi. Qadimgi dehqonlar yog"œingarchilik va hosildorlikni Anaxitaning mo"œjizasi deb hisoblashgan. Qadimgi haykaltaroshlar Anaxitani bir qo"œlida anor yoki olma ushlab turgan ayol shaklida tasvirlaganlar. Arxeologik qazishmalarda Anaxitaning sopoldan yasalgan haykalchalari ham uchrab turadi.   
ANIBUS — Qadimgi Misrda odam tanali, qora boshli shoqol qiyofasida tasvirlangan marhumlar va mumiyolar xudosi, mayyitlar posboni.
ANXRAMAYNU (fors tilidagi o"œrta asr manbalarida Ahriman, yunon adabiyotlarida Areimanios, Ariman) - Zardushtiylikda yovuz kuchlar, zulmat va o"œlim boshlig"œi, ahuramazdaning dushmani, inson ruhiyatidagi salbiy hissiyotlarning timsoli. Avesto kitobining "œGatlar" qismida Anxramaynu nomi umuman eslatilmaydi: ularda yovuzlik ruhi va taxshilik ruki - tegishlicha badkorliklar va odilliklar yo"œllarini tanlagan egizaklardir. "œ"Kichik Avesto"da Anxramaynu - yovuz ruhlarni boshlab yuradigan "œjaholat hokimi"dir; u har xil gunohlar, sehru jodular qiladi, yomonlik timsoli sifatida sovuqlik va qoru muzlikni, o"œlim, kasallik, keksalik, zaharli hasharotlarni yuboradi, birinchi inson govamardni halok etadi. Odatda u, ahuramazdaga qarshi o"œz qo"œl ostidagi iblisona kuchlar - devlar yordamida kurashadi. Uning zo"œri bilan dunyo bir-biriga qarama-qarshi 2 taraf - yaxshilik va yovuzlik tarafiga bo"œlinib qoladi. Anxramaynu Avestoning "œDinkart" va "œZotsepro"œm" degan qismlaridagi rivoyatlarda tilga olinadi. Umuman Anxramaynuning yaxshilik va yorug"œlikka qarshi kurashi abadiy davom etadi. Lekin Anxramaynu Ahuramazdani yengishga ojizlik qiladi, chunki har doim yaxshilik g"œolib chiqadi.   
APIS — Memfis shahri xudosi Ptaxning yer yuzidagi qiyofasi. U peshonasi va belida oq qashqasi bo"œlgan qora ho"œkiz siymosida tasavvur etilgan.
ARD — Qadimgi Urartuda quyosh xudosi.
ATON - Qadimgi Misr dinida Quyosh xudosi. Fir"œavn Amenxotep IV (Exnaton) Atonni yogana oliy tangri deb e"œlon qilgan. Axetaton shahrida bu xudo sharafiga katta ibodatxona  qurilgan. 
AVESTO (Ovasto; parfiyoncha apastak - matn; ko"œpincha "œZend Avesto", ya"œni "œtafsir qilingan matn" deb ataladi) - Zardushtiylikning muqaddas kitoblari to"œplami. Ko"œpchilik tadqiqotchilar fikriga ko"œra, Avesto O"œrta Osiyoda, xususan Xorazmda mil. avv. I mingyillikning 1-yarmida vujudga kelgan. Avestoda keltirilgan geografik ma"œlumotlar ham buni tasdiqlaydi. Masalan, xudo yaratgan o"œlkalar sanab o"œtilar ekan, boyligi va ko"œrkamligi jihatidan Qadimgi Xorazm, Gava (Sug"œd), Marg"œiyona (Marv), Baqtriya (Balx) birinchi bo"œlib tilga olinadi, Orol dengizi (Vorukasha yoxud Vurukasha) va Amudaryo (Daiti) tavsiflanadi. Avestodagi xalqning dastlabki vatani Sirdaryo, Amudaryo etaklari va Zarafshon vodiysi bo"œlgan. Avesto uzoq vaqt mobaynida shakllangan. Unda keltirilgan ma"œlumotlarning eng qadimgi qismlari mil. avv. II mingyillik oxiri - I mingyillik boshiga oid bo"œlib, og"œzaki tarzda avloddan-avlodga o"œtib kelgan. Keyingi asrlarda Avesto tarkibiga turli diniy urf-odatlar bayoni, axloqiy, huquqiy qonun-qoidalar qo"œshilib borgan. Avestoni Zardusht diniy asar sifatida bir tizimga solgan. Dastlabki yozma nusxasi esa 12 ming mol terisiga bitilgan deb rivoyat qilinadi. U Persipolda saqlangan. Aleksandr (Makedoniyalik Iskandar) Eronni zabt etganda, bu nusxa kuydirib yuborilgan. Arshakiylardan Bologes I davri (51-78)da qayta kitob qilingan, lekin u saqlanmagan. Sosoniylar davri (III-VII asrlar)da yaxlit kitob holiga keltirilgan. Avesto 21 nask (qisim)dan iborat bo"œlgan. Avesto hajmi katta kitob bo"œlganligi sababli dindorlar kundalik faoliyatida foydalanish uchun uning ixchamlashtirilgan shakli - "œKichik Avesto" (Xurdak Avesto) yaratilgan. Arablar Eronni fath etgach (VII asr) zardushtiy ruhoniylarining bir  qismi Hindistonga ko"œchib o"œtgan. Ularning avlodlari (parslar) Bombay shahrida o"œ jamoalarida hozirgacha Avestoning asl nusxasini saqlab keladi. Fransuz tadqiqotchisi Anketil Dyuperron zardushtiylar jamoasida yashab, Avesto tilini va yozuvini o"œrganib, uni tarjima qilib nashr etgan (1771-yil). Avestoning bu nusxasi 27 jilddan iborat bo"œlib, asarning yettidan bir qismidir. U Yasna, Vispeped, Vendidat, Gatlar va Yashtlar nomi bilan yuritiladigan kitoblarni o"œz ichiga oladi. O"œzbekiston hukumatining tashabbusi bilan YUNESKO bosh konfirensiyasi 30-sessiyasi "œAvesto" yaratilganing 2700 yilligini dunyo miqyosida nishonlash haqida qaror qabul qildi (1999-yilning noyabr oyida). "œAvesto"ning jahon madaniyati va dinlar tarixida tutgan o"œrnini hisobga olgan holda hamda yuqoridagi qarordan kelib chiqib O"œzbekiston Respublikjasi Vazirlar Mahkamasi maxsus qaror e"œlon qilib (2000-yilning 29-martida), "œAvesto"ning 2700 yilligini nishonlash tadbirlarini belgiladi. Unga ko"œra 2001-yilning oktabr oyida O"œzbekistonda xalqaro ilmiy konferensiya va tatanali bayram tadbirlari o"œtkaziladi.             
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 20 Iyun 2008, 21:07:45
BAMBUK — Qadimgi Xitoyda iyeroglif yozuvi dastlab shu o"œsimlikka yozishgan. Xitoyliklar bambukni uzun-uzun taxtachalarga bo"œlaklab, uchi o"œtkirlangan yog"œoch tayoqcha bilan ularga iyerogliflarni daraxt sharbatidan tayyorlangan siyoh bilan yozishgan. Ingichka va uzun taxtachalarga faqat ustun tariqasida yozish imkoni bo"œlgan, shuning uchun ham yuqoridan pastga qarab yozish shakli keyinchalik saqlanib qoldi. Bambuk taxtachalarning yuqori qismida teshik parmalanib, ularni bir dasta qilib bog"œlashgan. Bambuk taxtachalar bog"œlami ayni mahalda eng qadimgi xitoy kitoblari ham edi. Faqatgina  bundan 2,5 ming yil muqaddam bambuk o"œrnida ipakdan foydalanishga o"œtildi. 
BAQTRIYALIKLAR - Qadimgi Baqtriya davlatida istiqomat qilgan aholi bo"œlib, ular mil. avv. VII-VI asrlarda Surxon vohasi, Afg"œoniston shimoli, Tojikistonnning janubiy hududlarida yashaganlar. Ularning yurti Avestoda Baxdi, Behistun bitiklarida Baktrish, yunon-rim mualliflari Baktriana deb yuritilgan.
BASTET - Qadimgi Misrda xotinlar va ularning chiroyi himoyachisi, qora mushuk qiyofasida tasvirlangan. 
BOBIL (shumercha Kadingirra, akkadcha Babilu, aynan «Xudolar darvozasi») — Mesopotamiyaning shimoliy qismida, Frot daryosi bo`yida joylashgan shahar; hozirda Xilla shahri (Iroq). Bobil dastlab Akkad shohi Sargon (mil. avv. 2364-2314-yillar) haqidagi afsonada va Ur davlatining III sulolasiga oid hujjatlarda tilga olingan. Bobil Birinchi Bobil sulolasi(mil. avv. 1894-1595-yillar) davrida katta rol o`ynay boshlagan, Hammurapi davri (mil. avv. 1792-1750-yillar)ga kelib esa nafaqat Mesopotamiyaning, balki butun Old Osiyoning yirik siyosiy, madaniy va xo`jalik markaziga aylangan. Mil. avv. 1595-yilda Bobil xettlar, so`ngra mil. avv. 1518-yilda kassitlar bosib olgan. XIII-XII asrlarda shahar Ossuriya podsholari Tukultininurti I va Tiglatpalasar I tomonidan ikki marotaba vayron etilgan. Mil. avv. I mingyillikning boshlarida Ossuriya va oromiy qabilalaridan xaldeylar o`rtasida Bobil uchun kurash bo`lgan. Mil. avv. 732-yildan Bobil Ossuriya davlati tarkibida bo`lgan. Mil. avv. 689-yilda shahar isyon ko`targanligi sababli Ossuriya podshosi Sinaxerib tomonidan butkul vayron qilingan. Mil. avv. 680-yilda Sinaxeribning vorisi Asarxaddon tomonidan qayta tiklangan. Mil. avv. 626-yilda  Bobildagi hokimiyatni xaldey Nabopalasar (626-604) egallab olgan. Navuxodonosor II (604-562) davrida shahar gullab yashnagan. 538-yili Bobilda Valtasar hukmronlik qilayotgan davrda forslar shohi Kir II mamlakatni bosib olgan. Mil. avv. 331-yilda Bobilni Iskandar Zulqarnayn zabt etgan. Mil. avv. 312-yilda Bobil Salavka qo`liga o`tgan. Shu paytdan e`tiboran Bobil yetakchilik mavqeini yo`qata borgan va mil. avv. II asrga kelib tarix sahnasidan uzil-kesil tushib ketgan.   
BRAHMA (sanskritcha Barahma) — Hinduizmda Vishnu va Shiva bilan birgalikda ilohiy uchlikni tashkil etuvchi xudolardan biri. Koinotni yaratuvchi va boshqaruvchi oliy xudo hisoblangan. Vedanta ta"œlimotiga ko"œra dunyoda faqat Brahma mavjud bo"œlib qolgan barcha hodisalar va narsalar Brahmaning soyasidir. Ko"œpincha 4 qiyofada, 4 qo"œlli oqqush ustida o"œtirgan shaklda tasvirlanadi.     
BRAHMANIZM (Brahmanlik) — Qadimgi hind dini. Veda dini asosida mil. avv. I mingyillikning boshida paydo bo"œlgan. Brahmanizmning muqaddas adabiyotiga vedalar va ularga yozilgan juda ko"œp sharhlar kiradi. Brahmanizmdagi veda dinidagi ko"œpgina xudolarning ta"œsiri deyarli yo"œqqa chiqib, asosan 3 xudo: Brahman, Shiva va Vishnu e"œtiborli hisoblangan. Brahma - olamni yaratuvchi va boshqaruvchi, Vishnu — olamlarni saqlab qoluvchi va muhofaza qiluvchi, Shiva — barcha mavjudotlarni yakson qiluvchi deb tushunilgan. Brahmanizmda sigirni, maymunlarni, ayrim o"œsimliklarni ilohiylashtirish mavjud. Mil. avv. VI-V asrlarda Buddizm vujudga keldi va Brahmanizmga qarshi kurash olib bordi. Buddizmga qarshi kurash jarayonida va uning bevosita ta"œsirida Brahmanizm asta sekin hinduizmga aylanib ketdi.
BRAXMANLAR — Qadimgi hind diniy to"œplamiga ko"œra, birinchi toifa — oliy varna-kastaga mansub bo"œlgan Xudo Braxma og"œzidan chiqqan hind ruhoniylari.
BUDDA — "œMa`rifatparvar", Buddaviylik dini asoschisi shahzoda Siddharthe Gautamaning taxallusi.
BUDDIZM (Buddaviylik) — shahzoda Siddharthe Gautama asos solgan din. Mil. avv. VI-V asrlarda Hindistonda paydo bo"œlgan. Markaziy Osiyo, Janubi-Sharqiy Osiyo mamlakatlarida va uzoq Sharqda tarqalgan. Buddizm muayyan tarixiy davrlarda Xitoy, Hindiston, Koreya va Indoneziyada deyarli butun Osiyo xalqlarining ma"œnaviy qadriyatlariga juda katta ta"œsir ko"œrsatgan. Boshqa dinlardan farqli ravishda buddizmda hech bir o"œzgarmas narsa yo"œq, hatto xudo ham o"œzgaruvchan deb uqtiriladi. Buddizm ta"œlimotiga ko"œra, inson doim azob-uqubatga maxkum va bunga o"œzi sabab bo"œladi. Azob-uqubatdan qutulish uchun ko"œngil xush ko"œrgan barcha narsalardan tiyilish darkor. Buddizm oldingilardan inson mavqei tabaqalaridan ham jamiyatdagi o"œrnidan bog"œliq bo"œlmasligi bilan farqlanadi. Buddaviylar inson yolg"œon so"œzlamsligi, mol-davlat to"œplamasligi, tirik mavjudotlarning qonini to"œkmaslik kerak deb hisoblaydilar. Buddizm zaminida 3 narsa — Budda, Dxarma, Sangxaga e"œtiqod yotadi. Budda (Siddharthe Gautama) oliy haqiqatga erishishning yorqin timsoli. Dharma -  Gautama qoldirgan ta"œlimot. Sangxa — Budda asos solgan va hozirgacha faoliyat ko"œrsatib kelayotgan rohiblar jamoasi. Buddizm tarixi 2500 yildan ortiq davrni o"œz ichiga oladi. Unga dastlab braxmanizmning va jaynizmning ta"œsiri kuchli bo"œlgan. Imperator Ashoka (mil. av. III asr) davrida Buddizm kuchli mustaqil din sifatida shakllanadi. IX asrda muvaffaqiyatli faoliyat ko"œrsatgan Buddizm Hindistonda inqirozga uchray boshlaydi va pirovardida bu yerda uning o"œrning hidduizm to"œliq egalladi. Dastlab Buddizmda xudo bo"œlmagan, keyinchalik Buddaning o"œzi xudoga aylandi.       
BUTUN DUNYO TO"œFONI HAQIDA AFSONA - Ikki daryo oralig"œidagi davlatlarda vujudga kelgan qadimiy afsona. Afsonada aytilishicha, odamlar xudolarni izzat-hurmat qilmay qo"œyadilar, shundan keyin xudolar odamlarni qirib tashlash uchun butun yer yuzini suvga g"œarq qilishga qaror qiladilar. Lekin donishmandlik xudosi Ea to"œfon bo"œlishi to"œg"œrisida qamishlarga aytib qo"œyadi, bir kishining kulbasi ana shu qamishlardan yasalgan edi. Qamishlar bu haqda kulbaning egasiga shivirlaydilar. Kulbaning egasi kattakon kema yasab, o"œz oilasini, hunarmandlarni, shuningdek xonaki va yovvoyi hayvonlarni shu kemaga joylashtiradi. Osmonni qora bulut qoplaydi; kunduz kuni xuddi kechasidagi kabi qorong"œu bo"œlib qoladi, dovul boshlanadi, yerga jala quay boshlaydi, suv yerni qoplaydi. Yerdagi hamma tirik zot halok bo"œladi. Olti kundan keyin bo"œron tinadi. Suv kamaya boshlaydi. Kemadan chiqarib yuborilgan qora qarg"œa quruq yerni topib borib qo"œnadi, keyin bu yerga odamlar va jonivorlar chiqib borishadi.     
BUYUK XITOY DEVORI (xitoycha «Vanli chongchang» - «10 mingli uzunlikdagi devor»), Saddi Chiniy - Sin Shixuandi hukmronligi davrida Xitoyda ko`chmanchi xunnlarning hujumlaridan himoyalanish uchun bunyod etilgan Shimoliy Xitoydagi qal`a devori. Qadimgi Xitoy me`morchiligining ulkan yodgorligi. Qal`a devori sifatida dastlabki qismi mil. avv. IV-III asrlarda (tosh va g`ishtdan ishlanib, ichini tuproq bilan to`ldirib, shibbalab) qurilgan. Mil. avv. II-I asrlarda G`arbga tomon  500 km ga uzaytirilgan. Keyinchalik uni ko`rish va mustahkamlash ishlari (engmuhimi XIV-XV asrlar) davom etgan. 1953-yilda Szyuyunguan qal`asi (Pekin) yaqinidagi qismi tamirlangan. Buyuk Xitoy devori Szyuyunguan qal`asi (Gansu viloyatining g`arbi) Shanxayguan (Lyaodun ko`rfazi qirg`og`i) qal`a-qo`rg`oni oralig`ida cho`zilgan; ko`tarilish joylari va tarmoqlari bilan uzunligi 5000 km ga yaqin (to`liq saqlanmagan). Xitoy arxeolog olimlarining 2001-yildagi ilmiy tadqiqotlariga ko`ra, Xitoyning janubiy-g`arbidagi sun`iy tepalik ham Buyuk Xitoy devoriga daxldorligi - uning davomi ekanligi aniqlandi. Bu bilan Buyuk Xitoy devorining umumiy uzunligi 530 km ga ko`paydi. Buyuk Xitoy devorining balandligi - 6,6 m (shinaklarining devorlari bilan 8-10 m gacha), kengligi - asosida 6,5 m dan yuqorisida 5 m gacha. Har bir necha yuz metrda soqchilar uchun to`rtburchakli burjlar (balandligi 10-12 m) qurilgan, har 10 km da kuzatish va xabar berish uchun  minoralari, tog`dagi muhim o`tish jylarida mustahkam qo`rg`onlari bo`lgan. Buyuk Xitoy devori me`moriy yodgorlik sifatida saqlanadi. Alisher Navoiyning  «Saddi Iskandariy» dostonida Buyuk Xitoy devori  «Saddi Chin» devori nomi bilan tilga olingan.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 20 Iyun 2008, 21:09:55
DI — Qadimgi xitoyliklarda oliy xudo. U odamlarga qurg"œoqchilik, suv toshqinlari yuborgan yoki baxt ulashgan.
DINASTIYA (sulola) — birin-ketin hukmronlik qiluvchi podsholar urug"œi; sulola vakillari ko"œpincha bitta nom bilan aytilgan, masalan, Ahamoniylar, Sosoniylar.
DOROYI —  mil. avv. V asrda Ahamoniylar davlatida Doro I tomonidan muomalaga kiritilgan oltin tanga.
DUNYONING YARATILISHI HAQIDAGI DOSTON - Qadimgi Mesopotamiya adiblari tomonidan yaratilgan doston. Dostonda Bobil ruhoniylari tomonidan butun olamni yaratuvchi bosh xudo deb ta"œriflangan Marduk haqidagi hikoyalar o"œz ifodasini topgan.   
EA — Mesopatamiyada donishmandlik va suv xudosi.
EKBATAN — Ahamoniylar davlatidagi muhim savdo markazlaridan biri bo"œlgan shahar.
ELAM — Eronning janubi-g"œarbidagi qadimiy davlat. Bu yerda aholi mil. avv. IV mingyillikning oxiri va III mingyillikning boshlarida yashay boshlagan. Mil. avv. III mingyillik boshlarida u yerda poytaxti Suza bo"œlgan Elam davlati tashkil topgan. Mil. avv. XXI asrgacha u Shumer va Akkad davlatlariga qaram bo"œlib qolgan. Mil. avv. 2230-yilda Elam hukmdori Xita Akkad podshosi Naram-Suen bilan shartnoma tuzgan. Xita "œNaram-Suenning dushmani mening dushmanim, Naram-Suenning do"œsti esa mening do"œstim" deb e"œlon qilgan. Mil. avv. XXII asr boshlarida Kutik-Inshushinak Elamni birlashtirib, uni yagona davlatga aylantirgan. Shu vaqtda Elamning shimolida guteylar bostirib kirib, uni o"œzlariga tobe qilib olganlar. Ur III sulolasi davrida Elam Mesopotamiya hukmdorlariga tobe etilgan. Mil. avv. XXI asr oxirida Elam kuchayib, mustaqillikka erishib, Urni o"œziga qaratadi va Janubiy Shumerni bosib oladi. Bobil podshosi Hammurapi esa elamliklarni Shumerdan haydab chiqaradi. Mil. avv. 1730-1700-yillarda elam qo"œshinlari Mesopotamiyaga bostirib kirib, Akkadgacha bo"œlgan yerlarni bosib olganlar. Mil. avv. XIV asr o"œrtalarigacha Elam o"œz mustaqilligini saqlab qolgan. Keyinchalik Elam bobilliklarga tobe bo"œlib qolgan. Mil. avv. 1180-yilda Elam shohi Shutruk-Naxunta I Bobil qo"œshinlarini mamlakatdan quvib chiqargan. U Bobilga bostirib kirib bir qancha shaharlarni bosib olgan. U katta o"œljalar qatori Hammurapi qonunlari yozilgan toshni ham Suzaga olib kelgan. Mil. avv. 1155-1115-yillar Elam podsholigining gullagan davri hisoblanadi. Mil. avv. 1115-yili elamliklar bobilliklardan yengilib, mil. avv. VIII asrgacha o"œz mustaqilligini yo"œqotadilar. Mil. avv. VIII asrda Elam mustaqilligini tiklaydi va Bobil bilan ittifoq tuzib ossurlarga qarshi kurash boshlaydi. Mil. avv. 720-yili elam qo"œshinlari  Der yaqinidagi dahshatli jangda ossurlarni tor-mor etadilar. Elamliklar bobilliklar bilan ham ittifoq tuzib ossurlarga qarshi uzoq kurashadilar. Mil. avv. 639-yili Elam ossurlar, 596-yili bobilliklar va 549-yili eroniylar tomonidan bosib olinadi. Shu bilan mustaqil Elam davlati barham topadi. 
ELAM YOZUVI - qadimgi elamliklarning III mingyillikda vujudga kelgan 150 belgi-rasmdan iborat yozuvi. Keyinchalik 80 belgidan iborat yozuv kashf etilgan. Lekin mil. avv. XXIII-XXII asrlar davomida elamliklar shumer-akkad mixsimon yozuvidan foydalanganlar. Elamliklar mil. avv. VI asrda shumer-akkad mixxatini o"œzlashtirib va takomillashtirib 42 belgidan iborat o"œz alifbolarini yaratganlar. Ayni paytda ular aramey yozuvidan ham foydalanganlar.   
ENLIL - Mesopatamiyada havo xudosi.
ERITREY DENGIZI — Arab dengizining qadimiy nomi.
ETANA HAQIDAGI DOSTON - Mesopotamiyada yaratilgan qadimiy doston. Bu doston ham boshqa dostonlar kabi bir necha mustaqil qismdan iborat. Unda burgutning ilon bilan do"œst tutungani, burgutning do"œstiga xiyonat qilgani, ilonning undan qattiq o"œch olgani haqida hikoya qilinadi. Dostonda Etananing "œtug"œilish giyohi"ni va oliy podsholik hokimiyati alomatlarini qo"œlga kiritish maqsadida burgut qanotiga minib osmonga uchib chiqmoqchi bo"œlgani to"œg"œrisida hikoya qilinadi. Doston oxirida Etana osmonga uchadi. U shunday balandlikka ko"œtariladiki, yer va dengizlar unga kichik bir kulcha va savatdek bo"œlib ko"œrinadi. Etana vahimaga tushib, burgutdan uchishni to"œxtatishni so"œraydi. Burgut uchishdan to"œxtamaydi. Dadillik va jasoratdan mahrum bo"œlgan Etana yerga yiqilib halok bo"œladi.                         
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 20 Iyun 2008, 23:15:34
FENIKS - Qadimgi Misr va yunon afsonalarida o"œlim yaqinlashadigan paytda o"œz uyasida go"œyo o"œzini o"œtda yondirib, so"œngra kulidan qaytadan dunyoga kela oladigan afsonaviy qush, abadiy qayta bunyod bo"œlish, yangilanish, navqironlik va uyg"œonish timsoli.   
FETIDA - Qadimgi Misrda dengiz ma"œbudasi.
FINIKIYA YOZUVI - mil. av. II mingyillik o’rtalarida Finikiyada paydо bo’lgan hamda finikiyaliklar va karfagеnliklar, qadimgi yahudiylar va mоavdiklar tоmоnidan mil. IV asrgacha fоydalanilgan kоnsоnant harf-tоvush yozuvi. Finikiya yozuvidagi grafеmalar sоni (22 ta) asоsiy manba yozuvdagiga (29-30 grafеma) nisbatan kamaygan. Unda faqat undоshlargina ifоdalangan, unlilar mutlaqо ifо-dalanmagan - Finikiya yozuvi sоf kоnsоnant yozuv bo’lgan. Harflar muayyan qat"œiy kеtma-kеtlikda jоylashgan, ya"œni alifbоni tashkil etgan. Har bir harf bеlgili nоmga ega bo’lgan va nоmlar ayni harf bildirgan tоvush bilan bоshlangan. Finikiya yozuvi o’ngdan chapga qarab gоrizоntal hоlatda yozilgan. Bu yozuvning paydо bo’lishi insоniyat tarixida yozuvni takоmillashtirishda оlg"œa qo’yilgan qadam bo’lgan, chunki birinchi marta sоf tоvush yozuvining, grafеmalar sоni aniq bo’lgan mukammal alifbоning yuzaga kеlishi jamiyatda yozuvni biladigan kishilar dоirasini nihоyatda kеngaytirib yubоrgan. Mil. av. 12 asrda to’la shakllangan Finikiya yozuvi finikiyaliklarning O’rta dеngiz bo’ylarida barpо qilgan mustamlaka yеrlarida tarqalgan. X-IX asrlarda Finikiya yozuvidan оrоmiy yozuvi (undan esa yahudiy, nabоtiy, arab; Оld va Markaziy Оsiyoning bоshqa alifbоlari, jumladan, bilvоsita gruzin va arman; sug’d, uyg’ur va mo’g’ul yozuvlari va b. yozuvlar) paydо bo’lgan. XI-VIII asrlarda esa yunоn, kеyinrоq lоtin, kirill alifbоlari, brahmi yozuvi (undan Hindistоn, Shimoli-Sharqiy Оsiyo va Tibеt yozuvlari) kеlib chiqqan. Ma"œlumоtlarga qaraganda, hоzirda bizga ma"œlum bo’lgan harf-tоvush tizimidagi alifbоlarning 4/5 qismidan ko’prоg’i Finikiya yozuvidan tarqalgan. Finikiya yozuvida bitilgan eng qadimgi yodgоrliklar mil. avv. XII-X asrlarga mansub bo’lib, Finikiyaning o’zidan emas, balki uning mustamlakalari hududidan tоpilgan (ular ko’p emas). Finikiya yozuvidagi yodgоrliklarning ko’pchiligi mil. avv. V asr - mil. II-III asrlarga mansub. Undan kеyingi davrda Finikiya yozuvi оrоmiy yozuvi tоmоnidan siqib chiqarilgan.       
FIR"œAVN - Qadimgi Misr podsholarining nomi. 2-suloladan boshlab podshoh unvoni. "œfir"œavn" so"œzi qadimgi misrcha "œper-o"dan olinib, dastlab "œShoh saroyi" ("œUlug"œ uy") ma"œnosini anglatgan. 18-suloladan boshlab, podshohning o"œzi fir"œavn deb atalgan. Mamlakatdagi barcha ekin yerlari fir"œavnlar mulki hisoblangan. Aholidan to"œplangan soliqlar, odatda, fir"œavnlarning shaxsiy ehtiyojlari uchun sarflangan. Qadimgi Misr diniy tasavvurlariga ko"œra, fir"œavn - quyosh ma"œbudi, Gorning o"œg"œli, uning yerdagi in"œokosi va tabiat ma"œbudi Osirisning merosxo"œri bo"œlgan. Fir"œavn hokimiyatining qudratini, ulug"œvorligini ko"œrsatish uchun ularga bag"œishlab ehromlar qurilgan.
FRIGIYA PОDSHОLIGI — Kichik Osiyo g"œarbidagi quldorlik davlatlaridan biri. U Kichik Osiyo g"œarbiy qismining o"œrtasida joylashgan tog"œli mamlakat. Frigiyadan ko"œp irmog"œli Sangariy daryosi oqib o"œtadi. Frigiyada xettlarga mansub qabilalar ham yashaganlar. Mil. avv. II mingyillik o"œrtalarida Makedoniya va Frigiyadan juda ko"œp qabilalar ko"œchib kelib, ular o"œzlarini frigeylar deb atashgan. Mil. avv. II mingyillikning ikkinchi yarmida frigeylar Frigiya podsholigiga asos soldilar. Ular Yunon-Troya urushi davrida troyaliklar bilan yelkama-yelka turib yunonlarga qarshi kurashganlar. Toyaliklar yunonlardan yengilgach, Frigiya Troyani o"œz ta"œsiriga olgan. Mil. avv. XII asr oxirida Frigiya qo"œshinlarining sharqqa uyushtirgan hujumlari ossurlar tomonidan to"œxtatilgan. Mil. avv. X-VIII asrlarda Frigiya podsholigi kuchayadi. Sangariy daryosining o"œng sohilida joylashgan Gordion shahri podsholik poytaxti edi. Frigiyaliklar oddiy dehqondan chiqqan podsholari Gordiya bilan g"œururlanganlar. Gordiyaning o"œg"œli shoh Midas davrida Frigiya podsholigi o"œz kuch-qudratini saqlab turgan. U ilm-fan va madaniyat homiysi bo"œlgan shohlardan edi. Medas podsholik yerlarini kengaytirish uchun Sharq tomon yurish qilgan. Midas qo"œshinlari Ossuriya shohi Sargon II qo"œshinlari bilan tog"œlik joyda bo"œlib o"œtgan jangda yengilgan. Ossurlar 3000 qal"œa, 10 shahar, 2400 asir va behisob boyliklarni qo"œlgan kiritganlar. Midas Ossuriya hukmronligini tan olib, Ossur shohiga o"œlpon to"œlashga majbur bo"œlgan. Mil. avv. XIII asr oxirlarida atrofdan bo"œlgan qo"œshni qabilalarning to"œxtovsiz hujumlari natijasida Frigiya qo"œshinlari mag"œlubiyatga uchragach, shoh Medas o"œz joniga qasd qilgan. Mil. avv. VII asr boshlarida Frigiya podsholigi kuchsizlanib, dastlab Lidiya ta"œsiriga, keyinchalik eroniylar, yunon-makedonlar, rimliklar va vizantiyaliklar ta"œsiriga tushib qolgan.         
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 20 Iyun 2008, 23:17:56
GALA PODSHOLIKLAR -  Qadimgi Xitoydagi mil. avv. VII-V asrlardagi davlatlar.
GANESHA -  Qadimgi Hindistonda boshi filnikiga o"œxshash bo"œlgan bosh xudo.
GEA - Qadimgi Misrda yer ma"œbudasi. 
GIKSOSLAR (giksоs so"œzi misrchа "œхеkоu хаsut" - "œcho"œpоnlаrning hоkimlаri", "œcho"œl mаmlаktining hukmrоnlаri") - Аrаbistоnning shimоliy-g"œаrbiy qismidаgi dаshtlаrdа sеmit vа хurritlаrdаn bo"œlgаn qаbilаlаr. Giksоslаr ko"œchmаnchi chоrvаdоr qаbilаlаr bo"œlib, хo"œjаlik vа mаdаniyat dаrаjаsi jihаtidаn misrlik yoki mеsоpоtаmiyaliklаrgа qаrаgаndа аnchа pаst bo"œlishgаn. Milоddаn аvvаlgi 19 аsrdа Аrаbistоnning shimоliy-shаrqidа giksоslаrning hаrbiy ittifоqi tаshkil tоpаdi. Ulаr Sinаy yarimоrоli, Pаlаstin vа Suriya dаvlаtining kаttа qismini bоsib оlаdilаr. Mеgiddо vа Kаdеsh shаhаrlаrini hаm o"œzlаrigа itоаt ettirаdilаr. Giksоslаr Misrdа mil. avv. 1710-1580-yillarda hukmrоnlik qilgаnlаr. 15-16-sulоlаgа mаnsub Misr pоdshоlаri giksоslаrdаn bo"œlgan. Giksоs pоdshоlаri Аvоаrisdаn turib mаmlаkаtni bоshqаrgаn. Giksоs pоdshоligi Хiаn dаvridа kuchаyadi.
GILGAMESH HAQIDAGI DOSTON - Mesopotamiya adabiyotining eng nodir namunalaridan biri. Doston mazmuni juda keng. Ulardan birida Gilgamesh bilan Enkidu ko"œrsatgan qahramonliklar, Enkiduning fojiali o"œlimi va Gilgameshning obi-hayot qidirib boshidan kechirgan sarguzashtlari bayon etiladi. Dostonda jahon to"œfoni haqidagi afsona ham mavjud. Jahon to"œfoni haqidagi afsonada qahramon Gilgameshning otasi Ut-Nanshtimning donishmandlik xudosi Ea maslahati bilan qanday qilib kema yasaganligi, shu kemaga tushib, to"œfon vaqtida omon-eson qolganligi va bu bilan abadiy hayotga sazovor bo"œlganligi hikoya qilinadi. Shuni ta"œkidlab o"œtish lozimki, Gilgamesh afsonaviy qahramon emas, balki tarixiy shaxs. U Uruk shahri podshosi bo"œlgan.   
GIRKAN DENGIZI — Kaspiy dengizining qadimgi nomi.
GOR - Qadimgi Misrda fir"œavnlar homiysi. Osirisning hamda Isidaning o"œg"œli. Lochin boshli xudo qiyofasida tasvirlangan.   
GUPTALAR DAVLATI - Qadimgi hind imperiyasi (IV-VI asrlar). Taxminan 320-yilda Chandragupta asos solgan (o"œsha yildan boshlab Hindistonda Guptalar erasi hisobi boshlangan). Poytaxti - Pataliputra. Eng gullab yashnagan davri (Chandragupta II davri taxminan 380-415)da deyarli butun Shimoliy Hindiston va boshqa bir qancha hududlarni o"œz ichiga olgan. Skandagupta davri (455-467)da bo"œysundirilgan xalqlarning qo"œzg"œolonlari va saltanayning shimoli-g"œarbiy chegaralariga eftaliylarning hujumlari boshlangan. V asr oxirlaridan parchalana boshlagan. VI asr boshida eftaliylar Guptalar davlatining g"œarbiy qismini bosib olib, uni katta tovon to"œlashga majbur etishgan.  Guptalar davlati Markaziy Hindistondagi Mandasor davlati bilan ittifoq tuzib eftaliylarni mag"œlubiyatga uchratgan bo"œlsa-da, bu urushlar natijasida nihoyatda zaiflashgan va natijada VI asr oxirida barham topgan.     
GUTIYLAR (kutiylar, guteylar) — Mesopatamiyaning sharqidagi Zagros tog"œlari orasida (Hozirgi Eron yassitog"œligining g"œarbida) yashagan  yarim ko"œchmanchi chorvador qabilalar (mil. avv. III-II mingyillik).  Mil. avv. taxm. 2200-yilda (23 asr oxiri-22 asr boshlarida) Akkad podsholigiga bostirib kiradilar va uni o"œzlariga iitoat ettiradilar. Shu bilan Sargoniylarning Akkad podsholigi barham topadi. Mamlakatni mahalliy amaldorlar orqali boshqarganlar. Guteylar Mesopatamiyada 125 yil hukmronlik qiladilar va ularning urf-odatlari va madaniyatini qabul qilganlar. Mil. avv. I mingyillikda Mesopatamiya aholisi ulardan shimol va sharqda yashayotgan xalqlarni gutiylar deb atashgan.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 20 Iyun 2008, 23:20:43
HALOKATGA UCHRAGAN KEMA HAQIDA HIKOYA — qadimgi misr adiblari tomonidan yaratilgan hikoya. Unda podsho konlariga qilingan mashaqqatli sayohat haqida so"œz yuritiladi. Hikoya qilinishicha, sayyohlar dengizda dahshatli dovulga duch keladilar. Dovul ularni "œruh oroli"ga uloqtirib tashlaydi. Orolda ulkan ilon qiyofasidagi oliyjanob podsho yashar ekan. Ilonshoh sayyohlarni yaxshi qabul qilibdi. Ularga ko"œp oltin, kumush, fil tishlari, xushbo"œy narsalar, it va maymunlar berib Misrga kuzatib yuboribdi. 
HAMMURAPI QONUNLARI - Bobil podsholigining hukmdori Hammurapi tomonidan joriy qilingan qonunlar to"œplami. Hammurapi podsholikni o"œzi tuzgan qonunlar to"œplami asosida boshqargan. Hammurapining qonunlar to"œplami mixxat yozuvi bilan katta bazalt tosh ustuni sathiga yozilgan. Ustunning yuqori qismida taxtga o"œtirgan quyosh xudosi Shamesh Hammurapiga hokimiyat ramzi bo"œlgan tayoqni taqdim etayotgani ifoda etilgan. Ustunning boshqa joylariga qonunlar majmuasi bitilgan. U 247 moddadan iborat bo"œlib, kirish, qonunlar to"œplami va xulosadan iboratdir. Qonunning kirish qismida qonunlarni chiqarishdan maqsad - mamlakatda adolat o"œrnatishdir, deb ko"œrsatilgan. Unda podsho ulug"œlanib, ko"œklarga ko"œtarilgan. Qonunlar to"œplamining asosiy qismida mamlakat xo"œjaligi — dehqonchilik, chorvachilik, hunarmandchilik, savdo-sotiq, oilaviy munosabat, mehnatga munosabat, o"œg"œirlik va nopoklik masalalari bayon etiladi. Mamlakatda joriy qilingan qonun-qoidalarni buzgan kishilar Hammurapi qonunlari asosida sud qilinib jazolangan. Hammurapi qonunlari Mesopotamiya xalqlari tarixini o"œrganish uchun katta ahamiyatga ega bo"œlgan manba hisoblanadi. Hammurapi qonunlaridan namunalar: Men Hammurapi xudolar tomonidan qo"œyilgan rahbarman. Frot bo"œyidagi qishloq va shaharlarni itoat ettirgan podsholarning eng birinchisiman. Men mamlakatimizda haqiqat va adolat o"œrnatdim. Bundan buyon:  1) Agar kimki ibodatxona yoki podshoning mulkini o"œg"œirlasa , u o"œldirilishi lozim; o"œg"œirlik molni olgan kishi ham o"œldirilishi kerak. 2) Agar kimki qul yoki cho"œrini o"œg"œirlasa, u o"œldirilishi kerak.  3) Agar kimki qochoq qulni yashirsa, u o"œldirilishi kerak.  4) Agar kimki qulning tamg"œasini kesib tashlasa, uning barmoqlari kesilishi lozim. 5) Agar kimki birovning qulini o"œldirsa, u o"œlgan qul o"œrniga boshqa qul berishi kerak. 6) Agar kimki birovning ho"œkizini o"œldirsa, u o"œlgan ho"œkiz o"œrniga boshqa ho"œkiz berishi kerak. 7) Agar kimning qarzi bo"œlsa, uning xotini, o"œg"œli yoki qizi 3 yil qul qilinishi kerak, 4-yil esa ozod qilinishi kerak. 8) Agar kimki o"œziga teng kishining yuziga ursa, u jarima to"œlashi kerak. 9) Agar kimki o"œzidan yuqori mansabdagi kishini (ya"œni amaldorni, kohinni) ursa, u ho"œkiz terisidan to"œqilgan darra bilan olmish marta uriladi. 10) Agar o"œg"œri biror kimsaning uyini teshib kirib o"œg"œirlik qilsa, o"œg"œri shu teshik oldida o"œldirilishi kerak. 11) Agar bosqinchi o"œg"œri qo"œlga tushmasa, yetkazilgan zararning hammasini shu bosqinchi o"œg"œri yashaydigan joy to"œlashi kerak. Oxirida shunday deyilgan: "œMen, Hammurapi, adolatli podshodirman, menga qonunlarni Quyosh xudosining o"œzi yuborgan. Mening so"œzlarim bebaho so"œzlar, ishlarim tengi yo"œq ishlardir".
HINDAVIYLIK - Hindlarning braxmanlikdan ajralib chiqqan dini. Muqaddas kitoblari qayta ishlangan "œMahobhorata" va "œRamayana" bo`lgan.
HUMO QUSHI - Zardushtiylikda baxt va boylik ilohasi. Humo ko"œzga ko"œrinmas qush. Lekin u kimning boshiga soya solsa, o"œsha baxtli va boy bo"œladi, deb tushunganlar. Humo jannat qushi deb hisoblangan.               
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 20 Iyun 2008, 23:23:20
IANNA - Qadimgi shumerliklarda Zuhra sayyorasi va hosildorlik xudosi.
ILK PОDSHОLIK DАVRI — Qadimgi Misrda mil. avv. 3100-2800-yillarni o"œz ichiga olgan podsholik davri. Bu podsholik davrida Misrni 1-2-sulola vakillari idora qilgan. Ikkinchi sulola namoyandalari podsholik qilgan davrdan boshlab Misr podsholari fir"œavn deb atalgan. Mamlakat poytaxti Memfis shahri bo"œlgan. Ilk podsholik davri sug"œоrish tаrmоqlаrining rivоjlаnishi, yangi yerlarning ochilishi, tоsh vа mis qurоllаrining mukаmmаllаshuvi, kulоlchilik chаrхining pаydо bo"œlishi, ichki va tashqi savdo rivojlanishi, аyirbоshlаsh sаvdоsining tаrаqqiy etishi bilan хаrаktеrlidir. Bu dаvrdа dаvlаt аppаrаti vа ungа хizmаt qiluvchi аmаldоrlаr - kоtiblаr tаbаqаsi shаkllаngаn, mа"œmuriy оkruglаr - nоmlаr tаshkil tоpib, ulаrni nоmаrхlаr bоshqаrgаn, muntаzаm rаvishdа bоsqinchilik yurishlаri uyushtirilib turilgаn, jumlаdаn, jаnubgа - Kush (Nubiya)gа,  shimoli-g"œаrbgа - liviyaliklаrgа vа Sinаy yarimоrolidаgi bаdаviylаrgа qаrshi (bu yеrdа mis kоnlаri bоr edi) yurishlаr qilingаn. Ilk podsholik davrida hukmronlik qilgan fir"œavnlar: 1-sulоlа: Mina (Mеnеs), Jеr, Dеn, Sеmеrхеt, Kа. 2-sulоlа: Хоtеp-Sехеmui, Nеbrа, Pеribsеn, Хаsехеm, Хаsехеmui.
INDRA — Qadimgi hindlarda momaqaldiroq xudosi. Keyinchalik hokim, hukmdor va podsholar homiysiga aylangan. Keyinchalik  Indra so"œzining o"œzi ham podsho, hokim, hukmdor kabi ma"œnoni anglata boshlagan.
IPAK — Dastlab iyerogliflarni bambukka yozib yurgan xitoyliklar bundan 2,5 ming yil muqaddam bambuk o"œrnida  ipakdan foydalanishgan. Ipakka tayoqcha bilan emas, mo"œyqalam bilan yozilar edi.  Endi  kitob uzun ipak parchasiga o"œxshar, uni o"œrama tarzida tayoqchaga o"œrashar edi.
ISIDA - Qadimgi Misr afsonalarida osmon va yer ilohasi, ayollar homiyasi, hosildorlik xudosi, xudolar va odamlarni o"œlimdan asrovchi; Osirisning singlisi va Geraning onasi, Kichik Osiyo, Suriya, Qadimgi Yunoniston   va Rimda ham Isidaga sig"œinishgan.   .
ISROIL-YAHUDIY PODSHOLIGI — Mil. avv. XIII asrda yahudiy qabilalari Palastinga bostirib kirganlar va Palastinga o"œrnashib Saul ismli kishini podsho qilib saylaganlar. U Isroil davlatini tuzib, filistimlar bilan kurash olib borgan. Jangda Saulning 3 o"œg"œli halok bo"œlgan. Bu fojiani eshitgan Saul o"œzini qilich tig"œiga tashlab o"œlgan. Saul vafotidan so"œng uning kuyovi Dovud (1000-965) Palastinni birlashtirib, Yahudiya podsholigini tuzgan. Dovud Saulning o"œg"œli Ishvaa"œlamni yengib Isroil-Yahudiy podsholigini tuzgan. Dovud davrida Isroil-Yahudiy podsholigi kuchayib, ravnaq topgan. Dovud vafotidan so"œng  taxtga uning o"œg"œli Sulaymon o"œtiradi. Sulaymon davrida Isroil-Yahudiy podsholigi kuchayib, qishloq xo"œjaligi, hunarmandchilik, savdo-sotiq va chorvachilik rivoj topdi. Sulaymon Tir shahridan temirchilarni, Bibl shahridan duradgorlarni chaqirib, mamlakatda qurilish ishlarini avj oldiradi. Tirdan qurilish buyumlari, Kilikiyadan ajoyib zodli otlarni keltirib, mamlakatda sotdirgan. U Janubdagi Ofir mamlakatidan yog"œoch, qimmatbaho toshlar, oltin, kumush, fil suyagi, maymun va tovuslar olib keltirtiradi. Sulaymon qurilish, davlat xarajatlari va qo"œshin uchun yangi soliq joriy qiladi. Bu esa xalq ommasi orasida noroziliklarni keltirib chiqaradi. Isroilliklar Ierovoam boshchiligida qo"œzg"œolon ko"œtaradilar. Qo"œzg"œolon shafqatsizlik bilan bostiriladi. Ierovoam Misr fir"œavini Sheshonk huzuriga qochib ketadi. Mil. avv. 935-yilda Sulaymon vafot etadi, taxtga uning o"œg"œli Rovoam o"œtiradi. Ierovoam Misrdan katta qo"œshin bilan qaytib kelib, Rovoam qo"œshinlarini yengadi va Isroil podsholigini tiklaydi. Mil. avv. 930-yili Misr fir"œavni Shehonk qo"œshinlari Palastinga bostirib kirib, shahar va qishloqlarni talab, ularni vayron qiladi. Sharqdan esa mamlakatga Ossuriya qo"œshinlari bostirib kiradi. Ossuriya podshosi Salamansar va Sargon II davrlarida Isroil podsholigi ossur qo"œshinlari tomonidan tor-mor etiladi. Sargon II mil. avv. 722-yili Samariya shahrini bosib olib, Isroil podshosi Osiyani, 27290 isroilliklarni asir qilib olib ketadi va ularni Midiya va Mesopatamiyaga joylashtiradi. Isroilga esa aramey fuqarolarini joylashtiradi. Shu tariqa Isroil podsholigi barham topadi. Ammo keyinchalik Yahudiy podsholigi o"œz mustaqilligini biroz tiklab oladi. Biroq Yahudiy podsholigining mustaqilligi uzoqqa jo"œzilmaydi. Mil. avv. VII asr oxirida Palastin misrliklar tomonidan bosib olinadi. Mil. avv. 597-586-yillarda Palastin Bobil podshosi Navoxodonosor II qo"œshinlari tomonidan istilo qilinadi. Quddus shahri vayron etilib, aholining ko"œp qismi Ikki daryo oralig"œiga haydab ketiladi.       
ISHTAR - qadimgi akkadliklarda Zuhra sayyorasi hamda hosildorlik, muhabbat, urush va g"œalabasi ilohasi. Ikki yuzli xudo bo"œlgan. Bobilda Xudo Ishtarga atab darvoza bunyod etilgan bo"œlib, undan  mil. avv. VI asrga oid sirrush maxluqi — ajdahosi hamda sher tushirilgan tasvir topilgan.
IYEROGLIF (yunoncha hieros - muqaddas va qluphe - o"œyiq) - bir so"œz, bo"œgin yoki tovushni ifodalashga xizmat qiluvchi grafik ifoda. Iyerogliflarning eng qadimgisi Misr yozuvi belgilari bo"œlib, mil. avv. IV mingyillik oxirida qo"œllangan. Hozirda 5 mingga yaqin Misr iyerogliflari ma"œlum. Iyeroglif termini yozuvning boshqa tizimlariga nisbatan ham ishlatiladi. Masalan, qadimgi (mil. avv. 2 minginchi yillar) va hozirda Xitoy yozuvi, xat yozuvining (mil. avv. II-I ming yillar) turli tasviriy (mixxat bo"œlmagan) belgilari va boshqalarga nisbatan qo"œllaniladi. Qadimgi yunonlar yozuvni shu nom bilan atashgan. Iyerogliflar "œtoshga chekilgan muqaddas bitiklar" ma"œnosini anglatadi. Misliklar  alifbosi 700 iyeroglifdan iborat bo"œlgan.
JEB
- Qadimgi Misr dehqonlari va aholisi ilohiylashtirgan "œmuqaddas yer" xudosi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 20 Iyun 2008, 23:25:18
KARSHARVAR — "œmamlakat", zardushtiylar ta`limotiga ko`ra, dunyo 7 ta tabiiy iqlim, karsharvar - qismlarga bo`lingan.
KASSITLAR — mil. avv. II-I mingyillikda hozirgi G"œarbiy Eron hududida yashagan tog"œlik qabilalar. Mil. avv. 16 asrda Bobilni egallab, 400 yilga yaqin hukmronlik qilgan kassit sulolasiga asos solishgan. Kassit tilining genetik aloqalari aniqlanmagan. Turli xalqlar bilan aralashib ketgan.     
KASTALAR (varna) -  Qadimgi Hindiston aholisi mashg"œulotlariga bog"œliq holda ajratilgan toifa. Qadimgi Hindiston aholisi Veda diniy to"œplamida 4 guruhga ajratilgan: brahman, kshatriya, vayshilar, shudralar. Bu toifalarga kirmagan chandallar bo"œlgan.
KAURILAR - Arabiston dengizi va Hind okeanida ovlanadigan mitti chig"œanoqlar. Bu chig"œanoqlarning bahosi ancha qimmat bo"œlgan. Ular savdo bitimlari tuzilayotganda to"œlov vositasi bo"œlib xizmat qilgan.
KAVI - Avestodagi mamlakat sardori.
KI - Mesopatamiyada yer xudosi.
KOHIN - Qadimgi Sharq (xususan, Misr, Bobil, Hindiston va O"œrta Osiyo)da, shuningdek, Yunoniston va Rimda tarqalgan dinlarning ruhoniylariga nisbatan qo"œllanilgan ibora. Kohinlar xudo va odamlar o"œrtasida vositachi bo"œlishgan.
KOMPAS — dastlab bu moslamani xitoyliklar ixtiro qilgan bo"œlib, u magnitlangan temirdan yasalgan uzun dastali kattakon qoshiqni eslatar edi. Bu moslamani kataklarga ajratilgan zarhallagan yog"œochga o"œrnatishgan, uning dastasi esa hamma vaqt janubni ko"œrsatgan. Xitoyliklar kompasdan tegishli ishlarda quruqlik va dengizda foydalanishgan.
KSHATRIYALAR — Qadimgi hind diniy to"œplamiga ko"œra, ikkinchi toifaga mansub xudo Braxma qo"œllaridan bunyod etilgan jangchilar.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 20 Iyun 2008, 23:27:07
LIDIYA - Kichik Оsiyoning g"œarbidagi qadimgi quldоrlik davlati. Asosan, Germ va Meandr daryolari vodiysida joylashgan. Meandr orqali Sharqqa muhim savdo yo"œllari o"œtgan. Lidiyaliklar Kichik Osiyoda ko"œchib kelgan turli elatlar ta"œsiriga uchramay, an"œanaviy turmush tarzlarini saqlab qolishgan. Frigiya davlati parchalangach, lidiyaliklarning roli kuchaygan. Ular kimmeriylarning hukmronligidan xalos bo"œlib, azaldan savdo va madaniy aloqada bo"œlib kelgan Kichik Osiyoning g"œarbiy qirg"œog"œida joylashgan yunon shaharlarini bo"œysundirganlar. Sardi shahri Lidiya davlatining poytaxti, hukmron sulola esa - Mеrmnadlar bo"œlgan (podshohlari Giges, Aliatt, Krez). Bu sulola vakillari o"œz  hokimiyatlarini Kichik Osiyoning sharqiga, Galis daryosigacha yoyganlar. 547-yilda forslar shohi Kir II Lidiya podshosi Krezni mag"œlubiyatga uchratgan va Lidiya Ahamoniylar davlatiga qaram bo"œlib qolgan. Lidiya zodagonlari savdo munosabatlari juda taraqqiy etganligi va mamlakatda boy oltin konlari mavjudligi tufayli ulkan boylikka ega bo"œlishgan. Tarixda lidiyaliklar birinchi bo"œlib tanga zarb etishgan — deb hisoblanadi. Mil. avv. 334-yilda Lidiya Aleksandr saltanati, Salavkiylar davlati, Pergam va Rim imperiyasi tarkibiga (Osiyo viloyatlarini bir qismini tashkil etgan) kirgan. Gerodotning yozishicha, lidiyaliklarning bir qismi Etruriyaga ko"œchib ketgan.
LOJUVARD - Ishlov berish juda qulay bo"œlgan hamda Qadimgi Misr va Qadimgi Mesopotamiya davlatlari tomonidan yuksak baholangan qimmatbaho tosh. Uning asosiy konlari Baqtriyada bo"œlgan. 
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 20 Iyun 2008, 23:29:06
MAAT — qadimgi misrliklarda adolat va odil sudlov ilohasi.
MARDUK - Mesopatamiyada butun olamni yaratuvchi bosh xudo. Bobil homiysi. U bosh homiylikka ma"œbuda Tiamatni yengib erishgan.
MASSAGETLAR (yunoncha Massagetai) - Kаspiy dеngizining shаrqiy sоhili, Оrоl dеngizi аtrоflаri, Аmudаryo vа Sirdаryoning quyi оqimidа mil. avv. VIII-IV аsrlаrdа yashаgаn ko"œchmаnchi vа boshqa qаbilаlаr guruhining yunоn аdаbiyotlаridа uchrаydigаn umumlаshmа nоmi. Massagetlar to"œg"œrisidа fаndа turli хil qаrаshlаr mаvjud. Аyrim оlimlаr fikrichа, "œMassaget" nоmi "œmasyo" - "œbаliq" so"œzidаn kеlib chiqqаn bo"œlib, "œbаliqхo"œrlаr" mа"œnоsini аnglаtgаn. Bоshqа bir fikrgа ko"œrа, "œMassaget" аtаmаsi "œmаs", "œsаkа" vа "œtа" so"œzlаridаn tаrkib tоpib, "œsаklаrning kаttа uyushmаsi"ni bildirgаn. Uchinchi bir tахmingа ko"œrа, "œMassaget" so"œzi "œmаzа gеtlаr" — "œulug"œ gеtlаr" dеgаni bo"œlib, massagetlarning o"œzi esа qadimgi хitоy mаnbаlаridаgi "œdа (kаttа) yuеchjilаr" bilan аynаn bir хаlqdir. Gеrоdоtning yozishigа ko"œrа, massagetlar - ko"œchmаnchilаr. Ulаr piyodа vа оtdа jаng qilаdilаr, оtlаrining ko"œkrаklаrigа sоvut kiydirgаnlаr. Ko"œprоq kаmоn, nаyzа vа sаgаriy (оybоltа) kаbi jаng qurоllаri ishlаtgаnlаr. Massagetlarning bаrchа jihоz vа qurоl-аslаhаlаri mis vа оltindаn yasаlgаn. Ro"œzg"œоr buyumlаrini esа bo"œyoq bilan bo"œyagаnlаr. Massagetlar mаlikаsi To"œmаris bilan bo"œlgаn jаngdа Ахоmаniylаr dаvlаtining аsоschisi Kir II hаlоk bo"œlgаn. Strаbоnning mа"œlumоtigа ko"œrа, massagetlar Quyoshgа tоpingаnlаr vа ungа аtаb оtlаrni qurbоnlik qilgаnlаr. Strаbоn ko"œchmаnchilаr bilan bir qаtоrdа Оrоl bo"œyidаgi bоtqоqliklаr vа оrоlchаlаrdа yashаb, tеrimchilik vа bаliq оvlаsh bilan mаshg"œul bo"œlgаn qаvmlаrni, shuningdеk, хоrаzmiylаr vа оtаsiylаrni massagetlargа mаnsub dеb bilgаn.  Massagetlar kоnfеdеrаtsiyasi qadimgi Хоrаzm dаvlаtining аsоsiy hаrbiy kuchini tаshkil qilgаn.
MAURIYALAR IMPERIYASI (mil. avv. IV-II asrlar) - Qadimgi Hindistondagi yirik quldorlik davlati. Mauriya (Maur"œya) sulolasidan Magadha hukmdori Chandragupta (mil. avv. 317-298-yillarda hukmronlik qilgan) asos solgan. Chandragupta butun Shimoli-G"œarbiy Hindistonni, mil. avv. 305-yilda Balujiston va Sharqiy Afg"œonistonni Mauriyalar imperiyasiga qo"œshib olgan. Uning o"œg"œli Bindusara (mil. avv. 293-268-yillar) davrida Mauriyalar imperiyasiga Dekan ham tobe bo"œlgan. Bindusaraning o"œg"œli Ashoka davri (mil. avv. 268-231-yillar)da Mauriyalar imperiyasi ravnaq topgan. Imperiya shimolda - Kashmir va Himolay to"œg"œlaridan janubda Maysurgacha, g"œarbda - Afg"œoniston sharqda Bengaliya qo"œltig"œigacha bo"œlgan maydonni egallagan. Hindistonning qo"œshni va G"œarb mamlakatlari bilan savdo, madaniy va diplomatik aloqalari ancha kengaygan. Buddizm butun Hindiston va qo"œshni mamlakatlarga tarqalgan. Turli viloyatlar o"œrtasida munosabatlar yaxshilangan, san"œat, adabiyot va siyosat to"œg"œrisida asarlar yaratilgan. Ashoka vorislari davrida imperiya 2 qismga bo"œlinib ketgan. Mil. avv. II asr boshlarida Mauriyalar imperiyasining shimoli-g"œarbiy qismi Yunon-Baqtriya podsholigiga qo"œshib olingan. Mauriyalar imperiyasining oxirgi shohi Brixadratha shunglar sulolasidan bo"œlgan lashkarboshi Push"œyamitra tomonidan o"œldirilgan va hokimiyat shu sulola qo"œliga o"œtgan (mil. avv. 180).     
MIDIYA PODSHOLIGI — Eronning shimoli-g"œarbida joylashgan qadimiy o"œlkalardan biri. Bu o"œlkada qadim zamonlardan boshlab midiya qabilalari yashaganlar. Mil. avv. IX asrda Midiya hududida mayda davlatchalar  mavjud bo"œlib, ossurlar bu yerga tez-tez hujumlar uyushtirib turganlar. Ossurlar midiyaliklarni talab, ulardan xiroj undirganlar. Mil. avv. VIII asr oxirida Midiyaga kimmeriylar, VII asr boshlarida esa skif qabilalari bostirib kirganlar. Mil. avv. 672-yilda midiyaliklar Kashtariti rahbarligida ossurlarga qarshi kurash boshlab, ularni Midiyadan haydab chiqaradilar. Kashtariti Midiyadagi mayda davlatchalarni birlashtirib yagona davlat tuzishga bel bog"œlaydi. Mil. avv. VII asr o"œrtalariga kelib Midiya Qadimgi Sharqdagi qudratli davlatga aylanadi. Mil. avv. 753-yilda Midiya shohi Kashtariti ossurlar ustiga qo"œshin tortadi. Ossurlar skiflarni midiyaliklarga qarshi kurashga ko"œndiradilar. Midiya qo"œshinlari ossur va skiflarning ikki tomondan bergan zarbalariga bardosh bera olmay yengiladi. Bu jangda Kashtariti halok bo"œlib, Midiya mil. avv. 653-625-yillar orasida skiflar ta"œsirida qoladi. Mil. avv. 625-yili Kashtaritining o"œg"œli Kiaksar Midiya podshosi bo"œlgach, skiflarni mamlakatdan quvib chiqaradi. Kiaksar podsholikdagi mayda davlatlarni birlashtirib, Midiyani kuchli saltanatga aylantiradi. Mil. avv. 614-yili Kiaksar qo"œshinlari Ossuriyaga bostirib kirib uning poytaxti Ashshurni vayron qiladilar va talaydilar.    Mil. avv. 612-605-yillarda Midiya va Bobil harbiy ittifoqdosh mamlakatlarga aylanadi. Bu  davrda Kiaksar Bobil podshosi Nabopalasar bilan ossurlarga qarshi jang boshlaydilar. Mil. avv. 612, 609-yillarda Bobil va Midiya qo"œshinlari ossur qo"œshinlari yengib Ossuriyaning Nineviya va Ashshur shaharlarini yana vayron qiladilar. Bu mag"œlubiyatdan so"œng ossur qo"œshinlari g"œarbga chekinadilar. Mil. avv. 605-yilda misr-ossur qo"œshinlari bilan Midiya-Bobil qo"œshinlari o"œrtasida Karxemish yonida bo"œlgan jangda ossur-misr qo"œshinlari tor-mor etilib, shu bilan Ossuriya davlati ham barham topadi. Bu janglardan so"œng shimoliy Mesopotamiyada Ossuriya yerlari Midiya ixtiyoriga o"œtadi. Kiaksar Bobil bilan do"œstlikni mustahkamlash uchun qizini Bobil podshosi Nabopalasarning o"œg"œli Navuxodonosor II ga nikohlab beradi. Ikki davlat o"œrtasida yaqin do"œstlik hukm suradi. Kiaksar janubda Persuani, sharqda Parfiyani, g"œarbda esa Kichik Osiyoning Galis daryosigacha bo"œlgan yerlarni Midiyaga qo"œshib oladi. Mil. avv. 590-585-yillar orasida Lidiya-Midiya urushi sodir bo"œladi. Rivoyatga ko"œra mil. avv. 585-yil 28-may kuni quyosh tutilishi oqibatida urush to"œxtab, tinchlikka asoslangan sulh shartnomasi tuziladi. O"œrtadagi gina-kudratga chek qo"œyish maqsadida Midiya shahzodasi Astiag Lidiya shohi Alittaning qiziga uylanadi. Mil. avv. 585-yili Kiaksar vafot etib, Midiya taxtini uning o"œg"œli Astiag egallaydi. Astiag davrida Bobil bilan Midiya o"œrtasidagi munosabat buzilib, qonli janglar boshlanadi. Bu urushlar har ikki tomonni zaiflashtiradi. Forslar Kayxusrav boshchiligida qo"œzg"œolon ko"œtarib, mil. avv. 550-yili Astiag qo"œshinlarini tor-mor etadilar. Midiya davlati Eronga qo"œshib olinadi va barham topadi. 
MINA - Qadimgi Misrda hosildorlik va chorvachilik xudosi, odamlarning tug"œuilishi va chorvaning ko"œpayishining homiysi. Cho"œl hokimi va Qizil dengizga boradigan karvon yo"œlining himoyachisi. Bir qo"œli yuqorida, bir qo"œli esa qamchi ushlab turgan odam qiyofasida tasvirlangan. Misrliklar Minaning yog"œochdan ishlangan buyumiga sig"œinganlar.   
MINO — Mesopatamiyadagi og"œirlik o"œlchovi. 550 gr kumushga barobar bo"œlgan.
MITRA - Zardushtiylikning eng muqqadas sanalgan ilohalaridan. Mitragа quyosh va yorug"œlik, pоkizаlik vа hаqiqаt хudоsi, dehqonlar va chorvadorlar himoyachisi, hosil, ma"œmurchilik va to"œkin-sochinlikni ta"œminlovchi sifаtidа e"œtiqоd qilingаn. Ahuramazda bilan odamlar o"œrtasidagi asosiy vositachi, jangovar yigit siymosida tasvirlangan. Anxramaynuga qarshi chaqmoqlari bilan kurashgan, kamalakka Mitraning kamoni, o"œq otuvchi yoyi deb sig"œinganlar. Qаdimdа Hindistоn, Erоndа bоsh хudоlаrdаn biri. Mil. avv. VI аsrdаn Mitragа sig"œinish Kichik Оsiyo hаmdа Frоt vа Dаjlа dаryolаri оrаlig"œidа tаrqаldi. Keyinrоq Mitragа sig"œinilаdigаn аlоhidа din - mitrаizm pаydо bo"œldi. Bu din ellinlаr оrаsidа, milodiy I аsrdаn bоshlаb Rimdа, II аsrdаn butun Rim imperiyasidа mаshhur edi.
MITANNI DAVLATI (Mittaniya podsholigi) — Mesopotamiyaning shimoli-g"œarbida jaylashgan (hozirgi Suriya hududida) qadimgi davlatlardan biri.  Dajla va Frot daryolari Mitanni yerlaridan boshlanadi. Mil. avv. XII asr oxiri - XVI asr boshlarida bu o"œlkada Mitanni davlati tashkil topdi. Mamlakat aholisining asosiy qismini hurritlar tashkil etganlar. Mil. avv. XVI-XV asrlarda Mitanni davlati kuchayadi.  Mitanni Kichik Osiyo, Finikiya, Suriya va Palastinga o"œz ta"œsirini o"œtkazgan. Mil. avv. XV asrda Mitanni goh Misr, goh Xett, goh Bobil, goh Ossuriya bilan urushlar olib boradi. XV asrda Xett davlati kuchayib, Mitanni ustiga qo"œshin tortadi. Jangda Mitanni podshosi Tushratti qo"œshinlari yengiladi. Shu vaqtda podsho saroyida fitna uyushtirilib, Tushratti o"œldiriladi. Ossuriya Alshi davlatlari ittifoqini tuzib, ittifoqchilar Mitanni qo"œshinlariga zarba beradilar. Xett podshosi Tushrattining o"œg"œli Shattivasni taxtga o"œtqiqzib, unga o"œz qizini nikohlab beradi. Oqibatda Mitanni Xett davlatiga qaram bo"œlib qoladi. Mitanni Xettlar yordamiga tayanib Ossuriyani o"œziga qaram qilib olmoqchi bo"œladi. Ammo ossur qo"œshinlari yana g"œolib chiqib, Mitanni podshosi oilasi bilan asir olinadi. Mitanni poytaxti Vashshukan ossur qo"œshinlari tomonidan vayron etiladi. Keyingi janglarda ham ossurlar g"œalaba qozonib, mamlakatni vayron etadilar. 15 mingdan ortiq kishi asir olinadi. Mil. avv. XIII asrda Mitanni davlati parchalanib mayda davlatchalarga bo"œlinib ketadi. U Ossuriya davlatining ta"œsiriga tushib, o"œz mustaqilligini yo"œqotadi.       
MIXXAT — Qadimda Old Osiyoda qo"œllangan, mix yoki ponachalarga o"œxshash chiziqcha (belgi)larni loy taxtachalarga o"œyib tushurishdan iborat ideografik yozuv turi. Ushbu yozuv  mil. avv. 3 mingyillik boshlarida shumerlar tomonidan yaratilgan. Bunda ayrim buyumlar va umumiy tushunchalarning nomi rasmlar bilan ifodalangan, masalan, oyoq tasviri "œyurish", "œturish", "œolib ketish", ma"œnolarini anglatadi. Bunday belgilar miqdori 1000 tagacha yetgan. Shumer mixxati dastlab yuqoridan pastga, keyinchalik gorizontal holda - chapdan o"œngga qarab yozilgan. Mil. avv. 3 mingyillikning o"œrtalarida mixxatning so"œz - bo"œginli shakli paydo bo"œlgan, belgilar miqdori 600 tagacha qisqartirilib, rasm - belgilar soddalashtirilgan. Ayni shu davrda shumer mixxati akkadliklar (bobilliklar va ossuriyaliklar) tomonidan o"œzlashtirilib, somiy tillarga moslashtirilgan, belgilar soni 300 taga tushirilgan. Akkadliklar ishlab chiqqan mixxat keyinchalik, mil. avv. 2-1 mingyilliklar davrida bir qancha qo"œshni xalqlar tillari (xett, elam, urart, qadimgi fors va b.)ga moslashtirilgan holda qo"œllana boshlagan. Bu davrda mixxatlar harf-tovush-bo"œgin yozuvlariga ancha yaqinlashib, shunday yozuvlarning kelib chiqishiga asos bo"œlgan. Mil. avv. 1 mingyillik oxirlarida mixxatlar o"œrnini oromiy yozuvi egallagan. Mixxatda bitilgan juda ko"œp yodgorliklar - tarixiy yozuvlar, turli rasmiy hujjatlar, og"œzaki ijod namunalari, lug"œatlar, ilmiy asarlar, diniy matnlar saqlanib qolgan. Turli xalqlarga mansub mixxatlarni o"œrganish, deshifrovkalash 19 asrdan, aniqrog"œi, 1802-yildan boshlanib, 20 asrning o"œrtalarigacha davom etgan. Nemis, fransuz, ingliz, chex, rus olimlari mixxatlarni  deshifrovkalashda faol ishtirok etib, bu sohada ko"œplab ilmiy tadqiqotlar olib borganlar. 
MOT — Suriya va Finikiya diniy e"œtiqodida o"œlim xudosi.
MUMIYOLASH — murda yoki uning ayrim a"œzolari va to"œqimalarini chiritmaydigan qilib uzoq saqlash usuli. Buning uchun jasadga chirituvchi mikroblarni o"œldiradigan maxsus antiseptic moddalar shimdiriladi. Jasadga maxsus ishlov berilganidan keyin ko"œpdan-ko"œp matolar bilan o"œrashgan, qimmatbaho taqinchoqlar bilan bezashgan. Matolar qati orasiga omad keltiruvchi tumorlar qo"œyilgan. Shu taxlit ishlov berilgan inson mayyiti mumiyo deyilgan. Odatda mumyolash qariyb 70 kun davom etgan. Bu qadimdan ma"œlum, dastlab Misrda qo"œllanilgan; ular balzamlash vositalariga xushbo"œy modda — balsam qo"œshib ishlatganlar. Ilgari murdaning boshi, ko"œkrak, qorin bo"œshliqlarini turli tuz eritmalari bilan to"œldirganlar. 
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 20 Iyun 2008, 23:31:46
NAQSHI RUSTAM - Shеrоz (Erоn)dan 50 km, qadimgi Istahr shahri (Taхti Jamshid) yaqinida jоylashgan Husaynko"œh qоyalaridagi ahоmoniylar sulоlasi pоdshоhlarining maqbaralari hamda kitоbalari. Naqshi Rustam Erоn sarkardasi - sоsоniylardan Yazdigard III armiyasi bоsh qo"œmоndоni Rustam (636-yilda arablar bilan bo"œlgan jangda halоk bo"œlgan) nоmiga qo"œyilgan. Naqshi Rustam Dоrо I, Artaksеrks I va Dоrо II larning Ko"œhi Rahmat bag"œriga kovlab jоylashtirilgan maqbaralaridan ibоrat. Dоrо I maqbarasi to"œrtburchak shaklida, zardushtiylik an"œanasi asоsida yaratilgan bo"œlib, eng qadimgi yodgоrlikdir (Dоrо qabri kitоbalari). Maqbaradan pastda, chap tоmоnidagi rеl"œеfda sоsоniylar pоdshоsi Shоpurning Rim impеratоri Valеrian ustidan g"œalabasi (mil. 260-yil) va Valеrianning оt minib turgan Shоpur I оyog"œiga tiz cho"œkib, bоsh egib turgani tasvirlangan. Rеl"œеf оstidagi yozuvda fоrslarning Zakavkazеga yurishi ifоdalangan (mil. 262-yil). Maqbaralarning qarshisida burj - Zardusht ka"œbasi jоylashgan. Uning tоmi katta hajmdagi yassi tоsh plitalar bilan yopilib, dеvоrlarida dеraza o"œrnida оchiq jоylar qоldirilgan. Erоn, Kavkaz va O"œrta Оsiyo ahоlisi uylariga o"œхshatib qurilgan burjning dеvоrlariga pahlaviy, parfyan va yunоn yozuvlarida Sоsоniylar davlati tarkibiga kirgan mamlakatlar, bu ziyoratgоhga kеltirilgan hadyalar ro"œyхati bеrilgan. Naqshi Rustam manzaralari va kitоbalari ahamoniylar va sоsоniylar bоsib оlgan mamlakatlar va хalqlar tariхi, etnоgrafiyasi va madaniyatini o"œrganishda muhim manbadir.
NARNAR - qadimgi shumerliklarda oy xudosi. 
NAXUNT — qadimgi elamliklarda quyosh va adolat xudosi.
NEYT - qadimgi misrliklar uning muqaddas ramzi bo"œlgan o"œq-yoyga topinganlar.
NIL - Qadimgi Misrda Nil daryosining xudosi, u ajdaho soqchilik qilayotgan g"œorda humlardan suv quyadi. Qancha suv quyish uning irodasiga bog"œliq. Yunon afsonalariga ko"œra, Misrning ilk podsholaridan biri hisoblanadi va sug"œorish tizimining bunyodkoridir.
NОM — Qаdimgi Misrdаgi dаstlаbki kichik dаvlаtlаrning yunоnlаr tomonidan nomlanishi.
NОMАRХ — yunоnchа so"œz bo"œlib, dаvlаt bоshlig"œi, hukmdоri dеgаn mа"œnоni bildiradi.
NOUS (novs) - Zardushtiylarning ostadon (ossuariy)larini saqlash uchun loy, tosh, g"œishtdan qilingan inshoot. Zardushtiylarda o"œliklarni yerga ko"œmish, suvga tashlash, o"œtda yoqish man qilingan. O"œliklarni qoyalar, qumlar ustiga tashlab, daxmalarga qo"œyib, yirtqich hayvon va qushlarga yedirganlar, suyagini ostodon yoki xum va xumchalarga solib, nousda saqlaganlar. Nouslar 1,5 m kenglikdagi uzun oxur shaklida to"œrt devor bilan o"œraglan, usti gumbaz bilan pastak qilib, to"œrt burchakli bino shaklida yopilgan. Ba"œzi hollarda nouslar odamlar yashaydigan uylarning devorlari orasida yoki hovlida joylashgan. Nouslar Xorazmda (mil. avv. I mingyillikning o"œrtalariga oid), Samarqand atrofida (milodiy XIII asrga oid) topilgan. 
NUBIYA — Misr janubidagi davlat. Nubiyaga misrliklar Nil bo"œylab oltin, qatron, fil suyagi, nodir navli yog"œochlarni ayirboshlash uchun borishgan.
NUN - Qadimgi Misrda boshi ajdaho, tanasi odam qiyofasida tasvirlangan suv xudosi.   
NUT - Qadimgi Misrda bahaybat sigir qiyofasida tasvirlangan osmon xudosi.
NYUY VA — Qadimgi Xitoy afsonalarida aytilishicha, odamni loydan yaratgan xudo.   
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 20 Iyun 2008, 23:33:59
ORIYLAR —  Hindistonning ko"œp mingyillik tarixida uni birinchi bor istilo qilgan qabilalar. "œOriy" so"œzi qadimda Eronzabon qabilalarning nomi bo"œlib, "œkelgindi", "œbegona", "œboshqa yerlik" ma"œnolarini bildirib, keyinchalik "œxo"œjayin", "œaslzoda" ma"œnosini anglatgan. Qadimgi hind manbalarida oriylarning muqaddas yurti Ar"œyavarta haqida zikr qilinadi. Eroniy va hind-oriy qabilalari ajdodlarining keng urug"œchilik aloqalari yoki birligi, ular tilining yaqinligi, grammatik va asosiy lug"œat boyligi umumiy bo"œlganligi, diniy tushunchalarning bir ekanligi, shuningdek urf-odatlari, olovga topinishning o"œxshashligi diqqatga sazovor. Qadimgi hindlar va eroniylar birga yashab, hind-oriy umumiyligi tashkil etganlar. Ularning ajdodlari avvalo Markaziy Osiyo va unga qo"œshni bo"œlgan o"œlkalarda yashaganlar degan fikr mavjud. Bu hududda yashaganlarning bir guruhi Hindistonga, boshqasi esa G"œarbiy Osiyoga borganlar. Bu jarayon  mil. avv. II mingyillikning o"œrtalarida ro"œy bergan. Ba"œzi olimlar oriylarni Hindistonga ikki yo"œl orqali, ya"œni Kavkaz va Markaziy Osiyo orqali o"œtishi mumkinligini taxmin qiladilar. Bu jarayon bir necha yuz yillar mobaynida ro"œy bergan. O"œsh davrda mahalliy qabilalar bilan harbiy to"œqnashuvlar, oriy qabilalarning ichida ham o"œzaro nizolar bo"œlib turgan. Hind-oriylarning Hindistonda mahalliy aholisi bilan assimilyatsiya jarayoni va Oriylarning Sharqqa harakati tezroq kechgan. Oriylar mahalliy qabilalarning ijtimoiy, siyosiy tizimiga ma"œlum darajada o"œzgartirishlar kiritgan, o"œz navbatida, hindlarning diniy tushunchalari ham hind-oriylarga o"œz ta"œsirini ko"œrsatgan. Asta-sekin hind-oriy va mahalliy qabila yutuqlarini mujassamlashtirgan, Shimol va Sharqiy Hindistonning anchagina aholisi uchun umumiy bo"œlib qolgan yangi madaniyat vujudga kelgan. Sharqiy Yevropa va Uralda yashagan ko"œchmanchi qabilalar. Mil. avv. 1500-yillarda Hindiston hududiga bostirib kiradi. Ularning hujumidan so"œng Moxenjodaro va Xarappa tomomila vayronaga aylanadi, shundan so"œng ushbu sivilizatsiyalar qaytib o"œzini tiklolmaydi.
OROMIY YOZUVI - G"œarbiy som yozuvlaridan biri; oromiylar mil. avv. I mingyillikning boshlarida finikiy yozuvi asosida shakllantirgan kansonant yozuv. Oromiylar finikiy yozuvining alifbo tarkibini o"œzgartirmagan holda (oromiy alifbosi ham faqat undoshlarni ifodalovchi 22 harfdan iborat bo"œlgan), unga ayrim o"œzgarishlar kiritganlar: harflarni tashkil etuvchi unsurlar sonini kamaytirish yoki unsurlar shaklini o"œzgartirish orqali juda ko"œp harflarning shakllarini soddalashtirganlar va yozuvni tez yozishga moslashtirganlar. Oromiy yozuvida sozlar asosan ajratib yozilgan: dastlabki so"œzlarni ajratuvchi belgilar - bir vertikal chiziq yoki nuqta qo"œllangan, keyinchalik esa so"œzlar o"œrtasida bo"œsh joy qoldirish bilan so"œzlar o"œzaro ajratilgan. Oromiy yozuvida harflar alohida -alohida, ligaturasiz (2 harfni bir harf shakliga keltirmasdan) yozilgan; o"œziga xos xususiyatlaridan biri d va r harflarining farqlanmasligidir. Oromiy yozuvi va oromiy tili mil. avv. VI-IV asrlarda yangi ossur va qadimgi fors davrlarida butun G"œarbiy Osiyoda, hatto Misr, Kichik Osiyo va Hindistonda devonxonalarning rasmiy yozuvi va tiliga - xalqaro aloqa vositasiga aylangan. Oromiy yozuvi nafaqat monumental  toshbitiklarda, balki sopol buyumlarda (sopol parchalarida) va papiruslarda saqlanib qolgan. Bu yozuv g"œarbiy som yozuvlarining mil. avv. III-II asrlardagi ko"œplab oromiy variantlarining, suryoniy, kvadrat shaklli yahuduy, arab, pahlaviy, sug"œd, uyg"œur, mo"œgul yozuvlarining kelib chiqishiga asos bo"œlgan. Oromiy yozuvidagi eng qadimgi yozma yodgorliklar mil. avv. IX-VIII asrlarga mansub.     
OROMIYLAR (arameylar) - Arabiston yarim orolidan chiqqan ko"œchmanchi somiy qabilalar. Mil. avv. XIV-XI asrlarda G"œarbiy Osiyo bo"œylab tarqalganlar. Ilk bor mil. avv. III mingyillik o"œrtalariga oid manbalarda qayd etilgan. Oromiy tili  milodning boshlarida G"œarbiy Osiyoning asosiy og"œzaki nutqiga aylangan. Oromiylarning avlodlari - hozirgi ossuriylar (oysorlar). 
OSIRIS — Qadimgi Misrda yer osti saltanati xudosi hisoblangan. Rivoyatda aytilishicha, Osiris Misrning ilk podsholaridan biri bo"œlib, u o"œz xalqini  dehqonchilikka o"œrgatadi.
OSMON O"œG"œILLARI — Chjou podsholigi hukmdorlari o"œzlarini shu nom bilan atashgan.
OSSUARIY (оstаdоn lоtincha os - suyak) - Zаrdushtiylik dinigа mаnsub xаlqlаrdа mаrhumning suyagi sоlingаn sоpоl, tоsh yoki gаnch idish, suyakdоn. Zаrdushtiylаrdа o"œlikni yеrgа dаfn etish mаn etilgаn. Bundа ulаr «Оnа yеr muqаddаs, u bаrchа jоnzоtning bоquvchisi, tuprоqning tаrkibini buzmаslik kеrаk», dеgаn аqidаgа riоya qilishgаn. O"œrtа Оsiyo xаlqlаridа ossuariygа sоlib ko"œmish оdаti mil. avv. I mingyillikning 1-yarmidа shаkllаnib, milodning VIII аsrgаchа (islоmiy dаfn rusumlаri qаbul qilingunchа) dаvоm etgаn. Xоrаzmdаn tоpilgаn qаdimgi ossuariy hаykаllаr shаklidа bo"œlib, o"œliklаrni ilоhiylаshtirishni ifоdаlаgаn.
OSSURIYA — Mesopotamiyaning shimolida joylashgan mamlakat. Dastlabki Ossuriya davlati Dajla daryosining yuqori oqimi, Quyi va Yuqori Zab daryolari havzasidagi joylarni egallagan edi. Arxeolog olimlar Zab daryolari bo"œylaridan 70-80 ming yil muqaddam yashagan qadimgi odamlarning makonlarini topganlar. Ossuriyaning eng qadimgi aholisi xurrit, subariy, semit va boshqa qabilalarning aralashuvidan ossur xalqi kelib chiqqan. Ossur tili davlat tili bo"œlgan. Mil. avv. I-IV mingyilliklarda Ossuriyada dehqonchilik, chorvachilik, hunarmandchilik va savdo-sotiq rivojlanadi. Odamlar orasida mulkiy tabaqalanish kuchayadi. Mil. avv. III mingyillikning ikkinchi yarmida esa Ossuriyada dastlabki davlat tashkil topadi. Bu qadimgi Ashshur shahar-davlati bo"œlib, Ossuriya ham ana shu nomdan kelib chiqqan. Ilk Ossur podsholigi davri mil. avv. XXII-XVI asrlarni o"œz ichiga oladi. Ossuriya davlati tepasida podsho turib, mamlakatni a"œyonlar va oqsoqollar kengashiga suyanib, boshqargan. Podsholik otadan bolaga, aka-ukalarga meros bo"œlib o"œtgan. Ossuriya dastlab ancha kichik bo"œlib, Akkad va Urning 3-sulolasi podsholariga itoat etgan. Mil. avv. XX-XVIII asrlarda Ossuriya kuchayib, Ossur podsholari Fors qo"œltig"œi, Kichik Osiyo va O"œrtayer dengizi sohilidagi boy mamlakatlar ustiga qo"œshin tortib borganlar. Ular Kichik Osiyoning Qizilirmoq daryosi havzasigacha ossur manzilgohlarini qurganlar. Hammurapi davrida Ossuriya kuchsizlanib, dastlab Bobil podsholigiga, mil. avv. XVI-XV asrlarda esa Mitanni davlatiga qaram bo"œlib qolgan. Mitanni podshosi Shaushshatar Ossur qo"œshinlarini tor-mor etib, podsho saroyining oltin va kumushdan yasalgan darvozasini o"œz yurtiga olib ketgan. Darvoza 100 yildan so"œng yana Ossuriyaga olib kelingan. Mil. avv. XVI asr oxiri - XV asr boshlaridan boshlab Ossuriya kuchaya borib, Bobil va Mitanni asoratidan ozod bo"œlib oladi. Ossuriya Misr bilan ittifoq tuzib Mitanniga qarshi kurash boshlaydi. Ossuriya podsholigi Salamansar I davrida kuchayib, Mitanni davlatini bosib oladi. Mil. avv. XIII asrda Ossur qo"œshinlari Bobil va Elam ustiga bir necha bor talonchilik urushlarini uyushtiradilar. Tiglatpalasar I hukmronligi davrida Ossuriya podsholigi kuchayib shimolda Qora dengiz, g"œarbda esa O"œrtayer dengizi sohilidagi boy mamlakatlar ustiga qo"œshin tortib, ularni o"œz ta"œsiriga olgan. Mil. avv. XI asr boshlarida g"œarb tomondan bostirib kelgan arameylarning zarbalari natijasida ossur shahar va qishloqlari vayron etiladi va Ossuriya arameylarga qaram bo"œlib qoladi. Mil. avv. X asr oxirlariga kelib arameylar davlati kuchsizlanib, tushkunlikka uchraydi. Bu vaziyatdan foydalanib ossurlar o"œzlarini o"œnglab oladilar va Yangi Ossur podsholigiga asos soladilar. Salamansar III davrida Ossur qo"œshinlari O"œrtayer dengizining sharqiy sohilidagi mamlakatlar, Bobil va Urartu bilan tinimsiz urush olib borganlar. Mil. avv. XIII asr boshlarida Urartu kuchayib Ossur qo"œshinlariga bir necha bor zarbalar bergan. Joylarda ossurlarga qarshi qo"œzg"œolonlar boshlangan. Ossuriya bosib olgan yerlarini qo"œldan boy bergan. Mil. avv. XIII asr o"œrtalariga kelib Tiglatpalasar III, Salamansar V, Sargon II, Ashshurbanipal va boshqalar davrida  Ossuriya yana kuchayadi. Bu davrda ossur podshlari Misr, Palastin, Suriya, Finikiya, Bobil, Elam, Urartu davlati bilan qonli urushlar olib boradilar. Bu vaqtda Ossuriya Sharqdagi eng qudratli davlatga aylanadi. Mil. avv. VII asrning ikkinchi yarmidan boshlab Ossuriya zaiflasha boshlaydi. Xuddi shu davrda Yangi Bobil podsholigi bilan Midiya harbiy ittifoq tuzib, Ossuriyaga ikki tomondan hujum boshlaydilar. Mil. avv. 612-yilda Ossuriya poytaxti Ashshur ittifoqchilar tomondan ishg"œol qilinadi. Ossur qo"œshinlari Xarran va Karxameshga chekinadilar. Misr fir"œavni ossurlar bilan ittifoq tuzib, raqiblariga qarshi shaylanadilar. Mil. avv. 605-yilda Misr-Ossur qo"œshinlari bilan Midiya-Bobil qo"œshinlari o"œrtasida Karxemish yonida bo"œlgan jangda ossur-misr qo"œshinlari tor-mor etilib, shu bilan Ossuriya davlati ham barham topadi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 20 Iyun 2008, 23:35:39
PALASTIN (qаd. yahudiychа pelishtim — "œfilistimliklаr" so`zidаn оlingаn) — Sinay yarimorolining shimolidagi qadimgi davlat. O`rtа dengizning shаrqiy sоhilidа jоylаshgаn. Mil. аvv. V-IV mingyillikdа Palastingа sоmiy qаbilаlаri kirib  kelgаn. Mil. аvv. III-II mingyillikdа Palastindа xаnааneylаrning ilk shаhаr-dаvlаtlаri pаydо bo`lgаn (mil. аvv. II mingyillikdа Palastin vа Finikiya hududi Xаnааn deb аtаlgаn). Mil. аvv. XVI-XIII аsrlаrdа Palastin Misr tаsаrrufidа bo`lgаn. Mil. аvv. XIII аsr оxiridа Palastindа filistimliklаrning hukmrоnligi o`rnаtilgаn. O`shа pаytdаyoq mаmlаkаtning аksаriyat qismi mil. аvv. XI аsrdа tаshkil bo`lgаn Isrоil-yahudiy pоdshоligi hududidа  istiqоmаt  qiluvchi qаbilаlаr tоmоnidаn zаbt etilgаn. Dоvud vа Sulаymоn pоdshоlаr dаvridа Isrоil  qudrаti  аvjigа chiqqаn. Tаxminan 935-yildа bu dаvlаt  ikkitа pоdshоlik - Isrоil vа Iudeya (Yahudiya)gа bo`lingаn. Mil. аvv. VIII аsr оxiridа Palastinning shimoliy hududi - Isrоil pоdshоligi Оssuriya tоmоnidаn bоsib оlingаn. Jаnubiy Palastin (Iudeya pоdshоligi)ni mil. аvv. VI аsrdа bоbilliklаr, so`ngrа аhamoniylаr, mil. аvv. IV аsrdа mаkedоniyalik Аleksаndr o`zlаrigа bo`ysundirgаnlаr. Mil. аvv. III-II аsrlаrdа Palastin Ptоlemeylаr (Misr) bilan Sаlаvkiylаr o`rtаsidа tаlаsh bo`lgаn. Palastin milodiy I аsrdа (63-yil) rimliklаr tоmоnidаn bоsib оlingаn.  Lekin fаqаt Iudeya urushlаri (66-73-yillаr) vа Bаr Kоxbа qo`zg`оlоni (132-135-yil) bоstirilgаnidаn so`ngginа Palastin Rim  imperiyasining vilоyatigа аylаngаn. Milodiy I аsrdа Palastindа xristiаn dini pаydо bo`lgаn. 395-yildа Palastin Vizаntiya ixtiyorigа  o`tgаn.
PALERMO TOSHI - Qadimgi Misr yilnоmаlаri o"œyib bitilgаn diоrit plitа pаrchаsi (43,5x25 sm). Qadimgi fir"œаvnlаr sulоlаsigаchа bo"œlgаn vаqtdаn bоshlаb (mil. avv. IV mingyillik охiri) bir qаnchа  аsrlаrni  qаmrаb   оlgаn.  Mаtn 5-sulоlа dаvridа (mil. avv. XXV аsr) tushirilgаn. 1877-yildаn Pаlеrmо (nоmi shundаn) muzеyidа sаqlаnаdi. Palermo toshi Qadimgi Misr хrоnоlоgiyasi bo"œyichа o"œtа muhim mаnbа bo"œlib, fir"œаvnlаrning iqtisоdiy, harbiy vа diniy siyosаti yuzаsidаn qimmаtli mа"œlumоtlаrni qаmrаb оlgаn.
PAPIRUS — trоpik yеrlаrdа o"œsаdigаn qаmishsimоn o"œsimlikdаn yasаlgаn yupqа qоg"œоz. Qadimgi Misr aholisi va boshqa bir qancha xalqlar yozuvni shunga yozganlar.
PАRFIYA PОDSHОLIGI - mil. avv. 250-yildа Kаspiy dengizining jаnubiy vа jаnubi-shаrqiy tоmоnidа vujudgа kelgаn qadimgi dаvlаt. Mil. avv. I asr o"œrtаlаridа Mesоpоtаmiyadаn Hindistоngаchа bo"œlgаn hududni o"œzigа bo"œysundirgаn. Parfiya podsholigi milodiy III asrning 20-yillаrigаchа mаvjud bo"œlgаn. Mil. avv. 250-yilda sаklаrning ko"œchmаnchi pаrnlаr  (dаxlаr) qаbilаsi Аrshаk (аrshаkiylаr sulоlаsi аsоschisi) bоshchiligidа Sаlаvkiylаr dаvlаtidаn аjrаb chiqqаn Pаrfiyonа yoki Parfiya  sаtrаpiyasigа bоstirib  kirgаnlаr vа Parfiyani, so"œngrа qo"œshni Girkаniya vilоyatini ishg"œоl etgаnlаr. Sаlаvk II o"œz hоkimiyatini qаytа tiklаsh mаqsаdidа оlib bоrgаn bir nechа muvаffаqiyatsiz urinishlаr (mil. аvv. 230-227-yillar)dаn so"œng Parfiyadа аrshаkiylаr hukmrоnligini tаn оlishgа mаjbur bo"œlgаn. 209-yilda Parfiyani sаlаvkiylаr pоdshоhi Аntiоx III bоsib оlgаn. Birоq Sаlаvkiylаr dаvlаtining zаiflаshgаnidаn fоydаlаnib Parfiya tezdа o"œz mustаqilligini tiklаgаn. Pаrnlаr mаhаlliy  pаrfyanlаr (pаrfiyaliklаr) bilan аrаlаshib ulаrning mаdаniyati, tili vа mаhаlliy diniy e"œtiqоdlаrini qаbul qilishgаn. Mil. avv. tаxm. 171-138/137-yillаrdа Parfiya pоdshоhi Mitridаt I sаlаvkiylаrning shаrqiy sаtrаpiyalаri vа Yunоn-Bаqtriya pоdshоligining bir qismini (mil. аv. tаxm. 136-yilda) bоsib оlgаn. Mil. avv. I asr bоshidа Parfiyaning qudrаti yanаdа оrtib, Rim imperiyasining xаvfli rаqibigа аylаngаn. Mil. avv.  53-yilda Parfiya Rim bilan to"œqnаshib, Kаrri jаngidа Krаss qo"œmоndоnligi оstidаgi Rim qo"œshinini butkul tоr-mоr etgаn. Mil. avv. 40-yildа Parfiya Kichik Оsiyoning deyarli butun hududini, Suriya vа Fаlаstinni zаbt etgаn. Bu Rimning Sharqdаgi hukmrоnligigа tаhdid sоlmоqdа edi. Mil. avv. 39-37-yillаrdа rimliklаr bu  vilоyatlаr ustidаn o"œz hukmrоnliklаrini tiklаshgаn. Tez оrаdа Parfiya ichki nizоlаr vа ko"œchmаnchi аlаnlаrning hujumlаri nаtijаsidа tаnаzzulgа uchrаy bоshlаgаn. Bundаn fоydаlаngаn rimliklаr Parfiyaning g"œаrbiy vilоyatlаrini qаttiq tаlоn-tоrоj qilgаn. Pаrfiyaliklаr vаqt-vаqti bilan rimliklаr ustidаn g"œаlаbа qоzоnib turgаn bo"œlsаlаr-dа, dаvlаtni siyosiy tushkunlikdаn qutqаrib qоlоlmаgаnlаr. Mаrg"œiyonа, Sаkаstоn, Girkаniya, Elimаidа, Fоrs, Xаrаkenа, Xаtrа аmаldа mustаqil edilаr. Tаshqi vа ichki nizоlаr mаmlаkаtni hоldаn tоydirgаn. 224-yilda vаssаl Fоrs (Persidа) vilоyati hоkimi Аrdаshir (Аrdаshir I) hаl qiluvchi jаngdа Аrtаbоn V ni Оrmizdаgоn tekisligidа mаg"œlub etib Parfiya podsholigini tugаtgаn; Parfiya аsоschisi Аrdаshir I bo"œlgаn. Sоsоniylаr dаvlаtigа qo"œshib yubоrilgаn.
PAROPAMIS — Kvint Kursiy Ruf asarlarida Hindikush tog"œining atalishi.     
PAYG"œAMBAR (savobli ishlar xabarchisi) - Zardushtiylik dining asoschisi Spitama Zardushtning  40 yoshida qabul qilib olgan faxriy nomi. 
PINKER — Qadimgi elamliklarda xudolar onasi.
PIRAMIDA — Qаdimgi va O"œrta pоdshоlik dаvridа Misr fir"œаvnlаri vа аyonlаri o"œzlаri uchun tоshdаn qurdirgаn ulkаn sаg"œаnа. Piramidalar misrlik fir"œаvn vа аmаldоrlаrning kuch-qudrаti hisоblаngаn. Piramidalar аsоsi uch, to"œrt vа ko"œpburchаkli gеоmеtrik shаkldа bo"œlib, аsоsi kеng, yuqоri tоmоni tоrаyib bоrgаn. 
PODSHO TIRSAGI — Qadimgi Misrda qo"œllar uzunligi turlicha bo"œlgani uchun shunday etalon joriy etilgan bo"œlib, u 52,5 santimetrga teng bo"œlgan."Podsho tirsagi" butun mamlakat uchun standartga aylangan.
PONT EVKSIN DENGIZI — Qora dengizning qadimiy nomi.
PTAX — Qadimgi Misr podsholigining poytaxti Memfis shahrining xudosi. Rivoyatlarga qaraganda u olamni yaratayotganida har bir narsaning nomini odamga o"œrnatgan, xudo shunchalik qudratliki, uni asl qiyofasida ko"œrishning iloji yo"œq.     
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 20 Iyun 2008, 23:38:34
QАDIMGI PОDSHОLIK DАVRI - Qadimgi Misrda mil. avv. 2800-2250-yillarni o"œz ichiga olgan podsholik davri. Bu davrda davlat poytaxti Memfis shahri bo"œlib, 3-6-sulola vakillari hukmronlik qilganlar. Qadimgi podsholik davrining asosiy xususiyati davlatni markazlashtirishga harakat qilinishi, yangi yerlarni kengaytirib, sug"œorish inshootlarini qurishga katta ahamiyat berilishi, misni, toshni qayta ishlash taraqqiy etib, kulolchilikni rivojlanishi, qishloq хo"œjaligi, hunаrmаndchilik, sаvdо rivоjlаnishdа dаvоm etishi, ehromlar qurilishi bo"œlgan. Bu davrda Misrda xususiy yеr egаligi pаydо bo"œlgаn. Оliy mаnsаbdоr - tshаti (vаzir) bоsh bo"œlgаn dаvlаt аppаrаti mustаhkаmlаngаn. Fir"œаvnlаr, shuningdеk, bоsh kоhin hаm bo"œlib, bаrchа yеr vа fuqаrоlаrning egаsi hisоblаngаn. Jаmоа а"œzоlаri vа qismаn kеlgindilаr (аsоsаn, Kush аhоlisi)dаn tuzilgаn muntаzаm qo"œshin bаrpо qilingаn. Ilоhiylаshtirilgаn fir"œаvnlаrning mutlаq hоkimiyati g"œоyasi mаhоbаtli mаqbаrаlаr - ehrоmlаr qurilishidа mujаssаmlаntirilgаn. Bu аyniqsа III-IV sulоlаlаr dаvridа (Snоfru, Хеоps, Хеfrеn, Mikеrin ehrоmlаri) аvj оlgаn. Ulаrni bunyod etishdа qul vа dеhqоnlаr mеhnаtidаn kеng fоydаlаnilgаn. Mil. аvv. 23-22 аsrlаrdа Misr o"œzаrо nizоdа bo"œlgаn bir qаnchа nоmlаr vа mаydа dаvlаtlаrgа bo"œlinib kеtgаn. Tахminan 2050-yilda Mеntuхоtеp I dаvridа mаmlаkаt Fivа shahri gеgеmоnligi оstidа qаytа birlаshgаn. Bu shаhаr Misrning pоytахtigа аylаngаn. Qadimgi podsholik davrida hukmronlik wilgan fir"œavnlar: 3-sulоlа: Jоsеr, Sехеmхеt, Nеfеrkа. 4-sulоlа (mil. аvv. 28-26 аsr o"œrtаlаri): Snоfru, Хеоps (Хufu), Хаfrа (Хеfrеn), Mikеrin (Mеnkаurа), Shеbsеskаf. 5-sulоlа (mil. аvv. 26-25 аsrlаr): Usеrkаf, Nеfеrirkаrа, Nеusеrrа, Isеsi, Unа. 6-sulоlа: (mil. аvv. 25-23 аsr o"œrtаlаri): Tеti I, Piоpi I, Mеrеnrа I, Piоpi II, Mеrеnrа II. 7, 8, 9-sulоlаlаr (mil. аvv. 23-22 аsr o"œrtаlаri). 10-sulоlа (mil. аvv. 22-21 аsr o"œrtаlаri). 11-sulоlа: Аntеf I Sехеrtаui, Mеntuхоtеp III Nеbхеpеtrа.
QIZILQOSHLILAR QO"œZG"œOLONI — Xan saltanatiga qarshi 18-25-yillarda ko"œtarilgan qo"œzg"œolon. Qo"œzg"œolonga Xitoyda milodiy I asr boshlarida qurg"œoqchilik va chigirtka bosishi natijasida hosilsizlik sodir bo"œlishi, mamlakatda qimmatchilik, ochlikning boshlanishi sabab bo"œlgan. Ommaviy harakatlar 18-yilda Shandun shahrida boshlanib, unga Fan Chun rahbarlik qilgan. Qo"œzg"œolon rahbarlari o"œz odamlarini podsho askarlaridan ajratish uchun qoshlarini qizil rangga bo"œyatganlar. Shu tufayli bu qo"œzg"œolon "œQizilqoshlilar" qo"œzg"œoloni nomini olgan. 22-yilda Xan saltanati hukmdori Van Man qo"œzg"œolonchilar ustiga yuz ming kishilik qo"œshin yuborgan. Hal qiluvchi jangda qo"œzg"œolonchilar podsho qo"œshinlarini tor-mor etib, Xuanxe daryosining o"œrta oqimidagi yerlarni ishg"œol qilganlar. Shu vaqtda mamlakat janubida ham qo"œzg"œolon boshlangan. Ular o"œzlarini "œyashil o"œrmon qo"œshinlari" deb ataganlar. 23-yili Van Man qo"œshinlari bilan qo"œzg"œolonchilar o"œrtasida shiddatli jang bo"œlib, podsho qo"œshinlari yana tor-mor etilgan. Qo"œzg"œolonchilar Chanan shahrini ishg"œol qilganlar. Van Man o"œldirilgan. 24-yilda qo"œzg"œolon rahbarlaridan biri Lyu Syuan o"œzini podsho deb e"œlon qilib, Chanan shahrini egallagan. 25-yilda "œqizil qoshlilar" Chananga yurib, Lyu Syuan qo"œshinlarini tor-mor etganlar, Lyu Syuan o"œzini-o"œzi o"œldirgan. Shu yili (25-yil) "œyashil o"œrmon qo"œshini" Lyu Syu boshchiligida Chananga qarab yo"œl olganlar. Qizil qoshlilar esa Chananni bo"œshatib Shandunga chekinganlar. Yo"œlda ikki qo"œshin: "œqizil qoshlilar" va "œyashil o"œrmon qo"œshinlari" to"œqnashgan va qizil qoshlilarning mag"œlubiyati bilan yakunlangan. Ularning yo"œlboshchisi Fan Chun jangda halok bo"œlgan.       
QO"œSHINLARNING TO"œRT TURI - Qadimgi Hindistonda ixtiro qilingan «shaxmat» o"œyini.
QOG"œOZ —  Xitoyda birinchi bo"œlib milodiy I asrda ixtiro qilingan mahsulot.
QORA TUPROQ — misrliklar o"œz mamlaklatini shunday atashgan. Nil dаryosining tоshqini tugаgаch, o"œsimlik cho"œkindilаri, tuprоq vа tоg"œ jinslаridаn hоsil bo"œlgаn zаrrаlаr suv bоsgаn jоylаrdа cho"œkib, qоrаmtir quyqumlаr qоldirаdi. Quyqumlаr qurib sеrhоsil qоrа tuprоqli yеr hоsil qilаdi. Shuning uchun vodiyliklar yurtga «Misr» - «Qora tuproq»  deb nom berishgan.
QORAQO"œNG"œIZ — Qadimgi Misrda qumursqalar orasida alohida hurmat-e"œtiborga sazovar bo"œlgan jonzot. Misrliklar ularni Quyoshning yordamchisi deb hisoblagan. 
QUYI MISR DАVLАTI — milоddаn аvvаlgi IV mingyillikning o"œrtаsidа Nil dаryosining shimоliy tаrmоg"œidа shаhаrchаlаr birlаshib, bаrpо etilgan davlat.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 20 Iyun 2008, 23:43:31
RA - rivoyatlarga ko"œra, tanasi odam, qarchig"œay boshli quyosh xudosi. Ra xudolar podshosi hisoblangan. U har kuni oltin qayiqchasida osmonni kezib chiqadi va g"œarbga tushadi.  Misrliklar unga atab Geliopol shahrida ibodatxona qurganlar.
ROZETTA BITIKTOSHI — 1799-yili Rozett shahri yaqinida qora bazalt tosh bitigi topilgan. Rozetta bitigtoshi mil. avv. 196-yilga oid bo"œlib, toshga uch tilda noma bitilgan. Bular yunon, iyerogliflar va Misr yozuvining tez yozuv deb atalgan qisqartma iyerogliflari edi. Bu bitiklarni 1822-yilda Jan Fransua Shampalon o"œqib chiqishga muyassar bo"œladi. Rozetta bitigtoshi Misr sivilizatsiyasini o"œrganishda muhim va ishonchli manba hisoblanadi. Hozirgi kunda u  Londondagi Britaniya muzeyida saqlanmoqda.   
SAKLAR  (shaklar) - Оsiyo dаshtlаrining chоrvаdоr аhоlisi. Gеrоdоtning yozishigа qаrаgаndа, Yevrоsiyo cho"œllаrining ko"œchmаnchilаr dunyosi shimoliy vа shаrqiy Qоrа dеngiz bo"œyi qаbilаlаridаn birining nоmi bilan skudа,  kеyinrоq skоlоtlаr dеb аtаlgаn. Yunоnlаr esа ulаrni skiflаr dеb yuritgаnlаr. Аrxеоlоgik mаtеriаllаr tаhliligа ko"œrа, mil. avv. VIII-II аsrlаrdа Xitоyning Xuаnxe dаryosidаn tо Dunаygаchа kеnglikdа yashаgаn dаsht qаbilаlаrigа tеgishli "œhаyvоn tаsvirlаri uslubi"dа ishlаngаn nоyob sаn"œаt аsаrlаri skif sаn"œаti, skif mаdаniyati nоmi bilan mаshhur. Mаnа shu dаsht аhоlisi - saklarning kundаlik turmush tаrzi, qurоl-yarоg"œ vа оt аnjоmlаrining  tipi, skiflаrgа xоs kiyim-kеchаk vа uy-ro"œzg"œоr аsbоb-uskunаlаri judа bir-birigа o"œxshаshki, bu yaqinlik skif-sаklаr etnо-mаdаniy hаyotining tub mа"œnо vа mаzmunini tаshkil etаdi. Аxоmаniy hukmdоrlаrining Behistun kitоbаlаridа Sirdаryo оrtidаgi qаbilаlаr saklar dеb аtаlgаn. Gеrоdоt, «Tаrix» аsаridа "œfоrslаr bаrchа skiflаrni sаklаr dеb аtаydilаr" dеb yozаdi. Pоdshо Dоrоning Nаqshi Rustаm yozuvidа saklar "œPаrаdrаyа", ("œTiаytаrа-dаrаyya", ya"œni dеngiz оrtidаgi saklar) dеb tilgа оlingаn. Qаdimgi tаrixdа saklar dоvrug"œining bоshlаnishi mil. avv. VIII-VII аsrlаrdа kimmеriy vа skif qаbilаlаrining Qоrа dеngiz bo"œylаri vа Оld Оsiyogа yurishi dаvridа yuz bеrdi. nisbatan ko"œp sonli bo"œlgan ko"œchmanchi chorvador xalqlardir. O"œz yerlarini boshqa qabilalar hujumidan himoya qilish uchun ular mil. avv. VI asrda harbiy-qabila ittifoqiga birlashadilar. Saklar kelib chiqishiga ko"œra uch asosiy guruhga bo"œlingan:1) Saka tigraxauda - "œuchli kigiz qalpoq kiyib yuruvchi saklar", ular Toshkent viloyati va Janubiy Qozog"œiston yerlarida yashagan; 2) Saka tiay-tara-daraya - "œdaryoning narigi tomonida yashovchi saklar", ular Orol dengizi bo"œylarida, Sirdaryoning quyi oqimida yashaganlar; 3) Saka xaumovarka-"œxaomoni ulug"œlagan saklar", ular Pomir va Farg"œonada yashagan.
SANSKRIT — Qadimiy hind tillari asosida yaratilgan yangi adabiy til. Ushbu tilda yozilgan «Mahobharata», «Ramayana» hamda  «Panchatantra» kabi hind eposlari bizga qadar yetib kelgan.
SARIQ RO"œMOLLILAR QO"œZG"œOLONI («Sariq chilvirli odamlar qo"œzg"œoloni») — Qadimgi Xitoyda mil. avv.  II asrning ikkinchi yarmida Xan saltanatiga qarshi bo"œlib o"œtgan xalq qo"œzg"œoloni. Qo"œzg"œolon 184-yilda boshlanib, unga o"œz zamonasining "œoqiy va saxiy muallim" deb nom olgan Chjan Szyao va uning ikki ukasi rahbarlik qilganlar. 184-yilda boshlangan qo"œzg"œolon 20 yil davom etgan. Qo"œzg"œolonchilar o"œz raqiblaridan ajralib turish uchun sariq ro"œmol o"œrab jangga kirganlar. Sariq rang xitoyliklarda farovon hayot ramzi ham bo"œlgan. Shu tufayli bu harakat "œSariq ro"œmollilar" qo"œzg"œoloni nomi bilan mashhur bo"œlgan. Qo"œzg"œolonchilar qo"œshini 300 ming kishidan iborat bo"œlib, 36 qismga bo"œlingan. Qo"œzg"œolonni bostirish uchun 40 mingdan ortiq hukumat qo"œshinlari yuboriladi. 184-185-yillardagi janglar natijasida qo"œzg"œolon rahbari Chjan Szyao halok bo"œlib, qo"œzg"œolonchilar yengiladi.
SARKOFAG - tobut turlaridan biri. Asosan, har xil jinsdagi tosh, marmar va yog"œochdan to"œg"œri to"œrtburchak, ba"œzan qayiqsimon qopqoqli qilib yasalgan. Sarkofagga jasad qo"œyish qadimgi Misrda fir"œavnlar sulolasi davri (mil. avv. 3 mingyillik)da keng rasm bo"œlib Suriya, Finikiya orqali Sharqqa, shuningdek Yunoniston va Rimga tarqalgan. Sarkofaglarga ko"œpincha jasad mo"œmyolab qo"œyilgan. Sarkofaglar o"œzining badiiy bezak va suratlari, shuningdek har xil qadimgi yozuvlari bilan san"œat hamda epigrafika yodgorligi sanaladi.     
SEBEK - Qadimgi Misrda muqaddas timsoh.   
SЕPАT - Qadimgi Misrda mil. avv. IV mingyillik boshlarida tashkil topgan davlatchalarning  misrliklаr tomonidan nomlanishi.
SET —  Qadimgi Misrda yovuzlik, omadsizlik, sahro va bo"œron xudosi. Qadimgi U odam tanali, eshak boshli qilib tasvirlangan. Osirisning birodari. Rivoyatda aytilishicha, Set o"œsimliklar va dehqonchilik xudosi - Osirisni o"œldirgan.
SEYSMOGRAF — Qadimgi Xitoyda zilzilani oldindan aniqlab beradigan asbob.
SFINKS, Sfinga — 1) yunon mifologiyasidagi qanoatli yarim ayol, yarim urg"œochi sher; Fiva yaqinidagi qoya ustida yashab, yo"œlovchilarga topib bo"œlmaydigan topishmoq aytib javob ololmagach, ularni yegan. Sfinks topishmog"œi ("œKim ertalab 4 oyoqlab, tushda 2 oyoqlab, kechqurun 3 oyoqlab yuradi?") ni Edip topgan (uning javobi: "œInson bolalikda 4 oyoqda, ulg"œayganda 2 oyoqlab va keksayganda 3 oyoqlab yuradi, xassa bilan"); shu javobdan so"œng Sfinks qoyadan o"œzini tashlagan; 2) Qadimgi Misrda tanasi sherniki, kallasi odamniki (ba"œzan hayvonniki) bo"œlgan afsonaviy mahluq haykali.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 20 Iyun 2008, 23:49:09
SIN - Qadimgi akkadliklarda oy xudosi.
SIN DAVLATI — Mil. avv. taxm. X asrda vujudga kelgan Qadimgi Xitoy podsholigi. Dastlab Chjou sulolasiga qaram bo"œlgan. Uning tarkibiga hozirgi Shensi viloyatining g"œarbi va shimoli-g"œarbiy qismi, Mgansuning sharqiy va Sichuanning shimoliy qismi kirgan. Chjongo davrida (mil. avv. V asrlar) Xitoyda Chjou monarxiyasidan mustaqil bo"œlgan 7 ta eng qudratli davlatlardan biri hisoblangan. Sinning kuchayishi Shan Yan islohotlari bilan bog"œliq bo"œlgan. Mil. avv. IV asr o"œrtalarida boshqa podsholiklar bilan kurash boshlangan va mil. avv. 221-yilga kelib ular bo"œysuntirilgan. Buning natijasida markazlashgan Sin imperiyasi barpo etilgan.
SIN SHIXUANDI — «Sinning birinchi hukmdori».  Qadimgi Xitoy davlatlaridan biri bo`lgan Sin davlatinining hukmdori In Chjen (mil. avv. 246-210-yillar) yagona davlat tuzgach ushbu nomni qabul qilgan.
SIN SULOLASI - Xitoydagi imperatorlar sulolasi (mil. avv. 221-207). Asoschisi Sin Shixuandi. Poytaxti - Syanyan shahri. Sin hukmronligi davrida Xitoy tarixida ilk marotaba markazlashgan davlat tuzilgan. Mamlakat hududi 36 ta okrugga taqsimlangan, ularni imperator tomonidan tayinlangan amaldorlar boshqargan. Shimol va Janubda olib borilgan tinimsiz urushlar, Buyuk Xitoy devori va ko"œplab saroylarning qurilishi soliqlarning ko"œpayishiga sabab bo"œlgan. Mil. avv. 209-yil oxiri - 208-yil boshida mamlakatda xalq qo"œzg"œoloni ko"œtarilgan. Unga Chen Shen, U Guan, Lyuban va boshqa rahbarlik qilgan. Mil. avv. 207-yil oktabrida Lyu Ban armiyasi Syanyanni egallagan, Sin sulolasi tugatilgan.
SINA — Mesopatamiyada oy xudosi.
SINUXET HAQIDAGI QISSA - Qadimgi Misr adabiyotining yorqin namunasi. Qissada aytilishicha, Senuxet Misrdagi a"œyonlarning biri bo"œlgan. U fir"œavnning qahr-g"œazabidan qo"œrqib, Osiyoga qochib ketgan. Cho"œl-biyobonda Senuxetning tashnalikdan halok bo"œlishiga sal qolgan. U bunday deb hikoya qilgan: "œNafasim tiqilib, tomog"œim qaqrab yonar edi, shunda men bu o"œlim sharbati bo"œlsa kerak", dedim. Cho"œl-biyobonda poda haydab ketayotgan ko"œchmanchilarga duch kelishi tufayligina u o"œlimdan qutulib qolgan. Osiyoda Senuxet bir qabila rahbarining xizmatiga kirgan va qo"œshin boshlig"œi qilib tayinlangan. U o"œzining harbiy yurishlari to"œg"œrisida quyidagilarni hikoya qilgan edi. "œMen qaysi bir mamlakatga bostirib bormay, o"œsha mamlakat fuqarosini yaylovlardan va suv ichib turgan quduqlaridan mahrum etganman, chorva mollarini ham, o"œsha mamlakat aholisini ham haydab olib ketganman". Senuxet boylik va izzat-ikrom ichida yashagan, lekin u agar o"œlsam, Osiyoda mening jasadimni saqlab qola olmaydilar deb qo"œrqar edi. Fir"œavndan ruxsat olgan Senuxet yana Misrga qaytib kelgan. U saroyda fir"œavnning amri bilan uni turg"œazmagunlaricha shu ahvolda yuzini yerga qo"œyib yotavergan. Senuxet uchun uy va maqbara qurishgan.     
SOPDU - qadimgi misrliklar e"œtiqodiga ko"œra, Misrning sharqiy chegaralarini himoya qiluvchi xudo. U lochin yoki boshida ikkita pati bo"œlgan uzun sochli va soqolli odam shaklida tasvirlangan. Misrliklar Sopduning "œo"œtkir" tishlariga topinishgan.
SOSONIYLAR -  Yaqin  vа  O"œrtа Shаrqdа milodiy III-VII аsrlаrdа hukmrоnlik qilgаn erоniy sulоlа; kеlib chiqishlаri Pоrsо vilоyati (Fоrs)dаn bo"œlib, Pоrsоning sosoniylar urug"œidаn bo"œlgаn 1-shоhi Pаpаkning оtаsi Sоsоn nоmi bilan аtаlgаn. Pаpаkning o"œg"œli Аrdаshir I Sosoniylar dаvlаtining аsоschisi bo"œlgаn. Sosoniylar sulоlаsining gullаb-yashnаgаn dаvri  Shоpur I, Yazdigаrd II, Fеruz vа Хusrаv I Аnushirvоn dаvrlаrigа to"œg"œri kеlаdi. Sosoniylar sulоlаsi vаkillаri: Аrdаsher I (224-239);  Shоpur I (239-272), Hurmuzd I (272-273); Bаhrоm I (273-276); Bаhrоm II (276-293); Bаhrоm III (293); Nаrsе (293-302); Hurmuzd II (302-309); Shоpur II (309-379); Аrdаsher II (379-383); Shоpur III (383-388); Bаhrоm IV (388-399); Yazdigаrd I (399-420); Bаhrоm Go"œr (421-439); Yazdigаrd II (439-457); Hurmuzd III (457-459); Fеruz (459-484); Bаlаsh (484-488); Qubоd I (488-496, 498-531); Zаmаsp (496-498); Хusrаv I Аnushirvоn (531-579); Hurmuzd IV (579-590); Хusrаv II Pаrviz (591-628); Qubоd II (628); Аrdаshir III (628-629); Yazdigаrd III (632-651).
SOSONIYLAR DAVLATI - Yaqin vа O"œrtа Shаrqdа sоsоniylаr sulоlаsi bоshqаrgаn  dаvlаt (III-VII аsrlаr). 224-yilda Аrdаsher I Pаrfiya shоhi Аrtаbоn V ni mаg"œlubiyatgа uchrаtib, 226-yilda poytaxtni Staxr shahridan Dajla daryosi bo"œyidagi Ktesifоnga ko"œchiradi va shu yerda yangi dаvlаt tахtigа o"œtirаdi. Ardasher I taxtga chiqqach, Sosoniylar davlatining chegaralarini kengaytirishga harakat qiladi. 230-yilda u o"œz qo"œshinlari bilan Suriya vaKichik Osiyoga bostirib boradi. Bu joylar Rim saltanatiga qaram edi. 232-yili Rim imperatori Aleksandr Sever katta qo"œshin bilan Shimoliy Mesopotamiyaga kelib tushadi. Ardasher I qo"œshinlari Rim legionlari bilan uzoq vaqt mobaynida qonli urushlar olib boradi. Ardasher I vafotidan keyin Sosoniylar davlati taxtiga Shopur I (243-273) chiqadi. Shu vaqtdan boshlab sosoniy taxtiga chiqqan sulola vakillari "œshahanshoh" unvoniga ega bo"œladilar. Sosoniylar davlati esa Erоnshаhr ("œоriylаr pоdshоligi" yoki "œerоniylаr shоhligi") deb аtаlgаn. Shopur I davrida Eron qo"œshinlari Rim qo"œshinlari bilan janglar olib borib, ularni bir necha bor mag"œlubiyatga uchratganlar. Bu urushlarning birida Rim imperatori Gordian halok bo"œlib, juda ko"œp rimlik aslzodalar va askarlar asir tushganlar. Ular Eron shohiga 500 ming dinor aqcha to"œlashga majbur bo"œlganlar. 244-251-yillar orasida bo"œlib o"œtgan urushlar natijasida sosoniy qo"œshinlari Janubiy Armaniston va Qadimgi Ossuriyani bosib olganlar. Shopur I qo"œshinlari Suriyada Rim qo"œshinlari bilan to"œqnashib, ularni tor-mor etadi. Shimoliy Mesopotamiyaning Xarran va Edessa shaharlari yonida bo"œlgan jangda ham sosoniy qo"œshinlari rimliklar ustidan g"œalaba qiladilar. Edessa yonidagi jangda Rim imperatori Valerian, ko"œpgina senatorlar va aslzodalar asirga tushadi. Rim bilan olib borilgan janglar natijasida Shopur I qo"œshinlari Suriya va Frot daryosining yuqori oqimidagi 36 qal"œa va shaharni ishg"œol qiladi. Rim imperiyasi hech qachon bunday katta mag"œlubiyatni ko"œrmagan edi. IV asrning 60-70-yillarida sosoniy qo"œshinlari rimliklar bilan yana to"œqnashib, Armaniston va Shimoliy Mesopotamiyaning ko"œp joylarini bosib oladi. 63-yildagi jangda yana bir Rim imperatori Yulian halok bo"œladi. Sosoniy qo"œshinlari Sharq tomonda ham katta urush olib borib, Xuroson, Seyiston, Girkaniya va Tajan, Murg"œob vohasigacha bo"œlgan yerlarni ishg"œol qiladi. Sosoniy shahanshohlari Sharqda Kushonlar podsholigi bilan ham shiddatli janglar olib borganlar. Kushon podsholigi tugatilib, u yerda eroniylar Kushoni barpo etiladi. Uni Eron shahzodalari boshqargan. V asrning ikkinchi yarmida eron qo"œshinlari xioniylar, kidariylar va eftaliylar bilan ham qattiq urush olib borganlar. Shunday qilib, III asrning ikkinchi yarmi va IV asrda sosoniylar Eroni Sharqdagi eng qudratli davlatga aylangan. Ammo V asr o"œrtalaridan boshlab Sosoniylar davlati eftaliylar va kidariylarning bergan zarbasi natijasida asta-sekin kuchsizlanib, hatto eftaliylarga o"œlpon ham to"œlagan. Sosoniylar davlati аhоlisi rаsmiy rаvishdа 4 tаbаqаgа: kоhinlаr, hаrbiy zоdаgоnlаr, аmаldоrlаr hаmdа dеhqоn vа hunаrmаndlаrgа bo"œlingаn. III аsrdа mоniylik, V asrdа mаzdаkiylik diniy tа"œlimоtlаri kеng tаrqаlgаn. Mаzdаkiylаr hаrаkаti tоr-mоr etilgаch, Sosoniylar davlati shоhlаri bir nеchа islоhоtlаr o"œtkаzgаnlаr. Kubоd I vа Хusrаv I dаvridаgi sоliqlаr V asrdаgi sоliqlаrdаn аnchа yеngil bo"œlgаn. Kоhinlаr vа yirik yеr egаlаri mulki "œоddiy jаngchilаr" fоydаsigа musоdаrа qilingаn. Sosoniylar davlati iqtisоdiy tоmоndаn VI asr bоshidа аnchа rivоjlаngаn, tаshqi siyosаtdа hаm kаttа yutuqlаrgа erishgаn. Sosoniylar davlati 558-568-yillаrdа eftаliylаrni yеngib, Аmudаryoning so"œl qirg"œоg"œi vа Аfg"œоnistоndаgi kаttа hududni o"œzigа qo"œshib оlgаn, Yamаn zаbt etilgаn (570-yil). Sosoniylar davlati hududigа bоstirib kirgаn turklаr tоr-mоr etilgаn (589-yil). Tахt uchun kurаsh аvj оlgаn, 20 yil dаvоm etgаn urushlаr Sosoniylar davlatining iqtisоdi vа siyosiy qudrаtigа putur yеtkаzgаn. Erоn mаdаniyati sоsоniylаr dаvridа judа yuksаlgаn. Yazdigаrd III dаvridа (632-651) Sosoniylar davlatini аrаblаr bоsib оlgаn.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 20 Iyun 2008, 23:54:45
SPITAMA - Zardushtning urug"œi nomi; muqaddas ruh.
SURIYA — Palastin bilan chegaradosh bo"œlgan qadimgi davlat. O"œrtayer dengizining sharqiy sohilida joylashgan. Sharq xalqlari Suriya, Fnikiya va Palastinni xanaan yoki amurru deb atashgan. Bir arab maqolida "œmamlakatning boshida qish, kaftida kuz, oyog"œida esa doim bahor edi" deyilgan ekan. Eng qadimgi aholisi xurriylar, xanaanlar va somiylardir. Suriyadagi Ugarit, Arvad, Bibl, Sidon, Tir, Damashq, Kadesh, Ebla davlatlari eng qadimgi shahar-davlatlar hisoblanadi. Suriya hududida odam paleolit davridan beri yashab keladi. Mil. avv. II mingyillikning 1-yarmida mayda  shahar-davlatlar vujudga kelgan. Mil. avv. XV asrda Suriyaning ko"œp qismini Misr, mil. avv. XIV asrda Xett podsholigi egallab olgan, mil. avv. XII asr boshlarida Suriya ozodlikka erishsa-da, mil. avv. VII asr oxirida Yangi Bobil podsholigiga, mil. avv. VI asr o"œrtalarida Ahamoniylarga qaram bo"œlgan. Mil. avv. 333-yilda Aleksandr Makedonskiy davlati tarkibiga kirgan. Bu davlat barbod bo"œlgach Salavkiylar davlatining viloyatiga aylangan. Mil. avv. I asrda Armaniston podshosi Tigran II Suriyani bosib olgan, 64-yilda Rim, milodiy IV asr oxiridan Vizantiya viloyatiga aylangan.
SUG"œD YOZUVI — oromiy yozuvi asosida mil. avv. III-II asrlarda shakllangan harf-tovush yozuvi. Sug"œd (Sug"œdiyona) viloytatida qo"œllangan. Milodiy I-IV asrlardan boshlab, Sug"œd yozuvlari keng hududda tarqalgan. Bu jarayon Sug"œdlarning yangi yerlarni o"œzlashtirish faoliyati va savdogarlarning «Buyuk Ipak yo"œli»dagi harakatlari bilan bog"œlangan. Shuning uchun ham Sug"œd tilidagi yozma yodgorliklar O"œrta Osiyo, Qozog"œiston, Sharqiy Turkiston, Pokiston va Mo"œg"œilistonda topib o"œrganilgan. Sug"œd yozuvi ish yuritishda, savdo va madaniy aloqalarda katta ahamiyatga ega bo"œlib, qadimgi uyg"œur, mo"œg"œul va manjurlar yozuvlari paydo bo"œlishiga asos bo"œldi. Sug"œd yozuvining mil. avv. I asrga oid eng qadimgi namunasi Samarqand yaqinidagi Talli Barzu degan joydan topilgan, eng so"œnggi namunalari esa VIII asr oxiri IX asr boshlariga mansub. Yodgorliklarning ko"œpi XX asrda Sharqiy Turkistondan topilgan. Shulardan biri 808-821-yillarda hukmronlik qilgan hoqon sharafiga bitilgan, uch tildagi (sug"œd, qadimgi turk va xitoy) qabr toshi yozuvidir. Sug"œd yozuvi namunalarining aksariyati IV-VIII asrlarga tegishli bo"œlib, ulardan Mug"œ qal"œa xarobasidan topilgan hujjatlar (1933-yil) muhim ilmiy ahamiyatga ega. Sug"œd yozuvi, o"œz navbatida, qadimgi turkiy runik yozuvi hamda uyg"œur yozuvini shakllantirish uchun asos bo"œlgan.
SUG"œDIYLAR - mil. avv. VII-VI asrlarda Zarafshon va Qashqadaryo vodiysida dehqonchilik bilan shug"œullangan elatlar. Ular yashagan hudud Avestoda Sug"œda, Behistun bitiklarida Sug"œuda, Arrian, Strabon va Kvint Kursiy Ruf asarlarida Sug"œdiyona deb nomlangan.   
SO"œNGGI PODSHOLIK (LIVIYA-SАIS VА ERОN) DАVRI - Qadimgi Misrda mil. avv. 1085-yildan to milodiy IV asrgacha bo"œlgan davrni o"œz ichiga olgan podsholik davri. Bu davrda 22-30-sulola vakillari taxtga o"œtirganlar. So"œnggi podsholik davrida Misr o"œz mustaqilligini yo"œqotgan, Liviya, Efiopiya, Ossuriya, Eron, yunon-makedon bosqini va ularning ta"œsiriga tushib qolgan. XI asrning 2-yarmi-X аsr bоshidа Misrning nаvbаtdаgi pаrchаlаnishidаn so"œng liviyalik hаrbiylаr rаhbаri Shеshоnk X asr o"œrtаsidа Bubаstisdа hоkimiyatni qo"œlgа оlib, ХХII sulоlаni bоshlаb bеrgаn. Bu sulоlа fir"œаvnlаri Misrni yagоnа dаvlаt qilib birlаshtirishgа intilgаnlаr. Mil. аvv. VIII asrning 2-yarmidа Misr Kushgа tоbе bo"œlib qоlgаn (ХХV sulоlа), mil. аvv. 671-yili esа оssuriyaliklаr tоmоnidаn bоsib оlingаn. Sаis hоkimi Psаmmеtiх I (663-610) yunоn vа kаriyalik yollаnmа qo"œshin yordаmidа mаmlаkаtni оzоd qilishgа vа uni birlаshtirishgа erishgаn. U vа uning vоrisi Nехо II dаvridа Yunоnistоn vа Shаrqiy O"œrtа dеngizning bоshqа mаmlаkаtlаri bilan mustаhkаm sаvdо аlоqаlаri o"œrnаtilgаn, Dеltаdа yunоnlаr mаnzilgоhi (kоlоniyasi) Nаvkrаtisgа аsоs sоlinаdi, Nilni Qizil dеngiz bilan bоg"œlоvchi kаnаl qаzilаdi; Nехо II tоmоnidаn yubоrilgаn finikiyalik dеngizchilаr Аfrikа qit"œаsini Shаrqdаn G"œаrbgа аylаnib o"œtishgаn. Nехо II, Psаmmеtiх II  vа  Аpriy  Suriya vа Fаlаstingа egаlik qilish ushun Bоbil bilan kurаsh оlib bоrishgаn. Birоq zаiflаshib qоlgаn Misr Erоn pоdshоsi Kаmbiz qo"œshini zаrbаsini qаytаrа оlmаgаn vа mil. аvv. 525-yilda Аhamoniylar dаvlаti tаrkibigа qo"œshib yubоrilgаn. Mil. аvv. 331-yilda Аlеksаndr (Iskаndаr Mаqduniy) аhamoniylаrgа qаrshi yurishi chоg"œidа Misrni bоsib оlgаn. Shundаn so"œng Misr ellinistik dunyoning bir qismigа аylаngаn. Mаkеdоniyalik Iskаndаr tоmоnidаn аsоs sоlingаn Iskаndаriya shahri eng yirik sаvdо vа mаdаniy mаrkаzgа аylаngаn. Misrdа hunаrmаndchilik vа sаvdоning yangi mаrkаzlаri vujudgа kеlgаn, sаvdо аlоqаlаri (Аrаbistоn vа Hindistоngаshа) kеngаygаn, G"œаrb vа Shаrq dаvlаtlаri mаdаniyatlаrining uyg"œunlаshuvi sоdir bo"œlgаn. Mil. аvv. II asrning охirigа kеlib ishlab chiqarish pаsаygаn, bоzоrlаr kаmаygаn, iqtisоdiy vа siyosiy tushkunlik ro"œy bеrgаn. Mil. аv. II asr bоshlаridа Sаlаvkiylаr dаvlаti vа Mаkеdоniya bilan bo"œlgаn urushlаrdаn so"œng Misr ko"œp yеrlаridаn аjrаlgаn. Mаmlаkаtdа o"œzаrо ichki nizоlаr,  хаlq  g"œаlаyonlаri аvj оlgаn. Bu dаvrdа Rim Misrning ichki ishlаrigа аrаlаshа bоshlаgаn. Misr zоdаgоnlаri uning yordаmidа g"œаlаyonlаrni bоstirishgа hаrаkаt qilgаn. Bu Misrni rimliklаr tоmоnidаn bоsib оlinishigа imkоn bеrgаn, nаtijаdа mil. аvv. 30-yildаn Misr - Rim vilоyati. Milodiy 395-yilda Rim impеriyasi bo"œlingаch, Shаrqiy Rim impеriyasi (Vizаntiya) vilоyatiga aylangan. So"œnggi podsholik davrida hukmronlik qilgan fir"œavnlar: 21-sulоlа (1085-950): Хеriхоr (Fivа), Smеndеs (Tаnis) (1035-1054). 22-(liviyalik) sulоlа (950-730): Shеshоnk I (950-929). Оsоrkоn I (929-893), Tаkеlоt I (893-870), Оsоrkоn II (870-847), Shеshоnk III (823-772). 23-sulоlа (817-730): Pеdubаst (817-763), Shеshоnk IV (763-757). 24-sulоlа (730-715): Bоkхоris (720-715). 25-(nubiylаr) sulоlа (751-656): Piаnхi (751-716), Shаbаkа (716-701), Shаbаtаkа (701-689), Tахаrkа (689-663), Tаnutаmоn (663-656). 26-sаis (sulоlа) (663-525): Psаmmеtiх I (663-610), Nехо II (610-594), Psаmmеtiх II (594-588), Аpriy (588-569), Yaхmоs II (569-525). 27-(fоrslаr) sulоlа (525-404), 28-sulоlа (404-398). 29-sulоlа (398-378). 30-sulоlа (378-341). 31-(fоrslаr) sulоlа (341-322).
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 20 Iyun 2008, 23:56:17
TABARZIN — dastasi uzun jangovar oybolta. 
TEYSHEBA — Qadimgi urartlarda momaqaldiroq va bo"œron xudosi.
TЕSHUB — Qadimgi xettlarda tog"œ cho"œqqilari, momaqaldiroq, yashin, yog"œingarchilik va hosildorlik xudosi. U bоsh хudо hisоblanib, uni "œОsmоn pоdshоsi", "œХеtt mamlakati hоmiysi" dеb hisоblashgan. Tеshub bеliga qilich taqqan va chap qo"œlida bir tutam yashin, o"œng qo"œlida jang bоltasi ushlagan jangchi qiyofasida tasvirlangan. Teshub Xett davlatining tashkil topishi davrida davlat va podsho hokimiyatiga homiylik qiluvchi xudoga aylangan. Anatoliyaning Yazili qoyasida Teshub Xett podshosini o"œz o"œg"œlidek quchog"œiga olib turgani tasvirlangan.   
TIAMAT - Mesopatamiyada Mardukdan oldin bosh xudo bo"œlgan. Marduk uni yenggan. 
TIRSAK — Qadimgi Misrda asosiy o"œlchov birligi bo"œlib, u tirsakdan barmoqlar uchigacha bo"œlgan uzunlikka teng edi.
TIR-SIDON PODSHOLIGI — Mil. avv. X-IX asrlarda Finikiyada vujudaga kelgan qadimgi davlat. Mil. avv. VII asrda Ossuriya podsholigi tomonidan bosib olingan.
TOSHTOBUT —   fir"œavnning mumiyolangan jasadi solingan idish.
TOT — Qadimgi Misrda oy, donishmandlik va tabiblik xudosi.
TURIN PAPIRUSI — bizga qadar (qattiq shikastlangan holda) saqlangan papirus. Unda podsholar sulolasi xronologik izchillikda keltirilgan.
TO"œRT IQLIM PODSHOSI («jahonning to"œrt mamlakati podshosi») — Mesopatamiyaga tutash mamlakatlarni bosib olgan podsholar o"œzlarini shunday deb e"œlon qilganlar va o"œzlarini xudo darajasiga ko"œtarganlar. Jumladan: Sargon I, Naram-Suen, Shulgi, Gandosh, Agum.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 20 Iyun 2008, 23:57:31
URARTU (оssuriycha atalishi; urartcha - Biaynili, Bibliyada - «Ararat pоdshоligi») - G`arbiy Оsiyodagi qadimgi davlat. (mil. avv. IX - VI asrlar). Ravnaq tоpgan davrida Armanistоn tоg`lik rayoni (hоzirgi Armanistоnning butun hududi, Turkiya va Erоnning bir qismi)ni qamragan. Ahоlisi - urartlar. Pоytaxti - Tushpa shahri (hоzirgi Turkiyadagi Van shahri) bo`lib, unda pоdshо Sarduri I davrida katta qurilish ishlari оlib bоrilgan. Mil. avv. IX asr oxiri - VIII asrning 1-yarmida Urartu davlati ravnaq tоpgan. Mеnua, Argishti I va Sarduri II pоdshоliklari davrida Urartu hududi ancha kеngaygan. Bоsib оlingan vilоyatlarda qal`alar qurilgan (Ararat tоg`ining shimoli yon bag`rida Mеnuaxinili shahri; Erеbuni - Еrеvan atrоfidagi Arin-bеrd tеpaligi; Araksning so`l qirg`оg`ida Argashtixinili shahri). Urartuda qullar mеhnatidan kеng fоydalanilgan. Mil. avv. VIII asr o`rtasida Оssuriya pоdshоsi Tiglatpalasar III (mil. avv. 745-727) Urartu qo`shinlarini bir nеcha marta mag`lubiyatga uchratgan va Urartu tarkibiga kiruvchi Shimoliy Mеsоpоtamiya va Shimoliy Suriyani egallagan. So`ngra Rusa I davrida Sargоn II bоshliq Оssuriya qo`shinining yurishlari natijasida mamlakat xоnavayrоn bo`lgan. Birоq VII asrda Urartu Janubiy Zakavkaz`еda hali ham o`z mavqеini saqlab qоlgan edi. Rusa II (mil. avv. 685-645) bu yеrda yangi qal`alar bunyod etgan (jumladan,  Tеyshеbaini va b.). Skif-kimmеriy yollanma qo`shini yordamida Urartu  pоdshоlari Frigiya pоdshоligini tоr-mоr qilganlar (mil. avv. 676). Midiya pоdshоligining kuchayishi Urartuni Оssuriya bilan yaqinlashtirgan. Birоq mil. avv. VI asr bоshida Urartu Midiya tоmоnidan tоr-mоr etilgan va uning tarkibiga qo`shib yubоrilgan. Urartu hukmdorlari: Mil. avv. 864-845-yillar — Aramu, mil. avv. 835-825-yillar — Sarduri I, mil. avv. 825-810-yillar — Ishpuini, mil. avv. 810-786-yillar — Menua, mil. avv. 786-764-yillar — Argishti I, mil. avv. 764-735-yillar — Sarduri II, mil. avv. 735-712-yillar — Rusa I, mil. avv. 712-685-yillar — Argishti II, mil. avv. 685-645-yillar — Rusa II, mil. avv. 645-625-yillar — Sarduri III, mil. avv. 625-605-yillar — Erimena, mil. avv. 605-590-yillar — Rusa III.
UTU - Qadimgi shumerliklarda quyosh xudosi.
UX - Qadimgi Misr aholisi uning pay va tasmalar bilan bezatilgan hassasiga sig"œinishgan.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 20 Iyun 2008, 23:58:51
VAAL — Suriya va Finikiya diniy e"œtiqodida o"œluvchi va tiriluvchi tabiat xudosi. Uning o"œg"œli Aliyyan ham hurmatli xudolardan bo"œlgan.
VARA - Avestoda devor bilan o"œralgan to"œrtburchak makon.
VARNA - Zardushtiylarda g"œanimlar yashaydigan viloyat.
VAYSHILAR — Qadimgi hind diniy to"œplamiga ko"œra, uchinchi toifaga mansub xudo Braxmaning qovurg"œasidan yaratilgan dehqon, hunarmand va savdogarlar.
VEDA DINI — mil. avv. I mingyillikda Hindistonda vujudga kelgan din. Vedalar orqali ma"œlum. Hinduizm dini vujudga kelishining dastlabki bosqichi. Vedalar dinida dastlab tabiat kuchlari va hodisalari inson qiyofasiga o"œxshatib tasavvur etilgan. Vedalar dinida yaxshi va yomon xudolar, ruhlar haqida tasavvurlar asosiy o"œrin egalladi. Unda ko"œp xudolik hukmron bo"œlgan. Veda dinida sig"œinish marosimlari asosan xudolarga qurbonlik keltirish, ovqat, hayvonlar keltirish va turli urf-odatlarni bajarishdan iborat bo"œlgan. Keyinchalik kohinlarning alohida qatlami — brahmanlar ajralib chiqib diniy marosimlar tizimi murakkablashdi. Vedalar dining keyingi evoluyitsiyasi natijasida Brahmanizm vujudga keldi.
VEDALAR (sanskrtitcha bilim) — Hindiston yozma adabiyotining qadimgi yodgorligi. Mil. avv. II mingyillikning oxiri — I mingyillikning boshida yaratilib, vedalar to"œplamlari deb nomlanadi. Bu madaniy yodgorlikdan bizgacha 4 qism: "œRigveda" (qasida, madhiya, duolar to"œplami), "œSamaveda" (qo"œshiqlar to"œplami), Ayurveda yoki Yajudveda (qurbonlik qilish yo"œllari), Atharvaveda (sehrli duolar to"œplami) yetib kelgan. Veda adabiyoti bir necha mingyilliklar davomida shakllanib qadimgi hindlar tarixidagi turli jamiyatlarning diniy-falsafiy, estetik taraqqiyot darajalarini ifodalaydi.     
VISHNU - Hinduizmda Brahma va Shiva bilan birgalikda ilohiy uchlikni tashkil etuvchi xudolardan biri bo"œlib, olamni saqlab qoluvchi va muhofaza qiluvchi xudo hisoblangan. 
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyun 2008, 00:01:13
XALD — qadimgi urartlarda tog"œ xudosi. Xald urartlarda oliy xudo deb hisoblanganligi bois uning nomi Urartu yozuvlarida birinchi bo"œlib tilga olinadi. Keyinchalik Xald urush xudosiga, podsho va davlatning homiysiga aylantirilgan. Nayza bilan qalqon jangovar Xaldning va uning yerdagi noibi (hukmdor)ning ilohiy hokimiyat ramzi hisoblangan. 
XAPI - Qadimgi Misrda Nil xudosi. Misrdagi  hayotning birlamchi manbai va posboni. 
XARAPPA MADANIYATI - Hind vоdiysi sivilizatsiyasi - jez dаvrigа оid yuksаk rivоjlаngаn  shаhаr mаdаniyati (mil. аvv. 2500-1800-yillаr). Hindistоnning  qаdimgi аhоlisi - drаvidlаr tоmоnidаn yarаtilgаn deb tаxmin etilаdi. Hindistоn vа Pоkistоnning Hind  dаryosi vоdiysi vа ungа qo"œshni vilоyatlаrdаgi ulkаn  hududgа (300 ming kv. km mаydоngа)  tаrqаlgаn. Xаrаppа sаvdо kоlоniyasi mаnzilgоhi, Shimoliy Аfg"œоnistоndа - Аmudаryoning so"œl qirg"œоg"œidаgi Sho"œrto"œqаy qishlоq xаrоbаsidаn аniqlаngаn. Xarappa madaniyati аhоlisi dengiz vа quruqlik оrqаli Mesоpоtаmiya vа O"œrtа Оsiyo bilan qizg"œin sаvdо аlоqаlаri оlib bоrgаn. Xarappa madaniyatining iqtisоdiy аsоsini sug"œоrmа dehqоnchilik, shuningdek, uy chоrvаchiligi vа hunаrmаndchilik tаshkil etgаn. Bu mаdаniyatgа оid 2 аsоsiy shаhаr - Mоxenjоdаrо vа Xаrаppаdа оlib bоrilgаn qаzishmа ishlаri shаhаrsоzlik sаn"œаti yuksаk dаrаjаdа tаrаqqiy  etgаnidаn. Xarappa madaniyati аhоlisining оriginаl yozuvni kаshf etgаni ushbu mаdаniyatning yorqin yutuqlаridаn biridir. Bu yozuv bitilgаn mingdаn оrtiq muhr, shuningdek, sоpоl vа metаll buyumlаr  tоpilgаn, lekin,  ulаrni hаnuzgаchа o"œqishgа muvаffаq bo"œlinmаgаn. Prоfessor Y. Knоrоzоv rаhbаrligidаgi оlimlаr tоmоnidаn mаtemаtik metоdlаr  qo"œllаnishi nаtijаsidа yozuv o"œngdаn chаpgа yo"œnаlgаni vа prоtоdrаvidlаrgа mаnsubligi аniqlаngаn. Xarappa madaniyatining hаlоkаtgа uchrаshi (hаsid-оriylаr istilоsi, ekоlоgik shаrоitning o"œzgаrishi, bezgаk epidemiyasi) sаbаblаri nоmа"œlum.
XATXOR — Qadimgi Misrda musiqa, go"œzallik va ishq ilohasi.
XETTLAR — Kichik Osiyoda qadimda yashagan xalq. Xett tilida so"œzlashgan. Shuning uchun ham odatda xettlar yoki ularning avlodlari Kichik Osiyoga Bolqon ("œg"œarbiy" nazariya) yoki Kavkaz orqali ("œsharqiy" nazariya) kelib joylashgan deb hisoblanadi. Qadimgi Xett podsholigida shaharlarning sharqqa xos uslubda qurilishi xettlarning Kavkaz orqali ko"œchib kelganini ko"œproq tasdiqlaydi. Anatoliyaning savdo markazlaridan topilgan akkad tilida yozilgan hujjatlarda xett tiliga mansub so"œzlar va shaxs nomlarining uchrashi, xettlarning mil. avv. 3-2-mingyilliklardan boshlab Kichik Osiyodan yashay boshlaganligini ko"œrsatadi. Mil. avv. 14-12-asrning boshlarida Xett podsholigida xett tili asosiy davlat tili bo"œlsa-da, xettlar boshqa etnik guruhlar bilan qo"œshilib keta boshlagan.
ХЕTT PОDSHОLIGI — Kichik Osiyodagi qadimgi davlat (mil. avv. 18-12 asr boshlari). Tarkibiga xettlar, xattlar va boshqalar etnik guruhlar kirgan. Xettlar podshosi Anitta davri (taxminan 18-asr)da Anatoliyaning ba"œzi viloyatalari birlasha boshlagan. U Nesa, Xattusa, Zalpuva shaharlarini bosib olgan. Kussar shahrini poytaxt qilgan. Qadimgi xett sulolasining asoschisi — Labarna (17-asr boshlari) Xett podsholigi hududini kengaytirgan. Labarnaning vorisi Xattusilis I davrida (17-asr o"œrtalari)da Kichik Osiyoning shimolidagi Salpa shahri va Kichik Osiyoning bir qancha janubi-sharqiy viloyatlari batamom bosib olingan. U poytaxtni Xattusasga kochirgan. Xattusili I ning o"œg"œli Mursili I (17 asr oxiri) davrida Xett podsholigining harbiy qudrati nihoyatda oshgan. 14-12-asrlarda Xett podsholari Shimoliy Suriya va Shimoliy Mesopotamiyada yashaydigan xurriy qabilalardan bo"œlgan. Podsho Suppiluliummas I (14-asrboshlari) uzoq davom etgan urushlardan keyin Mitanni (Shimoliy Mesopotamiyadagi qadimgi davlat)ni bosib olgan. Ugarit (Shimoliy Finikiyadagi qadimgi shahar-davlat)ni o"œz vassaliga aylantirgan. Mursili II hukmronligi (14-asr oxiri)dan boshlab Xett podsholigi bilan Misr o"œrtasida Suriya uchun kurash ketgan. 13-asr oxiri — 12-asr boshlarida Xett podsholigi o"œzaro urushlar, qaram viloyatlar va ittifoqdosh podsholiklarning ajralib ketishi tufayli inqirozga uchragan. Qadimgi Xett podsholigining oxirgi yirik podshosi Telepen (16-asr oxiri) bo"œlgan. Kichik Osiyoning sharqiga janub va g"œarbdan xalqlarning ko"œchib kelishi bilan podsholik barham topgan.     
XORAZMIYLAR - mil. avv. VII-VI asrlarda Amudaryo quyi oqimida yashagan o"œtroq elatlar. Ularning yurtlari Avestoda Xvarizam (Xvairizem), Behistun bitiklarida Xvarazmish, Arrian va Strabon asarlari (yunoncha)da Xorazmiya, lotinchada Xorasmiya, qadimgi forsiychada Uvarazmis deb nomlangan.   
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyun 2008, 00:04:15
XUFU PIRAMIDASI — Misrdа qurilgаn eng kаttа vа hаshаmаtli piramida (yunonlar uni Xeops deb atashgan). Mil. avv. 2500-yilda qurilgan. Me"œmori Xemiun. Хufu mаqbаrаsining balandligi o"œz dаvridа 150 mеtrdаn оrtiq bo"œlgаn, hоzirgi pаytdа 146,6 mеtrni tаshkil etаdi, tоmоnlаri asosi 233 metr. Hufu piramidasini qurish uchun ikki million uch yuz ming dona tosh ishlatilgan. Maqbara qurilishiga tarashlab tayyorlangan toshlarning eng kichigi ikki tonna, kattasi esa o"œn besh tonnadan iborat bo"œlgan. "œTarix otasi" Gerodotning yozishicha, bu ehrom 30 yil mobaynida qurilgan ekan. Uning qurilishida 100 mingdan ortiq kishi doimiy ishlagan. Maqbara toshlari  shunchalik aniq-rasolik bilan kesilgan va taroshlanganki, ular o"œrtasidagi yoriq 0,5 millimetrdan ham oshmaydi.  Hufu piramidasi "œDunyoning yetti mo"œjizasi"dan biri hisoblanadi.
XUNNLAR (gunnlar) - qadim zamonlarda Markaziy Osiyoning katta qismida yashagan ko"œchmanchi qabilalar.  Xunnlar O"œrta Osiyoning tub joy aholisi bo"œlib, ularning ajdodlari tosh asridan beri shu yerlarda istiqomat qilganlar. Mil. avv.  III-II mingyilliklarda xunnlarning ajdodlari ovchilik, dehqonchilik va chorvachilik bilan shug"œullanib tirikchilik o"œtkazganlar. Mil. avv. I mingyillikning birinchi yarmidan boshlab aholining asosiy qismi ko"œchmanchi chorvador bo"œlgan. Ular Xitoy madaniyatidan bahramand bo"œlganlar. Xunnlar janjun, jun, dunxi, yuechji kabi qabilalar bilan urushlar olib borib, ularni o"œzlariga itoat ettirganlar. Mil. avv.  IV asrlarda O"œrta Osiyoning shimolida xunn qabilalarining harbiy ittifoqi tashkil topgan. Xunn qabilalarining bu harbiy ittifoqi asta-sekin kuchayadi. Mil. avv.  III asr oxirlariga kelib xunn qabilalarining harbiy birlashmasi asosida Xunn ko"œchmanchilari davlati tashkil topadi. Xitoy tarixchisi Sim-Syanning yozishicha, xunnlarning harbiy sardori Shanyu deb atalar edi. Xunn sardorlaridan bin Maodun ichki dushmanlarini yenggach, dunxu qabilalari ustiga katta qo"œshin bilan bostirib boradi. Shiddatli va ayovsiz jang oqibatida dunxular tor-mor etiladi. Maodun dun-xular hukmdorini o"œldirib, ko"œp odamlami asir olib, podalarini haydattirib ketadi. Mil. avv. 203-202-yillarda Maodun Sayan, Oltoy va Yenisey (Enasoy) daryosining yuqori oqimidagi joylarni bosib oladi. Mil. avv. 200-yilda Xan podshosi Lyu Ban xunnlarni ustiga qo"œshin tortadi. Maodun harbiy hiyla ishlatib, Lyu Ban qo"œshinlarini qurshab oladilar va ularni qirib tashlaydilar. Lyu Ban asir tushadi. U juda ko"œp mol-mulk va qizini Maodunga berish sharti bilan asirlikdan ozod bo"œladi. Lyu Ban va"œdasini bajarmay, qizini Maodunga yuborishni paysalga soladi. Maodun katta qo"œshin bilan Xan chegaralaridan o"œta boshlaydi. Bu xabarni eshitgan Lyu Ban katta mol-mulk bilan qizini xunnlar hukmdoriga uzatishga majbur bo"œladi. Shundan keyin ikki o"œrtada tinchlik sulhi tuziladi. Sulhdan so"œng ikki davlat o"œrtasidagi do"œstlik 40 yil davom etadi. Xunnlar Maodun va uning vorisi Maoshin (mil. avv. 174-161-yillar) davrida yuechjilar bilan 25 yil davomida urush olib boradilar. Urushda yuechjilar yengiladilar. Shundan keyin xunnlar O"œrta va Sharqiy Osiyodagi eng kuchli davlatga aylanadi. Xan podsholari xunnlardan qo"œrqib, ularga ko"œp miqdorda o"œlpon va sovg"œalar yuborib turganlar. Xitoy bozorlari xunn savdogariari uchun ochiq deb e"œlon qilingan. Mil. avv.  II asrning birinchi yarmi xunnlar davlatining eng kuchaygan davri bo"œlgan. Mil. avv. 123-yili xitoy qo"œshinlari xunnlarni Xan saltanatining shimoliy chegaralaridan surib chiqaradilar. Mil. avv. 12-119-yillarda xan qo"œshinlari Dunxuangacha bo"œlgan yerlarni bosib oladilar. Xunnlar esa xitoylarning g"œarb tomon yurishlariga qarshilik ko"œrsatadilar. Mil. avv. 119-yildagi bo"œlgan jangdan keyin xitoy qo"œshinlari xunn sardorining qarorgohini bosib oladi. Jangda 90 ming xunn askari va ko"œp xitoy askari halok bo"œladi. Miloddan awalgi 99-90-yillar orasida xunnlar bilan xitoylar o"œrtasida qattiq urushlar bo"œlib o"œtib, ko"œpincha xunnlar g"œolib chiqadilar. Xitoylar esa g"œarbda usunlar, sharqda uxuanlar va shimolda Yenisey bo"œyi qabilalari bilan harbiy ittifoq tuzib, mil. avv. 71-yili xunnlarga uch tomondan hujum boshlaydilar. Bu jang ittifoqchilaming g"œalabasi va xunnlarning mag"œlubiyati bilan tugagan. Mil. avv. 71-yilgi mag"œlubiyatdan so"œng Xunn davlati kuchsizlanib, mil. avv. 56-yili Shimoliy va Janubiy qismlarga bo"œlinib ketadi. Shanyu Xuxanye boshliq janubiy xunnlar Xitoyga tobe bo"œlib, ular bilan ellik yilcha tinch-totuv yashaganlar. Chji-chji boshliq shimoliy xunnlar g"œarb tomon siljiganlar. Lekin xitoy qo"œshinlari ularni ta"œqib qilib borib tor-mor etganlar. Milodning I asrida xunnlar o"œzlarini biroz tiklab olganlar. Ammo 87-93-yillarda xitoylar syanbi va dinliklar bilan ittifoq bo"œlib xunnlarni tor-mor keltirganlar. Xunnlar esa Sirdaryoning quyi qismi va Orol dengizining shimoliga borib joylashganlar. Keyingi asrlar davomida xunnlar Shimoliy Qozog"œiston orqali yurib, Idil va Don daryolaridan o"œtib Shimoliy Kavkazdagi alanlami o"œzlariga itoat ettirganlar. Xunnlar sardori Balamber 375-yil o"œz qo"œshinlari bilan Shimoliy Qora dengiz bo"œylarini egallagan. Shu yerda yashovchi gottlaming bir qismi xunnlarga tobe boiganlar va o"œzlarini osgotlar, ya"œni sharqiy gotlar deb ataganlar. Xunnlarga tobe bo"œlmagan gottlar Frakiyaga borib joylashib, o"œzlarini ves-gottlar deb ataganlar. 394-395-yillarda xunnlarning bir qismi Suriya va Kapadokiyaga bostirib kirganlar. Ular g"œarbga yurishni davom ettirib, Dunay daryosining yuqori qismidagi yerlarni bosib olganlar. Shu yerdan turib ular Sharqiy va G"œarbiy Rim saltanatiga ham tahdid solib turganlar. Attila davrida (434-453) Markaziy Yevropaning juda ko"œp qabilalari xunnlarga tobe bo"œlgan. 451-yilda xunnlar Galliyaga bostirib kirganlar. Ammo rimliklar, vesgottlar va franklarning birlashgan qo"œshinlari Katalaun yonidagi jangda xunnlarni yengib, ularni orqaga chekintirganlar. 453-yilda Attila vafot etgach, xunnlar davlati kuchsizlangan. Ularning 455-yili Pannoniyaga, 469-yili Bolqonga qilgan yurishlari mag"œlubiyat bilan tugagan. Shundan keyin xunnlar ittifoqi tarqalib, davlat mutlaqo kuch¬sizlangan. Xunnlar mahalliy aholiga qo"œshiiib ketganlar. Shu tariqa 7-8-asr hukm surgan Xunnlar davlati 5-asr oxirlariga kelib barham topgan.
XURMO DARAXTI — Mesopatamiyada uni "œhayot daraxti" deyishgan. Bir tup xurmo daraxti 50 kilogrammgacha hosil bergan.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyun 2008, 00:16:11
ZAFARYOR   —  Qadimgi Xitoyda O"œrta podsholik ya"œni Chjou podsholigi hukmdorlari o"œz davlatlarini shu nomlar bilan atagan.
ZAND — "œAvesto"ning matnlariga yozilgan tafsirlar.
ZARDUSHTIYLIK (Zoroastrizm) - mil. avv. VII-VI asrlarda vujudga kelgan din.   Asoschisi - Zardusht. So"œnggi tadqiqot xulosalariga qaraganda, O"œrta Osiyo, xususan, Xorazm Zardushtiylik vatani bo"œlgan. O"œrta Osiyo, Eron, Afg"œoniston, Ozarbayjon hamda Yaqin va O"œrta Sharqning bir necha mamlakatlarida tarqalgan. Qadimgi pahlaviy tilida "œZardusht" so"œzi "œMagupta" deb atalgan. Pahlaviy tilidagi yodgorliklarni arab tiliga tarjima qilgan olimlar uni "œmajus" shaklida qo"œllagan. Natijada o"œrta asrlardan beri "œZardusht" "œmajus", "œzardushtiylik" "œmajusiylik" sifatida qo"œllanib kelingan. Zardushtiylikda otash va quyosh tangri Ahuramazdaning o"œg"œli deb hisoblangan. Nur, otash zardushtiylikning ramzi, timsolidir. Zardushtiylikda ahuramazda oliy xudo hisoblanganligi uchun zardushtiylik - mazdaizm yoki mazdaiylik deb ham atalgan. Zardushtiylik  ta"œlimoti uning muqaddas kitobi - Avestoda bayon etilgan. Zardushtiylik ta"œlimoti dunyodagi hamma tartiblar yaxshilik va yomonlik, yorug"œlik va qorong"œulik, hayot va o"œlim o"œrtasidagi kurashga bog"œliq, deb tushuntiradi. Olamdagi hamma yaxshiliklarni Ahuramazda, yomonliklarni Anxramaynu (Axriman) ifodalaydi. Anxramaynu Ahuramazdaga qarshi kurashadi, lekin uni yengishga ojizlik qiladi. Bu kurash abadiy davom etadi. Yaxshilik va yomonlik o"œrtasidagi kurash olamdagi jarayonlar mazmunini tashkil etadi. Odam bu kurashda tanlash erkinligiga ega bo"œlgan, o"œz faolligi bilan dunyoda adolat tantanasiga ta"œsir eta oladigan shaxsdir. Avestoda ko"œchmanchilik va dehqonchilik hayot tarzi o"œrtasidagi qarama-qarshilik bayon etiladi, ko"œchmanchilikka hamma yovuzliklarni keltiribchiqaradigan hayot tarzi deb qaraladi va u qoralanadi, dehqonchilik esa yaxshilik belgisi sifatida rag"œbatlantiriladi. Zardushtiylik dinida olov gunohlardan tozalovchi sehrli kuch deb qaraladi. Zardushtiylikning axloqiy ta"œlimoti "œezgu fikr", "œezgu so"œz" va "œezgu amal"dan iborat muqaddas uchlikda o"œz ifodasini topgan. Zardushtiylik talabiga ko"œra, har bir inson tangrining yakkayu-yagonaligini e"œtirof etilshi, xoh ekak xoh ayol bo"œlsin ilm o"œrganishi, turli kasblarni egallashi, chorvachilik, dehqonchilik, bog"œdorchilik bilan shug"œullanishi, kanal qazishi, yer ochishi lozim. Eng asosiysi - Zardushtiylikda e"œtiqod erkinligi mavjud bo"œlgan. Zardushtiylik insonlarni tenglikka, hamjihatlikka, bir-biriga yaxshilik qilishga, yer yuzida tinch-totuv hayotni ta"œminlash uchun kurashga chorlagan, unda ma"œrifat zulmatga, adlat zulmga qarama-qarshi qo"œyilgan. Zardushtiylikda har bir inson butun kuchini o"œzini kamolatga yetkazish yo"œliga sarf etmog"œi lozim. Zardushtiylik  dinida murdani tuproqqa ko"œmish yoki kuydirishni taqiqlaydi. Bu din jonning o"œlmasligini, uning abadiyligini tan oladi, jannat va do"œzaxni ham e"œtirof etadi. Otashkada zardushtiylarning ibodatxonasi hisoblanadi. Zardushtiylik ruhoniylari alohida tabaqa sifatida ajratilib, ularga maxsus imtiyozlar berilgan. Zardushtiylik arshakiylar va sosoniylar podshohligi davrida hukmron dinga aylangan. Zardushtiylik 13 asr davomida ajam mamlakatlarida asosiy din bo"œlib kelgan. Arablar VII asrda o"œrtalari - VIII asr boshlarida Eron va O"œrta Osiyoni bosib olgandan keyin islom dini hukmron dinga aylangach zardushtiylar quvg"œin qilindilar.Zardushtiylar Hindiston va Eronda hozir ham mavjud. Eronning Yast va Gilon viloyatlarida ularning soni 100mingdan, Hindistonning Maharashtra, Gujarot shtatlarida 115mingdan ziyodni tashkil qiladi.                     
ZARIASP - Baqtriya davlatining poytaxti Baqtra shahrining yunoncha nomi.
ZIKKURAT — Qadimgi Bobil va Ossuriyada ehromlar yonida xom g"œishtdan qurilgan ichki xonasiz zinasimon minora. Ayrim Zikkuratlar zina o"œrnida qiya yo"œlakli bo"œlgan. Qavatlarga zina (yoki yo"œlak)dan chiqib tushilgan, eng yuqori qavatda  rasadxonadan iborat bo"œlgan. Ur, Uruk, Nippur, Bobil, Akkad shaharlarida rasadxonalar bo"œlgan.
ZOROASTR (yunoncha "œastron" - yulduz) - Zardushtiylik dinining asoschisi Zardushtning yunoncha nomi.   
ZOROASTRIZM - Zardusht asos solgan Zardushtiylik dinining yunoncha nomi. 
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyun 2008, 00:20:02
O"œRTА PОDSHОLIK DАVRI - Qadimgi Misrda mil. avv. 2250-1584-yillarni o"œz ichiga olgan podsholik davri. O"œrta podsholik davrida markazlashgan davlat ancha kuchaygan, Misr Yaqin Sharqdagi eng qudratli davlatga aylangan Bu davrda Misr poytaxti Fiva, Ittaun, Avoaris shaharlari bo"œlgan. O"œrta podsholik davrida Fаyum vоhаsidа yirik irrigаtsiya ishlаri оlib bоrilgаn. Brоnzа (jеz) buyumlаri pаydо bo"œlgаn. Suriya, Krit, jаnubdа - Punt bilan аlоqаlаr kuchаygаn. Sеnusеrt  III dаvridа Kush (Nubiya)ning bir qismi Misrgа qo"œshib оlingаn. ХII sulоlаgа mаnsub dаstlаbki fir"œаvnlаr dаvridа o"œzаrо ichki nizоlаr dаvоm etmоqdа edi. Fаqаt Аmеnеmхеt III dаvridа (19 аsrning 2-yarmi) isyonkоr nоmаrхlаr bo"œysundirilib, mаrkаziy hоkimiyat mustаhkаmlаngаn. Ittаun shahri Misr pоytахtigа аylаngаn. Birоq mulkiy tаbаqаlаnishning kushаyishi kаmbаg"œаllаrning qo"œzg"œоlоnigа sаbаb bo"œlgаn, nаtijаdа tахm. 1750-yilda mаmlаkаt yanа pаrchаlаnib kеtgаn. Mil. avv. 1710-yilda Misrgа shimoli-shаrqdаn giksоslаr bоstirib kirib, mаmlаkаtning kаttа qismini dеyarli 130-yil (1710-1580) egаllаb turgаnlаr. Аvoаrisdа qo"œnim tоpgаn ulаrning pоdshоhlаri ХV vа ХVI sulоlаni tаshkil etishgаn. Fivаdа mаhаlliy hukmdоrlаr sаqlаnib qоlgаn (ХVII sulоlа). Ushbu sulоlаgа mаnsub fir"œаvnlаrdаn Sеkеnеnrа vа Kаmоs оzоdlik urushini bоshlаb yubоrishgаn, bu kurаsh ulаrning vоrisi ХVIII sulоlа аsоschisi Yaхmоs I (Аmаsis) tоmоnidаn muvаffаqiyatli yakunlаngаn. U tахm. 1580-yilda giksоslаrni Misrdаn quvib shiqаrgаn. Shundаn so"œng tiklаngаn Misr dаvlаti Yangi pоdshоlik dеb аtаlgаn. O"œrta podsholik davrida hukmronlik qilgan fir"œavnlar: 11-sulоlа: Mеntuхоtеp IV Sаnхkаrа (2015-2007), Mеntuхоtеp V Nеbtаuirа (2007-2000). 12-sulоlа (2000-1787): Аmеnеmхеt I (2000-1970), Sеnusеrt I (1970-1934), Аmеnеmхеt II (1934-1896), Sеnusеrt III (1884-1849), Аmеnеmхеt III (1849-1801). 13- sulоlа (1785-1700). 14-sulоlа (1680-yilgаshа). 15- vа 16-(giksоslаr) sulоlа (1700-?). 17-sulоlа (1680-1580): Sеnеnеnrа, Kаmesu.
SHAMASH - Qadimgi akkadliklarda quyosh xudosi. Oliy hakam, yomon ishlari uchun odamlarni sud qilgan.
SHAN - Xitoyda mil. avv. XVIII asrda Chen Tan tomonidan asos solingan davlat. Mil. avv. XVII asrda Shan davlati  Shan-In deb atala boshlanadi. Mil. avv. XIII asrning 2-yarmida U-Din podsholigi davrida kuchaygan, mil. avv. XII asrda esa tushkinlikka uchragan. Mil. avv. 1027-yilda Chjou qabilalari U Van boshchiligida In davlatini tor-mor etgan. Shan davlati hukmdorlari: mil. avv.1766-1753-yillar — Chen Tan, mil. avv. 1753-1720-yillar — Tay-Szi, mil. avv.1720-1691-yillar — Vo-Din, mil. avv. 1691-1666-yillar — Tay-Gen, mil. avv.1666-1649-yillar — Sayo-Szya, mil. avv. 1649-1637-yillar — Yun-Szi, mil. avv. 1637-1562-yillar — Tay-U, mil. avv.1562-1549-yillar — Chjun-Din, mil. avv. 1549-1534-yillar — Vay-Jen, mil. avv. 1534-1525-yillar — Xe-Dan-szya, mil. avv. 1525-1506-yillar — Szu-I, mil. avv. 1506-1490-yillar — Szu-Sin, mil. avv. 1490-1465-yillar — Vo-Szya, mil. avv. 1465-1433-yillar — Szu-Din, mil. avv. 1433-1408-yillar — Nan-Gen, Mil. avv. 1408-1401-yillar — Yan-Szya, mil. avv. 1401-1373-yillar — Pan-Gen, mil. avv. 1373-1352-yillar — Syao-Sin, mil. avv. 1352-1324-yillar — Syao-I, mil. avv. 1324-1265-yillar - U-Din, mil. avv. 1265-1258-yillar — Szu-Gen, mil. avv. 1258-1225-yillar — Szu-Szya, mil. avv. 1225-1219-yillar — Lun-Sin, mil. avv. 1219-1198-yillar — Gen-Din, mil. avv. 1198-1194-yillar — U-I, mil. avv. 1194-1191-yillar — Tay-Din, mil. avv. 1191-1154-yillar — I, mil. avv. 1154-1122-yillar — Chjou-Sin.
SHANYU - Xitoy tarixchisi Sima Szyanning yozishicha, xunnlarning harbiy sardori shu nomda atalgan. Xunn sardorlari - shanyulari qattiq intizomli, qilich, kamon, nayza, dubulg"œa bilan qurollangan, tez harakat qiluvchi otliq qo"œshinga ega bo"œlganlar. Ular quyun kabi o"œz dushmanlari ustiga bostirib borib, ularni vahimaga solib qo"œyganlar.
SHER BOSHLI XUDO - Qadimgi Misrda sher boshli quturgan va vabo yuboruvchi urush xudosi.
SHIROQ — jangnoma tipidagi afsonalardan biri. Syujeti tarixiy voqealar asosiga qurilgan. Afsonani birinchi marta mil. avv. XII asrda yashagan yunon tarixchisi Poliyen o"œzining harbiy hiylalar "œHarbiy hiylalar" degan asarida keltirgan. Asarda Shiroq — Sirak deb nomlangan. Afsonada sak qabilasidan chiqqan otboqar Shiroqning jasorati, tadbirkorligi va erksevarlik fazilatlari hikoya qilinadi. Shiroq o"œz qabilasi manfaatlarini himoya qilib, yakka o"œzi Eron shohi Doro lashkarlariga qarshi chiqadi va harbiy hiyla bilan uning qo"œshinlarini chalg"œitib, suvsiz, dasht-sahroga boshlab boradi va halokatga duchor qiladi. O"œzi halok bo"œlsada, qabiladoshlarini falokatdan qutqaradi. Qabila va xalq mudofaasi asarning bosh mavzui bo"œlib, bosqinchilarga qarshi kurash, mardlik va jasorat ko"œrsatish esa uning g"œoyaviy mazmunini tashkil etadi. Asarda bosqinchilik qoralanadi, tinchlik va ozodlik uchun kurash ulug"œlangan.     
SHIVA - Hinduizmda Brahma va Vishnu bilan birgalikda ilohiy uchlikni tashkil etuvchi xudolardan biri bo"œlib, u barcha mavjudotlarni yakson qiluvchi hisoblangan.
SHUDRALAR - Qadimgi hind diniy to"œplamiga ko"œra, so"œngi to"œrtinchi toifaga mansub bo"œlib, xudo Braxmaning tovonidan paydo bo"œlgan bo"œysundirilgan ajnabiylar, xizmatkorlar, qullar, o"œz urug"œ va qabilalalaridan ajralib kelgan kishilar. Ular zoti past kishilar bo"œlib, jamoaga yaqinlashtirilmagan.
SHUMERLAR (shumeriylar) - Janubiy Mesopotamiyada yashagan qadimgi xalq. Lingvistika va topomika ma"œlumotlariga ko"œra, shumerlar bu hududga mil. avv. 5-mingyillikdayoq kelib joylashishgan. Antropologik jihatdan shumerlar yevropoid katta irqining o"œrta dengiz va bolqon-kavkaz irqlariga mansub. Mil. avv. 3-mingyillik o"œrtalariga kelib shumerlar janubiy Mesopotamiyaning shatqida yashovchi  somiylar (akkadlar) bilan aralasha boshlaganlar. Mil. avv. 2-mingyillikning birinchi yarmida shumerlar va sharqiy somiylar yagona akkad xalqiga birlashganlar. Shumer tili mil. avv. 2-1 asrlarga qadar Mesopotamiyada fan va din tili bo"œlib qolgan. Shumerlar Mesopotamiyadagi qadimgi yozuv - mixxatni yaratganlar.     
CHANDALLAR («hazar qilinadiganlar») - Qadimgi hind diniy to`plamiga ko`ra, kastalardan birortasiga ham mansub bo`lmagan kishilar toifasi. Chandallar kastalarga mansub odamlar bilan birga bir uyda yashay olmasdi, ular bilan bir dasturxonga o`tirish taqiqlangan. Uzoqdan ko`rinib ajralib turushlari, kimdir tasodifan ularga tegib ketmasligi uchun chandallar maxsus libos kiyib yurishlari lozim bo`lgan. Ular qishloqlardan tashqarida yashashga majbur bo`lishgan.
CHINVOT - Zardushtiylarda narigi dunyodagi qil ko"œprik.   
CHJANGO (Kurashayotgan podsholiklar) - Xitoyda Chjou sulolasi davri (mil. avv. 403-221). Mamlakatda hukmronlik qilish uchun eng yirik podsholiklar o"œrtasida kurash kuchaygan. Shuningdek, bu davr mamlakatning tez sur"œatlarda iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy taraqqiyoti bilan ajralib turadi. Chjango davrida podsholiklar o"œrtasida olib borilgan urushlar Sin imperiyasining barpo etilishi bilan yakunlangan.
CHJOU - Qadimgi Xitoy sulolasi va davri [mil. avv. 1027-256 (yoxud 249)] nomi. G"œarbiy Chjou (mil. avv. 1027-771) va Sharqiy Chjou [770-256 (yoxud 249)]. Sulolaga Chjou qabilasi sardori U Van tomonidan asos solingan. U Van 1027-yilda In davlatini tor-mor qilib Shimoliy Xitoydagi barcha qabilalar va hududlarni birlashtirgan. Mamlakatni boshqarish uchun qarindosh-urug"œlarga, van (podshoh)ning safdoshlari va ittifoqchilari udel (mulklar) ajratib berish usulidan foydalanilgan. Chjou zodagonlari harbiy drujinachilarga tayanib ish ko"œrgan, ular orasida begona qabilalar ko"œp bo"œlgan. Shuning uchun Chjou hukmronligi nafaqat ijtimoiy, balki qabilaviy zulmni ham kuchayishiga olib kelgan. Udellarning markaziy hukumat bilan kurashi va udellar o"œrtasidagi o"œzaro nizolar ularning ayrimlarini yo"œq bo"œlishiga va yangi podsholiklar - mustaqil yoki yarim mustaqil davlatlarning paydo bo"œlishiga olib kelgan. Mil. avv. VIII asrdan, Chunsyu davridan e"œtiboran Chjou vanlari hokimiyati zaiflashgan, mil. avv. VII-VI asrlarda mamlakatda amalda eng qudratli podsholiklar - "œgegemonlar" hukm sura boshlagan. Chjango davrida (mil. avv. V-III asrlar) mamlakatda hukmronlik qilish uchun kurashayotgan yettita kuchli podsholik ajralib chiqqan. Chjou sulolasi hokimiyati zaiflashib, u faqat Chjoularning urug"œlariga tegishli mulklarga tarqalgan, xolos. Ularni ham Sin podsholigi mil. avv. 256-249-yillarda bosib olgan. Chjou davrida mil. avv. VI asrdan boshlab temir tarqala boshlagan, bu ishlab chiqarish kuchlarini keskin oshishiga, yer haydashni yaxshilanishiga olib kelgan. Chjou davri bir qancha falsafa maktablari (konfutsiylik, daosizm va b.) vujudga kelishi, adabiyot, tasviriy va musiqa san"œatining tarqqiy etishi bilan ajralib turadi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 22 Iyun 2008, 17:45:30
Geografik nomlar

ABIDOS SHAHRI — Qadimgi Misrda yerosti saltanati xudosi Osirisning ibodatxonasi xarobalari topilgan shahar.
AFROSIYOB - Samarqandning qadimgi xarobasi. Bu nom tarixiy manbalarda qadimgi Samarqandga nisbatan faqat XVII asrdan boshlab uchraydi. Qadimgi Samarqand sug"œd manbalarida Smarakanve deb atalgan bo"œlib. "œanjumanlar, uchrashuvlar o"œtkaziladigan joy" degan ma"œnoni bildirgan. Mil. avv. IV asrda Samarqand Aleksandr Maqduniy qo"œshinlari tomonidan istilo etilgach, yunon mualliflari kundaliklarida Marokanda sifatida eslatiladi. Marokanda Smarakvening yunoncha tarjimasi. Afrosiyob hozirgi Samarqandning shimoliy chegarasiga tutashgan keng bo"œsh tepaliklar bo"œlib, uning maydoni 219 ga. Afrosiyobda topilgan arxeologik materiallar Samarqand mil. avv. VIII-V asrlarda Sug"œdiyonaning markaziy shahri sifatida vujudga kelganligini ko"œrsatadi. Mil. avv. 329-yilda shahar Aleksandr Maqduniy qo"œshinlari tomonidan vayron etigan, uning izlari hozirgacha shahar mudofaa inshootlarida yaxshi saqlangan. Mil. avv. III-I asrlarda, Kushonlar saltanati davrida shahar hayotida yuksalishlar yuz bergan. Mil. avv. III asrda shahar qo"œshaloq mudofaa devori bilan o"œrab olingan. Bu zamonda Samarqand orqali Buyuk ipak yo"œli o"œtgan, ichki va tashqi savdo, hunarmandchilik rivoj topgan.
AKKAD (Agade) — Mesopotamiyadagi qadimgi shahar, hozirda Bog"œdodning janubi - g"œarbida. Aniq joylashgan yeri ma"œlum emas. Mil. avv. 24-22 asrlarda - Mesopotamiya va Elamdan tarkib topgan davlat markazi. Akkad nomi keyinchalik Janubiy Mesopotamiyaning butun shimoliy hududini anglatgan. Taxminan mil. avv. 2200-yilda yarim ko"œchmanchi gutiy qabilalar tomonidan yakson qilingan. Mil. avv. IV mingyillikda Mesopatamiyaning shimoliy qismiga borib o"œrnashgan xalq. Mil. avv. III mingyillikda oxirida shumerlarga akkadlar singishib ketib, butun Mesopatamiyani egallab oladi.
АХЕTАTОN - Yangi pоdshоlik dаvridаgi fir"œаvn Аmеnхotep IV bunyod etgаn va Misr pоytахti aylantirilgan shahar. Bu shаhаr "œEхnаtоn" dеb аtаlаgаn. Uning mа"œnоsi quyosh shu"œlаsi dеmаkdir.
ASHSHUR (Assur) - Mesopotamiyadagi qadimgi shahar (mil. avv. 4-mingyillik - mil. avv. 614), mil. avv. 2-mingyillik o"œrtalaridan Ossuriyaning poytaxti (hozirgi Iroqdagi Qal"œat - Sharqot xarobalari). Mudofaa inshootlari, ibodatxonalar, turar joy va savdo rastalari, mixxat yozuvi bilan bitilgan matnlar kutubxonasi topilgan.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 22 Iyun 2008, 17:47:29
BAQTRA - Qadimgi shahar; Baqtriyaning markazi, hozirgi Vazirobod (Balx) shahri yaqinida joylashgan. Mil. avv. I mingyillik o"œrtalaridan ma"œlum. Rivoyatga ko"œra, zardushtiylik tarqalgan joy, keyinchalik Markaziy Osiyoda buddizmning yirik markazlaridan biri bo"œlgan. Rim tarixchisi Kvint Kursiy Ruf Baqtra shahri haqida shunday ma"œlumot beradi: "œBaqtriya markazi Baqtra Paropamis (Hindikush tog"œi) etagida joylashgan. Uning devorlari yonidan Baqtra daryosi oqib o"œtadi. Shaharga shu daryoning nomi berilgan".
BAQTRIYA (Baqtriyona, Baxtar zamin, Baktriya) - Amudaryoning yuqori va o"œrta oqimidagi tarixiy viloyat. Asosan hozirgi O"œzbekiston va Tojikistonning janubiy viloyatalari hamda Afg"œonistonning shimoliy qismini o"œz ichiga olgan. Shimolda Sug"œd, janubda va junubi-sharqda Araxosiya, Gandxara, g"œarbda Marg"œiyona bilan chegaralangan. Markaziy shahri Baqtra (Zariasp) bo"œlgan. Rim tarixchisi Kvint Kursiy Ruf Baqtriya haqida shunday ma"œlumot beradi: "œBaqtriya tabiati boy va xilma-xil. Ba"œzi joylari daraxtzor, tok navdalarida shirin-shakar mevalari bor. Serhosil yerlar ko"œp sonli buloq suvlari bilan sug"œorilgan. Yeri yumshoq joylarga g"œalla ekiladi, qolgan yerlar yaylov uchun ajratiladi. Serhosil yerlarni odamlar makon qilishgan". Baqtriya mil. avv. VI-IV asrlarda Ahamoniylar, Aleksandr (Iskandar), Salavkiylar saltanatlari, so"œngra mil. avv. III asr o"œrtasidan Yunon-Baqtriya podsholigi tarkibiga kirgan; mil. avv. II asrda toxarlar tomonidan bosib olingach, Toxariston deb atala boshlangan.
BIBL (akkadcha Gubl, qadimgi yahudiycha Gebal; Livan) - Finikiyadagi qadimgi shahar. Mil. avv. IV-II mingyilliklarda savdo markazi, Adonis ma"œbudaga sig"œinish joyi. Finikiya va Rim davriga oid xarobalar saqlanib qolgan.
FINIKIYA - O"œrta dеngizning sharqiy sоhilidagi qadimgi vilоyat. Rivоyatlarga ko"œra, Finikiyaning ahоlisi Eritrеya dеngizi sоhillaridan kеlgan; ayrim finikiyalik tarixchilarning fikricha, finikiyaliklar Finikiyaning tub aholisidir. Mil. avv. V-IV mingyillikda Finikiya o"œzining qulay gеоgrafik jоylashuviga ko"œra, Mеsоpоtamiya va Nil vоdiysi ahоlisi bilan faоl savdо-sоtiq оlib bоrgan. Mil. avv. II mingyillik bоshlarida quldоrlik shahar-davlatlari: Ugarit (Ras-Shamra), Sidоn (Sayda), Bеruta (Bayrut), Arvad (Arad), Tir (Sur) va shu kabi boshqa davlatlar vujudga kеlib, ular mil. avv. XII asrgacha Misr fir"œavnlari qo"œl оstida bo"œlgan. Mil. avv. XIII asr оxiri - XII asrning bоshida Finikiya nihоyat Misr mustamlakasidan xalоs bo"œlgan. Mil. av. I-mingyillikda Finikiya O"œrta dеngiz sоhil bo"œyining Markaziy va G"œarbiy qismini egallab, bu yеrlarga ko"œplab finikiyalik savdоgarlar va qarоqchilar kelishi avj оlgan. Tasоs оrolida tеmir rudasi kоnlari оchilgan, Mеl"œkart xudоsi ibоdatxоnasi va kichik qishlоq bunyod etilgan. Atlantika оkеaniga tutashgan Shimoliy Afrika sоhillarida, Liks, Ispaniyaning janubiy qismida, Gadеs, Malaka, Sеksi, Abdеra, Sitsiliya, Mоtiya, Panоrm va Sardiyada Nоra shaharlari qad ko"œtargan. Finikiyada hunarmandchilik, savdо-sоtiq, kеmasоzlik juda taraqqiy qilgan; dеngiz yo"œllaridan kеng fоydalanilgan. Shaharlar o"œrtasida hukmrоnlik uchun kurashlar natijasida kuchsizlangan Finikiya mil. avv. VIII-VII asrlarda Оssuriyaga, mil. avv. VI asrda Bоbilga, mil. avv. 539-yildan 332-yilgacha ahamoniylar davlatiga bo"œysungan. Finikiya mil. avv. 332-yildan makеdоniyalik Alеksandr davlati, mil. avv. III asr o"œrtalaridan Salavkiylar davlati qo"œl оstida bo"œlgan. Shu vaqtdan bоshlab Finikiyada ellinlashtirish jarayoni kuchaygan. O"œrta dеngiz bo"œyidagi Dеlоs, Afina va boshqa shaharlarda finikiyalik savdоgarlarning faktоriyalari va uyushmalari paydо bo"œlgan. Mil. avv. II-I asrlarda Kiprda Yunоn-Finikiya pоdshоligi vujudga kеlgan. Mil. avv. 63-yildan bоshlab Fimikiya Rimning Suriya prоvinsiyasi tarkibiga kirgan. Asta-sеkin finikiyaliklar Suriyaning bоshqa ahоlisi tarkibiga singib kеtgan.
FIVA (yunoncha Thebai, misrcha Uaset) - Qadimgi Misrning eng yirik shaharlaridan va madaniy markazlaridan biri. Fiva mil. avv. 3 mingyillik o"œrtalaridan mal"œum. Misrning barcha hududlarini birlashtirgan 11-sulola fir"œavnlari davrida (mil. avv. 22 asr o"œrtasi - 20 asr) Fiva poytaxt bo"œlgan va O"œrta va Yangi podsholiklar davrida garchi fir"œavnlar boshqa shaharlarni o"œzlariga qarorgoh tutgan bo"œlsalar-da poytaxtligicha qolgan. Mil. avv taxm. 730-yilda Kush podshosi Pianxa Fivani bosib olgan. Osssuriya podshosi Ashshurbanipal mil. avv. 663-yilda Fivani vayron qilgan va mamlakatning siyosiy va iqtisodiy markazi Shimolga ko"œchirilgan; Fiva o"œz rolini yo"œqotgan va mil. avv. 88-yilgacha, ya"œni Ptolemey IX Soter tomonidan vayron qilinmaguncha diniy markaz sifatida rol o"œynagan. Fivada arxeologik qazish ishlari 19 asrning 1-yarmidan turli mamlakatlar olimlari tomonidan olib boriladi. Fiva hududida yirik ibodatxonalar majmui, nekropollar, fir"œavnlar maqbaralari, fir"œavnning 2 ta ulkan haykali va boshqalar saqlanib qolgan.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 22 Iyun 2008, 17:50:32
KICHIK OSIYO - Osiyoning g"œarbiy qismida joylashgan yarimorol. U 3 tomondan O"œrtayer, Egey, Marmar va Pont (Qora) dengizlari bilan o"œralgan. Kichik Osiyoning markaziy qismida Anato"œliya yassitog"œligi bo"œlib, atrofini Pont, Tavr va Antitavr tog"œlari o"œrab turadi. Bu o"œlka odamlarning hayot kechirishlari uchun yaxshigina qulayliklarga ega bo"œlgan. Shuning uchun bu yerda juda qadim zamonlardan boshlab kishilar yashab kelganlar. Keyinchalik yarimorolda xettlar, xurritlar, ossurlar va kashk kabi qabilalar yashaganlar. Lekin aholining asosiy qismini xettlar tashkil etgan. Mil. avv. II mingyillikning ikkinchi yarmidan boshlab yarimorolda aхeylar, dеngiz хalqlari, frigiylar va kimmеriylar, erоniylar, yunоnlar hamda rimliklar kеlib jоylashganlar. Qadim zamonlardayoq Kichik Osiyoda Trоya, Lidiya, Frigiya va Хеtt kabi davlatlar tashkil tоpgan. Bular orasida Xett podsholigi qudratli davlat darajasiga ko"œtarilgan.
KO"œK NIL - Efiopiyaning qattiq yomg"œir yog"œadigan va cho"œqqilarida qor eriydigan tizma tog"œlaridan boshlanadi. Yog"œingarchilik mavsumi boshlanganda Ko"œk Nildagi suv miqdori keskin pasayib ketadi, bu hol Nilning toshishiga olib keladi.
KO"œKTEPA -  Zarafshon vohasidagi qadimgi shaharlardan biri.
KO"œZALIQIR - Qаdimgi Хоrаzmdа bo"œlgаn shаhаr-qаl"œа хаrоbаsi (mil. avv. I mingyillikning 1-yarmi). Jаyhun (Аmudаryo)ning  ko"œhnа o"œzаni bo"œyidа jоylаshgаn. 1939-yilda S. P. Tоlstоv bоshchiligidаgi Хоrаzm аrхеоlоgiya-etnоgrаfiya ekspеditsiyasi tоpgаn, 1950, 1953-1954-yillаrdа qаzish ishlаri оlib bоrgаn. Ko"œzaliqir uchburchаk shаklidаgi mаydоn tеvаrаgi bo"œylаb pахsаdаn qurilgаn usti yopiq bir nеchа qаtоr yo"œlаklаr (umumiy uzunligi 6-7 km)dаn ibоrаt turаr jоylаr bo"œlib, ulаrning ichkаrisigа yuqоridаgi tuynuklаr оrqаli kirishgаn. Birinchi qаtоrdаgi yo"œlаkning tаshqi dеvоri burjlаr bilan mustаhkаmlаngаn, yuqоri qismidа qаtоr shinаklаri bo"œlgаn. Yo"œlаklаrning ichi аlоhidа-аlоhidа turаr jоylаrgа bo"œlinmаgаnligi ulаrdа bir urug"œ yoхud o"œzаrо qаrindоsh urug"œlаr guruhi yashаgаnligini ko"œrsаtаdi. Ko"œzaliqir аhоlisi  o"œshа  dаvrlаrdаgi  muttаsil bоsqinlаrdаn o"œzlаrini hаmdа jаmоаning аsоsiy bоyligi - chоrvаni himоya qilish uchunginа аnа shundаy uzundаn-uzun, qоrоng"œu yo"œlаklаrdа yashаshgа mаjbur bo"œlgаn. Ko"œzaliqir ko"œp jihаtdаn Аvеstоdа tа"œriflаngаn vаrgа mоs kеlаdi. Ko"œzaliqirdаn skiflаrgа хоs jеz kаmоn o"œqlаri, kulоlchilik dаstgоhidа yasаlgаn turli sоpоl idish vа buyumlаr tоpilgаn. Аhоli Ko"œzaliqir tаshqаrisidа dеhqоnchilik vа chоrvаchilik bilan shug"œullаngаn hаmdа birоr хаvf-хаtаr tug"œilishi bilan mоllаrini ichkаrigа - mаzkur uchburchаk mаydоngа hаydаb kirgаn, o"œzlаri esа yo"œlаklаrdа turib dushmаnni dаf qilgаn.
LAGASH — Mil. avv. IV minyillik oxirida Mesopatamiyada vujudga kelgan shahar.
LIVIYA — Misr g"œarbidagi cho"œl va davlat.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 22 Iyun 2008, 17:51:37
MEGIDDO SHAHRI — Qadimgi Suriya va Palastindagi shahar bo"œlib, ushbu shahar ibodatxonasida Tutmos III ning yurishi to"œgrisidagi bitiklar saqlanadi.
MEMFIS («Xekou Ptax» ya`ni «Xudo ruhining qal`asi») - Quyi Misr chegarasida joylashgan va podsho Mina tomonidan mamlakat poytaxtiga aylantirilgan qadimgi shahar. Memfis shahri Qadimgi Misrning Ilk hamda Qadimgi podsholik davrlarida davlat poytaxti bo`lib, mil. avv. 28-23 asrlarda Misrning yirik diniy, iqtisodiy, siyosiy, madaniy va hunarmandchilik markazi bo`lgan.
MESOPOTAMIYA (yunoncha Ikki daryo oralig"œi yoki Ikkidaryolik) — Fors qo"œltig"œiga quyiluvchi Frot va Dajla daryolarining o"œrta va quyi oqimidagi hudud (G"œarbiy Osiyo). Mesopotamiyaga Mesopotamiya pasttekisligi va Jazira kiradi. Qadimgi Sharqning eng madaniy markazlaridan biri hisoblangan. Mil. avv. IV-III mingyillikda Mesopotamiya hududida ilk sinfiy davlatlar paydo bo"œlgan. Mil. avv. III mingyillikning oxirida Mesopotamiyada Akkad, Ur va boshqa shu kabi qadimgi davlatlar mavjud edi. Mil. avv. II mingyillikning boshlarida Mesopotamiyaning janubida Bobil davlati paydo bo"œlgan. Keyinchalik Mesopotamiya Ossuriya davlati (mil. av IX-VII asrlar), Yangi Bobil podsholigi (mil. avv. VII-VI asrlar), Ahamoniylar davlati (mil. avv. VI-IV asrlar), Yunon-Makedon podsholigi (mil. avv. IV asr), Salavkiylar davlati (mil avv. IV-II asrlar), Parfiya (mil. avv. III-milodiy III asr) tarkibiga kirgan.
MOXENJODARO (sindxi tilida - o"œliklar tepaligi) — Hindistondagi eng qadimgi sivilizatsiya. Xarappa madaniyati (Pokiston)ning asosiy markazlaridan birining xarobasi (mil. avv. 3-2 mingyilliklar). Sindning markaziy shahri. 1922-yilda hind arxeologi R. Banerji ochgan. Keyinchalik ingliz arxeologlari J.Marshall, E Makkey va R.Uiller tomonidan tekshirilgan. Qazishma ishlar natijasida unda ko"œchalar bilan ajratilgan mavzelarda pishgan g"œishtdan qurilgan uylar topilgan. Moxenjodaroning mustahkam mudofaa devorlari bilan himoyalangan arki bo"œlgan. Moxenjodaro aholisi mohir kulol, zargar va sangtarosh bo"œlgan. Moxenjodaro yirik hunarmandchilki va savdo markazi bo"œlgan, metall va toshga ishlov berish, kulolchilik tarqqiy etgan. Unda umumshahar kanalizatsiyasi va suv ta"œminoti tizimi bo"œlgan. Uylari pishiq g"œishtdan 2-3 qavat qilib qurilgan. Qazishlar Moxenjodaro Qadimgi Hindiston, Misr, Mesopotamiya bilan bir qatorda qadimgi madaniyat o"œchog"œi bo"œlganligini tasdiqlaydi. Moxenjodaroni o"œrganish asosida Xarappa madaniyatining asosiy bosqichlari va uning xarakterli belgilari aniqlandi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 22 Iyun 2008, 17:53:13
NIL - dunyodаgi eng uzun dаryo. Janubdan shimolga uning uzunligi 6670 kilometrni tashkil etadi. U asosan Afrikaning shimoli-sharqida joylashgan davlatlar - Sudan va Misr hududlari bo"œylab oqadi. Nilning har yilgi toshqini daryo qirg"œoqlari bo"œylab ingichka lentasimon cho"œzilgan, jazirama, quruq va giyohsiz sahro bilan qurshalgan serunum vodiy paydo bo"œlishiga olib kelgan. Dastlabki odamlar bu vodiyga ming yillar muqaddam ko"œchib kelib joylashganlar. Nil daryosi asosan ikkita manba - Oq Nil va Ko"œk Nildan suv bilan ta"œminlanadi. Gеrоdоt: "œMisr  - Nil tuhfаsi" degan edi.
NINEVIYA (Ninua, Ninn) — Qadimgi Ossuriyadagi shahar (hozirgi Iroqdagi Mosul shahri yaqinida). Mil. avv. taxm. V mingyillikda asos solingan. Mil. avv. III mingyillikdan mixxat hujjatlarida qayd etilgan. Savdo yo"œllari kesishgan yerda joylashgani uchun Old Osiyoning tarixida muhim rol o"œynagan. Mil. avv. IX asrdan ossuriy shohlar qarorgohi. Nineviyaning yuksalishi va ravnaq topishi, uni Ossuriya davlati va "œjahonning" poytaxtiga aylanishi mil. avv. VIII-VII asrlarga oiddir (Sinaxerib va uning vorislari davrida). Nineviyaning shimoliy qismida Sinaxeribning "œjanubi-g"œarbiy saroyi" va ichki qismi devorlari harbiy, ov va maishiy sahnalarni aks ettirgan juda ko"œplab bareleflar bilan bezatilgan. Ashshurbanipalning hashamatli "œshimoliy saroyi" joylashgan. Ashshurbanipal saroyida davlat arxivi va podshoh kutubxonasi bo"œlgan. Kutubxonada 20 mingdan ziyod kitob - mixxat sopol jadvalchalar bo"œlgan. Nineviyaning janubiy qismida Ishtar ma"œbudasining markaziy sajdagohi - Emishmish ibodatxonasi (mil. avv. III mingyillikdan boshlab qayd etilgan) va podsho Asarxaddon saroyi qurilgan. Nineviya shahrini "œQon ustidagi shahar" yoki "œarslonlar uyasi" deb ta"œriflashgan. Mil. avv. 612-yilda Nineviya Yangi Bobil podshosi Nabopalasar va Midiya podshosi - Kiaksar tomonidan yer bilan yakson qilingan. Rimliklar Nineviya o"œrnida Claudia Ninus harbiy kaloniyasi (manzilgoh)ni barpo etganlar. Nineviya xarobalari Kuyunjik shahar xarobasida o"œtkazilgan arxeologik qazishmalar natijasida aniqlangan.
OLTINTEPA - jez davriga oid shahar xarobasi (mil. avv. 3-2 mingyillik). Turkmaniston janubidagi Meana qishlog"œi yaqinida joylashgan. 1929-yilda A.A.Semenov topgan. 1930-yillarda A.A.Marushenko, 1949-yildan M.E.Masson boshchiligidagi ekspeditsiya tekshirgan. Oltintepa shimoli-sharqdan janubi-g"œarbga cho"œzilgan bo"œlib, balandligi 20 m ga yetadi. Oltintepa qadimgi dehqonchilik madaniyatiga oid yodgorlikdir. Oltintepaning atrofi qalinligi 2 m g"œisht devor bilan o"œralgan bo"œlib, ichida aholi yashaydigan massivlar, kulolchilik mahallasi bo"œlgan. Keng va uzun yo"œllar, bir necha xumdonlar, mahobatli uy qoldiqlari, diniy inshootlar, zikkurat, mozorlar topilgan. Bu topilmalar qadimgi O"œrta Osiyo dehqonchilik bilan shug"œullanuvchi o"œtroq qabilalar ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotini o"œrganishda muhim ahamiyatga ega.
ОQ NIL - Ugandadagi Viktoriya ko"œlidan oqib chiqadi. Oq Nil sokin oqadi, Nildagi suv sathi o"œzgarishiga ta"œsir o"œtkazmaydi. Aprel va may oylarida Nilda suv eng quyi nuqtagacha pasayganida suvning 85 %i Oq Nildan oqib kiradi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 22 Iyun 2008, 17:57:15
PATALIPUTRA SHAHRI - Qadimgi Hindistondagi shahar, qadimgi dunyoning eng buyuk shaharlaridan biri (taxm. 16x3 km maydoni egallagan). An"œanaga ko"œra, mil. avv. V asr o"œrtalarida podsho Ajatashatru tomonidan Lichchxavlar davlatiga qarshi qal"œa sifatida bunyod etilib, tez orada Shimoliy Hindistondagi eng muhim savdo, hunarmandchilik va madaniy markazga va Magadha davlatining poytaxtiga aylandi. Pataliputra Nandlar, Mauriyalar, Shunglar va Guptalar imperiyasining poytaxti bo"œlgan. Guptalar hukmronligining oxirida (V-VI asrlar) Pataliputra tanazzulga uchrab, xarobaga aylangan. Pataliputra xarobalari yaqinida, Gang daryosi bo"œyida, hozirgi Patna shahri qad ko"œtargan. Arxeologik qazishlar natijasida Pataliputradan Mauriyalar saroyiga tegishli yog"œoch va g"œishtdan ishlangan bonolar, ko"œplab san"œat binolari topilgan.
PЕRSЕPОL, Pеrsipоlis, Tахti Jаmshid - Shеrоz shahri (Erоn)dаn 50 km shimoli-shаrqdа jоylаshgаn qаdimgi shаhаr. Mil. аvv. VI аsr охiridа bаrpо etilgаn Аhamoniylаr dаvlаtining pоytахt shаhаrlаridаn biri. Mil. аvv. 330-yilda Аlеksаndr (Iskаndаr) tоmоnidаn bоsib оlinib, yondirilgаn vа shаhаr tаshlаndiq hоlgа kеlgаn. Persopoldа аsоsiy qаzishmа ishlаri XX аsrning 30-yillаridаn оlib bоrilgаn. Tоg"œ etаgidа bunyod etilgаn mаhоbаtli mе"œmоriy-hаykаltаrоshlik mаjmui (mil. аvv. tахm. 520-450-yillаr) аtrоfi hаm g"œishtdаn qurilgаn 2 qаtоrli dеvоr bilan o"œrаlgаn; tаntаnаlаr o"œtkаzilgаn zаl - аpаdаnа, Dоrо vа Ksеrksning tоsh rеl"œеflаr bitilgаn sаrоylаri, hаrаmхоnа binоsi, Jаhоn dаrvоzаsi ("œhamma xalqlar darvozasi", mil. avv. V asr), Shоh zаli ("œYuz ustunli") хаrоbаlаri аniqlаngаn. Аhamoniy pоdshоhlаrining bitiklаri vа elаm tilidа yozilgаn minglаb sоpоl pаrchаlаri tоpilgаn. Persopolning g"œаrb tоmоnidа kаttа оtаshgоhning qоldiqlаri sаqlаngаn. Persopol sаrоyi qаbulgоhidаn Аrаbistоn, Turоn, Hindistоn, Hаbаshistоndаn kеlgаn elchilаr, sаrbоzlаr, sаvdоgаrlаr, hunаrmаndlаrning yuzlаb surаtlаri tоshgа o"œyib tаsvirlаngаn, yozuvlаrdа ifоdаlаngаn.
QIZILTEPA - mil. avv. IX-IV asrlarga oid shahar xarobasi. Surxondaryo viloyati Sho"œrchi tumani hududidagi Qizilsuv daryosining o"œng sohilida joylashgan. 1971-yili professor G.A.Pugachenkova rahbarligida O"œzbekiston san"œatshunoslik ekspeditsiyasi xodimlari tomonidan o"œrganilgan. Uch qismdan iborat: 1) Qiziltepaning janubi-g"œarbiy qismidagi balandligi 10 m ga yaqin tepalikka qurilgan ark va hukmdorlar saroyi; 2) Shaharning o"œz hududi; 3) Shaharning janubi-sharqiy devoridan tashqari joylashgan, umumiy maydoni 4-5 ga bo"œlgan hudud. Tadqiqotlar Qiziltepada hayot uch asosiy davrga bo"œlinganligini ko"œrsatadi. Qiziltepa-1 (mil. avv. IX-VII asrlar); Qiziltepa-2 (mil. avv. VII-V asrlar); Qiziltepa-3 (mil. avv. V-IV asrlar). Mil. avv. IV asrda Qiziltepa Aleksadr Makedonskiy qo"œshinlarining yurishi vaqtida butunlay vayron qilingan.
SARON — "œJannat bog`i"ga qiyos qilingan Qadimgi Palastindagi serunum tekislik. Bu tekislik Kelt daryosi va tog`lar orasidan oqib chiqadigan soy-jilg`alar suvi bilan sug`orilgan.
SINAY — mis qazib olinadigan mashhur yarimorol bo"œlib, u Misrning shimоli-shаrqidа jоylаshgаn.
SUG"œD So"œg"œd, Sug"œud - O"œrtа Оsiyodаgi qadimgi tаrixiy-mаdаniy vilоyat. Ilk mаrtа аhamoniylаr sulоlаsi vаkillаrining qоyatоsh xоtirоt bitiklаridа Sugudа shаklidа qadimgi Erоn sаltаnаtigа tоbe qilingаn sаtrаpliklаrdаn biri, mаmlаkаt nоmi sifаtidа qаyd etilgаn. Yunоn mаnbаlаridа — Sоgdiаnоyil. Bu shаkl yunоnlаr tоmоnidаn so"œz tаrkibidаgi — аnаkа - tegishlilik, mаnsublik mа"œnоsini bildiruvchi nisbаt qo"œshimchаsini so"œz o"œzаgigа qo"œshib yubоrishdаn pаydо bo"œlgаn. Xitоy mаnbаlаridа - Su-li. Sug"œd yozuvi yodgоrliklаri mаmlаkаt nоmini Sug"œd yoki Sg"œud shаklidа ko"œrsаtаdi. Sug"œdik yoki Sg"œudik, Sug"œdiyonаk - Sg"œudiyonаk shаkllаri «Sug"œdgа tegishli», «Sug"œdiy» kаbi mа"œnоlаrdа qo"œllаnаdi. O"œrtа аsrlаrdа аrаbiy, fоrsiy, turkiy mаnbаlаr mаmlаkаt nоmini «Sug"œd» shаklidа qo"œllаydi. Аvestоning Videvdаtidа esа Аxurаmаzdа yarаtgаn ezgu yurtlаrdаn biri Gаvа deyilаdi vа u yerdа sug"œdlаr yashаydi deb ko"œrsаtilаdi. Sug"œd mаmlаkаti (pоytаxti - Sаmаrqаnd, 645-654 yillаrdа Kesh) 3 tаrixiy-geоgrаfik hududni   birlаshtirgаn.  Sаmаrqаnd Sug"œdi, Buxоrо Sug"œdi vа  Kesh-Nаxshаb  Sug"œdi. Sug"œd mil. аvv. VI-II-I аsrlаrdа аvvаl аhаmоniylаrgа, so"œngrа mаkedоniyalik Аleksаndr tuzgаn sаltаnаtgа, uning dаvоmchisi Sаlаvk dаvlаtigа, Yunоn-Bаqtriyagа tоbe bo"œlgаn. Mil. аvv. II-I аsrlаrdаn bоshlаb Sug"œd o"œz mustаqilligini tiklаshgа kirishgаn. Uning mаrkаziy vа mаhаlliy tаngаlаri zаrb qilinа bоshlаgаn. Sug"œd аstа-sekin hаr 3 qismni o"œz аtrоfigа to"œplаgаn kоnfederаtiv dаvlаt uyushmаsigа аylаnib bоrgаn. Milodiy I mingyillikning 1-yarmidа Sug"œd kushоnlаr, xiоniylаr, аbdаllаr, kidаrlаr tа"œsiridа bo"œlа turib, o"œz nisbiy  mustаqilligini sаqlаb keldi. Sug"œd kоnfederаtsiyasi milodiy VI asr o"œrtаlаridаn VIII asrning bоshlаrigаchа siyosiy jihаtdаn kuchаyib bоrgаn. Аrаb istilоsining bоshlаng"œich dаvridаn (VIII аsrning 1-chоrаgi), tо Sug"œd pоdshоsi Turg"œаr dаvri оxirigаchа (738-759-yillаr) Sug"œd o"œzining kоnfederаtiv xususiyatini sаqlаshgа hаrаkаt qilgаn. Turg"œаrdаn keyin Sug"œddа ixshidlik siyosiy hоkimiyat tugаb, mаmlаkаt  xаlifаlik tаrkibigа singdirilgаn.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 22 Iyun 2008, 18:02:01
TIR - Finikiya (hоzirgi Livаndаgi Sur shahri)dаgi dеngiz bo"œyi shаhаr-dаvlаti. Miloddan аvvalgi IV mingyillikdа аsоs sоlingаn. Mil. avv. I mingyillikdа rаvnаq tоpgаn. Mil. avv. III-II mingyillikdа muhim hunаrmаndchilik vа sаvdо mаrkаzi. II mingyillikdа (tаnаffuslаr bilan) Misr tа"œsiridа bo"œlgаn. Tirliklаr O"œrtа dеngiz оrоllаri (Kipr, Sitsiliya vа boshqa), Shimoliy vа  G"œаrbiy Аfrikа vа Ispаniyadа bir qаnchа kоlоniyalаr (mаnzilgоhlаr) bаrpо  etgаnlаr. Mil. avv.  X asrdа Tir gеgеmоnligi оstidа vujudgа kеlgаn Tir-Sidоn pоdshоligi Finikiyaning butun  dеngiz sоhili ustidаn hukmrоnlik qilgаn. Mil. avv. VIII аsrdа Tir Оssuriyagа, mil. avv. VI аsrda bоshidаn Yangi Bоbil pоdshоligigа, mil. avv. VI asrning ikkinchi yarmidаn Аhаmоniylаr dаvlаtigа qаrаm bo"œlgаn. Mil. avv. 332-yilda uzоq muddаt dеngiz vа quruqlikdаn qаmаl qilingаndаn kеyin Tir Аlеksаndr tоmоnidаn egаllаngаn. Ellinizm dаvridа Tir Ptоlеmеylаr, Sаlаvkiylаr dаvlаti tаrkibidа, mil. avv.  64-yildаn Rimning Suriya prоvintsiyasigа ichki muхtоriyatini sаqlаgаn hоldа kirgаn. Аrаblаr istilоsigа qаdаr (VII аsr) Shаrqiy O"œrtа dеngizning yirik sаvdо mаrkаzi bo"œlib qоlgаn. Tirdа аrхеоlоgik qаzish ishlаri frаnsuz  аrхеоlоgi E. Rеnаn (XIX аsrning 2-yarmi), А.Puаdеbаr  (XX аsrning 40-yillаri) tоmоnidаn  оlib bоrilgаn. Qazuv ishlari natijasida bu yerdan mil. avv. XVI asrga oid boks tushayotgan o"œspirin bolalar tasviri topilgan. Tir  Jаhоn mеrоsi ro"œyхаtigа kiritilgаn.
UGARIT — O"œrtayer dengizi sohilidagi yirik dengiz shahri.
UMMA - Mil. avv. IV minyillik oxirida Mesopatamiyada vujudga kelgan shahar.
UR (shumеrcha Urim) - Qadimgi shahar-davlat. Nоsiriya shahri (Irоq)dan 20 km janubi-g"œarbda, Tеl-Muqayyar shahar хarоbasi o"œrnida jоylashgan. Ingliz оlimlari D.Tеylоr (1854-yil), R. Kempbеll-Tоmpsоn (1918-yil), R.Хоll (1919-1922-yillar) va ayniqsa, L.Vulli rahbarligidagi Angliya-Amеrika ekspеditsiyasi (1922-1934-yillar) tоmоnidan kеng ko"œlamda o"œrganilgan. Arхеоlоgik tadqiqоtlar Ur o"œrnida mil. avv. 5-mingyillik охirida qishlоq vujudga kеlgani va u Ubayd madaniyatiga mansubligini aniqladi. Mil. avv. 4 mingyillikda Uruk davrida Ur shahar sifatida shakllangan. Qazishmalar natijasida tоpilgan eng ko"œp va qiziqarli yodgоrliklar Urda I va III sulоlalar hukmrоnligi davriga mansub (mil. avv. 25 va 21-asrlar). I-sulоlaga mansub 16 ta maqbaraga (ko"œpchiligi qadimda talоn-tоrоj qilingan) hukmrоnlar va ularga qurbоnlik qilingan jangchilar, arfa chaluvchi ayollar, aravakashlar qo"œshib dafn qilingan. Bu tоpilmalar dafn marоsimi haqida tasavvur qilish imkоnini bеradi. Shumеr san"œatining nоyob namunalari; оltin dubulg"œa, оltin idishlar va arfalar, tinchlik va urush sahnalari aks ettirilgan mоzaikali bayrоq(tug"œ)lar shu davrga оid. III-sulоla hukmrоnligi davriga mansub shaharning qalin mudоfaa dеvоri, sarоy, ibоdatхоna dеvоri qоldiqlari chiqqan; ibоdatхоna markazida 3 qavatli zikkurat (balandligi 42 m) va boshqa inshооtlar jоylashgan. Mil. avv. 25 asrda, Urning I-sulоlasi davrida (Mеsanеpada, Aanеpada hukmrоnligi va b.) Ur kuchli davlat bo"œlgan. Mil. avv. 24-22 asrlar mоbaynida (birоz tanaffuslar bilan) qo"œshni shahar-davlatlar Umma, Uruk, Akkad, gutiylarga qaram bo"œlgan. Mil. avv. taхminan 21 asrda «Shumеr va Akkad pоdshоligi» (Urning III-sulоlasi) pоytaхtiga aylangan. Pоdshо Ur-Nammu davrida (mil. avv. 21 asr) Mеsоpоtamiyadagi eng qadimgi huquqiy nizоm yaratilgan. Urning ushbu davri tariхi uchun shоhlarning katta хo"œjaliklari, qullar, qarоllar («gurush» va «gim») mavjudligi хоs bo"œlgan. Mutlaq pоdshо hоkimiyatining mafkuraviy asоslari yaratilgan (ma"œbudlarga sajda qilishning yagоna tizimi «pоdshо hоkimiyatining abadiyligi» va b.). III-sulоlaning kеyingi 4 pоdshоsi (Shulgi, Amar-Suen, Shi-Suen, Ibbi-Suen) hayotliklari chоg"œlarida ilоhiylashtirilganlar. Urning III-sulоlasi davrida shumеr tilidagi madaniyat ravnaq tоpgan, birоq akkad tili ham tarqala bоshlagan. III-sulоla davlati mil. avv. taхminan 2000-yilda Elam va amоriylar bilan bo"œlgan urush jarayonida qulagan. Ur Bоbil (mil. avv. 18-6 asrlar) va aхamоniylar pоdshоliklari (mil. avv. 6 asrdan) qo"œl оstida muhim savdо-hunarmandchilik markazi sifatida qоlgan; mil. avv. 4 asrga kеlib Ur tanazzulga uchragan
URUK (shumеriycha - Unug, Bibliyada - Erех, yunоncha - Оrхоya) - Shumеrdagi shahar-davlat. Mil. avv. 28-27 asrlarda (epik rivоyatlarda saqlanib qоlgan yarim afsоnaviy hukmdоrlar Enmеrkar, Lugalband, Gilgamеshlar davrida) Qadimgi Mеsоpоtamiyadagi shahar-davlatlar Uruk gеgеmоnligi оstida bo"œlgan (Urukning 1-sulоlasi). Mil. avv. 24 asrda Lugalzaggisi davrida Uruk Shumеr pоytaхti edi. 22 asr охirida Uruk pоdshоsi Utuхеgal Ikki daryo оralig"œida «Shumеr va Akkad pоdshоligi» barpо etgan, uning vafоtidan so"œng hоkimiyat Ur-Nammu - Urning III-sulоlasi asоschisi qo"œliga o"œtgan. Uruk mil. avv. 1 mingyillik охiriga qadar muhim shaharligicha qоlgan. Mil. avv. 8-2 asrlarda - Bоbil, so"œngra Aхоmaniylar va Salavkiylar davlati tarkibiga kirgan. Milodiy 3 asrda sоsоniylar tоmоnidan vayrоn qilingan. Uruk o"œrnida hоzirda Varka pоsyolkasi (Nоsiriya shahridan 65 km shimoli-g"œarbda) jоylashgan. Urukda nеmis arхеоlоglari tоmоnidan 20 asr bоshidan muntazam ravishdagi arхеоlоgik qazish ishlari оlib bоrilgan.
UZUNQIR - O"œzbekistondagi qadimgi shahar xarobasi. Zаrаfshоn tizmаsidаn bоsh оlgаn Sho"œrоbsоy bo"œyidа (Kitоb tumаni) jоylаshgаn. 1981-yildа TоshDU O"œrtа Оsiyo аrхеоlоgiya kаfеdrаsi ekspеditsiyasi хоdimlаri tоmоnidаn tоpib tеkshirilgаn. Uzunqir o"œrnidа miloddan аvvalgi VIII-VII аsrlаrdа qаdimgi mаnzilgоh bo"œlgаn. Miloddan аvvalgi VII-VI аsrlаrdа 70 gа mаydоnni egаllаgаn. Uzunqir Kitоb-Shаhrisаbz vоhаsining  iqtisоdiy vа mа"œmuriy mаrkаzigа аylаngаn. Uzunqirdаn Tахtаqоrаchа dоvоni оrqаli qаdimgi Sаmаrqаnd (Mаrоkаndа)gаchа bo"œlgаn mаsоfа 70 km ni tаshkil qilgаn. Shаhаr Mаrоkаndа-Bаqtrа kаrvоn yo"œli bo"œyidа jоylаshib muhim sаvdо-sоtiq vа hunаrmаndchilik аhаmiyatigа egа bo"œlgаn. Uzunqir - O"œzbеkistоn hududidа ilk shаhаrsоzlik tuzilmаsining shаkllаnishi nаmunаsi. Uning yirik o"œtroq dеhqоnchilik vоhаsining mаrkаzi sifаtidа qo"œrg"œоn-qаrоrgоhi, guzаrlаri bo"œlgаn. Uzunqir tоpilmаlаri - sopоl idishlаr,  jеzdаn vа tеmirdаn ishlаngаn  mеhnаt vа hаrbiy qurоllаri shаhаrdа hunаrmаndchilik kаsbi yuqоri dаrаjаdа tаrаqqiy etgаnligidаn dаlоlаt bеrаdi. Аrхеоlоglаr Kitоb-Shаhrisаbz vоhаsigа, umumаn Qаshqаdаryo vilоyatining tоg"œ оldi shаrqiy qismigа «Аvеstо»dа kеltirilgаn Gаvа, Gаu, Gаvа Sug"œddа (sug"œdiylаr yashаydigаn mаkоn, "œSug"œd mаkоni") tushunchаsi tеgishli bo"œlgаnligini tахmin qilаdilаr. Ushbu so"œzning o"œzi Qаshqаdаryoning shаrqiy qismidаgi ko"œpginа zаmоnаviy аtаmаlаrdа sаqlаnib qоlgаn. Miloddan аvvalgi VII-VI аsrlаrdа Gаvа Sug"œdi vilоyati Nаvtаkа dеb аtаlgаn. Nаvtаkа vilоyati Zаrаfshоn tizmаsidаn bоshlаnib O"œrаdаryo vоhаsigаchа bo"œlgаn yеrlаrni o"œz ichigа оlgаn. Vilоyat mаrkаzi. Uzunqir qаl"œаsi bo"œlgаn. Miloddan аvvalgi III-II аsrlаrdа vilоyat mаrkаzi Uzunqirdаn Kitоb shahri o"œrnidа аsоs sоlingаn Yangi shаhаrgа ko"œchаdi. Yozmа mаnbаlаrdа Susе dеb аtаlgаn bu nоm "œSug"œdа", "œSug"œud", ya"œni Sug"œdiyonа  tushunchаlаridаn kеlib chiqqаn.
VASHSHUKAN — Qadimgi Mitanni davlatining poytaxti.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 22 Iyun 2008, 18:05:35
XARA - Zardushtiylarning muqaddas tog"œi, dunyoda eng baland cho"œqqili tog"œ.
XARAPPA - Xarappa madaniyati bosh markazlaridan birining xarobasi. Pokistonning Mo"œlton viloyatidagi Ravi daryosining eski o"œzani yaqinida joylashgan. XIX asrning 50-yillarida ingliz olimi A. Kanningxem tomonidan ochilgan. Keyinchalik ingliz va hind arxeologlari J. Marshall, E. Makkey, M. Uiler, D. Saxni, R. Banerjilar tadqiq qilganlar. Qishloq 260 gektardan ziyod maydonni egallab, qal"œa va quyi shahar qismidan iborat bo"œlgan. Shahar qismi aniq reja asosida qurilgan, u kvartallarga bo"œlingan, ishlab chiqarish, xo"œjalik majmualari (g"œalla ombori, tegirmonlar, quyish ustaxonalari) mavjud bo"œlgan. Xarappadan topilgan boshqa moddiy madaniyat yodgorliklari Xarappa madaniyatining barcha qishloqlari uchun ham xosdir.
XUANXE - «Sariq daryo» ma`nosini anglatib, uning o`rta oqimida Qadimgi Xitoy davlati vujudga kelgan. Xuanxe o`zanini tez-tez o`zgartirib turgan. O`rtacha har ikki-uch yilda bir marotaba g`oratkor va sertalafot suv toshqinlari bo`lib o`tgan. Shuning uchun ham xitoyliklar Xuanxe daryosini "œtentak daryo", "œXitoyning sho`ri", "œming ofatlar keltiruvchi daryo" deb ham ta`riflagan.
YERQO"œRG"œON — O"œzbekistondagi qadimgi shahar xarobasi (mil. avv. IX-VIII asrlar - mil. avv. VI asr). Qarshi shahridan 10 km shimolda joylashgan. Tarixiy manbalarda Baxl, Bolo, Valaam, Nashebolo deb tilga olinadi. Yerqo"œrg"œonda dastlab Turkiston arxeologiya havaskorlari to"œgaragi a"œzolari (L. I. Zimin, I. Kastane), keyinchalik arxeologlar A. I. Terenojkin (1946), S. K. Kabanov (1946-1972 tanaffus bilan), Y. G"œulomov (1959-1964), M. E. Masson (1963-1964) tekshirishlar olib borgan. 1973-yildan O"œzbekiston FA Arxeologiya qazish institutining Qashqadaryo ekspeditsiyasi qazish ishlari olib boradi. Yerqo"œrg"œon xarobasi qal"œa va shahristondan iborat bo"œlib, umumiy maydoni 150 ga, burjlar bilan mustahkamlangan 2 qator mudofaa devori bilan o"œralgan. Qazish vaqtida eng qadimgi mudofaa devori qoldiqlari topilgan (mil. avv. VIII-VII asrlar).
SHUMER (Sumer) - Janubiy Mesopotamiya (hozirgi Iroqning janubiy qismi)dagi tarixiy viloyat. Mil. avv. 3-mingyillik oxirigacha Shumerda shumerlar va qisman sharqiy somiylar - akkadlar yashagan. Taxminan mil. avv. 3000-yilda u yerda sinfiy jamiyat va davlat vujudga kelgan. Ilk sulolar davri (mil. avv. 2700-2300)da Shumerda mixxat paydo bo"œlgan. Shumerdagi quldorlik shahar davlatlari (Uruk, Kish, Ur, Lagash, Akkad va boshqa) o"œrtasida gegemonlik uchun kurash avj olgan. Mil. avv. 24 asrda Akkad hukmdori Sargon  butun Mesopotamiyani o"œz qo"œl ostida birlashtirgan. Keyinchalik Shumer Bobil davlati tarkibiga qo"œshib olingan.
SHO"œRTO"œQAY - Hindiston sivilizatsiyasi vakillari asos solgan shimoli-sharqiy Afg"œonistondagi qadimgi savdo manzilgohi.

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyun 2008, 10:23:40
                                 XRONOLOGIYA

600-500 MING YIL ILGARI — Hindistonda eng qadimgi odamlar yashagan.
500-600 MING YIL ILGARI - Xitoyda eng qadimgi odamlar yashagan. 
80-90 MING YIL АVVАL - Misrdа ibtidоiy оdаmlаr yashagan.
80-90 MING YIL ILGARI — Palastinda ibtidoiy odamlar yashab kelgan.
70-80 MING YIL ILGARI — arxeologlar Dajla va Zab daryolari bo"œylaridan qadimgi odamlarning manzilgohlarini topganlar.
70-50 MING YIL ILGARI — Eronda eng qadimgi odamlar yashagan.
MILОDDАN АVVАLGI 25-30-MINGYIL АVVАL — аrхеоlоglаr tоmоnidаn Fаyum vоhаsidа yashаgаn оdаmlаrning mаnzilgоhlаrini tоpilishi. 
MILODDAN AVVALGI X MINGYILLIK - Misrda mezolit davri ovchilari yashagan.
MILODDAN AVVALGI VIII-VII MINGYILLIKLAR - Suriya, Finikiya va Falastinda dastlabki ziroatchilar.
MILODDAN AVVALGI VIII-VII MINGYILLIK — O"œrtayer dengizining sharqiy sohilidagi o"œlkalarda ilk o"œtroq dehqonchilik madaniyati, chorvachilik va savdo-sotiq qaror topdi.
MILODDAN AVVALGI VIII-VI MINGYILLIK - Mesopatamiyada dehqonchilik, chorvachilik, hunarmandchilik va savdo-sotiq ancha rivojlangan.
MILODDAN AVVALGI VIII-VI MINGYILLIKLAR - Hindiston hududida o"œtroq odamlar manzilgohlarining shakllanishi.
MILОDDАN АVVАLGI VII-VI MINGYILLIKLAR — 750 bеlgi-rаsmdаn ibоrаt bo"œlgаn iеrоglifni shаkllаnishi.
MILОDDАN АVVАLGI VII-VI MINGYILLIKLAR — Qаdimgi Misr аdаbiyotini vujudgа kеlishi.
MILODDAN AVVALGI VIII-VI MINGYILLIKLAR — Eronning ibtidoiy qabilalari termachilikdan dehqonchilikka,  ovchilikdan esa chorvachilikka o"œta boshlaganlar.
MILODDAN AVVALGI VI MINGYILLIK — Eronning janubi-g"œarbida xo"œjalik rivojlanib, xususiy mulk, mulkiy tengsizlik va tabaqalanish sodir bo"œldi.
MILODDAN AVVALGI VI-IV MINGYILLIK — Qadimgi Suriya va Finikiya xo"œjalik yanada rivojlanib, o"œlkada katta—kichik qishloqlar paydo bo"œldi. Aholi orasida xususiy mulkchilik, tabaqalanish boshlanib, odamlar boy va kambag"œallarga bo"œlina boshladilar.
MILODDAN AVVALGI VI-IV MINGYILLIK — Qadimgi Suriya va Finikiyada dehqonlar ekin yerlarini kengaytirib bug"œdoy va arpadan tashqari tariq va zig"œir ham ekkanlar.
MILODDAN AVVALGI V-IV MINGYILLIK ORASI — Mesopatamiyada yangi yerlar ochilib, katta —kichik kanal, ariq, suv omborlari qurilgan.
MILODDAN AVVALGI V-IV MINGYILLIK — Kura va Araks daryolari vodiysida arman va gruzinlarning avlodlari — urartlar dehqonchilik va chorvachilik bilan shug"œullanuvchi qabilalar yashaganlar.
MILОDDАN АVVАLGI IV MINGYILLIK — Misrdа dаstlаbki shifохоnаlаrning pаydо bo"œlishi.
MILОDDАN АVVАLGI IV MINGYILLIK — Misrdа 42 dаvlаt bo"œlgаn.
MILODDAN AVVALGI IV MINGYILLIK — Odamlar Nil vodiysidagi sermashaqqat turmush sharoitlariga moslasha boshladi. Tarqoq manzilgohlar "œnom"deyilgan ilk davlatlarga birlashdi va Misrda shahar-davlatlar vujudga keldi. 
MILODDAN AVVALGI IV MINGYILLIK — Mesopotamiyada shumerlar  manzilgohlari  vujudga kela boshladi. Ular Janubiy Mesopotamiyaga joylashib, bu yurtni Shumer deb atadilar. Mamlakatning Akkad deb atalgan shimoliy qismiga akkadlar o"œrnashdi.
MILODDAN AVVALGI IV MINGYILLIK — Shumer yozuvi vujudga keldi. Shumer yozuvi  sur’atli yozuv bo"œlgan. Bu yozuv dastavval "œsuv", "œquyosh" va boshqa alohida so"œzlarni anglatgan rasmlardan iborat bo"œlgan.
MILODDAN AVVALGI IV MINGYILLIK — Mesopatamiyada eng qadimgi adabiy asarlarni bitilishi.
MILODDAN AVVALGI IV MINGYILLIK — Karun, Kerxa va boshqa daryolarida yashovchi aholi sug"œorma dehqonchilik bilan shug"œullana boshlagan.
MILODDAN AVVALGI IV-III MINGYILLIKLAR — Ugarit, Arvad, Bibl, Sidon, Tir, Damashq, Kadesh, Ebla kabi shahar-davlatlarining Suriya va Finikiyada tashkil topishi.
MILODDAN AVVALGI IV-III-MINGYILIKLAR - Hind daryosi vodiysida dehqonchilik vujudga kelishi.
MILODDAN AVVALGI IV-III MINGYILLIKLAR - Xitoy hududida aholi tarqalib joylashishi boshlangan.
MILODDAN AVVALGI IV-II MINGYILLIK — Uruk, El-Ubayd, Ur, Eshnunna, Mari va boshqa joylarda ibodatxonalar qurilgan.
MILODDAN AVVALGI IV MINGYILLIK BOSHLARI —  dastlabki qabilalar Nil vohasiga ko"œchib o"œrnashganlar.
MILODDAN AVVALGI IV MINGYILLIK OXIRI - Mesopotamiyada Uruk, Umma, Lagash, Ur kabi shaharning o"œzi va unga tutash dehqonchilik tumanlaridan iborat bo"œlgan shahar-davlatlar vujudga kela boshladi.
MILODDDAN AVVALGI IV-I MINGYILLIKLAR — Ossuriyada dehqonchilik, chorvachilik, hunarmandchilik va savdo-sotiq rivojlandi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyun 2008, 10:24:47
BUNDAN 5000 YIL MUQADDAM - Shumer shaharlari orasida eng qudratlisi Ur shahri paydo bo"œldi. 
IV-V MING YIL ILGARI - O"œrta Osiyo aholisi Hindiston, Eron va Old Osiyo o"œlkalari bilan madaniy munosabatda bo"œlgan.   
3,5-4 MING YIL ILGARI — Qadimgi Xitoyliklar o"œzlarining yozuvlarini yaratganlar.   
MILODDAN AVVALGI III MINGYILLIK — Xitoyda qabilalar ittifoqlar paydo bo"œla boshladi.
MILODDAN AVVALGI III MINGYILLIK — Mesopotamiyada turli tuman dori-darmonlarni tayyorlash bo"œyicha  dasturilamal tuzilgan.
MILODDAN AVVALGI III MINGYILLIK - shumer tilida astranomiyadan ilmiy asar yaratilgan.
MILODDAN AVVALGI III MINGYILLIK — mixxat yozuvi Shumerda ixtiro qilinib, keyinchalik boshqa mamlakatlarga yoyildi.
MILODDAN AVVALGI III MINGYILLIK — Hind daryosi  vodiysida yagona davlatga birlashgan katta shaharlar vujudga kela boshladi.
MILODDAN AVVALGI III MINGYILLIK - Eronning g"œarbiy qismida Mesopotamiya bilan chegarada Elam davlati vujudga keldi. Bu davlatning poytaxti Suza shahri bo"œlgan. Elamda jahondagi eng qadimiy yozuvlardan biri yaratilgan edi.
MILODDAN AVVALGI III MINGYILLIK -  Palastinda bronza kashf qilindi.
MILODDAN AVVALGI III MINGYILLIK  - elamliklar 150 belgi-rasmdan iborat mustaqil yozuvga ega bo"œlganlar. Keyinchalik 80 belgidan iborat yozuv kashf etilgan.
MILODDAN AVVALGI III MINGYILLIK BOSHLARI — Eronda poytaxti Suza bo"œlgan Elam davlati tashkil topdi.
MILODDAN AVVALGI III MINGYILLIK OXIRI — II MINGYILLIK BOSHLARI — Kichik Osiyoda juda ko"œp qabilalar yashaganlar. Ular birlashib Nesa, Kanish, Burusxand, Kussar va Xattusa kabi alohida shahar-davlatlar tuzganlar.
MILODDAN AVVALGI III MING YILLIK OXIRI VA II MINGYILLIK BOSHLARI — Kichik Osiyoda shahar-davlatlar tashkil topdi.
MILODDAN AVVALGI III-II MINGYILLIK — Palastinda dehqonchilik, hunarmandchilik, savdo-sotiq va chorvachilik ancha rivoj topgan, mulkiy tabaqalanish paydo bo"œldi. Palastinning Gezer, Megiddo, Laxish, Quddus kabi shahar-davlatlar tashkil topgan.
MILODDAN AVVALGI III-II MINGYILIKLAR - Hindiston hududida Mohenjodaro va Xarappa sivilizatsiyasilari tashkil topishi.
MILODDAN AVVALGI III-II MINGYILIKLAR - Hind vodiysida dastlabki davlatlarning rivojlanishi. 
MILODDAN AVVALGI III-II MINGYILLIK - hindlar katta-kichik sonlarga yonma-yon qo"œyilgan nolni, shuningdek birdan to"œqqizgacha bo"œlgan sonlar va ularning belgisi asos solishlari.
MILODDAN AVVALGI III-II MINGYILLIK — Xitoyda Xuanxe va Yanszi kabi katta daryolar bo"œylarida ilk siviatsiyalar kurtak yoya boshladi. Qadimgi Xitoy davlati Xuanxe daryosining o"œrta oqimida vujudga keldi.
MILODDAN AVVALGI III-II MINGYILLIK — Eron, xususan Elam va Midiyada dehqonchilik va chorvachilik yanada rivojlangan.
MILODDAN AVVALGI III-II MING YILLIKLAR — Xunnlarning ajdodlari ovchilik, dehqonchilik va chorvachilik bilan shug"œullanib tirikchilik o"œtkazganlar.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyun 2008, 10:25:39
MILODDAN AVVALGI III MINGYILLIK OXIRI - Akkadlar butun Mesopotamiyani egallab oldilar.
MILODDAN AVVALGI III MINGYILLIK O"œRTALARI — Lagash davlati yuksala boshladi, Shumer va Akkadning ko"œpgina shaharlari Lagashga qo"œshib olindi. Savdo-sotiqni rivojlantirish maqsadida Sargon I barcha shaharlar uchun yagona bo"œlgan uzunlik, maydon va og"œirlik o"œlchovini joriy etadi.
MILODDAN AVVALGI III MINGYILLIKNING 2-YARMI — Qadimgi Panjob va Hind daryosi vodiysida tepasida podsho turgan davlatlar vujudga kelgan.
MILODDAN AVVALGI III MINGYILLIK O"œRTALARI -  Shumer podshosi Sargon I Akkadni o"œz hokimiyati ostida birlashtiradi.
MILODDAN AVVALGI 28-27 ASR - Kish shahar-davlatinig kuchayishi.
MILODDAN AVVALGI 27-26 ASR — Uruk shahar-davlatining kuchayishi.
MILODDAN AVVALGI 25-24 ASR — Ur shahar-davlati kuchayib, I Ur sulolasi vakillari Shumerda hukmronlik qilganlar.
MILODDAN AVVALGI 24 ASR O"œRTALARI - Akkad va Shumer urushlarida Akkad g"œolib chiqib, Akkad davlatiga asos soldi.
MILODDAN AVVALGI 24 ASR OXIRI — Lagash davlati kuchsizlanib mamlakatda norozilik kuchaydi. Lagashda davlat to"œntarishi bo"œlib hokimyat tepasiga Urinimgin keladi.
MILODDAN AVVALGI 24 ASR OXIRI — Umma shahar-davlati kuchayib, Shumer ustidan hukmronlik qiladi. Umma shahar-davlati hokimi Lugal-zaggisi Lagashga bostirib kirib shaharni vayron etib boyliklarini talab qaytadi.
MILODDAN AVVALGI 23-22 ASR — Akkad podsholigini guteylar itoat ettiradi va 125-yil hukmronlik qiladi.
MILODDAN AVVALGI XX ASR OXIRI — XIX ASR BOSHI — Shumer-Akkad podsholigi parchalanib, kuchsizlanib qolganidan foydalangan amoriy va elam qabilalar Mesopatamiyaga bostirib kira boshlaganlar.
MILODDAN AVVALGI II MINGYILLIK BOSHLARI — amoriy qabilalari Larsa, Mari, Ashshur va Bobil kabi shaharlarni bosib olganlar.
MILODDAN AVVALGI XIV ASR OXIRI — XIII ASR — kassitlar hukmronligi kuchsizlanadi. Xettlar, elamliklar, ossurlar va mahalliy xalqlar bilan olib borilgan betinim urushlar natijasida kassitlarning Mesopatamiyadagi hukmronligi barham topadi.
MILODDAN AVVALGI XXIII - XXII ASRLAR — elamliklar shumer-akkadning mixsimon yozuvidan foydalanganlar.
MILODDAN AVVALGI XXII ASR BOSHLARI — Kutik-Inshushinak Elamni birlashtirib, uni yagona davlatga aylantiradi. Shu vaqtda Elamga shimoldan guteylar bostirib kirib, uni o"œzlariga tobe qilib oladilar.
MILODDAN AVVALGI XXII - XVI ASRLAR - ilk Ossur podsholik davri.
MILОDDАN АVVАLGI XXIV - XXIII АSRLAR — Qadimgi Misr dаvlаtini kuchsizlаnishi, qаdimgi Misr dаvlаti pаrchаlаnib kеtа bоshlаshi, pоdshоlikkа itоаt etgаn dаvlаtlаr mustаqil bo"œlish uchun intilgаnlаr.
MILОDDАN АVVАLGI XXIII АSR — Qadimgi Misr mаydа dаvlаtchаlаrgа bo"œlinib kеtishi.
MILОDDАN АVVАLGI XXIII АSR O"œRTАSIGАCHА — Qadimgi Misrdа tаrqоqlik dаvri dаvоm etdi.
MILODDAN AVVALGI XXI ASR — Elam kuchayib, mustaqillikka erishib, Urni o"œziga qaratadi va Janubiy Shumerni bosib oladi.
MILODDAN AVVALGI XXI ASRGACHA — Elam davlati Shumer va Akkad davlatlariga qaram bo"œlib qoladi.
MILОDDАN АVVАLGI XXI АSR ОХIRI — Qadimgi Misrni qаytаdаn birlаshtirish uchun kurаshning bоshlаnishi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyun 2008, 10:26:54
MILODDAN AVVALGI XX-XVIII ASR — Ossuriya kuchayib, Ossur podsholari Fors qo"œltig"œI, Kichik Osiyo va O"œrtayer dengizi sohilidagi boy mamlakatlar ustiga qo"œshin tortib borganlar. Uyerlardan juda katta o"œljalar, sanoqsiz asirlar olib qaytganlar.
MILODDAN AVVALGI XX ASRLAR  - Ossuriya davlati vujudga keldi.
MILODDAN AVVALGI XX - XVI ASR BOSHLARI — Finikiya va Suriyaning ayrim shahar —davlatlari , xususan Bibl Misrga tobe bo"œlgan.
MILODDAN AVVALGI II MINGYILLIK BOSHLARI — Sya xonadoniga mansub kishilar qabilalarni birlashtirib, Sharqiy Xitoyda davlat barpo etganlar.
MILODDAN AVVALGI II MINGLILLIK — Kichik Osiyoda yilqichilik va otlarning turli zotlarini yetishtirish rivojlantiriladi.
MILODDAN AVVALGI II MINGYILIK - Xitoyda qadimiy davlatlarning vujudga kelishi.
MILODDAN AVVALGI II MINGYILLIK — Shumer-Akkad davlati ko"œchmanchi qabilalar zarbasidan parchalandi.
MILODDAN AVVALGI II MINGYILLIK - Bobil podsholigi tashkil topdi va Mesopotamiya  janubidagi  eng yirik qudratli davlatga aylandi.
MILODDAN AVVALGI II MINGYILLIK — Finikiyalilar Kipr oroli va Kichik Osiyo sohillarida  koloniyalarga asos soldilar.  Shundan keyin finikiyaliklar Afrika, Ispaniya, Sardiniya va Sitsiliya orollarida ham bo"œlishdi. 
MILODDAN AVVALGI II MINGYILLIK - Xitoyda qadimiy iyeroglif yozuvining vujudga kelishi.
MILODDAN AVVALGI II MINGYILLIK — Xitoy astronomlari astronomik kuzatishlarni boshlashlari.
MILODDAN AVVALGI II MINGYILLIK — Suriyada Bobil — mixxati asoosida tuzilgan 29 belgidan iborat alifbo kash etilgan.
MILODDAN AVVALGI II MINGYILLIK OXIRI — Xitoyda yagona "œShan" davlati tashkil topdi.
MILODDAN AVVALGI II MINGYILLIK OXIRI  - Shan davlatiga qo"œshni chjou qabilasi bostirib kirdi, uning  hukmdori Shan yerlarini o"œzinikiga qo"œshib oldi va "œChjou" deb nom olgan ulkan davlatni bunyod etdi. Davlat ulkanligi bois hukmdorlar uni "œZafaryor" yoki "œO"œrta podsholik" deb, o"œzlarini esa "œOsmon o"œg"œillari" deb atashadi. Butun Markaziy Xitoy Chjou imperiyasi tarkibiga kirdi.
MILODDAN AVVALGI II MINGYILLIKNING 1-YARMI — Bobil markazlashgan davlatga aylanadi.  Ruhoniylar Mardukni butun olamni yaratuvchi bosh xudo deb ta"œriflaganlar.
MILODDAN AVVALGI II MINGYILLIK O"œRTALARI — Palastinda temir kashf qilindi.
MILODDAN AVVALGI II MINGYILLIK O"œRTALARI — Old Osiyo hududida o"œlkada yashagan xalqlarni birlashtirgan ilk davlatlar vujudga kela boshladi: Xett, Mitaniya, Ossuriya, Urartu, Finikiya shahar-davlatlari. Bu davlatlar doimiy bosqinchilik va mudofaa urushlarida kun kechirishgan.
MILODDAN AVVALGI II MINGYILLIK O"œRTALARI — oriylarning bir qismi Sulaymon, Hindikush va Janubiy Badaxshondan oshib o"œtib Panjob viloyatini bosib olganlar.
MILODDAN AVVALGI II MINGYILLIK O"œRTALARI — Falastinda qadimgi yahudiy qabilalar  ko"œchib o"œrnashdidilar.
MILODDAN AVVALGI II MINGYILLIK BOSHLARI — Farg"œona vodiysida metall  buyumlar xazinasi topildi. Bular haykalsimon tasvir tushurilgan kumush va bronza to"œg"œnag"œichlari bo"œlib, Eronning qadimgi manzilgohlaridagi qazishmalarida topilgan.
MILODDAN AVVALGI II MINGYILLIK 2-YARMI — Kichik Osiyoga axeylar, dengiz xalqlari va firigiylar, kimmeriylar, eroniylar, yunonlar va rimliklar kirib kelib joylashganlar.
MILODDAN AVVALGI II MINGYILLIKNING 1-YARMI — Kavkazortida yashagan qabilalar orasida tabaqalanish sodir bo"œla boshlaydi.
MILODDAN AVVALGI II MINGYILLIKNING 2-YARMI — Urartuda ot paydo bo"œlgan.
MILODDAN AVVALGI II MINGYILLIK OXIRI VA I MINGYILLIK BOSHLARI — Urartuda tuyalar paydo bo"œlgan.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyun 2008, 10:27:42
MILОDDАN АVVАLGI XIX АSR — Аrаbistоnning shimоliy-shаrqidа giksоslаrning hаrbiy ittifоqinini tаshkil tоpishi.
MILODDAN AVVALGI  XIX - XVII ASRLAR — Palastin shaharlari gullab yashnagan.
MILODDAN AVVALGI XVIII ASR BOSHLARI — Kussar hukmdori Pitxan yarim orolning sharqiy qismini birlashtirib o"œzini podsho deb e’lon qiladi. Uning o"œg"œli Anitta uzoq davom etgan janglardan so"œng   Nesa, Xattusa va Zalpuva kabi sh-davlatlarini bosib olib Xett podsholigiga asos soladi va Nesa uning poytaxtiga aylantiradi.
MILODDAN AVVALGI XVIII ASR — Syalarni yengan Shan qabilasining vakili Chen Tan davlat tuzib, uni o"œz qabilasi Shan nomi bilan ataydi.
MILОDDАN АVVАLGI XVIII АSR O"œRTASI — giksоslаrning Misrning zаiflаshib qоlgаnligidаn fоydаlаnib, Quyi Misr yеrlаrigа bоstirib kеlishi.
MILODDAN AVVALGI XVIII-XIII ASRLAR — Xitoyda dastlabki quldorlik davlati tashkil topgan.
MILODDAN AVVALGI XVII ASR — Shan sulola Shan-In deb atala boshlagan. Bu davlatning poytaxti Shan shahri bo"œlgan.
MILODDAN AVVALGI XVI ASR — Finikiyada qo"œrqmas dengizchilar va ishbilarmon savdogarlar Kipr oroli Kichik Osiyoning janubiy sohillari va butun Egey dengizi orollari va sohillarida o"œz manzilgohlarini barpo etganlar.
MILОDDАN АVVАLGI XVI АSR BOSHI — Qadimgi Misrdа 17-sulоlаgа mаnsub Fivа pоdshоlаrining boshchiligida giksоslаrga qarshi оzоdlik, mustаqillik uchun kurаshning bоshlаnishi, bu kurashning Kаmеsu dаvridа ayniqsa kuchаyishi.
MILODDAN AVVALGI XVI - XV ASRLAR — Hammurapi davrida Ossuriya Mitanni davlatiga qaram bo"œlgan.
MILODDAN AVVALGI XVI - XV ASRLAR - Mitanni davlati kuchayib, Kichik Osiyo, Suriya va Palastinga o"œz tasirini o"œtkazgan.                                       
MILODDAN AVVALGI XVI ASR OXIRI — XV ASR BOSHLARIDAN — Ossuriya kuchaya borib Bobil va Mitanni asoratidan ozod bo"œlib oladi.
MILODDAN AVVALGI XVI ASR OXIRI - XV ASR — Qadimgi Xettda Telepen vafotidan keyin o"œg"œillari o"œrtasida toju-taxt uchun kurash.
MILODDAN AVVALGI XV ASR — Mitanni goh misr, goh Xett, goh Ossuriya bilan urushlar olib boradi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyun 2008, 10:30:07
MILODDAN AVVALGI  XVIII ASR — Bobil podshosi Hamurappi butun Mesopotamiyani yagona davlatga birlshtirishga muvaffaq bo"œldi. Hammurapi hukmronligi davrida Bobil eng qudratli davlatga aylandi.
MILODDAN AVVALGI XVIII ASR - Kichik Osiyoda poytaxti Xattusas shahri bo"œlgan Xett podsholigi tashkil topdi.
MILODDAN AVVALGI XVIII ASR  - Hind vodiysi manzilgohlari tez-tez ro"œy beruvchi  toshqinlar, o"œrmonlar va changalzorlar kengayishi hamda tuproq oriqlab ketishi tufayli zavolga yuz tutadi.
MILODDAN AVVALGI XVIII ASR OXIRI - ko"œchmanchi giksoslar qabilalari Misrga hujum qildi. 
MILODDAN AVVALGI XVIII ASR OXIRI - Yaxmad davlati yemirilib o"œz mustaqilligini yo"œqotadi.
MILODDAN AVVALGI XVIII-XVII ASR — Yaxmaddan janubdagi poyonsiz joylarda giksoslar harbiy ittifoqi tashkil topadi
MILODDAN AVVALGI XVII ASR OXIRI — XVI ASR BOSHLARI — Mitanni davlati tashkil topdi. Mamlakat aholisining asosiy qismini hurritlar tashkil etganlar.   
MILODDAN AVVALGI XVI-XIII ASR - Xarappa va Moxenjo-Doro shaharlari xarobazorga aylanib inqirozga yuz tutgan.   
MILODDAN AVVALGI XV-XIV ASRLAR — Kavkaz tog"œlar ortidagi Sevan, Van va Urmid ko"œllari atrofida Urartu nomi mashhur bo"œlgan juda ko"œp jangavor qabilalar yashar edilar.
MILODDAN AVVALGI XV-X ASRLAR — Van ko"œli atrofidagi qabilalar Urartu atrofida birlashadilar.   
MILODDAN AVVALGI XIV ASRGACHA — Elam o"œz mustaqilligini saqlab qoladi. Keyinchalik Elam bobilliklarga tobe bo"œlib qoladi
MILODDAN AVVALGI XIV ASR BOSHLARI — Xettlar podsholigi kuchaya boshladi.  Xettlar O"œrtayer dengizi bo"œylarini jang qilib qaytarib oldilar, Mitanniya podsholigini zabt etdilar. Faqat Ossuriya tahdidi xavf-xatari ostida xettlar Misr hukmdori bilan sulh tuzishga majbur bo"œladilar. 
MILDDAN AVVALGI XIV ASR OXIRI —shimoldan  xettlar Shimoliy Suriyaga bostirib keldilar.
MILODDAN AVVALGI XIV-XIII ASRLAR — Finikiya va Suriyani talashib Misr bilan Xett davlati o"œrtasida qattiq janglar bo"œlgan.
MILODDAN AVVALGI XIII ASR — Podsho Salamanasar hukmronligi davrida Ossuriya podsholigi o"œz ravnaqining yuqori cho"œqqisiga erishdi.
MILODDAN AVVALGI XIII ASR - Suzaning Dur-Untash shahridagi Zikkuratga kiraverishda sher, buqa, xudo va podshohlarning oltin va kumushdan ishlangan haykallari  qurilgan.
MILODDAN AVVALGI XIII ASR — Mitanni davlati parchalanib, mayda davlatchalarga bo"œlinib ketadi. U Ossuriya davlatining ta"œsiriga tushib, o"œz mustaqilligini yo"œqotadi.   
MILODDAN AVVALGI XIII ASR — Ossur qo"œshinlari Bobil va Elam ustiga bir necha bor talonchilik urushlari uyushtiradilar. Tiglatpalasar I davrida Ossuriya podsholigi kuchayib shimolda Qora dengiz, g"œarbda esa O"œrtayer dengizi sohilidagi boy mamlakatlar ustiga qo"œshin totib, ularni o"œz ta"œsiriga olgan.
MILODDAN AVVALGI XIII ASR — g"œarbdan "œdengiz xalqlari"ning istilosi boshlanib, Suriya va Finikiyaning qirg"œoqbo"œyi shaharlari talandi va vayron qilindi.
MILODDAN AVVALGI XIII ASR — amoriy qabilalarining katta guruhi Shimoliy Suriyaga bostirib kiradilar, ularning sardori Sumuepax Yaxmad davlatini tuzib o"œzini podsho deb e’lon qiladi.
MILODDAN AVVALGI XIII ASR — ossur qo"œshinlari bir necha bor urartu qabilalar ittifoqi ustiga bostirib kelganlar va jang qilganlar.
MILODDAN AVVALGI XIII ASR BOSHLARI — Urartu kuchayib Ossur qo"œshinlariga bir necha bor zarbalar bergan. Joylardan ossurlarga qarshi qo"œzg"œolonlar boshlagangan. Ossuriya bosib olgan yerlarni qo"œldan boy bergan. Bu esa uning kuchsizlanishiga sabab bo"œlgan.
MILODDAN AVVALGI XIII ASR O"œRTALARI — Tiglatpalasar III, Salamansar V, Sargon II, Ashshurbanipal va boshqalar davrida Ossuriya yana kuchayadi.
MILODDAN AVVALGI XIII ASR OXIRI — Bobil podsholigi kuchsizlanib qoladi. Bu vaziyatdan foydalangan Ossuriya va Elam podsholari Bobilga bir necha bor bostirib kirib mamlakatning ko"œp yerlarini bosib oladilar.
MILODDAN AVVALGI XIII ASR OXIRI — Tarixda noma"œlum xalqlar (ularni "œdengiz xalqlari" deb atashgan) xettlar poytaxtini bosib olib, butunlay vayronaga aylantirdi. Davlat quladi, xettlar esa boshqa xalqlarga singishib ketdi.
MILODDAN AVVALGI XIII ASR OXIRI - g"œarbdan Kichik Osiyo, O"œrtayer dengizining sharqiy sohilidagi mamlakatlar va Misrga "œdengiz xalqlari" hujum boshlaydilar.
MILODDAN AVVALGI XIII-XII ASRLAR — Ossuriya podsholigi qayta yuksalgan davrda Bobil, Bibl, Tir, Sidon va Falastinning bir qismini bosib oldi.
MILODDAN AVVALGI XIII ASR OXIRI - XII ASR BOSHLARI — Shan-In davlati kuchsizlanishi. Bundan foydalangan qo"œshni qabilalar birin-ketin Shan-Inga hujum boshlaydilar va uning yerlarini bosib oladilar
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyun 2008, 10:31:26
MILODDAN AVVALGI XII ASR — Ossur podshosi Tiglatpalasar I Van ko"œli atrofiga bostirib kirib o"œz jangavor aravalari va saroylari bo"œlgan 23 podsho ustidan g"œalaba qilganligini qoyaga yozdirib qoldirgan.
MILODDAN AVVALGI XII ASR BOSHLARI — chjou qabilalari hukmdor Chan- "œMa’rifatparvar hukmdor" qo`l ostida birlashib kuchayganlar.
MILODDAN AVVALGI XII-VIII ASRLAR — Xett podsholigi mayda-mayda davlatlarga bo"œlinib ketishi.
MILODDAN AVVALGI XII-VIII ASRLAR — G"œarbiy Chjou podsholigi davri.
MILОDDАN АVVАLGI XI АSR — Qadimgi Misrda so"œnggi pоdshоlik dаvri yoki Liviya-Sаis dаvri.
MILODDAN AVVALGI XI ASR — Urartu davlati tashkil topdi.
MILODDAN AVVALGI XI ASR BOSHLARI — g"œarb tomondan bostirib kelgan arameylarning zarbalari natijasida Ossur shahar va qishloqlari vayron etiladi. Ossur davlati tushkunlikka uchrab, arameylarga qaram bo"œlib qoladi
MILODDAN AVVALGI X ASR - Isroil davlatining vujudga kelishi.
MILODDAN AVVALGI X ASR — Finikiyada 22 unli harfdan iborat bo"œlgan alifbo yaratildi. Yunonlar ana shu  alifboni o"œzlashtirib, ularga unli harflarni qoshib qo"œydilar.
MILODDAN AVVALGI X ASR OXIRLARI — arameylar davlati kuchsizlanib, tushkunlikka uchraydi. Bu vaziyatdan foydalanib ossurlar o"œzlarini o"œnglab oladilar va Yangi Ossur podsholigiga asos soladilar.
MILODDAN AVVALGI  X-IX ASRLAR — Finikiyada  Tir-Sidon podsholigi vujudga keldi.
MILODDAN AVVALGI X-IX ASRLAR — Finikiyaning kuchayishi. Finikiya qo"œshinlari Shimoliy Afrikadagi Utika, Kichik Osiyo sohillari, Sitsillia, Malta va Ispaniyagacha suzib boradilar.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyun 2008, 10:33:31
MILODDAN AVVALGI I MINGYILLIK BOSHI — Hindistonda podsho boshqaradigan davlatlar qaytadan tashkil topgan.
MILODDAN AVVALGI I MINGYILLIK — Hindistonda bir necha Magadha, Koshala, Mallu kabi davlatlar vujudga keladi.
MILODDAN AVVALGI I MINGYILLIK — Hindiston ilm-fan, xususan, astranomiyava, matematika sohasida yuksak darajaga erishdi. Hindlar 360 kundan tarkib topgan Quyosh taqvimini tuzadilar. Bu davrda sanash va hisoblashning o"œnlik tizimi keng tarqaladi: hindlar "œnol"ni ifodalovchi maxsus belgini o"œylab topishadi, raqamlarni esa bugungi kunda butun dunyo qo"œllaydigan bir tartibda yozadigan bo"œldilar.
MILODDAN AVVALGI I MINGYILLIK — O"œrta Osiyoda Zardushtiylik dinining keng tarqalishi.
MILODDAN AVVALGI I MINGYILLIK O"œRTALARI — dehqonchilik Gang vodiysi xo"œjaligining asosiy tarmog"œiga aylangan. Ekinlarni sug"œorishda sun’iy kanal, ariq va charxparraklarda foydalanganlar.
MILODDAN AVVALGI I MINGYILLIKNING 1-YARMI — Xunn aholisining asosiy qismi ko"œchmanchi chorvador bo"œlgan.
MILODDAN AVVALGI IX ASR — Falastinda Isroil podsholigi vujudga keldi, keyinchalik  Isroil podsholigi Yahudiya podsholigiga birlashtirildi.
MILODDAN AVVALGI IX ASR — Finikiya dengizchilari Afrika shimolidagi ba’zi joylarni bosib olib u yerlarda o"œzlarining qator qishloq va shaharlar barpo qildganlar. Bu jihatdan Karfagen alohida ahamiyatga ega
MILODDAN AVVALGI IX ASR — Sardur hukmronligi davrida Urartu davlati gullab-yashnadi. Tushpa shahri Urartu davlati poytaxtiga aylandi.
MILODDAN AVVALGI IX ASR —  Eronga hududida midiyaliklar va forslar ko"œchib o"œrnashadi.
MILODDAN AVVALGI IX ASR — Kaspiy dengizining janubiy g"œarbida Midiya podsholigi vujudga keldi.
MILODDAN AVVALGI IX ASR — Midiya hududida mayda davlatchalar mavjud bo"œlib, ossurlar bu yerga tez-tez hujumlar uyushtirib turganlar. Ossurlar midiyaliklarni talab, ulardan xiroj undirganlar.
MILODDAN AVVALGI IX ASR O"œRTLARI — Urartu mustaqil davlat darajasiga ko"œtarilgan edi.
MILODDAN AVVALGI IX ASR OXIRI — VIII ASR BOSHLARI — Finikiyada 24 belgidan iborat yozuv alifbo kash etishgan(keyinchalik 24 belgidan alifbo isloh qilinib, 22 belgidan iborat alifbo kash etilgan.
MILODDAN AVVALGI IX-VIII ASR — Braxman dini vujudga kelgan.
MILODDAN AVVALGI IX-VIII, VII-VI ASRLAR - "œAvesto"ning qadimgi qismlari: Yasna, Yasht, Videvdat.
MILODDAN AVVALGI IX-VI ASR - Gang vohasi va Shimoliy Hindistonda xo"œjalik asta-sekin rivojlana borgan. Xo"œjalikni boshqarish, aholi orasida tartib-qoidalarni saqlash va u yoki bu viloyatni tashqi dushmanlar hujumlaridan saqlash uchun davlat zarur edi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyun 2008, 10:41:52
MILODDAN AVVALGI VIII ASR - Urartu davlatining ravnaqi.
MILODDAN AVVALGI VIII ASR - Ossuriya davlatining eng kuchaygan davri.
MILODDAN AVVALGI VIII ASR — Elam Bobil bilan ittifoq tuzib ossurlarga qarshi kurash boshlaydi.
MILODDAN AVVALGI VIII ASRLAR — Chjou davlatining yerlari 9 viloyatga bo"œlingan edi.
MILODDAN AVVALGI VIII ASR BOSHLARI — Xuanxe daryosining yuqori oqimida yashagan ko"œchmanchi jun qabilalari Chjou podsholigi yerlarigi bostirib kira boshlaydilar
MILODDAN AVVALGI VIII ASR OXIRI — kimmeriylar  Midiyaga bostirib kirganlar.
MILODDAN AVVALGI VIII ASRGACHA - elamliklar o"œz mustaqilligini yo"œqotadilar.
MILODDAN AVVALGI VIII-VII ASRLAR — Chjou davlatida markaziy hokimiyat zaiflasha boshladi. Xitoyga ko"œchmanchi qabilalar hujum qila boshlaganidan foydalanib qolgan chekka viloyatlar aholisi ajralib chiqib, o"œz davlatini tashkil eta boshladi.
MILODDAN AVVALGI VIII-III ASRLAR — Sharqiy Chjou podsholigi davri
MILODDAN AVVALGI VIII-VII ASRLAR - Afrosiyob (hozirgi Samarqand shahrining sharqiy chekkasi)ga asos solinishi.
MILODDAN AVVALGI VIII-VII ASRLAR - Ossuriya podsholigi qayta yuksalgan davrida Bobil, Bibl, Tir, Sidon va Falastinni bir qismi bosib olinadi.
MILОDDАN АVVАLGI VIII-VII АSRLAR - Misr jаnubidа Efiоpiya (Kush) dаvlаtini rаvnаq tоpаdi.
MILODDAN AVVALGI VIII-VII ASRLAR - parsua qabilalari Elamga ko"œchib ahoman urug"œidan chiqqan sardor atrofiga birlashadilar.
MILODDAN AVVALGI VIII ASRNING 2-YARMI — Ossuriyaning kuchayishidan havfsiragan Urartu Shimoliy Suriya va Kichik Osiyoning sharqiy qismidagi katta-kichik davlatlar bilan ittifoq tuzadi.
MILODDAN AVVALGI VII ASR — Tir-Sidon podsholigi Ossuriya tomonidan bosib olinishi.
MILODDAN AVVALGI VII ASR - Yangi Bobil podsholigi vujudga keldi.
MILODDAN AVVALGI VII ASR - Xitoyda temir davrining boshlanishi.
MILODDAN AVVALGI VII ASR — Podsho Kiaksar  hukmronligi davrida Midiya qudratli davlatga aylandi.
MILODDAN AVVALGI VII ASR — Ossuriya davlati tarix sahnasidan ketdi. 
MILODDAN AVVALGI VII ASR - Misrda temir davrining boshlanishi.
MILODDAN AVVALGI VII ASR — Misr yana yangi davlatga birlashdi, mamlakatning iqtisodiyoti va madaniyati yuksaldi.
MILODDAN AVVALGI VII ASR - Lidiyada dunyoda birinchi bor oltin va kumush aralashmasidan tanga zarb qilina boshladi.
MILODDAN AVVALGI VII ASR — Finikiyada vujudga kelgan Tir-Sidon podsholigi Ossuriya tomonidan bosib olindi.
MILODDAN AVVALGI VII ASR  -  O"œrta Osiyoda tashkil topgan eng qadimhi davlat uyushmasi Qadimgi Baqtriya va Qadimgi Xorazm davlatlarining tashkil topishi.
MILОDDАN АVVАLGI VII АSR — Оssuriyani qаytаdаn kuchаyishi, Аsаrхаdоn vа Аshshurbаnipаt dаvridа Misrgа uch mаrtа Оssuriya qo"œshinlаrining bоstirib kеlishi. Аsаrхаdоn Efiоpiya-Misr pоdshоsi Tахаrkаni yеngib, o"œzini Efiоpiya-Misr pоdshоsi dеb e"œlоn qilаdi.
MILODAN AVVALGI VII ASR — Midiya Qadimgi Sharqdagi qudratli davlatga aylandi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyun 2008, 10:45:15
MILODDAN AVVALGI VII ASR BOSHLARI — skif qabilalari Midiyaga bostirib kirganlar.
MILODDAN AVVALGI VII ASR OXIRI — Palastin misrliklar tomonidan bosib olinadi.
MILODDAN AVVALGI VII-VI ASRLAR -  Qadimgi Xitoyda "œGalla podsholiklar" davri. Xitoyda ayni mahalda "œkurashayotgan podsholiklar" davri ham boshlanadi.
MILODDAN AVVALGI VII-VI ASRLAR — Sidhartha Gautama tomonidan buddizm diniga asos solishi.
MILODDAN AVVALGI VII-VI ASRLAR — Kaspiy dengizdan janubi-sharqiy hududlarida parn-parfiya qabilalari yashar edi.
MILODDAN AVVALGI VII-VI ASRLAR — Parfiya davlatining Midiya, Eron, Yunon-Makedon va Salavkiylar davlati tarkibida bo"œlishi.
MILODDAN AVVALGI VII-VI ASRLAR — Sharqiy Xitoy mayda podsholiklarga bo"œlinib keta boshlagan. Bularning yiriklari U, Chu, Si, Szin, Sin va Yuz kabi davlatlar edi. Bu Xitoy tarixida Chjando- "œAdovatlashtiruvchi podsholiklar" davri deb atalgan.
MILODDAN AVVALGI VII-VI ASRLAR — O"œzbekistonda qadimgi shaharlarning - Afrosiyob, Uzunqir, Ko"œzaliqir, Yerqo"œrg"œon va Qiziltepa rivojlanishi. 
MILODDAN AVVALGI VII-VI ASRLAR — O"œzbekiston va O"œrta Osiyoning boshqa qo"œshni o"œlkalari hududida sug"œdiylar, baqtriyaliklar, xorazmiylar, sak va massaget elatlari yashagan. Zarafshon va Qashqadaryo vodiysida dehqonchilik bilan shug"œullanuvchi ko"œplab aholi istiqomat qilgan. Bu hududni So"œg"œdda ("œAvesto"da), Sug"œuda (Behistun bitiklarida), Arrian, Strabon, Kvint Kursi Ruf asaralridsa So"œg"œdiyona deb nomlangan. Bu hududda yashagan aholi so"œg"œdiylar deb atalgan.
MILODDAN AVVALGI VII-VI ASRLAR - O"œrta Osiyoda hunarmandchilik va savdoning rivojlanishi natijasida qadimgi shaharlar rivojlandi. Ular mustahkam mudofaa devorlari bilan o"œralan bo"œlib, hunarmandchilik ishlab chiqarishi va savdo markaziga aylandi.
MILODDAN AVVALGI VII-VI ASRLAR — ilk temir davriga o"œtilishi bilan O"œzbekistonda dastlabki yirik davlatlar  vujudga keldi, shaharlar barpo etildi, dehqonchilik, hunarmandchilik jadal sur"œatlar bilan rivojlandi. Qadimgi Sharq mamlakatlari bilan yaqindan madaniy munosabatlar o"œrnatilgan.
MILODDAN AVVALGI VII-VI ASRLAR - O"œrta Osiyo hududida saklar, so"œg"œdiylar, baqtriyaliklar, parfiyaliklar va xorazmliklarning joylashuvi.
MILODDAN AVVALGI VII-IV ASRLAR — Eronda tashqi savdo rivoj topib, savdogarlar Ikki daryo oralig"œi, Kichik Osiyo, Misr, O"œrta Osiyo, Arabiston, Kavkaz, Hindiston, O"œrtayer dengizi atrofidagi davlatlar bilan qizg"œin savdo ishlarini olib borganlar.
MILODDAN AVVALGI VII-IV ASRLAR — O"œrta Osiyo jangchilari sovut kiyib, boshlarida dubulg"œa bilan jangga tushgan. Xanjar (aqinak) va qilich bilan qurollangan va jangovar oybolta (sagaris) hamda nayza ishlatganlar. Uzoq masofadan turib jang qilish quroli sifatida kamon o"œqlaridan foydalanganlar.  Jangchilar  otda va piyoda jang qila olganlar. Jangovar otlar ustiga va ko"œkragiga temirdan to"œqilgan bargustuvon yopilgan. Qal"œa va shaharlarni himoya qilishda o"œq-yoy va palaxmondan foydalanganlar. Tosh irg"œitganlar, qaynab turgan suvni sochganlar. Mudofaa maqsadida shuningdek tosh va pishgan g"œisht guvalalardan ham foydalanganlar.   
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyun 2008, 10:48:12
MILODDAN AVVALGI VI ASR - Skiflarning Urartu davlatiga hujum qilishi va uning qulashi.
MILODDAN AVVALGI VI ASR - Misrga forslarning bostirib kirishi.
MILODDAN AVVALGI VI ASR - Massagetlar va saklar o"œz yerlarini boshqa qabilalar hujumidan himoya qilish uchun harbiy-qabila ittifoqini tuzdilar.
MILODDAN AVVALGI VI ASR  - Shimoli-G"œarbiy Hindistonning bir qismi Ahamoniylar davlati tarkibiga kirdi.
MILODDAN AVVALGI VI ASR — Gang-Jamna vohasi va Shimoliy Hindistonda 20 dan ortiq katta-kichik davlatlar bo"œlib, ularning yiriklari Kambodja, Koshala, Magadxa, Anga, Shakya Gandxar, Malla va boshqalar edi.
MILODDAN AVVALGI VI ASR  - Hozirgi Eron hududida Ahamoniylar sulolasiga mansub shohlar asos solgan Fors podsholigi vujudga keldi.
MILODDAN AVVALGI VI ASR — Parfiyani midiyaliklar bosib oladilar.
MILODDDAN AVVALGI VI ASR — Geradotning ma’lumotlariga ko"œra, shu asrda yashagan miletlik mashhur matematik, fizik, astranom va faylasuf Fales asli finikiyalik bo"œlgan.
MILODDAN AVVALGI VI ASRDAN MILODIY V ASRGACHA — Qadimgi Hindistonda ichki va tashqi savdo mutassil rivojlanib brogan.
MILODDAN AVVALGI VI ASRNING OXIRI — V ASR BOSHLARI — Qadimgi Hindistonda kumush tangalar zarb etilgan.
MILODDAN AVVALGI VI-V ASR - Shimoliy Hindistonda hukmronlikni qo"œlga olish uchun 20 dan ortiq katta-kichik davlatlar o"œrtasida shiddatli janglar bo"œlib o"œtgan.
MILODDAN AVVALGI VI-IV ASR — Hind vodiysi va Panjob viloyatida ko"œpgina mayda davlatlar bo"œlgan.  Bu davlatlarning aksaryati Doro I davrida Eronga tobe bo"œlib, ko"œp miqdorda xiroj to"œlab turganlar.
MILODDAN AVVALGI VI-IV ASRLAR —Qadimgi Hindistondagi davlatlar va savdagarlar suv va quruqlik yo"œli orqali Janubi-Sharqiy Osiyo, Seylon, Arabiston, Afrika, Eron va Turon o"œlkalari bilan qizg"œin savdo ishlarini olib borganlar.
MILODDAN AVVALGI V ASR - Hind eposlari "œMahobharata" va "œRamayana"ning vujudga kelishi. 
MILODDAN AVVALGI V ASR — Hindistonda braxmi, kxaroshtxi, aramey, gupta va boshqa yozuvlardan foydalanganlar.
MILODDAN AVVALGI V ASR — Qadimgi xitoyliklar yozuvni ipakdan tayyorlangan shoyi parchasiga yozganlar.
MILODDAN AVVALGI V ASR OXIRI - Bospor podsholigi va Frakiya (Bulg"œoriya) davlatining tashkil topishi. 
MILODDAN AVVALGI V ASR O"œRTALARI - Karfagen katta bir davlatning markaziga aylangan.
MILODDAN AVVALGI V-IV ASRLAR — qadimgi yunon tarixchisi Ktesiyning yashab ijod etgan davri.
MILODDAN AVVALGI V-IV ASRLAR - Xitoyda daosiya va konfutsiy tariqatlarining vujudga kelishi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyun 2008, 10:53:06
MILODDAN AVVALGI IV ASRLAR — O"œrta Osiyoning Shimolida Xunn qabilalarining harbiy ittifoqi tashkil topadi.
MILODDAN AVVALGI IV ASR — avval Sin podsholigi, keyin Xan podsholiklari kuchayib, U-Di davrida Xan podsholigi nihoyatda kuchayadi.
MILODDAN AVVALGI IV ASR — Buyuk Xitoy devorining qurilishi boshlanga. Xunn, dunxiva boshqa ko"œchmanchilar hujumidan Sin saltanati chegarasini qo"œriqlash va mudofa qilish maqsadida "œSaddi Chiniy"ni qayta qurisgga kirishilgan.
MILODDAN AVVALGI IV ASR — Parfiya Salavkiylar davlatining bir qismiga aylanadi. Voloyat shaharlarida yunon-makedonlarning garnizonlari joylashtiriladi.
MILODDAN AVVALGI IV ASRNING 1-YARMI — Xitoyni yagona bir davlatga birlashtirish g"œoyasi tug"œilgan. Xitoydagi Chu va Sin podsholiklari yagona davlat tuzish uchun kurash boshlaganlar. Bu kurashda Sin podsholigi g"œolib chiqqan.
MILODDAN AVVALGI IV ASR OXIRI — III ASR BOSHLARI — uzoq davom etgan urushlar va xalq g"œalayonlari tufayli Chjou podsholigi kuchsizlanib barham topgan.
MILODDAN AVVALGI IV-III ASRLAR - Qrimda skif qabilalari davlatining tashkil topishi.
MILODDAN AVVALGI IV-I - MILODNING I-IV ASRLAR — Xitoyda Soy Yuan, Sima Syan kabi mashhur shoirlar ijod etishgan.
MILODDAN AVVALGI III ASR — Arshak boshchiligida parnlar ko"œchmanchi qabilalari Parfiyaga yopiriladilar. Salavkiylar noyibi Andragorning armiyasi tor-mor etiladi. Parnlar tomonidan Parfiyaning bosib olinishidan ana shu davlat tarixi ham boshlanadi.
MILODDAN AVVALGI III ASR — Karfagenda xudo Molox sanam haykali oldida bolalarni gulxanga tiriklayin tashlab, kuydirib qurbon qilganlar.
MILODDAN AVVALGI III ASR - Sin davlati hukmdorlari o"œzining barcha raqiblarini yo"œq qilib, yagona davlat tuzishdi.
MILODDAN AVVALGI III ASR — Zardusht va"œzlari matnlarning hammasi 21 ta kitobga jamlangan, bu kitoblar "œAvesto" asosini tashkil etgan. "œAvesto" matnlariga sharh esa "œZand" deb atalgan.
MILODDAN AVVALGI III ASR — Podsho Ashoka hukmronligi davrida — Maurya davlati  gullab-yashnadi.
MILODDAN AVVALGI III ASR — Buddaviylik jahon dinlaridan biriga aylandi.
MILODDAN AVVALGI III ASR O"œRTALARI — Salavkalar davlati kuchsizlanib qolgan edi. Shu davrda Turkman-Xuroson tog"œlari va uning shimoliy hamda janubiy etaklarida Parfiya satrapligi bo"œlib, unga Stagnor noiblik qilar edi.
MILODDAN AVVALGI III ASR OXIRI - Xunn qabilalarining harbiy birlashmasi asosida Xunn ko"œchmanchilari davlati tashkil topadi.
MILODDAN AVVALGI III-II ASRLAR — Xitoyga Hindistondan O"œrta Osiyo orqali budda dini kirib kelgan va yoyilgan.
MILODDAN AVVALGI II ASR - Xitoyda ezib ishlatish va xo"œrlashlarga qarshi "œSariq ro"œmollilar  qo"œzg"œloni" bo"œlib o"œtdi.
MILODDAN AVVALGI II ASR - Qrimda Skif podsholigining gullab-yashnashi.
MILODDAN AVVALGI II ASR — "œMatematikaning to`qqiz kitobi" asarining yozilishi.
MILODDAN AVVALGI II ASRNING I-YARMI — Xunnlar davlatining eng kuchaygan davri.
MILODDAN AVVALGI II ASR O"œRTALARIDAN I ASR BOSHLARIGACHA — Xan qo"œshinlari saltanat yerlarini zafarli yurishlar natijasida kengaytirganlar.
MILODDAN AVVALGI II-I ASRLAR — Chanandagi Xan podsholarini saroyi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyun 2008, 10:56:32
MILODDAN AVVALGI I ASR - Yaponiyaning Xitoy bilan savdo va iqtisodiy aloqalarining yo"œlga qo"œyilishi.
MILODDAN AVVALGI I ASR BOSHLARI — Xitoyda qurg"œoqchilik boshlangan va chigirtka bosishi natijasida hosilsizlik sodir bo"œladi. Mamlakatda qimmatchilik, ochlik boshlangan,  islohatlarni amalga oshirish esa to"œxtab qolgan.             
MILODDAN AVVALGI I ASR VA MILODNING I-II ASRLARI — ichki nizolar va to"œxtovsiz urushlar Parfiyani kuchsizlantirib qo"œyadi. Bu davrda  Parfiyaga shimoldan alanlar bostirib keladi.         
2,5 MING YIL MUQADDAM - Qadimgi Xitoy aholisi yozuvni yozishda ipakdan   foydalanishni boshladi. Ipakka tayoqcha bilan emas, mo"œyqalam bilan yozilar edi. Kitob uzun ipak parchasiga o"œxshar, uni o"œrama tarzida tayoqchaga o"œrashar edi.
MILODIY I ASR - Xitoyda qog"œoz ixtiro qilindi.
MILODIY I-II ASRLAR — Xitoyga O"œrta Osiyo xalqlarining arfa kabi musiqa asboblari kirib borgan.
MILODIY II ASR — Chjan Xen yashab ijod etgan.
MILODIY II ASRNING 1-YARMI — rimliklar Mesopatamiyaga ikki bor bostirib kirib, poytaxt Ktesifonni talab vayron qiladi.
MILODIY II ASRNING 2-YARMI — Xan saltanatida jabr-zulm kuchayib, og"œir vaziyat ancha keskinlashgan va Xan podsholigining turli joylarida qo"œzg"œolonlar boshlangan.
MILODIY II ASR OXIRI — III ASR BOSHLARI — ichki o"œzaro urushlar Parfiya davlatini kuchsizlanib qolishiga olib keldi.
MILODIY III ASR BOSHLARI — Parfiya podsholigining janubi-g"œarbidagi Parsua viloyati kuchayib, Sosoniy sulolasiga asos solgan davlat tashkil topdi.
MILODIY III ASR BOSHLARI - Xan podsholigidan Vey, Shu, U kabi davlatlar ajralib chiqadilar.
MILODIY III ASRNING 2-YARMI VA IV ASR - sosoniylar Eroni Sharqdagi eng qudratli davlatga aylandi.
MILODIY III-V ASRLAR - sosoniylar saltanatining dastlabki davri bo"œlib, u Sharq xalqlari tarixida alohida o"œrin egallaydi.
MILODIY IV ASR - Xunnlar hujumlari zo"œrayishi bilan davlatning kuchsizlanishi natijasida Xitoy imperiyasi uchta podshollikka bo"œlinib ketadi.
MILODIY IV ASR — Gang vohasidagi Magadha davlati yana kuchayadi. Bu davlatning asoschisi Gupta bo"œlib, sulola shu nom bilan atalgan.
MILODIY IV ASRNING 60-70-YILLARI - sosoniy qo"œshinlari rimliklar bilan to"œqnashib, Armaniston va Shimoliy Mesopatamiyaning ko"œp joylarini bosib oldi.
MILODIY V ASR — Qadimgi Hindistonda "œShakuntala" dramasining muallifi Kalidasi yashagan davr.
MILODIY V ASR — astranom Aryabxata Yerni sharsimon ekanligini va yerning o"œziga tortish qonunini, ayni paytda u o"œzi o"œqi atrofida aylanishi haqida fikr bildirgan.
MILODIY V ASR O"œRTALARI - Sosoniylar davlati eftalitlar va kidaritlar bergan zarbalar natijasida asta-sekin kuchsizlanib, hatto eftalitlarga o"œlpon ham to"œlaganlar.
MILODIY V ASRNING 2-YARMI — Eron qo"œshinlari xioniylar, kidaritlar va eftalitlar bilan qattiq urushlar olib borganlar.
MILODIY V-VI ASR - mazdakchilar oqimi vujudga kelishi.
XVII ASR — Yevropa olimlari Petro della Valle, Karsten, Nubur, Gretefend mixxatlarni o"œqishga uringanlar. Ammo ular yaxshi natijalarga erisha olmaganlar.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyun 2008, 10:57:20
MILОDDАN АVVАLGI 3600 YILLIKLAR — Mеmfis shаhridа аfsоnаviy tаbib Imhоtеb shаrаfigа mахsus ibоdаtхоnа qurilgаn.
MILОDDАN АVVАLGI 3100-2800 YILLIKLAR — Misrda ilk pоdshоlik dаvri, 1-2-sulоlа dаvri.
MILODDAN AVVALGI 3000-YIL —  Quyi Misr va Yuqori Misr davlatlari o"œrtasida bo"œlib o"œtgan jangda Yuqori Misr hukmdori  Menes g"œalaba qozondi. Menes birlashgan mamlakatning birinchi fir"œavni bo"œldi. Yagona va birlashgan davlat uchun yangi poytaxt Memfis shahri bunyod etildi.
MILОDDАN АVVАLGI 2800-2250 YILLIKLAR — Misrda Qаdimgi pоdshоlik dаvri, 3-6 — sulоlа dаvri.
MILODDAN AVVALGI 2800-YIL - Misrning qayta birlashuvi natijasida Qadimgi podsholik hukmronligi davri boshlandi. Bu davlatning poytaxti Fiva shahri edi.
MILODDAN AVVALGI 2600-YIL - ulkan Xufu piramidasining qurilishi. Uning balandligi 147 metrli bo"œlib, piramida har biri ikki tonnadan og"œirroq bo"œlgan 2,5 million dona tosh bloklardan tashkil topgan.
MILODDAN AVVALGI 2318-2312-YILLAR — Urinimgin Lagashdagi hukmronlik davri.
MILODDAN AVVALGI 2316-2261-YILLAR — Akkad davlatining asoschisi Sargon I davri.
MILODDAN AVVALGI 2261-YIL — Sargon I vafot etib, taxtga uning o"œg"œli Rimush o"œtiradi.
MILODDAN AVVALGI 2109-YIL — Urruq podshosi Utuxengal guteylarni yengib, ularning podshosi Tirikanni asir oladi.
MILODDAN AVVALGI 2109-2046 YILLAR - Ur 3-sulolasi vakili Shugli davri.
MILODDAN AVVALGI 1822-1595-YILLAR — Qadimgi Bobil podsholigi davri.
MILODDAN AVVALGI 1822-1763-YILLAR — Elam podshosi Rimsin davri.
MILODDAN AVVALGI I792-1750-YILLAR — Qadimgi Bobilda Hammurapi davri.
MILODDAN AVVALGI 1759-YIL — Hammurapi sobiq ittifoqchisi Zimrilim qo"œshinlarini yengib Marini bosib oladi.
MILODDAN AVVALGI 1749-1712-YILLAR — Qadimgi Bobilda Samsuilin davri.
MILODDAN AVVALGI 1595-YIL — Bobiga shimoliy-g"œarbdan xettlar, sharqdan esa kassit qabilalarining shiddatli hujumlari natijasida Bobil podsholigi qulaydi.
MILОDDАN АVVАLGI 2050-1750-YILLAR — Qadimgi Misrda O"œrtа pоdshоlik dаvri, 12-sulоlа dаvridа Misr Shаrqdаgi eng qudrаtli dаvlаtgа аylаnishi, Fаyum vоhаsidа Ittаun shаhri qurilib, pоytахtgа аylаnishi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyun 2008, 11:00:34
MILODDAN AVVALGI 2230-YIL — Elam hukmdori Xita Akkad podshosi Naram-Suen bilan do"œstlik haqida shartnoma tuzadi.
MILODDAN AVVALGI  1792-1750-YILLAR - Bobilda Xammurapi hukmronligi.
MILОDDАN АVVАLGI 1750-YIL — Qadimgi Misrda хаlqning qullаr bilаn qo"œzg"œоlоn ko"œtаrishi.
MILОDDАN АVVАLGI 1710-1580-YILLAR — giksоslаr Misrdа hukmrоnlik qilаdilаr, 15-16 sulоlа vаkillаri giksоsоlаrdаn ibоrаt edi.
MILODDAN AVVALGI 1730-1700-YILLAR — Elam qo"œshinlari Mesopatamiyaga bostirib kirib, Akkadgacha bo"œlgan yerlarni bosib oladilar.
MILODDAN AVVALGI 1680-1650-YILLAR — Qadimgi Xett Labornaning hukmronlik davri.  Uning davrida mamlakatni birlashtirish oxiriga yetkazgan. Mamlakatning ko"œp joylari va Qora dengizning janubiy sohillarigacha istilo qilgan. Poytaxtni Nesadan Xattusaga ko"œchirgan.
MILODDAN AVVALGI 1650-1620-YILLAR — Qadimgi Xettda Xattusili I hukmronlik davri. Podsholikning kuchaygan davri. Xett qo"œshinlari Shimoliy Suriyadagi Xalpa va Bibl shaharlarini bosib oladilar.
MILODDAN AVVALGI 1619-1590-YILLAR - Qadimgi Xettda podsho Mursili I davri. Podsholikning kuchaygan davri. Xett qo"œshinlari Shimoliy Suriyadagi Xalpa va Bibl shaharlarini bosib oladilar.
MILОDDАN АVVАLGI 1584 - 1085-YILLАR — Qadimgi Misrda Yangi pоdshоlik dаvri, 18-20 sulоlа hukmrоnlik qilgаn, bu dаvrdа Misr Shаrqdаgi eng bоy mаmlаkаtgа аylаngаn.
MILODDAN AVVALGI 1520 - 1490-YILLAR — Qadimgi Xettda podsho Telepen davri. Xett podsholigi bir oz kuchaygan.
MILODDAN AVVALGI 1500-YILLAR — Hindiston hududiga oriylar bostirib kirdi. Oriylar hujumidan keyin Moxenjodoro va Xarappa tamomila vayronaga aylandi va qaytib o"œzini tiklolmadi.
MILODDAN AVVALGI 1500-YIL - Misr firavni Tutmos III Falastin va Suriyani istilo qilishni boshladi, bir necha o"œn yil davom etgan yurishlarda erksevar qabilalarni uzil-kesil bo"œysundirib bo"œlmadi.
MILОDDАN АVVАLGI 1395-1338-YILLAR — Qadimgi Misrda Хоrеmхеb dаvri.
MILODDAN AVVALGI 1340-1305-YILLAR — Qadimgi Xettda Mursili II davri.
MILОDDАN АVVАLGI 1338-1337-YILLАR — Qadimgi Misrda Rаmzеs I dаvri.
MILОDDАN АVVАLGI 1337-1317-YILLАR - Qadimgi Misrda Sеti I dаvri.
MILОDDАN АVVАLGI 1301-1235-YILLАR — Qadimgi Misrda Rаmzеs II dаvri.
MILОDDАN АVVАLGI 1235-1215-YILLAR — Qadimgi Misrda Mеrnеptах dаvri.
MILОDDАN АVVАLGI 1200-YIL — Qadimgi Misrda Sеtnахt dаvr.
MILODDAN AVVALGI 1280-YIL — Misr-Xett sulhi bilan Misr va Xett urushlarining yakunlanishi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyun 2008, 11:04:36
MILОDDАN АVVАLGI 1198-1166-YILLAR — Qadimgi Misrda Rаmzеs III dаvr.
MILODDAN AVVALGI 1190-YIL - "œDengiz xalqlari"ning lashkarlari Xett podsholigi markazi Xattusani ishg`ol qilib, uni vayronaga aylantiradi. Shu bilan Xett podsholigi barham topadi.
MILODDAN AVVALGI 1180-YIL — Elam hukmdori Shutruk—Naxunta I Bobil qo"œshinlarini mamlakatdan quvib chiqaradi. U Bobilga bostirib kirib bir qancha shaharlarni bosib oladi. Shutruk—Naxunta I Hammurapi qonunlari yuzilgan toshni Suzaga olib keladi.
MILODDAN AVVALGI 1126—1105 YILLAR — Navuxodonosor davri.
MILODDAN AVVALI 1155-1115-YILLAR — Elam podsholigi gullagan davr.
MILODDAN AVVALGI 1115-YIL — elamliklar bobilliklardan yengiladi.
MILODDAN AVVALGI 1122-249-YILLAR — Qadimgi Xitoyda Chjou podsholigi davri.
MILODDAN AVVALGI 1122-771-YILLAR — G"œarbiy Chjou podsholigi davri. 
MILОDDАN АVVАLGI 1085-YIL — Qadimgi Misrda Rаmzеs XI vаfоt etishi tufayli Misr fir’аvnlаrining 20-sulоlаsi tugаtilаdi, Jаnubiy Misr Fivа hоkimlаri, Shimоliy Misr 21-sulоlа аsоschisi Tаnis hukmdоri Smеndеs qo"œligа o"œtishi.
MILODDAN AVVALGI 1027—YIL — Channing o"œg"œli U-Van — ‘’Jangavor hukmdor’’ boshchiligidagi katta qo"œhin Shan-Inga bostirib kirgan. Shiddatli janglardan so"œng U-Van qo"œshinlari podsho Shou-Sin va Shan-In qo"œshinlarini tor-mor keltirganlar. Xitoyda Chjou podsholigi (G"œarbiy va Sharqiyga bo"œlinadi) tashkil topgan.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyun 2008, 11:05:31
MILODDAN AVVALGI 965-YIL — Dovud vafoti. Taxtga uning o"œg"œli Sulaymon o"œtiradi. Uning davrida Isroil-Yahudiy podsholigi kuchayadi.
MILODDAN AVVALGI 965-936-YIL - Xiram I davri. Uning davrida Tir—Sidan  podsholigi ravnaq topadi.
MILОDDАN АVVАLGI 950-YIL — Shеshоnk shimоldа hоkimiyatni egаllаb, Misrdа 20-sulоlаgа аsоs sоlishi.
MILОDDАN АVVАLGI 950-730-YILLAR — Liviya sulоlаsining Misrdа hukmrоnligi, pоytахti Bubаstis shаhri.
MILODDAN AVVALGI 935-YIL — Sulaymon vafot etadi, taxtga o"œg"œli Rovoam  o"œtiradi. Ierovoam Misrdan katta qo"œshin bilan qaytib, Rovoam qo"œshinlarini yengadi va Isroil podsholigini tiklaydi.
MILODDAN AVVALGI 930-YIL — Misr fir’avni Sheshonk qo"œshinlari Palastinga bostirib kirib, shahar va qishloqlarni talab, ularni vayron qiladi.
MILОDDАN АVVАLGI 853-YIL — Qаrqаrа shahrida Оssurlаr bilаn Suriya, Pаlаstin, Misr birlаshgаn qo"œshinlаrining to"œqnаshuvi, jаngdа оssurlаrning g"œаlаbа qоzоnishi, mаg"œlubiyatdаn so"œng misrning оbro"œsini tushib kеtishi, Pеtubаstis o"œzini Misr fir"œаvni dеb e"œlоn qilib, 23-sulоlаgа аsоs sоlishi.
MILODDAN AVVALGI 864-845-YILLAR — Urartuning birinchi hukmdori Aramuning hukmronlik davri.
MILODDAN AVVALGI 835-825-YILLAR — Urartuda podsho Sarduri I davri. Uning davrida Urartu davlati kuchaygan.
MILODDAN AVVALGI 825-810-YILLAR — Urartuda Sarduri I ning o"œg"œli Ishpuini davri. Uning davrida Urartu davlati mustahkamlanadi.
MILODDAN AVVALGI 810-786-YILLAR — Urartuda Ishpuinining o"œg"œli Menua davri. Uning davrida Urartu davlati har jihatdan mustahkamlanadi.
MILODDAN AVVALGI 786-764-YILLAR — Urartuda Menuaning o"œg"œli Argishti I davri. Uning davrida Urartu davlati yanada kuchayadi.
MILODDAN AVVALGI 781-771-YILLAR — Yu-Van podsholigi davri. Yu-Van podsholigi davrida Chjoular yarim ko"œchmanchi junlar bilan shiddatli janglar olib borganlar.
MILODDAN AVVALGI 770-249-YILLAR - Sharqiy Chjou podsholigi davri. 
MILODDAN AVVALGI 764-735-YILLAR — Urartuda Argishti I ning o"œg"œli Sarduri II davri. Uning davrida Urartu davlatining chegaralari boshqa mayda davlatlar hisobiga kengaytiriladi va Old Osiyoda birinchi darajali davlat bo"œlib qoladi.
MILODDAN AVVALGI 743-YIL — Suriyaning Arpada shahri yaqinida bo"œlgan jangda Ossuriya podshosi Tiglatpalasar III tomonidan Urartu hukmdori Sarduri II ittifoqchilarining qo"œshinini tor-mor qilindi.
MILОDDАN АVVАLGI 740-720-YILLAR — Efiоpiya pоdshоsi Shаbаkа dаvri. Uning dаvridа mаmlаkаtdа tinchlik o"œrnаtilib, хo"œjаlik vа mаdаniyatni rivоjlаnishi.
MILODDAN AVVALGI 735-YIL — Ossur qo"œshinlari Urartuga qo"œshin tortib Urartu qo"œshinlarini yengadilar.
MILODDAN AVVALGI 735-712-YILLAR — Urartuda Sarduri II ning o"œgli Rusa I davri.
MILODDAN AVVALGI 722-YIL — Ossur podshosi Sargon II Samariya shahrini bosib olib Isroil podshosi Osiyani, 27290 isroillikni asr qilib olib ketib Midiya va Mesopatamiyaga joylashtiradi. Isroilga esa aramey fuqorolarini joylashtiradi. Shu tariqa Isroil podsholigi barham topadi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyun 2008, 11:06:17
MILODDAN AVVALGI 722-YIL - ossuriyaliklar tomonidan Isroil davlatining tor-mor keltirilishi.
MILОDDАN АVVАLGI 721-715-YILLAR — 24-sulоlа vаkili Bаkхоris dаvridа inqirоzdаn chiqish uchun bir qаtоr islоhаtlаrning o"œtkаzilishi, islоhаtlаrning muvаffаqiyat kеltirmаsligi, misrning bir qаnchа mаydа nоmlаrgа bo"œlinib kеtishi.
MILODDAN AVVALGI 720-YIL — Elamning Der qal’asi yonida bo"œlgan jangda elamliklar Ossur qo"œshinlarini yengadilar.
MILODDAN AVVALGI 720-YIL — Elam qo"œshinlari Der yaqinidagi dahshatli jangda ossurlarni tor-mor etadilar.
MILОDDАN АVVАLGI 715-YIL — Misr qo"œshinlаri Efiоp qo"œshinlаridаn еngilishi, fir"œаvn Bаkхоrs аsirgа оlinib, tiriklаyin o"œtgа tаshlаnishi.
MILОDDАN АVVАLGI 715-664-YILLAR — 25-sulоlа bo"œlgаn Efiоpiya sulоlаsi Misrni bоshqаrishi.
MILODDAN AVVALGI 714-YIL — Ossur podshosi Sargon II Urartuga qarshi qo"œshin tortadi. Urmiya ko"œli atrofidagi jangda Rusa I qo"œshinlarini yengib, shahar va qishloqlarni vayron qiladi va katta boylik, ko"œp sonli asirlar bilan orqaga qaytganlar.
MILODDAN AVVALGI 710-709—YILLAR — Ossur podshosi Sargon II Bobilni egallaydi.
MILODDAN AVVALGI 703-YIL — Xoldey hukmdori Marduqaplaiddin ossurlarga zarba berib, Bobilni ozod qiladi.
MILODDAN AVVALGI 704-YIL — Ossuriyaliklar qo"œshinlari Urartu armiyasini tor-mor etib tashladi. Shundan so"œng Urartu podsholigi ancha zaiflashib qoldi. 
MILODDAN AVVALGI 672-YIL — midiyaliklar Kashtariti rahbarligida ossurlarga qarshi kurash boshlab, ularni Midiyadan haydab chiqaradilar.
MILODDAN AVVALGI 671-YIL - Misrning ossuriyaliklar tomonidan bosib olinishi.
MILОDDАN АVVАLGI 671-655-YILLAR — Оssur pоdshоlаrining Misrdаgi hukmrоnligi, Misrdа Tахаrkа bоshchiligidа 2 mаrtа qo"œzg"œоlоn bo"œlib o"œtishi.
MILОDDАN АVVАLGI 663-YIL — Tanutamon qo"œshinlаri bilаn оssurlаr o"œrtаsidа jаng bo"œlib o"œtishi, jаngdа оssurlаr g"œаlаbа qоzоnishi, 25-Efiоpiya sulоlаsining tugаtilishi, mаmlаkаtning 20 nоmgа bo"œlinib kеtishi.
MILОDDАN АVVАLGI 663-525-YILLAR — Qadimgi Misrdagi 26-Sаis sulоlаsi dаvri, Psаmmеtiх I sulоlа аsоschisi.
MILODDAN AVVALGI 653-YIL — Midiya shohi Kashtariti ossurlar ustiga qo"œshin tortadi.
MILODDAN AVVALGI 653-625-YILLAR — Midiya skiflar ta’sirida.
MILODDAN AVVALGI 650-YIL - skiflarning Kichik Osiyoga bostirib kirishi.
MILODDAN AVVALGI 648-YIL — ossurlar bilan bo"œlgan jangda Bobil vayron etiladi. Shaharda vabo tarqab, ocharchilik boshlanadi. Aholining katta qismi qirilib ketadi. Ocharchilik kuchayib, odamlar bir-birlarining go"œshtlarini yeydilar. Bobil ossurlarga tobe bo"œlib qoladi.
MILODDAN AVVALGI 639-YIL - ossurlar tomonidan Elam bosib olinadi.
MILODDAN AVVALGI 636-YIL - Chjou hukmdorlaridan Syan-Vandi qabilalari (jun yoki xunn) bilan bo"œlgan jangda mag"œlubiyatga uchragan.
MILODDAN AVVALGI 628-YIL — Ossurlarning jabr-zulmiga qarshi Xoldey hukmdori Nabopalasar boschiligida qo"œzg"œlon ko"œtarildi. U Ossurlarni Bobildan haydab chiqarib, Yangi Bobil podsholigiga asos soladi.
MILODDAN AVVALGI 627-YIL — dastlab Bobil, so"œngra Midiya Ossuriya podsholigidan ajralib chiqdi.
MILODDAN AVVALGI 625-YIL — Kashtaritni o"œg"œli Kiaksar Midiya podshosi bo"œladi.  Uning davrida skiflar mamlakatdan quviladi va Midiyadagi mayda davlatlarni birlashtirib, uni kuchli saltanatga aylantiradi.
MILODDAN AVVALGI 612-YIL - Bobil va Midiya hukmdorlari tomonidan Ossuriyaning bosib olinishi.
MILODDAN AVVALGI 614-YIL — Kiaksar qo"œshinlari Ossuriyaga bostib kirib uning poytaxti Ashshurni vayron qiladilar va talaydilar. Ular behisob boylik va asirlar olib qaytadilar.
MILODDAN AVVALGI 612-605-YILLAR — Midiya davlati Bobil bilan ittifoq bo"œlib Ossuriyani bosib oldi.
MILODDAN AVVALGI  612 VA 609-YILLAR -  Bobil va Midiya qo"œshinlari ossur qo"œshinlarini yengib, Ossuriyaning Nineviya va Ashshur shaharlarini yana vayron qiladilar. Bu mag"œlubiyatdan so"œng ossur qo"œshinlari g"œarbga chekinadilar.
MILODDAN AVVALGI 605-YIL — Bobil va Midiya davlatlarining birlashgan qo"œshini Ossuriya armiyasini batamom qirib tashladi va Ossuriya podsholigi barham topdi.
MILODDAN AVVALGI 605-YIL — Nabopalasar vafot etib, taxtga uning o"œg"œli Novuxodonosor o"œtiradi.
MILODDAN AVVALGI 605-YIL — Midiya - Bobil qo"œshinlari Karxamesh yonidagi jangda Misr — Ossur qo"œshinlarini tor-mor etadilar. Ossur davlati batomom barham topadi.
MILODDAN AVVALGI  605-562-YILLAR — Novuxodonosor II davri.
MILODDAN AVVALGI 600-559-YILLAR - Kambiz davri. Uning davrida parsua qabilalari Midiyaga itoat etganlar.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyun 2008, 11:06:55
MILODDAN AVVALGI 597-586-YILLAR — Palastin Bobil podshosi Navoxodonosor II qo"œshinlari tomonidan istilo qilinadi. Quddus shahri vayron etilib aholining ko"œp qismi ikki daryo oralig"œiga haydab ketiladi.
MILODDAN AVVALGI 596-YIL  - bobilliklar tomonidan Elam bosib olinadi
MILODDAN AVVALGI 590-YIL — Urartu podsholigi tarix sahnasidan ketdi. 
MILODDAN AVVALGI  590-585-YILLAR — Lidiya-Midiya urushi sodir bo"œladi.
MILODDAN AVVALGI  586-YIL — Yahudiya Bobil podsholigi tomonidan  bosib olindi.
MILODDAN AVVALGI 585-YIL — Kiaksar vafot etib, taxtga uning o"œg"œli Astiag  o"œtiradi. Uning davrida Bobil blan Midiya munosabatlari buziladi va qonli urushlar boshlanadi.
MILODDAN AVVALGI  585-YIL 28-MAY  - rivoyatga ko"œra, shu kuni quyosh tutiladi. Lidiya-Midiya urushida ikki tomon lashkarlari vahimaga tushib qurollarini tashlab jang maydonidan qochadilar. Shu sababli urush to"œxtatiladi.
MILОDDАN АVVАLGI 569-YIL — Misrdа g"œаlаyonlаr bоshlаnishi.
MILОDDАN АVVАLGI 569-525-YIL — sаrkаrdа Yaхmоs II Misr tахtini egаllаshi.
MILODDAN AVVALGI 562-YIL — Yangi Bobil podsholigining so"œngi podshosi Novuxodonosor II olamdan ko"œz yumadi. Podsho vafotidan so"œng mamlakatda taxt uchun ruhoniylar bilan harbiylar o"œrtasida kurash boshlanib ketadi. Bu kurashda ruhoniylar g"œolib chiqib o"œz vakili Nabonidni Bobil taxtiga o"œtqazadilar.
MILODDAN AVVALGI 559-YIL — Kayxusrav II taxtga o"œtirb, u shu yili Pasargada shahrini qurdirib, uni davlat poytaxtiga aylantiradi.
MILODDAN AVVALGI 558-YIL — Ahamoniylar sulolasidan bo"œlgan Kir II forslarni birlashtiradi.
MILODDAN AVVALGI 553-549-YILLAR — mobaynida olib borilgan urushlarda Kayxusrav bobosi Astiag qo"œshinlarini yengib, Midiya va Elamni Parsuaga qo"œshib oladi. Shu tariqa ahomoniylar urug"œi asos solgan  Parsua — ya’ni Eron davlati tashkil topadi.
MILODDAN AVVALGI 556-539-YILLAR — Yangi Bobil podshosi Nabonid davri.
MILODDAN AVVALGI 550-YIL — forslar Kayxusrav boshchiligida qo"œzg"œolon ko"œtrib, Astiag qo"œshinlarini tor-mor etadilar. Midiya davlati Eronga qo"œshib olinadi va barham topadi.
MILODDAN AVVALGI 549-YIL  - eroniylar tomonidan Elam bosib olinadi.
MILODDAN AVVALGI 543-491-YILLAR — Magadxa davlatida podsho Bimbasara davri. Bimbasara davrida Magadxa kuchayib, uning qo"œshinlari Gang vohasidan Bengal qo"œltig"œigacha bo"œlgan yerlarni bosib olganlar.
MILODDAN AVVALGI 539-YIL — Kir II Armaniston, Midiya va Bobilni zabt etdi. 
MILODDAN AVVALGI 539-YIL - Eronliklar Yangi Bobil podsholigiga bostirib kirdi. Forslar Bobilni zabt etdilar. Yangi Bobil podsholigi Eron davlati tarkibiga kirdi.
MILODDAN AVVALGI 538-YIL - Midiyaning Urartu davlatini bosib olishi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyun 2008, 11:07:32
MILODDAN AVVALGI 529-522-YILLAR — Kambiz II davri. Uning faoliyati davrida itoat ettirilgan mamlakatlar va Erondagi isyonlarni shafqatsizlik bilan bostiradi.
MILОDDАN АVVАLGI 525-YIL — Pеlusiya yaqinidа Erоn qo"œshinlаri Misr qo"œshinlаrini yеngishi, Kаmbiz 27-sulоlаgа аsоs sоlib, o"œzini Erоn pоdshоsi vа Misr fir"œаvini dеb e"œlоn qilishi.
MILODDAN AVVALGI 522-YIL — Kambiz II Misrni bosib oladi. U Misrda ekanida Gaumata boshliq eroniylar isyon ko"œtaradilar. Isyonni bostirish uchun Eronga qaytayotgan Kambiz II yo"œlda o"œldiriladi.
MILODDAN AVVALGI 522-YIL 29-SENTABR — Kambiz II ni o"œldirib, Eron taxtini 7 oy podsholik qilgan Gaumataning fitnachilar tomonidan o"œldirilishi.
MILODDAN AVVALGI 525-YIL - Eron shahanshohi Kir II ning o"œg"œli Kambiz Misrni bosib oldi. 
MILODDAN AVVALGI 522-YIL - Doro I Ahamoniylar davlati taxtiga o"œtirdi.
MILODDAN AVVALGI 522-486-YILLAR — Eronda Doro I o"œz hukmronligi davrida butun mamlakat uchun "œdoroyi" deb nomlangan yagona oltin tangani muomalaga kiritdi. Persopoldan O"œrtayer dengiziga qadar "œshohroh" degan podshoyi savdo yo"œli qurdirdi. Qo"œshinni qayta tuzib, saltanatni "œsatrap"likka bo"œlib chiqdi.   
MILODDAN AVVALGI 519-YIL - fors shohhi Doro I ning saklarga qarshi qo"œshin tortishi, Shiroq jasorati.
MILODDAN AVVALGI 492-449-YILLAR — Yunon-Eron urushi to"œxtab-to"œxtab davom etib, eroniylarning mag"œlubiyati bilan tugaydi.
MILODDAN AVVALGI 484-481-YILLAR — Misr va Mesopatamiyada juda katta isyonlar ko"œtarilib, Kserks ularni qiyinchilik bilan bostiradi.
MILODDAN AVVALGI 480-YIL — Kserks juda katta qo"œshin bilan Yunonistonga bostirib kiradi. Eron qo"œshinlari Frakiya va Makedoniyani jangsiz bosib oladilar.
MILODDAN AVVALGI 449-YIL — Suzada imzolangan "œKalliy sulhi"ga binoan Eron Kichik Osiyodagi ko`p joylaridan ajralib, uning harbiy floti Egey dengizida suzishdan mahrum etiladi.
MILODDAN AVVALGI 465-YIL — Kserksning o"œldirilishi.
MILODDAN AVVALGI 460-424-YILLAR — Artakserks I davri.
MILODDAN AVVALGI 423-404-YILLAR — Doro II davri.
MILODDAN AVVALGI 404-358-YILLAR — Artakserks II davri.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyun 2008, 11:08:25
MILODDAN AVVALGI 361-338-YIL — podsho Sao-Chun davri. Sin podsholigi birmuncha kuchaygan.
MILODDAN AVVALGI  358-336-YILLAR — Artakserks III davri.
MILODDAN AVVALGI 345-YIL - aholining quyi tabaqasiga mansub bo"œlgan Ugrasend Nand Magadxa podshosini yengib taxtni egallaydi. U qudratli Nand podsholigiga asos soladi. Ugrasen davrida Shimoliy, Markaziy va hatto Janubiy Hindistonning katta qismi Nandlar davlati tarkibiga qo"œshib olinadi. Nand Hindistondagi qudratli davlatga aylanib, xo"œjalik va madaniyat har tomonlama rivoj topadi.
MILODDAN AVVALGI 336-330-YILLAR — Doro III davri.
MILODDAN AVVALGI 331-YIL 1-OKTABR — Gavgamel yonidagi jangda Eron qo"œshinlarining tor-mor etilishi. Shundan so"œng Ikkidaryo oralig"œi va unga tutash bo"œlgan Bobil, Suza, Persopol, Eron poytaxti Pasargad yunon-makedon qo"œshinlari tomonidan bosib olinadi.
MILODDAN AVVALGI 330-YIL — Makedoniyalik Aleksandr Ahamoniylar  davlatini bosib oldi.
MILОDDАN АVVАLGI 332-YIL — Misr Iskаndаr dаvlаti tаrkibidа, uning vаfоtidаn so"œng esа bu еrdа Ptоlеmеylаr dаvlаti qаrоr tоpаdi
MILODDAN AVVALGI 327-YIL — Makedoniyalik Aleksandr 120 ming kishilik qo"œshin bilan Hindikush va Sulaymon Tog"œlaridan oshib o"œtib, Panjob o"œlkasi hududiga bostirib kirdi.  Panjobdagi mayda davlatlarning ko"œpchiligi Iskandarga itoat etadilar.
MILODDAN AVVALGI 325-YIL — Iskandar Bobilga qaytib ketdi.
MILODDAN AVVALGI 317-YIL — Yunon-makedon qo"œshinlari Hindistondan butkul quvib yuborildi. Yunon va makedon qo"œshinlariga qarshi kurashga mashhur hind sarkardasi Chandragupta sardorlik qiladi.
MILODDAN AVVALGI 317-298-YILLAR - Chandragupta Maurya podsholigiga asos solib, Patalaputra shahrini davlat poytaxtiga aylantiradi.
MILODDAN AVVALGI 305-YIL - Chandragupta bilan Salavka qo"œshinlari bilan qattiq jang bo"œlib salavkiylar qo"œshini mag"œlubiyatga uchraydi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyun 2008, 11:09:03
MILODDAN AVVALGI 293-268-YILLAR - Chandragupta vorisi Bindusara hukmronlik davri.
MILODDAN AVVALGI 268-231-YILLAR - Maurya davlati podshosi Ashoka davri.
MILODDAN AVVALGI 247-YIL — ko"œchmanchi sak qavmlarining parndax qabilalari Parfiyani bosib oladilar. Ularning sardori Arshak (ma’nosi shak botiri, pahlavoni) Parfiya davlatining podshosi deb e’lon qilinadi. U arshakiylar sulolasiga asos soladi.
MILODDAN AVVALGI 246-210-YILLAR — Sin Shixuandi hukmronligi davrida  Xitoyda yagona va markazlashgan davlat tiklandi. Sin davlati 36 viloyatga taqsimlangan va har bir viloyatga imperator noyiblarini rahbar etib tayinlangan. U dehqonchilik, hunarmandchilik va savdo-sotiq rivojlanishiga imkon bergan bir qancha islohotlar o"œtkazdi. Sin Shixuandi Xitoyda ko"œchmanchi xunnlarning hujumlaridan himoyalanish uchun "œBuyuk Xitoy devori"ni bunyod etgan. 
MILODDAN AVVALGI 246-YIL — Sin podsholigi taxtiga 13 yoshli In Chjen o"œtiradi.
MILODDAN AVVALGI 230-YIL - In-Chjen qo"œshin saflarini mustahkamlagach, Xan podsholigi qo"œshinlariga qat’iy zarba berib uni bosib oladi.
MILODDAN AVVALGI 228-221-YILLAR - In-Chjen qo"œshinlari bilan Xan podsholigi qo"œshinlario"œrtasidagi shiddatli, g"œolibona urushlar natijasida Sharqiy Xitoydagi Chjao, Vey, Chu, Si, Yan podsholiklarining qo"œshinlari tor-mor etiladi.
MILODDAN AVVALGI 221-YIL - Chjao, Vey, Chu, Si, Yan podsholiklari Sin podsholigiga qo"œshib olingach, Sharqiy Xitoyni birlashtirish jarayoni o"œz nihoyasiga yetadi.
MILODDAN AVVALGI 214-YIL - Xitoyda Buyuk Xitoy devorining qurib bitkazilishi.
MILODDAN AVVALGI 209-YIL - Salavka podshosi Antiox III Parfiya ustiga qo"œshin tortadi. Bu jangda Parfiya qo"œshinlari yengiladi, ammo Parfiya o"œz mustaqilligini saqlab qoladi.
MILODDAN AVVALGI 209-YIL —Sin podsholigining turli joylarida qo"œzg"œolonlar boshlanib ketadi.
MILODDAN AVVALGI 207-YIL — Lyu Ban boshchiligidagi qo"œzg"œolonchilar Sanyan shahrini ishg"œol qiladilar.
MILODDAN AVVALGI 206-YIL — Sin sulolasiga qarshi Lyu Ban boshchiligidagi dehqonlar qo"œzg"œoloni boshlandi. Qo"œzg"œalonchilar poytaxtni egalladi va Xan sulolasi boshchiligida yangi davlat barpo etildi.
MILODDAN AVVALGI 206-MILODIY - 220-YILLAR — Xan sulolasi hukmronlik qilgan yillar.
MILODDAN AVVALGI 206 - MILODIY 25—YILLAR  - Katta Xan sulolasi davri.
2400-2200-YILLAR ILGARI — Buyuk Xitoy devori qurib bitkazilgan.
MILODDAN AVVALGI 203-202-YILLAR — xunlar sardori Maodun Sayan, Oltoy va Yenisey (Enasoy) daryosining yuqori oqimidagi joylarni bosib oladi.
MILODDAN AVVALGI 202-YIL YANVAR — Gaysya yonidagi jangda Lyu Ban qo"œshinlari Syan Yuy qo"œshinlari ustidan g"œalaba qozonadi. Shu bilan Xitoyda Sin saltanati tugatilib, Xan saltanati o"œrnatiladi.
MILODDAN AVVALGI 200-YIL — Lyu Ban-Gao-Szu o"œz qo"œshinlari bilan xunnlar ustiga bostirib borgan. Uning qoshinlari xunnlardan ma’g"œlubiyatga uchragan.
MILODDAN AVVALGI 200-YIL — Xan podshosi Lyu Ban xunnlarni ustiga qo"œshin tortadi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyun 2008, 11:09:50
MILODDAN AVVALGI 180-YIL — Maurya sulolasining so"œngi podshosi taxtdan ag"œdarilib tashlanadi va o"œldiriladi. Taxtni shunglar sulolasiga mansub kishilar egallaydilar.
MILODDAN AVVALGI 180-68-YILLAR — shunglar davrida Maurya davlati.
MILODDAN AVVALGI 174-11-YILLAR — Xunnlar hukmdori Maoshin davri.
MILODDAN AVVALGI 171-138-YILLAR - Parfiya shohi Mitridat I davri.
MILODDAN AVVALGI 145-90-YIL —Xitoy tarixchisi Sima Syanning "œTarixiy xotiralar" kitobining bir bo`limi osmon jismlari masalasiga bag`ishlangan.
MILODDAN AVVALGI 141-YIL — Parfiya shohi Mitridat I Midiya va Bobilni bosib oldi va o"œzini "œBobil podshosi" deb e’lon qiladi.
MILODDAN AVVALGI 140-120-YILLAR — saklarning shimoldan hujumi boshlanib, Yunon-Baqtriya davlati ag"œdarib tashlanadi. Saklarning jangavor qismlari Parfiya qo"œshinlari bilan ham to"œqnashadilar. Bu janglarda ikki Parfiya shohi halok bo"œladi. Saklar Erimander, Xerirud, daryolari oralig"œidagi viloyatga borib joylashadilar. Shundan boshlab bu viloyatni Sakiston deb ataladigan bo"œldi.
MILODDAN AVVALGI 140-87-YILLAR — Xan sulolasida U Din hukmronligi davida Xan imperiyasi eng qudratli davlatga aylandi.   
MILODDAN AVVALGI 138-YIL — Xan podshosi U-Di Chjan-Syan boshliq o"œz elchisini O"œrta Osiyo va Sinszyanga yuborgan.
MILODDAN AVVALGI 138-125-YILLAR — Chjan Syan Qang"œ, Yuechji, Kushon, Dovon va Baqtriya hukmdorlari huzurida bo"œlgan. U bu davlat rahbarlarini Xiyoy bilan ittifoq bo"œlib xunnlarga qarshi kurashga ko"œndira olmagan.
MILODDAN AVVALGI 130-111-YILLAR - U-Di janubi-g"œarbdagi varvarlar ustiga ikki marta qo"œshin yuborgan. Xan qo"œshinlari Yanszi daryosining yuqori oqimidagi joylar podsholikka qo"œshib olingan.
MILODDAN AVVALGI 127-119-YILLAR — U-Di ko"œp sonli otliq qo"œshinga tayanib xunnlarni yengib, dastlabki g"œalabaga erishgan.
MILODDAN AVVALGI 126-YIL - Bobilni Parfiya bosib oldi. Parfiya hukmdorlari davrida butun Bobil tanazzulga yuz tutdi.
MILODDAN AVVALGI 123-87-YILLAR — Mitridat II davri. Parfiya qo"œshinlari Salavkiy qo"œshinlarini yengib, Eron va Mesopatamiyani ishg"œol qiladilar. Mitridat II "œulug"œ shahanshoh" degan unvonga ega bo"œladi. Parfiya qo"œshinlari Kichik Osiya va O"œrtayer dengizining sharqiy sohili chegaralarida rimliklar bilan to"œqnashadilar.
MILODDAN AVVALGI 123-YIL — Xitoy qo"œshinlari xunnlarni Xan saltanatining Shimoliy chegaralaridan surib chiqaradilar.
MILODDAN AVVALGI 115-YIL — Chjan Syan o"œzi kashf etgan "œBuyuk ipak yo"œli"dan O"œrta Osiyoga yana bir bor kelgan. U Issiqko"œl sohilida o"œziga qarorgoh qurib O"œrta Osiyo, Parfiya, Kushonlar mamlakati va Hindistonga o"œz ayg"œoqchilarini yuborgan. Ayg"œoqchilar esa Chjan Syanga u mamlakatlar haqida ma’lumotlar yuborib turganlar.
MILODDAN AVVALGI 109-YIL — Xan qo"œshinlari Koreya yarimoroliga bostirib kirib Choson mamlakatini saltanat hududiga qo"œshib olganlar.
MILODDAN AVVALGI 104-101-YIL — U-Di qo"œshinlari Dovon mamlakatiga o"œtib, uning poytaxti Ershini qamal qilganlar. Xitoylar Dovondan "œqon bilan terlaydigan osmin otlarini" olib qaytganlar.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyun 2008, 11:10:57
MILODDAN AVVALGI 71-YIL — Xunnlarga uch tomondan — g"œarbdan usunlar, sharqda uxuanlar, shimolda Yenisiy bo"œyi qabilalari hujumni boshlanishi.
MILODDAN AVVALGI 56-YIL - Shimoliy va Janubiy qismlarga bo"œlinib ketadi.
MILODDAN AVVALGI 68-YIL — Magadxada navbatdagi davlat to"œntarishi bo"œlib, taxtni Kanva sulolasiga mansub kishilar egallaydilar. Ular Magadxa qo"œl ostidagi mamlakatni 45 yil boshqardilar.
MILODDAN AVVALGI 55-37—YIL — Parfiya podshosi Orod davri.
MILODDAN AVVALGI 53-YIL — Mashhur sarkarda Krass boshliq Rim qo"œshinlari bilan Parfiya podshosi Orod qo"œshinlari o"œrtasida janglarning boshlanishi.  Shu yili Karri shahri yaqinida bo"œlgan dahshatli jangda rimliklar yengilib, sarkarda Krass halok bo"œladi.
MILODDAN AVVALGI 40-YILLARI — rimliklar O"œrtayer dengizining sharqiy sohilidagi mamlakatlarda va Kichik Osiyoda o"œz mavqeini qayta tiklab oladilar. Rim qo"œshinlari Parfiya qo"œshinlarini Frot daryosi chap sohiliga surib chiqaradi.
MILODDAN AVVALGI 38-YIL — rimliklarning Midiyaga qilgan yurishlari mag"œlubiyat bilan tugaydi.
MILODDAN AVVALGI 12-119-YILLAR — Xan qo"œshinlari Danxuangacha bo"œlgan yerlarni bosib oladilar.
MILODDAN AVVALGI 119-YIL — Xitoy qo"œshinlari Xunn sardorining qarorgohini bosib oladi.
MILODDAN AVVALGI 99-90-YILLAR — Xunnlar bilan Xitoylar o"œrtasida qattiq urushlar bo"œlib o"œtib, ko"œpincha Xunnlar g"œolib chiqadilar.
MILODIY 8-YIL — Xitoyda qo"œzg"œolon natijasida Van Man hokimiyat tepasiga keldi.
 MILODIY 18—YIL — Fan Chun rahbarligida Shandunda "œQizil qoshlilar" qo`zg`oloni boshlandi.
MILODIY 22-YIL — Van Man qo"œzg"œolonchilar ustiga yuz ming kishilik qo"œshin yuborgan. Hal qiluvchi jangda qo"œzg"œolonchilar podsho qo"œshinlarini tor-mor etib, Xuanxe daryosining o"œrta oqimidagi yerlarni ishg"œol qilganlar.
MILODIY 23-YIL — Van Man qo"œshinlari bilan "œyashil o"œrmon qo"œshinlari" qo"œzg"œolonchilari o"œrtasida dahshatli jang bo"œlib, podsho qo"œshinlari yana tor-mor etilgan. Qo"œzg"œolonchilar Chanan shahrini ishg"œol qilganlar.
MILODIY 24-YIL — Qo"œzg"œolon rahbarlaridan biri Lyu Syuan o"œzini podsho deb e’lon qilib, Chanan shahrini egallagan.
MILODIY 25-YIL — "œQizil qoshlilar" Chananga yurib, Lyu Syuan qo`shinlarini tor-mor etganlar, Lyu Syuan o`z-o`zini o`ldirgan. "œYashil o`rmon qo`shini" Lyu Syu boshchiligida Chananga qarab yo`l olganlar. "œQizil qoshlilar" esa Chananni bo`shatib, Shandunga chekinganlar. Yo`lda ikki qo`shin to`qnashib, "œQizil qoshlilar" yengilganlar. Ularning yo`lboshchisi Fan Chun jangda halok bo`lgan.
MILODIY 25-YIL — Lyu Syu o"œzini podsho deb e"œlon qildi va poytaxtni Chanandan Loyanga ko"œchirtirgan.
MILODIY 25-220-YILLAR — Xitoyda Xan sulolasi hukmronlik qilgan davr.
MILODIY-25-57-YILLAR — Xan sulolasiga Lyu Syu Guan U-Di nomi bilan podsholikni boshqargan.
MILODIY 32-92-YILLAR — Ban Guning hayot faoliyati.
MILODIY 63-YIL - Rim va Sosoniylar jangida Rim imperatori Yulian halok bo"œldi.
MILODIY 87-93-YILLAR — Xitoylar syanbi va dinliklar bilan ittifoq bo"œlib Xunnlarni tor-mor keltirganlar.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyun 2008, 11:12:04
MILODIY 184-YIL — "œSariq ro`mollilar" qo`zg`olonining boshlanishi, unga o`z zamonining "œoqil va saxiy muallim" nomini olgan, mashhur tabib Chjan Szyao va uning ikki ukasi rahbarlik qilgan.
MILODIY 184-185-YILLAR — Xitoyda "œSariq ro`mollilar" qo`zg`olonchilari hukumat qo`shini bilan bo`lgan jangda yengildilar. Qo`zg`olon  rahbari Chjan Szyao halok bo`ldi.
MILODIY 188-207-YILLAR — Xan podsholigining ko"œp joylarida katta-katta qo"œzg"œolonlar bo"œlib o"œtdi. Ular hukumat qo"œshinlari tomonidan shavqatsizlik bilan bostiriladi, lekin bu qo"œzg"œolonlar Xan saltanatini zaiflashtirib yubordi.
MILODIY 208-YIL — Parfiya davlati ikki qismga bo"œlindi. 
MILODIY 216-276-YILLAR - Moniylik dinining asoschisi Moniy ibn Fatak hayoti.
MILODIY 224-YIL — Sosoniy hukmdorlari Parfiya poytaxti Ktesifonni egallab, kuchsizlanib qolgan Parfiya podsholaridan taxtni tortib oladilar.
MILODIY 224-YIL — Ardasher I Parfiya shohi Artabon V qo"œshinlarini yengadi.
MILODIY 224-239-YILLAR — Pors viloyati hokimi Ardasher I davri.
MILODIY 226-YIL - Ardasher I poytaxtni Staxr shahridan Dajla daryosi bo"œyidagi Ktesifonga ko"œchiradi.
MILODIY 226-YIL — Eron shohi Ardasher Parfiyani bosib oldi.
MILODIY 232-YIL — Rim imperatori Aleksandr Sever katta qo"œshin bilan shimoliy Mesopatamiyaga kelib tushdi. Ardasher I qo"œshinlari Rim legionlari bilan uzoq vaqt  mobaynida  qonli urushlar olib bordi.
MILODIY 243-273-YILLAR — Sosoniylar podshosi Shopur I davri.
MILODIY 244-251-YILLAR - sosoniy qo"œshinlari Janubiy Armaniston va Qadimgi Ossuriyani bosib oldilar.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyun 2008, 11:12:50
MILODIY 320-335-YILLAR —  Guptaning nabirasi Chandragupta I davri. Magadxa davlati ancha kuchayib, ular Himolay tog"œlaridan Madras shahri oralig"œidagi yerlarni bosib oladilar.
MILODIY 335-380-YILLAR — Chandragupta I ning o"œg"œli Samudragupta davri. Magadxa davlati ancha kuchayib, ular Himolay tog"œlaridan Madras shahri oralig"œidagi yerlarni bosib oladilar.
MILODIY 380-415-YILLAR — Chandragupta II davri. Guptalar sulolasi saltanatining gullab-yashnagan va Hindiston tarixida "œguptalarning oltin asri" deb madh etilgan davr.
MILODIY 375-YIL — Xunnlar sardori Balambir o"œz qo"œshinlari bilan Shimoliy qora dengiz bo"œylarini egallagan.
MILODIY 394-395-YILLAR — Xunnlarning bir qismi Suriya va Kapadoniyaga bostirib kirganlar.
MILОDIY 395-YIL — Misr Vizаntiya tа"œsirigа tushib qоlishi, Qаdimgi Misr tаriхi nihоyasigа yеtishi.
MILODIY 415-YIL — Chandragupta II ning vafoti. Hindistonga O"œrta Osiyo tomondan kidariylar, eftaliylar va boshqa qabilalarining hujumi boshlanib, ular Panjop va Hind vodiysida o"œrnashib qoladilar.
MILODIY 434-453-YILLAR — Attila hukmdorligi davri.
MILODIY 451-YIL — Xunnlar Galliyaga bostirib kirganlar.
MILODIY 453-YIL — Attila vafot etgach, Xunnlar davlati kuchsizlangan.
MILODIY 469-YIL — Xunlarning Bolqonga qilgan yurishlari mag"œlubiyat bilan tugadi.
MILODIY 470-529-YILLAR - mazdakiylar dinining asoschisi Mazdak ibn Hamadoniy hayoti davri.
1822-YIL — Fransuz olimi  Jak-Fransua Shampolon Misr matnlarini o"œqishga muyassar bo"œldi.
1920-1922-YILLAR - arxeologlar Hind shaharlarining xarobasi Panjob va Moxenjo-Doro yodgorliklarini topishlari.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:23:55
Qadimgi Misr

1. Afrika shimoli sharqida sivilizatsiya vujudga kelishida qaysi daryo muhim ahamiyat kasb etgan?
A) Nil
B) Frot
S) Dajla
D) Xuanxe
E) Yanszi

2. Nil daryosi qadimdan qaysi dengizga quyilardi?
A) Qizil dengizga
B) O"œrtayer dengizga
S) Arabiston dengizga
D) Egey dengizga
E) Qora dengizga

3. Nil daryosi qayirlarini yunonlar nima deb nomlagan?
A)  "œdelta"
B)  "œnom"
S)  "œsagaris"
D) "œtogu"
E)  "œaltar"

4. Ma"œlumki, yunonlar Nil daryosi qayilarlini delta deb atashgan. Bunday deb atalishini sababi nimada edi?
A) Chunki dengizga quyiluvchi shoxobchalarning to"œla to"œkis manzarasi uchburchaksimon yoki teskari yozilgan alif harfiga monand bo"œlgan.
B) Chunki dengizga quyiluvchi shoxobchalarning to"œla to"œkis manzarasi ko"œpburchakli yoki teskari yozilgan yunoncha "œdelta" harfiga monand bo"œlgan. 
S) Chunki dengizga quyiluvchi shoxobchalarning to"œla to"œkis manzarasi kvadratsimon yoki teskari yozilgan yunoncha "œdelta" harfiga monand bo"œlgan. 
D) Chunki dengizga quyiluvchi shoxobchalarning to"œla to"œkis manzarasi to"œg"œriburchaksimon yoki teskari yozilgan yunoncha "œdelta" harfiga monand bo"œlgan. 
E) Chunki dengizga quyiluvchi shoxobchalarning to"œla to"œkis manzarasi uchburchaksimon yoki teskari yozilgan yunoncha "œdelta" harfiga monand bo"œlgan. 

5. Nil vodiysi bu"¦
A) Sahroi Kabir va Liviya cho"œllarigacha sug"œoriladigan yerlardir.
B) Ikki daryo oralig"œidagi kengliklarni sug"œoradigan yerlardir.
S) Har ikki qirg"œoq birdan to 20 km gacha kenglikdagi sug"œoriladigan Misrdagi yerlardir.
D) Har ikki qirg"œoq birdan to 20 km gacha kenglikdagi sug"œoriladigan Shumerdagi yerlardir.
E) Har ikki qirg"œoq birdan to 20 km gacha kenglikdagi sug"œoriladigan Osiyoning shimoli-sharqidagi yerlardir.

6. Qaysi davlat "œQora tuproq" nomiga ega bo`lgan?
A) Mesopatamiya davlati
B) Misr davlati
S) Kushon davlati
D) Hindiston
E) Yunoniston

7. Qachondan boshlab dastlabki qabilalar Nil vohasiga o"œrnashganlar?
A) Mil.avv. IV mingyillik
B) Mil.avv. V mingyillik
S) Mil.avv. III  mingyillik
D) Mil.avv. II mingyillik
E) Mil.avv. I mingyillik

8. Qachondan boshlab misrliklar Nil daryosi qirg"œoqlaridagi yerlarni o"œzlashtira boshlaganlar?
A) Mil.avv. IV mingyillik boshi
B) Mil.avv. V mingyillik boshi
S) Mil.avv. III  mingyillik boshi
D) Mil.avv. II mingyillik boshi
E) Mil.avv. I mingyillik boshi

9. Qadimgi misrliklarning asosiy mashg"œulotlari nimalardan iborat edi?
A) dehqonchilik, termachilik va ovchilik
B) chorvachilik va ovchilik
S) hunarmandchilik, termachilik va ovchilik
D) dehqonchilik, chorvachilik, hunarmandchilik
E) termachilik va ovchilik

10. Qadimgi Misr hunarmandlari qancha kasb-korlarga ega bo"œlganlar?
A) 30 dan ziyod
B) 40 dan ziyod
S) 10 dan ziyod
D) 20 dan ziyod
E) 50 dan ziyod

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:24:16
11. Ma"œlumki, qadimgi Misrda hukmdor fir’avnlar saroylari va ibodatxonalar toshdan barpo etilgan. Oddiy misrliklar va zodagonlarning uylari nimalardan qurilgan?
A)  oddiy misrliklarning uyi taxtalardan, zodagonlar uylari esa somon qo"œshib qorilgan loydan yasalgan, oftobda quritilgan xom g"œishtdan qurilgan.
B) oddiy misrliklarning uyi loy suvalgan papirus poyalaridan, zodagonlar uylari esa pishiq g"œishtdan qurilgan.
S) oddiy misrliklarning uyi somon qo"œshib qorilgan loydan yasalgan, zodagonlar uylari esa loy suvalgan papirus poyalaridan qurilgan.
D) oddiy misrliklarning uyi loy suvalgan papirus poyalaridan, zodagonlar uylari esa taxtalardan qurilgan.
E) oddiy misrliklarning uyi loy suvalgan papirus poyalaridan, zodagonlar uylari esa somon qo"œshib qorilgan loydan yasalgan, oftobda quritilgan xom g"œishtdan qurilgan.

12. "œNom" - bu "¦
A) Misrda tarqoq manzilgohlar
B) Misrdagi ilk davlatlar
S) loy suvalgan papirus poyalaridan qurilgan uy
D) qadimgi dehqonchilik manzilgohlari
E) yunonlar tomonidan nomlangan Nil daryosi qayirlari

13. Qadimgi Misrda qachon tarqoq manzilgohlar ilk davlatlarga birlashdi?
A) V mingyillik oxiri
B) IV mingyillik oxiri
S) VI mingyillik oxiri
D) III mingyillik oxiri
E) II mingyillik oxiri

14. Qadimgi Misr davlati qachon tashkil topgan?
A) Mil.avv. 3000-yilda
B) Mil.avv. 3500-yilda
S) Mil.avv. 1500-yilda
D) Mil.avv. 2000-yilda
E) Mil.avv. 2500-yilda

15. Mil.avv. 3000-yil"¦
A) Quyi va Yuqori Misr davlatlari o"œrtasida jang bo"œlib o"œtadi.
B) Odamlar Nil vodiysidagi sermashaqqat turmush sharoitiga moslasha boshladi.
S) Misr fir’avni Tumos II katta yurishlar uyushtirishga muyassar bo"œldi.
D) Forslardan ulkan lashkar to"œplagan shashanshoh Kir II ning o"œg"œli Kambiz Misrni bosib oldi.
E) Yahudiya Bobil podsholigi tomonidan bosib olindi.

16. Qadimgi Misrda III mingyillikka qadar nechta podsholik mavjud edi?
A) Quyi va Yuqori Misr podsholiklari
B) Quyi, Qadimgi, O"œrta, Yangi va So"œnggi Misr podsholiklari
S) Yuqori, Qadimgi, O"œrta Misr podsholiklari
D) O"œrta, Yangi va So"œnggi Misr podsholiklari
E) Yangi va So"œnggi Misr podsholiklari

17. Qadimgi Misrda birlashgan mamlakatning ilk hukmdori kim bo"œlgan?
A) Tutmos II
B) Yahmos
S) Tutmos III
D) Menes
E)  Tutanxamon

18. Ilk Misr podsholigining poytaxti qaysi shahar hisoblangan?
A) Memfis shahri
B) Fiva shahri
S) Giza shahri
D) Lagash
E) Ur

19. Fiva bu"¦
A) Ilk Misr podsholigining poytaxti
B) Qadimgi Misr podsholigining poytaxti
S) O"œrta Misr podsholigi poytaxti
D) Yangi Misr podsholigi poytaxti
E) So"œnggi Misr podsholigi poytaxti
 
20. Qadimgi Misr janubida qaysi davlat bilan chegaradosh bo"œlgan?
A) Mesopotamiya
B) Liviya
S) Suriya
D) Falastin
E) Nubiya
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:24:34
21. Qadimda misrliklar Nil bo"œylab oltin, smola (qatron), fil suyagi, nodir navli yog"œochlarni ayirboshlash uchun qaysi davlatga borishgan edi?                 
A) Liviya
B) Nubiya
S) Falastin
D) Suriya
E) Mesopotamiya

22. Misrliklar hunarmandlar yasagan buyumlar va nodir qimmatbaho toshlarni qaysi davlatdan olib kelar edilar?     
A) Falastin va Suriyadan
B) Liviya va Mesopotamiyadan
S) Falastin va Nubiyadan
D) Liviya va Suriyadan
E) Mesopatamiya va Nubiyadan

23.Qadimgi Misr g"œarbida qaysi davlat joylashgan edi?
A) Mesopatamiya
B) Liviya
S) Falastin
D) Suriya
E)  Nubiya

24. Qadimgi davrda mis qayerdan qazib olinardi?
A) Liviya
B)  Falastin
S) Mesopatamiya
D) Suriyadan
E) Sinay yarimorolidan

25. Sinay yarimoroli qachon Misr tomonidan bosib olingan?
A) Ilk podsholik davrida
B) Qadimgi podsholik davrida
S) O"œrta podsholik davrida
D) Yangi podsholik davrida
E) So"œnggi podsholik davrida

26. Giksoslar Misrga qachon hujum qildilar?
A) Mil.avv. XIV asr boshlarida
B) Mil.avv. XV asr oxirida
S) Mil.avv. XVI asr oxirida
D) Mil.avv. XVII asr oxirida
E) Mil.avv. XVIII asr oxirida

27. O"œrta podsholik davrida Misrga hujum qilgan giksoslarning asosiy kuchi nima edi?
A) otlar qo"œshilgan jang aravalar
B) piyoda askarlar
S) kamondozlar
D) naftandozlar
E) qilichbozlar
 
28. Ma"œlumki, Qadimgi Misrning O"œrta podsholik davrida bu davlat bir qancha "œnom"larga bo"œlinib ketib, giksoslarga xiroj to"œla edi. Faqat qaysi shahar hukmdorlarigina giksoslarga itoat qilmadilar.
A) Memfis
B) Avarna
S) Avson
D) Fiva
E) Bibl

29. Giksoslar istibdodidan xalos bo"œlish taraddudiga tushib qolgan "œnom"lar hukmdorlari qaysi shahar tevaragiga birlashdilar?
A) Memfis
B) Tir
S) Avson
D) Bibl
E) Fiva
 
30. Qadimgi Misrning O"œrta podsholik davrida Yuqori Misrning barcha "œnom"lari qaysi "œnom" firavni tevaragida birlashdilar?
A) Fiva
B) Tir
S) Avson
D) Bibl
E) Memfis
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:24:52
   
31. Qaysi firavn giksoslarni tor-mor etib, bosqinchilarni Misrdan haydab chiqardi?
A) Tutmos II
B) Yahmos
S) Tutmos III
D) Menes
E)  Tutanxamon

32. Qaysi hukmdor Yangi Misr podsholigiga asos solgan?
A) Menes
B) Yaxmos
S) Tutanxamon
D) Tutmos III
E) Kambiz

33. Tabarzin bu"¦
A) dastasi uzun jangovar oybolta
B) qilich
S) jangovar arava
D) Misrda tarqoq manzilgohlar
E) Misrdagi ilk davlatlar

34. Mil.avv. VII asrda "¦
A) Misr yana yagona davlatga birlashdi, mamlakat iqtisodiyoti va madaniyati yuksalishi boshlandi.
B) Quyi Misr va Yuqori Misr o"œrtasida boshlangan urushda  Yuqori Misr hukmdori g"œalaba qozondi.
S) Odamlar Nil daryosi qirg"œoqlaridagi yerlarni o"œzlashtirishga bel bog"œladilar.
D) Dastlabki qabilalar Nil vohasiga ko"œchib o"œrnashganlar.
E) Ko"œchmanchi giksoslar qabilalari Misrga hujum qildi.

35. Miloddan avvalgi 525-yilda Misrni qaysi hukmdor bosib oldi?
A) Kir II
B) Kambiz
S) Doro I
D) Doro III
E) Kiaksar

36. Qadimgi Misr tarixi necha davrga bo"œlinadi?
A) 2
B) 3
S) 4
D) 5
E) 6

37. Misr firavni Tutmos II qaysi yillar atrofida katta yurishlarni tashkillashtirishga muyassar bo"œldi?
A) 1200-yillar atrofida
B) 1300-yillar atrofida
S) 1400-yillar atrofida
D) 1500-yillar atrofida
E) 1600-yillar atrofida

38. Qadimgi Misr podsholigining poytaxti Memfisning xudosini aniqlang.
A) Ptax
B) Ra
S) Amon
D) Xapi
E) Osiris

39. Ptax xudosining yer yuzidagi qiyofasini aniqlang.
A) Ra
B) Amon
S) Xapi
D) Apis
E) Osiris

40. Qadimgi misliklar Ptax xudosini qaysi hayvon timsolda tasavvur qilishgan?
A) qora qo"œy
B) qora tovuq
S) qora sigir
D) qora mushuk
E) qora xo"œkiz
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:25:15
41. Qadimgi Misrda qaysi xudo fir’avnlarning bosh ilohi va homiysi hisoblangan?
A) Isida
B) Set
S) Amon-Ra
D) Xapi
E) Ptax

42. Qadimgi Misrning qaysi shahrida Quyosh xudosining ibodatxonasi joylashgan?
A) Memfis
B) Avarna
S) Avson
D) Fiva
E) Geliopol

43. Xapi bu"¦
A) Nil xudosi — Misrdagi hayotning birlamchi manbayi va posboni
B) Misrdagi yerosti saltanati xudosi
S) Memfis shahrining xudosi
D) Ptax degan xudoning Yer yuzidagi qiyofasi
E) Misrda quyosh xudosi

44. Qaqimgi Misrda quyosh xudosini aniqlang.
A) Xapi
B) Osiris
S) Set
D) Isida
E) Amon-Ra

45. Qaysi iloha qaqimgi Misr afsonalariga ko"œra yerosti xudosi Osirisning singlisi bo"œlgan?
A) Isida
B) Set
S) Amon-Ra
D) Xapi
E) Ptax

46. Osiris ibodatxonasi xarobalari hozirgacha qaysi shaharda saqlanib qolgan? 
A) Memfis
B) Fiva
S) Giza
D) Lagash
E) Abidos

47. Set bu "¦
A) Osirisning birodari, omadsizlik, sahro va bo"œron xudosi
B) Misrda musiqa, go"œzallik va sevgi ilohasi
S) Misrda adolat va adliya ilohasi
D) Misrda marhumlar va mumiyolar xudosi, mayyitlar posboni
E) Misrda oy, donishmandlik va tabiblik ilohi

48. Qadimgi Misrda oy, donishmandlik va tabiblik ilohini aniqlang.
A) Set
B) Xatxor
S) Maat
D) Anubis
E) Tot

49. Qadimgi Misrda marhumlar va mumiyolar xudosi, mayyitlar posboni bu "¦
A) Set
B) Xatxor
S) Tot
D) Maat
E) Anubis

50. Rivoyatlarda ko"œra, Misrning ilk afsonaviy podsholaridan biri bo"œlgan ilohni aniqlang.
A) Tot
B) Anubis
S) Osiris
D) Set
E) Xatxor
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:25:33
51. Rivoyatlarga ko"œra, qadimgi misrliklarni dehqonchilikka o"œrgatgan ilohni ko"œrsating.
A) Ptax
B) Amon-Ra
S) Set
D) Osiris
E) Anubis

52. Rivoyatlarga ko"œra, Qadimgi Misr ilohlaridan biri Osirisning qotili kim bo"œlgan?
A) Maat
B) Anubis
S) Amon-Ra
D) Ptax
E) Set

53. Qadimgi Misrda qaysi voqeadan so"œng barcha marhumlar mumiyolanadi?
A) Isida o"œz akasi Osirisni mumiyolagan va qayta tiriltirganidan keyin
B) Isida o"œz akasi Maatni mumiyolagan va qayta tiriltirganidan keyin
S) Anubis o"œz akasi Osirisni mumiyolagan va qayta tiriltirganidan keyin
D) Isida o"œz akasi Totni mumiyolagan va qayta tiriltirganidan keyin
E) Ptax o"œz akasi Osirisni mumiyolagan va qayta tiriltirganidan keyin

54. Quyidagi xudolardan faqat Misrga tegishli bo"œlganini aniqlang.
1) Ptax; 2) Indra; 3) Ganesha; 4) Ahuramazda; 5) Osiris; 6) Nika;7) Xapi; 8) Amon-Ra; 9) Aid
A) 2, 4, 6, 9
B) 3, 5, 7, 8
S) 1, 5, 7, 8
D) 1, 3, 4, 6
E) 1, 4, 6, 7

55. Quyidagi atamalardan qaysi birlari faqatgina Qadimgi Misrga taaluqli?
1) Osiris; 2) Saka-tigraxauda; 3) doroyi; 4) satrapliklar; 5) podsho tirsagi; 6) Uzunqir; 7) Xapi; 8) Gefest; 9) nom.
A) 1, 5, 7, 9
B) 1, 3, 7, 8
S) 1, 4, 7, 8
D) 1, 5, 6, 7
E) 1, 4, 7, 8
56. Ma"œlumki, qadimda Misr 4 davlat bilan chegaradosh bo"œlgan. Ular qaysi davlatlar edi?
1) Nubiya; 2) Eron; 3) Mesopotamiya; 4) Suriya; 5) Yunoniston; 6) Liviya; 7) Xitoy; 8) Falastin; 9) Hindiston.
A) 1, 5, 7, 8
B) 1, 4, 6, 8
S) 1, 2, 3, 4
D) 1, 4, 6, 8
E)  4, 6, 8, 9

57. Qadimgi Misrda xudolar va odamlar o"œrtasida vositachi qanday nomlanadi?
A) kohinlar
B) olimlar
S) piramidalar
D) fir’avnlar
E) iyerogliflar

58. Misrliklar e"œtiqodicha, xudolar odamlarga madad bermay qo"œyishlariga sabab nimada edi?
A) Yer yuzida ibodatxonalar buzib tashlansa
B) Yer yuzida urushlar ko"œpaysa
S) Yer yuzida maxsus marosimlar ado etilmasa
D) Yer yuzida odamlar fir’avnlarga itoat qilmay qo"œysa
E) Yer yuzida yomonlik haddan tashqari ko"œpayib ketsa

59. Misrliklar e"œtiqodicha, ibodatxona "¦
A) xudolar va ilohlarning Yer yuzidagi koshonasi
B) ibodat bajo etiladigan qarorgoh
S) fir’avnlar ibodat qiladigan koshona
D) karvonlar to"œxtab dam oladigan karvonsaroy
E) qurbonlik baxshida etiladigan joy

60. Qadimgi Misrda kohinlar kuniga necha marotaba xudolarga qurbonliklar bag"œishlar edilar?
A) 7 marotaba
B) 6 marotaba
S) 5 marotaba
D) 4 marotaba
E) 3 marotaba
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:25:59
61. Qaysi Misr podsholigi davrlarida piramidalar bino qilingan?
A) Ilk va O"œrta podsholiklari davrida
B) O"œrta va Yangi podsholiklari davrida
S) Qadimgi va O"œrta podsholiklari davrida
D) Yangi va So"œnggi podsholiklari davrida
E) hamma Misr podsholiklari davrida

62. Qaysi shaharda eng mashhur piramidalar bunyod etilgan?
A) Abidos
B) Fiva
S) Giza
D) Lagash
E) Memfis
63. Qadimgi Misrnihg fir’avnlari - Xufu, Xafra va Menkaura uchun bunyod etilgan mashhur piramidalr qaysi shaharda bunyod etilgan?
A) Memfisda
B) Fiva
S) Geliopolda
D) Gizada
E) Asvonda

64. Eng katta piramida bu "¦
A) Menkaura
B) Xafra
S) Xufu
D) Xufu va Xavra
E) Xufu, Xafra va Menkaura

65. Xufu piramidasi qachon qurilgan?
A) Mil.avv. 2600-yil
B) Mil.avv. 2700-yil
S) Mil.avv. 2800-yil
D) Mil.avv. 2500-yil
E) Mil.avv. 2400-yil

66. Xufu piramidasining balandligini aniqlang.
A) 147 metr.
B) 148 metr.
S) 146 metr.
D) 145 metr.
E)  149 metr.

67. Xufu piramidasida  har biri ikki tonnadan og"œirroq tosh bloklaridan qanchasi mavjud?
A) 3,5 million dona
B) 2,5 million dona
S) 2,5 milliard dona
D) 2 million dona
E) 2 milliard dona

68. Sarkofag bu "¦
A) Fir’avnning mumiyolangan jasadi solingan toshtobut
B) Misrda marhumlar va mumiyolar xudosi, mayyitlar posboni
S) tanasi arslon va boshi odamnikisimon bo"œlgan ulkan haykal
D) dastasi uzun jangovar oybolta
E) yunonlar tomonidan nomlangan Nil daryosi qayirlari

69. Tanasi arslon va boshi odamnikisimon bo"œlgan ulkan haykalni aniqlang.
A) sfinks
B) sarkofag
S) piramida
D) ibodatxona
E) nom

70. Eng mashhur maqbara tegishli bo"œlgan Misr fir’avni aniqlang.
A) Tutanxamon
B) Tutmos II
S) Tutmos III
D) Yaxmos
E) Menes
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:26:31
71. Ma"œlumki, Yangi podsholik davridan boshlab piramidalar qurilmay qo"œygan. Fir’avnlarni qayerlarga dafn etadigan bo"œlishdi?
A) yerga dafn etiladigan bo"œldi
B) daryoga kuli oqqiziladigan bo"œldi
S) yer osti g"œorlarga dafn etiladigan bo"œldi
D) tog"œlarga o"œyilgan tosh maqbaralarga dafn etiladigan bo"œldi
E) qushlarga yem qilib beriladigan bo"œldi

72. Mumiyolash qancha kun davom etgan?
A) 70 kun
B) 71 kun
S) 72 kun
D) 73 kun
E) 74 kun
73. Mumiyo bu "¦
A) jasadga maxsus ishlov berilganidan keyin  ko"œpdan ko"œp matolar bilan o"œrab chirmashgan, qimmatbaho taqinchoqlar bilan bezalgan, matolar qati orasiga omad keltiruvchi tumorlar qo"œyilgan inson mayyiti
B) jasadi sherniki va kallasi insoniki bo"œlgan, piramidalari qo"œriqlovchi afsoaviy mavjudot
S) muqaddas deb e’lon qilangan, odamlar xudolarga sig"œingan bino 
D) Yer yuzining odamlar yashaydigan qismi, chegarasi
E) qabriston, maqbara

74. Qadimgi misrliklar diniy e’tiqodiga ko"œra, qumursqalar orasida alohida hurmat-e"œtiborga sazovori bu"¦
A) zuluk
B) chumoli
S) chigirtka
D) kapalak
E) qoraqo"œng"œiz

75. Jismida Bastet degan iloha gavdalangan qaysi hayvon sharafiga uyushtirilgan bayramlarda Misrning jami aholisi ishtirok etgan?
A) mushuk
B) kuchuk
S) sichqon
D) ot
E)  tuya

76. Qadimgi misrliklar qaysi hayvonlarni muqaddas deb bilganlar?
A) mushuk, qo"œy, ho"œkiz, sigir, arslon, lochin, ilon
B) it, qo"œy, ho"œkiz, sigir, arslon, lochin, ilon
S) sichqon, qo"œy, ho"œkiz, sigir, arslon, lochin
D) ot, qo"œy, ho"œkiz, sigir, arslon, ilon
E) tuya, qo"œy, ho"œkiz, sigir, sher, lochin, ilon

77. Misrliklar yozuvlarini "œmuqaddas" yoki "œxudolar kalomi" deb nomlashlariga sabab nimadan edi?
A) Yozuvdan o"œlimdan keyingi hayotni yozib borishda foydalanganliklari uchun
B) Yozuvdan fir’avnlar hayotini yozib borishda foydalanganliklari uchun
S) Yozuvdan an"œanalarni yozib borishda foydalanganliklari uchun
D) Yozuvdan qarg"œishlar va marosimlarni yozib borishda foydalanganliklari uchun
E) Yozuvdan piramidalarni yozib borishda foydalanganliklari uchun

78. Iyerogliflar bu "¦
A) Toshga chekilgan muqaddas bitiklar
B) Fir’avnning mumiyolangan jasadi solingan toshtobut
S) Misrda marhumlar va mumiyolar xudosi, mayyitlar posboni
D) dastasi uzun jangovar oybolta
E) tanasi arslon va boshi odamnikisimon bo"œlgan ulkan haykal

79. Misr yozuvini iyeroglif deb qaysi xalq atagan edi?
A) yunonlar
B) xitoyliklar
S) mesopotamiyaliklar
D) so"œgdiylar
E) baqtriyaliklar

80. Misrliklar alifbosida qancha iyeroglif mavjud edi?
A) 700 ta
B) 800 ta
S) 600 ta
D) 500 ta
E) 650 ta

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:27:12
81. Kim Misr matnlarini o"œqish kalitini topgan?
A) Xetagurov
B) M.M. Kosyubinskiy
S) Jak—Fransua Shampolyon
D) Simey Fatabey
E) X. Abovyan 

82. 1822-yil "¦
A) Ibsen "œUya" asarini yozdi
B) M. Reynxard tavallud topdi
S) Dvorjak "œMadhiya" kantatasini yaratdi
D) Jak-Fransua Shampolyon Misr matnlarii o"œqish kalitini topdi
E) Jak-Fransua Shampolyon tavallud topdi

83. Hozirgi kunda qaysi shaharda Rozett bitiktoshi saqlanmoqda?
A) London
B) Parij
S) Rim
D) Qohira
E) Nyu-York

84. Papirus bu "¦
A) Poyasining mag"œzi yozuv yozishga material tayyorlash uchun ishlatiladigan qamish
B) jasadga maxsus ishlov berilganidan keyin  ko"œpdan ko"œp matolar bilan o"œrab chirmashgan, qimmatbaho taqinchoqlar bilan bezalgan, matolar qati orasiga omad keltiruvchi tumorlar qo"œyilgan inson mayyiti
S) Yer yuzining odamlar yashaydigan qismi, chegarasi
D) muqaddas deb e’lon qilingan, odamlar xudolarga sig"œingan bino
E) jasadi sherniki va kallasi insoniki bo"œlgan, piramidalari qo"œriqlovchi afsoaviy mavjudot

85. Qadimgi misrliklarning nazariy bilimlarining dunyoga kelishi va rivoj topishi "¦
A) taqvim yaratilishiga olib keldi
B) nazariy faoliyat bog"œliq
S) geometriya fanining dunyoga kelishiga olib keldi
D) amaliy faoliyat bilan bog"œliq emas
E) amaliy faoliyat bilan bog"œliq

86. Qaysi xalq dunyoda birinchi bo"œlib taqvim tuzishgan?
A) hindlar
B) mesopotamiyaliklar
S) eronliklar
D) misrliklar
E) xitoyliklar

87. Ma’lumki, misrlik ziroatchilar qachon urug’likni yerga qadash, qay mahalda hosilni yig’ishtirib olishni bilishi zarur edi. Bu muddatlarni ular qanday aniqlaganlar?
A) Misrliklar bu muddatlarni taqvimga qarab aniqlashgan
B) Misrliklar bu muddatlarni oyga qarab aniqlashgan
S) Misrliklar bu muddatlarni yulduzlarga qarab aniqlashgan D) Misrliklar bu muddatlarni qaldirg"œochning parvoziga qarab aniqlashgan
E) Misrliklar bu muddatlarni kunning haroratiga qarab aniqlashgan

88. Misrliklar yulduzlarni kuzata turib yil davomiyligini 365 kun etib aniq-raso belgilashgan, 365 kunni 30 kundan 12 oyga taqsimlashgan. Ortib qolgan 5 kunni qanday kunlar sanab, hisobga kiritishmadi?
A) qurbonlik kunlari
B) bayram kunlari
S) xudolarga sig"œinish kunlari
D) bayram va qurbonlik kunlari
E) bayram, qurbonlik va xudolarga sig"œinish kunlari

89. Qadimgi Misrda qay tariqa astronomiya fani vujudga keldi?
A) Olimlar kun botishini o"œrganish muddatlarini yulduzlarga qarab aniqlaganlaridan so"œng
B) Olimlar kun chiqishini o"œrganish muddatlarini yulduzlarga qarab aniqlaganlaridan so"œng
S) Ziroatchilar urug"œlikni yerga qadash, hosilni yig"œishtirib olish muddatlarni taqvimlarga qarab aniqlanganlaridan so"œng
D) Olimlar kun botishini o"œrganish muddatlarini oylarga qarab aniqlanganlaridan so"œng
E) Ziroatchilar urug"œlikni yerga qadash, hosilni yig"œishtirib olish muddatlarni yulduzlarga qarab aniqlaganlaridan so"œng

90. "œTirsak" bu "¦
A) Misrda marhumlar va mumiyolar xudosi, mayyitlar posboni
B) tanasi arslon va boshi odamnikisimon bo"œlgan ulkan haykal
S) Misrda asosiy o"œlchov birligi
D) Fir’avnning mumiyolangan jasadi solingan toshtobut
E) Toshga chekilgan muqaddas bitiklar
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:28:00
91. Qadimgi Misrda "œpodsho tirsagi"ning uzunligi aniqlang.
A) 51,5 sm
B) 53,5 sm
S) 54,5 sm
D) 52,5 sm
E) 50,5 sm

92. Bir "œtirsak" ni tashkil etgan barmoqlar sonini aniqlang.
A) 28 ta
B) 29 ta
S) 30 ta
D) 31 ta
E) 32 ta

93. Bir "œtirsak"ni tashkil etgan kaftlar sonini aniqlang.
A) 6 ta
B) 7 ta
S) 5 ta
D) 4 ta
E) 3 ta

94. Tutmos III ning yurishi to"œg"œrisidagi kitobalar qaysi ibodatxonada saqlanib qolgan?
A) Lagash shahridagi ibodatxonada
B) Giza shahridagi ibodatxonada
S) Memfis shahridagi ibodatxonada
D) Abidos shahridagi ibodatxonada
E) Megido shahridagi ibodatxonada

95. Qadimgi misrliklarning tarixga oid ma’lumotlari nimalarda saqlanib qolgan?
A) piramidalar, papirus va charmga yozilgan bitiklarda
B) ibodatxonalar devorlari, papirus va charmga yozilgan bitiklarda
S) papirus va sopol taxtaga yozilgan bitiklarda
D) piramadalar va qog"œozga yozilgan bitiklarda
E) sopol taxtalar va papirusga yozilgan bitiklarda

96. Turin papirusida qanday ma’lumotlar saqlanib qolgan?
A) fir’avn Tutmos III ning yurishi to"œg"œrisidagi kitobalari saqlangan
B) yunon tarixchisi Gerodotning "œTarix" asari saqlangan
S) unda podsholar sulolasi xronologik izchillikda keltirilgan
D) unda qadimgi Misr adabiyotidan namunalar keltirilgan
E) unda podsholar olib borgan urushlar izchillikda keltirilgan

97. Qadimgi Misrda vaqt nima yordamida o"œlchangan?
A) suv soatlari yordamida
B) qo"œl soatlari yordamida
S) quyosh yordamida
D) oy yordamida
E) yulduzlar yordamida

98. Qadimgi Misrning qaysi ertagida Qing"œirlik Haqiqat ustidan sud o"œtkazgani, ko"œzlarini ko"œr qilgani va Adolatsizlik ustidan Haqiqatning tantana qiishi haqida hikoya qilinadi? 
A) "œQing`irlik haqida ertak" da
B)  "œHaqiqat haqida ertak" da
S)  "œHaqiqat va Qing`irlik haqida ertak"da
D) "œOg`a-inilar" ertakda
E) "œHaqiqat va Qing`irlik haqida ertak", "œOg`a-inilar" ertaklarida

99. Qadimgi Misrning "œOg`a-inilar" ertagida "¦
A) Aka-uka dehqonlar turmushi tasvirlanadi, zolim fir’avn timsoli yoritiladi
B) Aka-uka hunarmandlar turmushi tasvirlanadi, zolim fir’avn timsoli yoritiladi
S) Aka-uka dehqonlar turmushi tasvirlanadi, vatanparvar fir’avn timsoli yorotiladi
D) Aka-uka qullar turmushi tasvirlanadi, zolim fir’avn timsoli yoritiladi
E) Aka-uka qullar turmushi tasvirlanadi, zolim vatanparvar timsoli yoritiladi

100. Qadimgi Misrda qay tariqa geometriya fani vujudga keldi?
A) Ziroatchilar urug"œlikni yerga qadash, hosilni yig"œishtirib olish muddatlarni yulduzlarga qarab aniqlanganlaridan so"œng
B) Anhorlar qazilayotganda, istalgan imorat va inshootni barpo etayotganda balandlikni, hajmni o"œlchash zarurligi sababli
S) Quduqlar qazilayotganda, istalgan imorat va inshootni barpo etayotganda maydonni, hajmni o"œlchash zarurligi sababli
D) Anhorlar qazilayotganda, istalgan imorat va inshootni barpo etayotganda maydonmi, hajmni o"œlchash zarurligi sababli
E) Ziroatchilar urug"œlikni yerga qadash, hosilni yig"œishtirib olish muddatlarni taqvimlarga qarab aniqlanganlaridan so"œng

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:28:58
Qadimgi Mesopotamiya

1. Dajla va Frot daryolari oralig"œidagi vodiy qanday nomlanadi?
A) Mesopatamiya
B) Misr
S) Kushon
D) Yunon-Baqtriya
E) Eron

2. Mesopotamiya atamasi qanday ma’noni anglatadi?
A) Ikki daryo oralig"œi
B) Ikki vodiy oralig"œi
S) Hayot daraxti
D) Toshga chekilgan muqaddas bitiklar
E) Xudolar darvozasi

3. Mesopotamiyada qaysi daraxtni "œhayot daraxti" deb atashar edilar?
A) olma
B) xurmo
S) o"œrik
D) uzum
E) gilos

4. Bir tup "œhayot daraxti" qancha hosil bergan?
A) 50 km gacha
B) 60 km gacha
S) 30 km gacha
D) 40 km gacha
E) 70 km gacha

5. Qaysi qadimgi davlatda jahondagi eng qadimiy miflardan biri — Yer yuzini butunlay suv bosishi to"œg"œrisidagi To"œfon rivoyati dunyoga keldi?
A) Misrda
B) Mitaniyada
S) Midiyada
D) Ikki daryo oralig"œida
E) Elamda
 
6. Qachon shumerlar Janubiy Mesopotamiyaga joylashib, bu yurtni Shumer deb ataganlar?
A) Mil.avv. II minyillik
B) Mil.avv. III mingyillik oxiri
S) Mil.avv. IV mingyillik oxiri
D) Mil.avv. III mingyillik o"œrtalari
E) Mil.avv. IV mingyillik

7. Mil.avv. IV mingyillikda Mesopotamiyaning shimoliy qismida qaysi xalqning manzilgohlari vujudga kelgan?
A) shumerlar
B) akkadlar
S) bobilliklar
D) kassitlar
E) ossurlar

8. Qachondan boshlab akkadlar butun Mesopotamiyani egallab oldilar?
A) Mil.avv. IV mingyilik oxirida
B) Mil.avv. V mingyilik oxirida
S) Mil.avv. III mingyilik oxirida
D) Mil.avv. II mingyilik oxirida
E) Mil.avv. I mingyilik oxirida

9. Mesopotamiya aholisining asosiy mashg"œulot turini aniqlang.
A) dehqonchilik
B) chorvachilik
S) baliqchilik
D) ovchilik
E)  termachilik

10. Mesopotamiya aholisi savdo-sotiq bilan shug"œullanishiga sabab nima edi?
A) Mesopotamiyada  yog"œoch, tosh, metall singari xo"œjalik uchun zarur materiallar bo"œlgani                         
B) Mesopotamiyada don mo"œl-ko"œl yetishtirilgani
S) Mesopotamiyada chorva mollari tuyog"œi ko"œp bo"œlgani
D) Mesopotamiyada oltin, mis, kumush, qalayi va noyob toshlar mavjudligi
E) Mesopotamiyada don mo"œl-ko"œl yetishtirilgani va chorva mollari tuyog"œi ko"œp bo"œlgani

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:30:07
11. Qaysi xalq eng qadimgi yozuv - mixxatni ixtiro qilgan?
A) rimliklar
B) misrliklar
S) yunonlar
D) shumerlar
E) akkadlar

12. "œMino" bu "¦
A) Mesopotamiyada og"œirlik o"œlchovi
B) Misrda asosiy o"œlchov birligi
S) Misrda marhumlar va mumiyolar xudosi, mayyitlar posboni
D) toshga chekilgan muqaddas bitiklar
E) tanasi arslon va boshi odamnikisimon bo"œlgan ulkan haykal

13. Qadimgi o"œlchov birliklardan qay biri 550 gramm kumushga teng bo"œlgan?
A) "œtirsak"
B) "œmino"
S) "œdoroyi"
D) "œpodsho tirsagi"
E) "œsarkofag"

14. Mesopotamiyaga oltin, mis, kumush, qalayi va noyob toshlar qaysi o"œlkalardan keltirishar edi?
A}Misr va Erondan
B) Suriya va Kavkazortidan
S) Kavkazorti va Erondan
D) Xett va Yunonistondan
E) Hindiston va Xitoydan
 

15. Mesopotamiyaga Suriyadan qanday mahsulot keltirilar edi?
A) oltin va mis
B) kumush va qalayi
S) qalayi va noyob toshlar
D) kedr yog"œochi
E) oltin, mis, kumush va kedr yog"œochi

16. Mil.avv. IV mingyillik oxirida "¦
A) Shumerlarga singishib ketgan akkadlar butun Mesopotamiyani egallab oldilar
B) Lagash davlati yuksala boshladi, Shumer va Akkadning ko"œpgina shaharlari Lagashga qo"œshib olindi
S) Sargon I Akkadni o"œz hokimiyati ostida birlashtirdi
D) Shumer-Akkad davlati ko"œchmanchi qabilalar zarbasidan parchalandi
E) Mesopotamiyada Uruk, Umma, Lagash, Ur kabi shaharlar vujudga kela boshladi

17. Ma’lumki, Uruk, Umma, Lagash va Ur kabilar shahar-davlatlar hisoblanib, ular "¦
A) mustahkam himoya devorlaridan iborat bo"œlgan
B) bir qancha shaharlar ittifoqidan iborat bo"œlgan
S) markaziy hokimiyatga bo"œysunmaganlar
D) shahar hukmdorini xalq yig"œinida saylashar edilar
E) shaharning o"œzi va unga tutash dehqonchilik tumanlaridan iborat bo"œlgan

18. Mesopotamiyadagi shahar-davlatlarining oliy xudo — shahar homiysini aniqlang.
A) Shamash
B) Sina
S) Ishtar
D) shahar hukmdori
E) kohinlar

19. Qadimgi Mesopotamiyadagi shahar-davlatlarni xudo nomidan kimlar boshqargan?
A) har bir shaharning hukmdori
B) kohinlar
S) zodagonlar
D) podsholar
E) aslzodalar
 
20. Qadimgi Mesopotamiya davlatidagi hokimiyat markazini aniqlang.
A) saroy a’yonlari
B) shaharlar ittifoqi
S) kohinlar
D) shahar hukmdori
E) xudolar ibodatxonasi 
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:30:37
21. Qadimgi Mesopotamiyada qaysi xudo yomon ishlari uchun odamlarni sud qilgan?
A) Shamash
B) Sina
S) Ea
D) Ishtar
E) Maat

22. Qadimgi Mesopotamiyadagi Quyosh xudosini aniqlang.
A) Sina
B) Shamash
S) Ishtar
D) Osiris
E) Ea

23. Qadimgi Mesopotamiyada qaysi iloh oliy hakam hisoblangan?
A) Ea
B) Sina
S) Ishtar
D) Osiris
E) Shamash

24. Qadimgi Mesopotamiyada Ea — bu "¦
A) Quyosh xudosi
B) suv xudosi
S) hosildorlik va sevgi xudosi
D) urush va g"œalaba ilohasi
E) Oy xudosi

25. Sina bu "¦
A) Qadimgi Mesopotamiyada oy xudosi
B) Qadimgi Mesopotamiyada quyosh xudosi
S) Qadimgi Mesopotamiyada suv xudosi
D) Qadimgi Mesopotamiyada hosildorlik va sevgi, hamda urush va g"œalaba ilohasi
E) Qadimgi Misrda quyosh xudosi

26. Qadimgi Mesopotamiyadagi qaysi iloha hosildorlik, sevgi , urush va g"œalaba ilohasi
edi?
A) Osiris
B) Ea
S) Sina
D) Ishtar
E) Shamash

27. Qadimgi Mesopotamiyadagi qaysi iloha ikki yuzli bo"œlgan?
A) Osiris
B) Ea
S) Sina
D) Ishtar 
E) Shamash

28. 5000 yil muqaddam"¦
A) Mesopotamiyada Uruk, Umma, Lagash, Ur va boshqa shaharlar vujudga kela boshladi
B) Sargon I Akkadni o"œz hokimiyati ostida birlashtirdi
S) Shumer-Akkad davlati ko"œchmanchi qabilalar zarbasidan parchalandi
D) Lagash davlari yuksala boshladi, Shumer va Akkadning ko"œpgina shaharlari Lagashga qo"œshib olindi
E) Shumer shaharlari orasida eng qudratlisi Ur shahri bo"œldi

29. Urning kuch-qudratidan dalolat beradigan ashyolarni toping.
A) Oltin buyumlar, dabdabali qurol-yarog"œlar, kumush idishlar
B) dehqonchikni yuksak rivoj topganligi
S) karvon yo"œllarini o"œtganligi
D) oltin va kumushdan zarb etilgan tangalar
E) savdo-sotiq va hunarmandchilikni yuksak rivoj topganligi

30. Mesopotamiyadagi katta-katta yer mulklariga kimlar egalik qilar edilar?
A) hukmdorlar
B) kohinlar
S) dehqonlar
D) hukmdorlar va kohinlar
E) hukmdorlar, kohinlar, dehqonlar
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:31:44
31. Qachon Lagash davlati yuksala boshlagan va Shumer va Akkadning ko"œpgina shaharlari Lagashga qo"œshib olingan?
A) Mil.avv. III mingyillik o"œrtalari
B) Mil.avv. IV mingyillik boshlari
S) Mil.avv. II mingyillik
D) Mil.avv. IV mingyillik oxiri
E) Mil.avv. III mingyillik oxiri

32. Shumer shahrining bosh darvozasidan boshlangan ko"œchalar qayerlarga olib borar edi?
A) hukmdor saroyiga
B) bozorga
S) markaziy maydonga, ibodatxona va hukmdor saroyiga
D) hukmdorlar dafn etilgan qabristonga.
E) maqbaralarga

33. Xudolar va qahramonlar haykallari bilan hashamatli bezatilgan ibodatxona qaysi shaharda ekanligini aniqlang.
A) Urda
B) Ummada
S) Urukda
D) Lagashda
E) Ur va Urukda

34. Qadimgi Mesopotamiya hukmdorlarini nima deb atashgan?
A) fir’avn
B) podsho
S) shahanshoh
D) shoh
E) hokim

35. Qadimgi Mesopotamiya hukmdorlari shahar-davlatni kimlarga tayangan holda idora qilgan?
A) saroy a’yonlarga tayangan holda idora qilgan
B) harbiy qo"œshinga tayangan holda idora qilgan
S) kohinlarga tayangan holda idora qilgan
D) xalq yig"œiniga tayangan holda idora qilgan
E) aslzodalar, kohinlar va harbiy qo"œshinlarga tayangan holda amaldorlar yordamida idora qilgan
 
36. Mesopotamiyaning eng sevimli qahramonini toping.
A)  Sargon I
B) Gilgamish
S)  Endiku
D)  Navuxodonosor II
E)  Xamurappi

37. Mesopotamiyaning qadimgi afsonasida keltirilishicha, Gilgamish dunyoga kelgandan keyin mamlakat hukmdori bo"œlmish bobosi nevarasi undan taxtni tortib olishidan vahimaga tushib, qanday ish ko"œradi?
A) Gilgamishni jarga tashlab yuborishga farmoyish beradi
B) Gilgamishni Uruk shahri hukmdori etib tayinlaydi
S) Gilgamishni sandiqqa solib, daryoga oqqizib yuborishga farmoyish beradi
D) Gilgamishni tiriklayin ko"œmishga farmoyish beradi
E) Gilgamishni boshqa davlatga elchi qilib yuboradi

38. Afsonada aytilishicha, Gilgamish dengiz tubida o"œsadigan sehrli giyohni topib, ko"œlda cho"œmilib turganida gulning isini sezib qolib, qaysi jonzot mehrigiyoni o"œg"œirlab ketadi?
A) chayon
B) ilon
S) chumoli
D) maymun
E) qoplon

39. Gilgamish qaysi shaharga hukmronlik qilgan?
A) Uruk
B) Ur
S) Lagash
D) Umma
E) Bobil
40. Gilgamish kim bilan do"œst tutinib, yovuz maxluqotlarga qarshi kurashadi?
A) Shumer podshosi Shumer I
B) pahlavon Enkidu
S) Bobil podshosi Xammurapi
D) Quyosh xudosi Shamash
E) ga"œlaba xudosi Ishtar
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:32:15
41. Mil.avv. III mingyillikning o"œrtalarida bo"œlib o"œtgan tarixiy voqealarni aniqlang.
A) Mesopotamiyada Uruk, Umma, Lagash, Ur va boshqa shaharlar vujudga kela boshladi; Sargon I hamma shaharlar uchun yogona bo"œlgan o"œlchov birligini joriy etadi
B) Bobil davlati parchalanib ketdi; Lagash davlati yuksala boshladi
S) Shumer-Akkad davlati ko"œchmanchi qabilalar zarbasidan parchalandi; Bobil podsholigi qudratli davlatga aylanadi
D) Lagash davlati yuksala boshladi, Shumer va Akkadning ko"œpgina shaharlari Lagashga qo"œshib olindi; Sargon I Akkadni o"œz hokimiyati ostida birlashtirdi
E) Shumerlarga singishib ketgan akkadlar butun Mesopotamiyani egallab oldilar; Shumer-Akkad davlati vujudga keldi

42. Mil.avv. III mingyillikning o"œrtalarida kim Akkadni o"œz hokimiyati ostida birlashtirgan?
A) Sargon I
B) Gilgamish
S) Tutmos II
D) Xamurappi
E) Navoxodonosor II

43. Jahon tarixida birinchi bo"œlib muntazam qo"œshin tuzgan hukmdor kim?
A) Xamurappi
B) Navoxodonosor II
S) Gilgamish
D) Doro I
E) Sargon I

44. Dunyo tarixida dastlab tuzilgan qo"œshinda qancha lashkar mavjud edi?
A) 5400 kishi
B) 2880 kishi
S) 3220 kishi
D) 4500 kishi
E)  6700 kishi

45. "œTo`rt iqlim mamlakati podshosi" unvonini olgan podshohni aniqlang.
A) Tutmos II
B) Tutmos III
S) Sargon I
D) Navoxodonosor II
E) Xamurappi

46. Sargon I barcha shaharlar uchun yogona uzunlik, maydon va og"œirlik o"œlchovini joriy etadi. Bundan ko"œzlangan maqsad nima edi?
A) binokorlikni rivojlantirish
B) qishloq xo"œjaligini rivojlantirish
S) ekin maydonlarini kengaytirish
D) hunarmandchilkni rivojlantirish
E) savdo-sotiqni rivojlantirish
 
47. Mil.avv. III mingyillikning o"œrtalarida qaysi hukmdor Mesopotamiyadan Arabiston, Eron va Hindistonga boradigan dengiz savdo yo"œllarini egallab oldi?
A) Xamurappi
B) Navoxodonosor II
S) Gilgamish
D) Doro I
E) Sargon I

48. Mil.avv. II mingyillikda "¦
A) Shumerlarga singishib ketgan akkadlar butun Mesopotamiyani egallab oldilar
B) Shumer-Akkad davlati ko"œchmanchi qabilalar zarbasidan parchalandi
S) Sargon I Akkadni o"œz hokimiyati ostida birlashtirdi
D) Lagash davlati yuksala boshladi, Shumer va Akkadning ko"œpgina shaharlari Lagashga qo"œshib olindi
E) Mesopotamiyada Uruk, Umma, Lagash, Ur va boshqa shaharlar vujudga kela boshladi

49. Mil.avv. IV mingyillik oxirida Mesopotamiyada tashkil topgan shahar-davlatlarni belgilang.
1) Bobil; 2) Uruk; 3) Suza; 4) Ekbatana; 5) Umma; 6) Lagash; 7) Giza; 8) Ur; 9) Koshala;
A) 1, 3, 5, 9
B) 2, 5, 6, 8
S) 2, 4, 6, 7
D) 1, 2, 8, 9
E) 4, 6, 7, 9

50. Quyidagi xudolardan faqat Mesopotamiyaga tegishli bo"œlganini aniqlang.
1) Shamash; 2) Osiris; 3) Sina; 4) Nika; 5) Ea 6) Amon-Ra; 7) Aid; 8) Ishtar; 9) Ptax
A) 1,2,5,8
B) 1,3,5,8
S) 1,4,6,7
D) 2,3,8,9
E) 3,5,7,9
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:32:57
51. Quyidagi atamalardan faqat qadimgi Mesopotamiyaga tegishli bo"œlganini aniqlang.
1) Saka-tigraxauda; 2) mixxat; 3) zikkurat; 4) podsho tirsagi; 5) Bobil; 6) Gefest; 7) nom
A) 1,3,5
B) 1,2,3
S) 1,4,7
D) 2,3,6
E) 2,3,5

52. Bobil podsholigi qachon eng yirik qudratli davlatga aylangan?
A) Mil.avv. II mingyillik
B) Mil.avv. III mingyillik
S) Mil.avv. IV mingyillik
D) Mil.avv. V mingyillik
E) Mil.avv. VI mingyillik

53. Frot va Dajla daryolari o"œzanlari deyarli bir-biriga qo"œshilib ketadigan hududda qaysi qadimgi davlat mavjud bo"œlgan?
A) Bobil
B) Shumer
S) Akkad
D) Urartu
E) Ossuriya

54. "œBobil" so`zi qanday ma`noni anglatadi?
A) Xudolar darvozasi
B) podshohlar uyi
S) markazlashgan davlat
D) "œFarishtalar uyi"
E) yagona podsholik    

55. Quyidagi qaysi qadimgi davlat poytaxtining bosh ko"œchasi g"œalaba ilohasi Ishtar darvozasi bilan tugallangan?
A) Memfis
B) Fiva
S) Bobil
D) Shumer
E) Nineviya
 
56. Mil.avv. XVIII asrda qaysi Bobil hukmdori Mesopotamiyani yagona davlatga  birlashtirgan?
A) Sargon I
B) Novuxodonosor II
S) Hammurapi
D) Sarduri
E) Samsuilun

57. Kimning davrida Bobil podsholigi eng qudratli davlatga aylangan?
A) Navuxodonosor II
B) Tutmos II
S) Sargon I
D) Sarduri
E) Xamurappi

58. Jahon tarixida qaysi hukmdor dastlabki qonunlar to"œplamini tuzib, "œqonunlar tuzuvchi" hukmdor sifatida nom qoldirgan edi?
A) Gilgamish
B) Xamurappi
S) Endiku
D) Sargon I
E) Navuxodonosor II

59. Hammurapi qonunlari qanday buyumlarga bitilgan edi?
A) sopol buyum parchalariga
B) shahar darvozalariga
S) ho"œkiz terilariga
D) ibodatxona devorlariga
E) tosh ustunlariga

60. Qadimgi dunyo tarixida mashhur bo"œlgan Xammurapi kim bo"œlgan?
A) Gilgamishning do"œsti, pahlavon
B) "œTo`rt iqlim mamlakati podshosi" unvonini olgan Akkad podshosi
S) Jahon tarixida birinchi bo"œlib muntazam qo"œshin tuzgan Akkad podshosi
D) Mesopotamiyaning eng sevimli qahramoni
E) Tarixda qonunlar tuzuvchi hukmdor sifatida nom qoldirgan Bobil podshosi
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:33:18
61. Hammurapi qonunlariga ko"œra, mobodo arxitektor qurgan uy to"œsatdan yiqilib, biror kishini bosib qolganda arxitektorga qanday jazo berilgan?
A) panjalari kesib tashlangan
B) bosib qolgan kishining oilasiga o"œz oila a"œzolari bilan 3 yil muddatga qullikka berilgan
S) olovda kuydiririlgan
D) o"œlim jazosi berilgan
E) tiriklayin ko"œmilgan

62. Hammurapi qonunlariga ko"œra, shifokor amalga oshirgan operatsiya natijasida bemor bevaqt vafot etsa, shifokorga nisbatan qanday jazo qo"œllanilgan?
A) olovda kuydiririlgan
B) o"œlim jazosi berilgan
S) panjalari kesib tashlangan
D) tiriklayin ko"œmilgan
E) o"œz oila a"œzolari bilan 3 yil muddatga qullikka berilgan

63. Hammurapi qonunlariga ko"œra, jazolanuvchining qaysi aybi uchun uch yil muddatga qullikka berish shart bo"œgan?
A) shifokor amalga oshirgan operatsiya natijasida bemor bevaqt vafot etsa
B) arxitektor qurgan uy to"œsatdan yiqilib, biror kishini bosib qolgan bo"œlsa
S) qarzni o"œz vaqtida qaytarmagan kishi
D) ayblanuvchi jabrlanuvchining ko"œzlariga jarohat yetkazgan bo"œlsa
E) yong"œin mahalida o"œg"œirilik ustida qo"œlga tushsa

64. Hammurapi qonunlariga ko"œra, maboda ayblanuvchi jabrlanuvchining ko"œzlariga jarohat yetkazgan bo"œlsa qanday jazo olgan?
A) uning ko"œzlariga ham xuddi shunday jarohat yetkazilishi shart edi
B) o"œlim jazosi berilgan
S) tiriklayin ko"œmilgan
D) olovda kuydiririlgan
E) panjalari kesib tashlangan

65. Hammurapi qonunlariga ko"œra, ayblanuvchning qaysi qilmishi uchun uni olovga darhol otishgan?
A) shifokor amalga oshirgan operatsiya natijasida bemor bevaqt vafot etsa
B) arxitektor qurgan uy to"œsatdan yiqilib, biror kishini bosib qolgan bo"œlsa
S) qarzni o"œz vaqtida qaytarmagan kishi
D) ayblanuvchi jabrlanuvchining ko"œzlariga jarohat yetkazgan bo"œlsa
E) yong"œin mahalida o"œg"œirilik ustida qo"œlga tushsa

66. Hammurapi qonunlariga ko"œra, qulfbuzar o"œg"œriga nisbatan qanday jazo qo"œllashgan?
A) u o"œg"œirlik qilgan joyida o"œldirilgan va o"œsha yerning o"œzida ko"œmib yuborilgan
B) umrbod zindonga tashlangan
S) panjalari kesib tashlangan
D) dorga osilgan
E) olovda tashlangan
 
67. Ma"œlumki, Xammurapi qonunlariga so"œzsiz og"œishmay bajarish talab qilinardi va bobilliklar bu qonunlarning qat’iyligi va ayovsizligiga qaramay ularni bajarishardi. Buning sababi nimada edi?
A) bu qonunlar hukmdorning farmoni sifatida talqin qilingan
B) bu qonunlar xudolar xohish-irodasi sifatida talqin qilingan
S) bu qonunlar o"œzlarining urf-odatlar majmui sifatida talqin qilingan
D) bu qonunlar kohinlarning xohish-irodasi sifatida talqin qilingan
E) bu qonunlar xalqning xohish-irodasi sifatida talqin qilingan
 
68. Hammurapi vafotidan so"œng Bobil necha yil davomida davlat poytaxti bo"œlib qolgan?
A) 120 yil davomida
B) 150 yil davomida
S) 160 yil davomida
D) 175 yil davomida
E) 190 yil davomida

69. Qadimgi Bobil podsholigiga qaysi qabilalar tomonidan zarba berishi natijasida barham topdi?
A) giksoslar
B) aromiylar
S) xurritlar
D) kassitlar
E) exeylar

70. Qadimda Yangi Bobil podsholigi qachon vujudga kelgan?
A) mil. avv. XVI asrda
B) mil. avv. XII asrda
S) mil. avv. VIII asrda
D) mil. avv. VII asrda
E) mil. avv. IV asrda

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:33:49

71. Xamurapi vafotidan 150 yil o"œtgach "¦
A) tog"œlik kassitlar qabilasi Bobilni bosib oladi
B) Eronliklar lashkari bobilga bostirib kirdi
S) Shumerlarga singishib ketgan akkadlar butun Mesopotamiyani egallab oldilar
D) Sargon I Akkadni o"œz hokimiyati ostida birlashtirdi
E) Shumer-Akkad davlati ko"œchmanchi qabilalar zarbasidan parchalandi

72. Qaysi hukmdor davrida Yangi Bobil podsholigi o"œz ravnaqining yuqori cho"œqqisiga erishdi?
A) Xammurapi
B) Salamansar
S) Sargon I
D) Tutmos II
E) Navuxodonosor II

73. Yangi Bobil podsholigida qaysi hukmdor o"œz davlatini "œbo"œysunmas qal"œa"ga aylantirgan?
A) Novuxodonosor II
B) Hammurapi
S) Samsuilun
D) Tiglatpalasar I
E) Salamansar

74.  Yangi Bobil podsholigining hukmdori Novuxodonosor II davrida Bobil shahrining nechta darvozasi bo"œlgan?
A) 7 ta
B) 4 ta
S) 5 ta
D) 8 ta
E) 12 ta

75. Malumki, Yangi Bobil shahridagi darvozalarning har biri "¦
A) hukmdorning vorislari nomi bilan atalgan
B) avsonaviy qahramonlar nomi bilan atalgan
S) mamlakat bosh xudolaridan birining nomi bilan atalgan
D) mashxur hukmdorlarning nomi bilan atalgan
E) mamlat malikalarining nomi bilan atalgan

76. Eronliklar nechanchi yilda Yangi Bobil podsholigini zabt etadilar?
A) mil. avv. 539-yil
B) mil. avv. 722-yil
S) mil. avv. 546-yil
D) mil. avv. 525-yil
E) mil. avv. 658-yil

77. Yangi Bobil hududidan fors qo"œshilarini kim tomonidan haydab chiqariladi?
A) Maledoniyalik Aleksandr
B) Salamansar
S) Novuxodonosor II
D) Hammurapi
E) Tiglatpalasar

78. Makedoniyalik Aleksandr vafotidan so"œng Bobil qaysi davlat tarkibiga kirgan?
A) Ahamoniylar davlati
B) Yunon-Baqtriya davlati
S) Ossuriya davlati
D) Salavkiylar davlati
E) Maurya davlati

79. Bobil madaniyatining eng qadimiy o"œchoqlarini aniqlang.
A) Shumer va Akkad
B) Misr va Mesopotamiya
S) Xett va Urartu
D) Shumer va Misr
E) Akkad va Xett
 
80. Shumer mixxati qachon vujudga kelgan?
A) miloddan avvalgi I mingyilliklarda
B) miloddan avvalgi II mingyilliklarda
S) miloddan avvalgi III mingyilliklarda
D) miloddan avvalgi IV mingyilliklarda
E) miloddan avvalgi VI mingyilliklarda
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:34:33
81. Ma’lumki, Mesopotamiyaning eng qadimgi yozuvi summer mixxati hisoblanadi. Bu yozuv dastavval "¦
A) "œsuv", "œquyosh" va boshqa alohida so`zlarni anglatgan rasmlardan iborat bo`lgan
B) "œosmon", "œoy" va boshqa alohida so`zlarni anglatgan rasmlardan iborat bo`lgan
S) "œhukmdor", "œquyosh" va boshqa alohida so`zlarni anglatgan rasmlardan iborat bo`lgan
D) "œdavlat", "œfir’avn" va boshqa alohida so`zlarni anglatgan rasmlardan iborat bo`lgan
E) "œinson", "œhukmdor" va boshqa alohida so`zlarni anglatgan rasmlardan iborat bo`lgan

82. Bobilda qadimgi maktablar qayerlarda tashkil etilardi?
A) saroylar, zodagonlar va badavlat kishilar uylarida
B) ibodatxonalarda
S) saroylarda
D) zodagonlar va badavlat kishilar uylarida
E) saroylar va ibodatxonalarda

83. Bobil maktablarida kimlarning farzandlari ta’lim olar edi?
A) aslzodalarning farzandlari
B) ijtimoiy kelib chiqishidan qat’iy nazar barcha aholining farzandlari
S) hukmdorlarning farzandlari
D) zodagonlar va badavat odamlarning farzandlari
E) hunarmandlarning farzandlar

84. Bobil maktablaridagi o"œquvchilar yozish uchun nimadan foydalangan?
A) papirusdan
B) loy taxtachalardan
S) qog"œozdan
D) bambuk taxtachalardan
E) lattadan

85. Qadimgi Bobilning ilk kitoblari — bu "¦
A) loy taxtachalar
B) papirusdagi yozuvlar
S) bitiktoshlar
D) qoyaga o"œyilgan rasmlar
E) loy va yog"œoch taxtachalar

86. Qadimgi Bobilning ilk kitoblariga o"œquvchilar nimalar haqida yozishgan?
A) asotirlar va afsonalarni ko"œchirib yozganlar
B) hukmdor sulolar haqida yozganlar
S) o"œsimliklar, qushlar, hayvonlar va qurt-qumursqalar nomlari qayd etilgan ro"œyxatlarni yozganlar
D) mamlakatlar, shaharla va qishloqlar nomlarini yozganlar
E) asotirlar va afsonalarni ko"œchirganlar, o"œsimliklar, qushlar, hayvonlar va qurt-qumursqalar nomlari qayd etilgan ro"œyxatlarni, mamlakatlar, shaharlar va qishloqlar nomlarini yozganlar

87. Quyosh yil davomiyligi qadimgi shumerliklar tomonidan necha kun deb belgilangan?
A) 364 kun
B) 365 kun
S) 366 kun
D) 363 kun
E) 354 kun

88. Qadimgi shumerliklar oy yilnini necha kun deb belgilangan?
A) 364 kun
B) 365 kun
S) 356 kun
D) 353 kun
E) 354 kun

89. Qadimgi Mesopatamiyadagi baland ko"œp zinali ibodatxonalar bu "¦
A) zikkurat
B) akveduk
S) triumf
D) sfinks
E) freska

90. Qadimgi Mesopatamiyadagi eng qadimgi rasadxonalar qayerda bunyod etilgan?
A) hukmdor saroyida
B) shahar chekasidagi tepalikda
S) zikkuratlar yuqorisidagi maydonchada
D) ibodatxonalar yonida
E) shahar markazida
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:35:05
91. Qadimgi Bobilda dori-darmonlar tayyorlash bo"œyicha dasturilamal qachon tuzilgan?
A) mil. avv. II mingyillik
B) mil. avv. III mingyillik
S) mil. avv. IV mingyillik
D) mil. avv. I mingyillik
E) mil avv. V mingyillik

92. Olam yaratilishi haqidagi eng qadimiy asotirlardan biri qayerda yaratilgan?
A) Misrda
B) Mesopotamiyada
S) Eronda
D) Hindistonda
E) Xitoyda
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:35:23
Qadimgi Old Osiyo davlatlari va ularning qo"œshnilari

1. Old Osiyo hududida ilk davlatlar qachon vujudga kelgan?
A) Mil.avv. II mingyillikda
B) Mil.avv. IV mingyillikda
S) Mil.avv. I mingyillikda
D) Mil.avv. V mingyillikda
E) Mil.avv. III mingyillikda

2. Mil.avv. II mingyillikda Old Osiyo hududida qanday shahar-davlatlar vujudga keldi?
A) Ur, Uruk, Lagash, Umma, Urartu
B) Bobil, Isroil, Ossuriya
S) Tir-Sidon, Ugarit, Isroil, Xett
D) Xett, Urartu, Mitanni, Ossuriya, Finikiya
E) Lidiya, Midiya, Xett, Urartu, Falastin

3. Xettlar o"œz davlatiga qachon asos solgan edilar?
A) Mil.avv. XVIII asr
B) Mil.avv. XIV asr
S) Mil.avv. XIII asr
D) Mil.avv. XX asr
E) Mil.avv. VIII-VII asr

4. Qadimgi Xett davlati poytaxtini aniqlang.
A) Xattusas
B) Ur
S) Umma
D) Lagash
E) Bobil

5. Mitanniliklar xettlar poytaxti Xattusasni bosib olish chog"œida qo"œshinning  qaysi turi hal qiluvchi rol o"œynagan?
A) otliq qo"œshin
B) piyoda qo"œshin
S) kamondozlar
D) fil arava bilan jang qiluvchi qo"œshin
E) naftandozlar

6. Qadimgi xettlarning asosiy mashg"œulotlari nimalardan iborat bo"œlgan?
A) dehqonchilik va chorvachilik
B) savdo-sotiq va dehqonchilik
S) baliqchilik va chorvachilik
D) ovchilik va savdo-sotiq
E) dehqonchilik va termachilik

7 Ma’lumki, miloddan avvalgi XIV asr boshlarida Xettlar podsholigi tag"œin kuchayadi. Xettlar O"œrtayer dengizi bo"œylarini urushib qaytarib oldilar, Mitanni podsholigini zabt etdilar. Qaysi davlat tahdidi va xavf-xatari ostida xettlar Misr hukmdori bilan sulh tuzishga majbur bo"œladilar?
A) Bobil
B) Ossuriya
S) Elam
D) Midiya
E) Urartu
 
8. Mil.avv. XIII asrda "œdengiz xalqlari" qaysi shaharni bosib olib, vayronaga uchratganlar?
A) Oshshur
B) Suza
S) Xattusas
D) Nineviya
E) Bubastis

9. Qadimgi Xett davlati qachon barham topadi?
A) Mil.avv. XVII asr
B) Mil.avv. XIV asr
S) Mil.avv. XIII asr
D) Mil.avv XX asr
E) Mil.avv. VII asr

10. Qadimgi Xett podsholigi hozirgi qaysi davlat hududida joylashgan edi?
A) Arabiston yarimorolida
B) Turkiyada
S) Suriyada
D) Eronda
E) Iroqda
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:35:41
11. Qadimgi Mitanni davlati hozirgi qaysi davlat hududida joylashgan edi?
A) Suriyada
B) Turkiyada
S) Arabiston yarimorolida
D) Hindiston
E) Xitoy

12. Ossuriya davlatining ilk poytaxti qaysi shahar hisoblangan?
A) Xattusas
B) Oshshur
S) Nineviya
D) Tushpa
E) Suza

13. Nineviya shahri qadimda qaysi podsholikning poytaxti bo"œlgan?
A) Ossuriya podsholigi
B) Xett podsholigi
S) Urartu podsholigi
D) Isroil podsholigi
E) Tir-Sidon podsholigi

14. Quyidagi qaysi javobda Qadimgi Ossuriya davlatining poytaxtlari hisoblangan shaharlar ko"œrsatilgan?
A) Tushpa va Xattusas
B) Oshshur va Nineviya
S) Suza va Xattusas
D) Oshshur va Tushpa
E) Nineviya va Xattusas


15. Qadimda Ossuriya podsholigi nechanchi asrda vujudga kelgan?
A) Mil.avv. XVIII asr
B) Mil. avv. XVI asr
S) Mil.avv. XX asr
D) Mil.avv. XIX asr
E) Mil.avv. IX asr

16. Ossuriya podsholigi aholisining asosiy mashg"œulotini aniqlang.
A) dehqonchilik va savdo-sotiq
B) hunarmandchilik va dehqonchilik
S) dehqonchilik va ovchilik
D) termachilik va hunarmandchilik
E) hunarmandchilik va savdo-sotiq

17. Qadimgi Ossuriya podsholigi kimning hukmronligi davrida o"œz ravnaqining yuqori cho"œqqisiga erishgan?
A) Salmanasar
B) Sardur
S) Tutmos II
D) Kambiz
E) Sargon I

18. Ossuriya podsholigi  Bobil, Bibl, Tir, Sidon va Falastinning bir qismini qachon bo"œysundirgan edi?
A) Mil.avv. VIII-VII asrlar
B) Mil.avv. VII-VI asrlar
S) Mil.avv. VI-V asrlar
D) Mil.avv. V-IV asrlar
E) Mil.avv. IV-III asrlar
 
19. Qadimda Ossuriya poytaxti Nineviya shahrini qanday ta"œriflashgan?
A) "œQora tuproq"
B) "œXudolar darvozasi"
S) "œshe`rlar darasi" va "œqonga botgan shahar"
D) "œjannat bog`i"
E) "œquyoshli o`lka"

20. Nima sababdan  Nineviya "œqonga botgan shahar" yoki "œsherlar darasi" deb nomlangan?
A) Hukmdorlarning haddan tashqari shafqatsizligi
B) Mamlakatda jinoyatchilarning ko"œpligi
S) Mamlakat askariy kuchlarining soni ko"œpligi
D) Mamlakatda ichki nizolarning haddan tashqari ko"œp bo"œlib turishi
E) Fuqarolar hukmdorlarga bo"œysunmay, qo"œzg"œolonlar ko"œtarganliklari uchun

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:35:59
21. Kimning hukmronligi davrida Nineviyada Old Osiyodagi eng yirik, sopol taxtachalardan iborat bo"œlgan kutubxona jamlangan edi?
A) Oshshurbanapal
B) Navuxodonosor
S) Salmanasar
D) Sardur
E) Sargon I

22. Bobil va Midiya davlatlari Ossuriya tarkibidan qachon mustaqil davlat sifatida ajralib chiqqan?
A) Mil.avv. 617-yil
B) Mil.avv. 611-yil
S) Mil.avv. 625-yil
D) Mil.avv. 627-yil
E) Mil.avv. 623-yil

23. Bobil va Midiya birlashgan qo"œshinlari mil.avv. 612-yilda qaysi shaharlarni zabt etishgan?
A) Nineviya va Oshshur
B) Xattusas va Tushpa
S) Tir va Ugarit
D) Ugarit va Sidon
E) Bubastis va Oshshur

24. Qadimgi Ossuriya podsholigi nechanchi yilda barham topgan edi?
A) Mil.avv. 627-yil
B) Mil.avv. 603-yil
S) Mil.avv. 605-yil
D) Mil.avv. 607-yil
E) Mil.avv. 609-yil

25. Kavkazorti, Van, Urmiya va Sevan ko"œllari oralig"œida joylashgan davlatni aniqlang.
A) Urartu
B) Finikiya
S) Falastin
D) Ossuriya
E) Xett

26. Qadimda Tushpa shahri qaysi davlat poytaxti bo"œlgan?
A) Urartu davlati poytaxti
B) Xett davlati poytaxti
S) Ossuriya davlari poytaxti
D) Finikiya davlati poytaxti
E) Falastin davlati poytaxti

27. Kimning hukmronligi davrida Urartu davlati gullab-yashnagan ?
A) Sargon I
B) Sardur
S) Salmanasar
D) Navuxodonosor
E) Oshshurbanapal

28. Mil.avv. 704-yilda ossurlar Urartuning qaysi shahridagi qal"œani ishg"œol etishgan?
A) Musasir
B) Tushpa
S) Teyshebai
D) Suza
E) Oshshur

29. Qadimgi Urartu podsholigi qachon barham topgan?
A) Mil.avv. 591-yil
B) Mil.avv. 590-yil
S) Mil.avv. 589-yil
D) Mil.avv. 588-yil
E) Mil.avv. 587-yil

30. O"œrtayer dengizining sharqiy qirg"œog"œi bo"œyida qaysi qadimgi davlat joylashgan?
A) Xett podsholigi
B) Ossuriya podsholigi
S) Mitanni podsholigi
D) Lidiya podsholigi
E) Finikiya podsholigi
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:36:15
31. Finikiyaliklarning asosiy mashg"œulotini aniqlang.
A) dehqonchilik
B) chorvachilik
S) hunarmandchilik
D) termachilik
E) ovchilik

32. O"œrtayer dengizi sohilida joylashgan dengiz bo"œyi shaharlari qaysi qatorda to"œg"œri ko"œrsatilgan?
A) Tir, Sidon, Ugarit
B) Sidon, Bibl, Tir
S) Karxemish, Oshshur, Uruk
D) Lagash, Ur, Uruk
E) Iyerusalim, Ugarit, Sidon

33. Kipr oroli va Kichik Osiyo sohillaridagi koloniyalarga qachon asos solingan?
A) Mil.avv. II mingyillikda
B) Mil.avv. III mingyillikda
S) Mil.avv. IV mingyillikda
D) Mil.avv. V mingyillikda
E) Mil.avv. VI mingyillikda

34. Kipr oroli va Kichik Osiyo sohillaridagi koloniyalarga kimlar asos solishgan?
A) urartlar
B) eronliklar
S) finikiyaliklar
D) xettlar
E) bobilliklar

35. Tir-Sidon podsholigi qachon vujudga kelgan?
A) Mil.avv. X asrda
B) Mil.avv. X-IX asrda
S) Mil.avv. VII asrda
D) Mil.avv. VIII asrda
E) Mil.avv. XIII asrda

36. Tir-Sidon podsholigi Ossuriya tomonidan qachon bosib olingan?
A) Mil.avv. X asrda
B) Mil.avv. IX asrda
S) Mil.avv. VIII asrda
D) Mil.avv. VII asrda
E) Mil.avv. VI asrda

37. Mil.avv. X asrda qayerda 22 ta undosh harfdan iborat alifbo yaratildi?
A) Falastinda
B) Suriyada
S) Urartuda
D) Ossuriyada
E) Finikiyada

38. Mil.avv. II mingyillik o"œrtalarida Falastinga qaysi qabilalar kelib o"œrnashganlar?
A) oromiylar
B) xettlar
S) yahudiylar
D) kassitlar
E) giksoslar

39. Isroil podsholigi qayerda vujudga kelgan?
A) Bobilda
B) Ossuriyada
S) Falastinda
D) Finikiyada
E) Uratuda

40. Isroil podsholigi qaysi asrda vujudga kelgan?
A) Mil.avv. VI asrda
B) Mil.avv. IX asrda
S) Mil.avv. X asrda
D) Mil.avv. VIII asrda
E) Mil.avv. XI asrda
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:36:33
41. Qadimgi Yahudiya Bobil podsholigi tomonidan nechanchi yilda bosib olingan?
A) Mil.avv. 576-yil
B) Mil.avv. 563-yil
S) Mil.avv. 586-yil
D) Mil.avv. 579-yil
E) Mil.avv. 589-yil

42. Ma"œlumki, qadimiy yahudiylarning afsonalari diniy kitoblarga yozib borilgan. Bu kitoblar to"œplami nima deb nomlangan?
A) "œAvesto"
B) "œYasna"
S)  "œBibliya"
D) "œIzabo`r"
E)  "œInjil"

43. Quyidagi atamalar ichida qaysi biri yunonchadan "œkitob" degan ma`noni anglatadi?
A) "œAvesto"
B) "œYasna"
S)  "œBibliya"
D) "œIzabo`r"
E)  "œInjil"

44. Qadimgi Xett davlati qaysi davrlarda faoliyat ko"œrsatgan?
A) mil. avv. XX-VII asrlar
B) mil.avv. IX-VI asrlar
S) mil. avv. X-IX asrlar
D) mil. avv. XVIII-XV asrlar
E) mil. avv. XVIII-XIII asrlar

45. Quyidagi qaysi qadimgi davlat mil. avv. XX-VII asrlarda faoliyat korsatgan?
A) Urartu
B) Finikiya
S) Suriya
D) Ossuriya
E) Liviya

46. Quyidagi qaysi davlatlar IX-VI asrlarda faoliyat ko"œrsatgan?
A) Urartu va Isroil podsholigi
B) Xett podsholigi va Tir-Sidon podsholigi
S) Finikiya va Falastin
D) Ossuriya va Urartu
E) Urartu va Finikiya

47. Qadimgi Misrga mumiyo tayyorlash uchun kedr qatroni (smolasi) qayerdan keltrilardi?
A) Urartudan
B) Finikiyadan
S) Suriyadan
D) Troyadan
E) Liviyadan
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:36:43
AHAMONIYLAR DAVLATI

1. Ahamoniylar asos solgan Fors podsholigi qachon vujudga kelgan?
A) Mil.avv. VI asr
B) Mil.avv. IX asr
S) Mil.avv. VII asr
D) Mil.avv. VIII asr
E) Mil.avv. X asr

2. Qadimgi Ahamoniylar davlati hozirgi qaysi davlat hududida tashkil topgan?
A) Hindiston
B) Misr
S) Arabiston yarimoroli
D) Iroq
E) Eron

3. Qadimgi davrda Eron hududida qanday qabilalar yashagan?
A) dravid, bihar
B) gujorat, assom
S) kassiy, elamoy
D) bengal, dravid
E) behar, assom

3. Qadimgi Eron hududiga midiyaliklar va forslar qachon ko"œchib o"œrnashganlar?
A) Mil.avv. IX asr
B) Mil.avv. X asr
S) Mil.avv. VIII asr
D) Mil.avv. VII asr
E) Mil.avv. VI asr

4. O"œzida katta yassitog"œlikni mujassam etgan qadimgi mamlakatni aniqlang.
A) Eron
B) Yunoniston
S) Hindiston
D) Xitoy
E) Misr

5. Qadimgi Eronda tog"œ oldi vodiylarida aholining asosiy mashg"œuloti nimadan iborat bo"œlgan?
A) dehqonchilik
B) hunarmandchilik
S) ovchilik
D) chorvachilik
E) baliqchilik

6. Qadimgi Eronda jazirama cho"œl mintaqalarida kimlar mehnat qilgan va kun kechirgan?
A) chorvadorlar
B) dehqonlar
S) savdogarlar
D) hunarmandlar
E) hukmdorlar

7. Mil.avv. III mingyillikda Eronning g"œarbiy qismida Mesopotamiya bilan chegarada vujudga kelgan qadimgi davlatni aniqlang.
A) Midiya
B) Elam
S) Urartu
D) Finikiya
E) Hindiston

8. Qadimgi Elam davlati qachon vujudga kelgan?
A) Mil.avv. II mingyillik
B) Mil.avv. III mingyillik
S) Mill.avv. IV minyillik
D) Mil.avv. V mingyillik
E) Mil.avv. VI mingyillik

9. Qadimgi Elam davlatining  poytaxtini aniqlang.
A) Suza
B) Ninmeviya
S) Tushpa
D) Lagash
E) Xattusas

10. Qadimgi Midiya podsholigi qayerda  vujudga kelgan?
A) Eronning g"œarbiy qismida Mesopotamiya bilan chegarada 
B) Eron janubida, Fors ko"œrfaziga tutashib ketgan yerlarda
S) Kaspiy dengizining janubi g"œarbida
D) Kavkazorti, Van, Urmiya va Sevan ko"œllari oralig"œida
E) Dajla yuqori oqimidagi kichikroq hududda
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:38:03
11. Qadimgi Midiya podsholigi qachon vujudga kelgan?
A) Mil.avv. VII asr
B) Mil.avv. VI asr
S) Mil.avv. IV asr
D) Mil.avv. IX asr
E) Mil.avv. X asr

12. Midiya davlatida Kiaksar qachon hukmronlik qilgan?
A) Mil.avv. VII asr
B) Mil.avv. VIII asr
S) Mil.avv. VI asr
D) Mil.avv. IX asr
E) Mil.avv. IV asr

13. Nechanchi yillarda Midiya davlati Bobil bilan ittifoq bo"œlib Ossuriyani bosib oldi?
A) Mil.avv. 612-605-yillarda
B) Mil.avv. 613-605-yillarda
S) Mil.avv. 612-604-yillarda
D) Mil.avv. 612-606-yillarda
E) Mil.avv. 614-610-yillarda

14. Kaspiy dengizidan janubi-g"œarbda joylashgan davlatni belgilang.
A) Bobil
B) Suriya
S) Midiya
D) Lidiya
E) Elam

15. Qadimgi Fors viloyati Eronning qaysi qismida joylashgan?
A) g"œarbida, Fors ko"œrfaziga tutashib ketgan yerlarda
B) shimolida, Fors ko"œrfaziga tutashib ketgan yerlarda
S) janubida,  Fors ko"œrfaziga tutashib ketgan yerlarda
D) sharqida, Fors ko"œrfaziga tutashib ketgan yerlarda
E) janubi-g"œarbida, Fors ko"œrfaziga tutashib ketgan yerlarda

16. Qaysi hukmdor forslarni o"œz hokimiyati ostida birlashtirgan?
A) Kambiz
B) Doro I
S) Doro II
D) Kir II
E) Gaumata

17. Kir II mil.avv. 539-yili qaysi davlatlarni zabt etadi?
A) Uratu, Ossuriya, Parfiya
B) Falastin, Finikiya, Urartu
S) Lidiya, Midiya, Bobil
D) Ossuriya, Xett, Shumer-Akkad
E) Armaniston, Midiya va Bobil

18. Qaysi Fors podshosi Qadimgi Misr davlatini zabt etgan?
A) Doro I
B) Kir II
S) Kambiz
D) Artakserks
E) Kserks

19. Mil.avv. 522-486-yillarda hukmronlik qilgan Eron davlati hukmdorini aniqlang.
A) Artakserks
B) Kambiz
S) Kserks
D) Kir II
E) Doro I

20. Qadimgi Eronda qaysi hukmdor davrida doroyi deb nomlangan yagona oltin tangani muomalaga kiritilgan?
A) Doro I
B) Kambiz
S) Doro III
D) Keaksar
E) Kir II
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:38:23
21. Eron shohi Doro I ning hukmronlik yillarini aniqlang.
A) Mil.avv. 522-486-yillar
B) Mil.avv. 522-485-yillar
S) Mil.avv. 522-484-yillar
D) Mil.avv. 521-486-yillar
E) Mil.avv. 523-486-yillar

22. Qadimda ma"œlum bo"œlgan shoh yo"œli nomli karvon yo"œli jahonning qaysi sulolasiga mansub bo"œlgan?
A) kushonlar
B) ahamoniyalar
S) salavkiylar
D) antoninlar
E) makedoniyaliklar

23. Qadimda ma"œlum bo"œlgan shoh yo"œli nomli karvon yo"œli qaysi hududlarni o"œz ichiga olgan?
A) Suzadan, Qora dengizga qadar
B) Suriyadan, O"œrta yer dengiziga qadar
S) Persepoldan, O"œrta yer dengiziga qadar
D) Bobildan, Qizil dengizga qadar
E) Ekbatandan, O"œrta yer dengiziga qadar

24. Ahamoniylar davlatidagi muhim markazlari qaysi shaharlar hisoblangan?
A) Oshshur, Xattusas
B) Suza, Ekbatana
S) Tushpa, Nineviya
D) Ekbatana, Xattusas
E) Tir, Bibl

25. Satraplik - bu"¦
A) Hukmdorning cheklanmagan hokimiyati joriy etilgan davlat.
B) Mutloq hokimiyatga ega bo"œlgan hukmdor
S) Erondagi ilk davlatlar
D) Ahamoniylar davlatida alohida harbiy o"œlka
E) Qadimgi Eron shaharlarida xalq yig"œilish joyi

26. Quyidagi qaysi voqealar Ahamoniylar davlati podshosi Doro I davrida sodir bo"œlgan?
1. Shoh yo"œli degan podsho savdo yo"œli qurildi
2. Misr zabt etildi
3. Massagetlar ustiga yurish qilindi
4. Skiflar ustiga yurish qilindi
5. Poytaxt Suza shahriga ko"œchirildi
6. Mamlakat satrapliklar deb nomlangan alohida harbit o"œlkalarga taqimlandi
7. Yunon-fors urushi boshlandi
8. Makedoniyalik Aleksandr tomonidan Fors davlati bosib olindi.
A)  2, 3, 5, 8
B)  3, 4, 6, 9
S)  1, 5, 6, 7
D) 1, 3, 8, 9
E)  1, 4, 6, 7

27. Quyidagi qaysi ahamoniy podshosi hukmronligi davrida Hindiston shimolidan O"œrtayer dengiziga qadar yastangan ulkan imperiya barpo etildi?
A) Doro I
B) Kambiz
S) Doro III
D) Keaksar
E) Kir II

28. Ahamoniylar davlati hukmdorlari Doro I va Kserkslarning muvazzam xonalari va yuz ustunli zali bo"œlgan saroy qoldiqlari qaysi shaharda saqlanib qolgan?
A) Suza
B) Tushpa
S) Ekabatana
D) Moxenjodaro
E) Persepol

29. Ma"œlumki, Persepol bo"œrtma naqshlarida Ahamoniylar itoatga kirgazgan ko"œpgina xalqlar va elatlarning nomlari saqlanib qolgan. Ular asosan qanday holatda tasvirlangan?
A) Eron shohlariga peskash va o"œlpon keltirayotgan holatda
B) Eron shohlariga bo"œyin egib turgan holatda
S) Eron shohlarining xizmatlarini qilayotgan holatda
D) dehqinchilik qurollarini ushlab turgan holatda
E) jangovar qurollar uchlab turgan holatda

30. Qadimgi forslar qanday belgilar bilan yozishgan?
A) iyeroglif
B) mixxatsimon
S) rasm-belgilar
D) harfiy yozuvlar
E) harfiy yozuvlar va rasm-belgilar
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:38:48
31. Qadimda Behistun va Naqshi Rustam qoyalariga bitilgan yozuvlar qaysi xalqlar tomonidan bitilgan?
A) yunonlar
B) saklar
S) misrliklar
D) kushonlar
E) forslar

32. Makedoniyalik Aleksandr nechanchi yilda Fors davlatini zabt etgan?
A) Mil.avv. 327-yil
B) Mil.avv. 326-yil
S) Mil.avv. 328-yil
D) Mil.avv. 329-yil
E) Mil.avv. 330-yil

33. Ma"œlumki, Qadimgi Eron davlatida Ahamoniylar sulolasi 200 yildan ziyod hukmronlik qilgan. Bu sulola kimning istilosi natijasida zavolga yuz tutdi?
A) Kanishka
B) Sardur
S) Ardasher
D) Makedoniyalik Aleksandr
E) Doro I

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:39:08

QADIMGI HINDISTON

1. Hindiston hududidan qanday daryolar oqib o"œtadi?
A) Dajla va Hind daryolari
B) Gang va Nil daryolari
S) Hind va Gang daryolari
D) Dajla va Frot daryolari
E) Hind va Frot daryolari

2. Qachondan boshlab Hind daryosi vodiysida yagona davlatga birlashgan katta shaharlar vujudga kela boshladi?
A) Mil.avv. III mingyillikdan
B) Mil.avv. II mingyillikdan
S) Mil.avv. I mingyillikdan
D) Mil.avv. IV mingyillikdan
E) Mil.avv. V mingyillikdan

3. Hind daryosi havzasidagi qadimgi eng yirik sivilizatsiya hisoblangan shaharlarni aniqlang.
A) Persepol va Xarappa
B) Magadha va Koshala
S) Malla va Koshala
D) Magadha va Moxenjodaro
E) Moxenjodaro va Xarappa

4. Mil. avv. III mingyillikda Qadimgi Hindiston aholisining asosiy mashg"œulotini aniqlang
A) dehqonchilik va chorvachilik
B) ovchilik va termachilik
S) dehqonchilik va termachilik
D) chorvachilik va ovchilik
E) hunarmandchilik, dehqonchilik, chorvachilik

5. Quyidagi qaysi voqea mil. avv. 1500-yilda sodir bo"œlgan?
A) Ossuriyaliklar qo"œshinlari urartlar armiyasini tor-mor etib tashladi
B) Makedoniyalik Aleksandr Panjob o"œlkasi hududiga bostirib kiradi
S) Yunon-makedon qo"œshinlari Hindistondan butunlay quvib yuboriladi
D) Makedoniyalik Aleksandr Fors davlatini bosib oldi
E) Hindiston hududiga oriylar bostirib kirdi

6. Oriylar kimlar?
A) Kavkaz ortida yashagan qadimgi qabilalar
B) Apennin yarimorolining markaziy qismida yashagan qadimgi qabilalar
S) Sharqiy Yevropa va Uralda yashagan qadimgi ko"œchmanchi qabilalar
D) Qadimgi Hindistonda savdo-sotiq ishlari bilan shug"œullanuvchilar
E) Qadimgi Hindistondagi zamindor hokimlar

7. Ma"œlumki, Moxenjodaro va Xarappa shaharlari Hind daryosi havzasining eng yirik sivilizatsiyasi edi. Mil. avv. XVI asr oxirida kimlarning hujumi natijasida bu sivilizatsiyalar vayronaga aylandi?
A) samnitlar
B) oriylar
S) urartlar
D) doriylar
E) axeylar

8. Qadimgi hind rivoyatlarida aytilishicha, qaysi xudo har tongda oltin aravada osmon bo"œylab yo"œlga tushardi?
A) Oy xudosi
B) Quyosh xudosi
C) Osmon xudosi
D) Momaqaldiroq xudosi
E) Donishmandlik xudosi

9. Indra - bu"¦
A) Qadimgi Hindistonda oy xudosi
B) Qadimgi Hindistonda bosh xudolardan biri bo"œlib, boshi filnikiga o"œxshash donishmand
S) Qadimgi Hindistonda oy, donishmandlik va tabiblik  ilohi
D) Qadimgi Hindistonda momaqaldiroq xudosi
E) Baland ko"œpzinali ibodatxona

10. Ma"œlumki, qadimgi hindlar ayrim xudolarni yovvoyi hayvonlar timsolida tasavvur etishgan. Shunday xudolardan birini aniqlang.
A) Agni
B) Indra
S) Anditina
D) Ganesha
E) Braxman
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:39:27
11. Qadimgi hind diniy e"œtiqodiga ko"œra, boshi filnikiga o"œxshash xudoni belgilang.
A) Ganesha
B) Indra
S) Braxman
D) Agni
E) Anditina

12. Qadimgi hind diniy e"œtiqodiga ko"œra, Ganesha — bu"¦
A) Qadimgi Hindistonda oy xudosi
B) Qadimgi Hindistonda boshi filnikiga o"œxshash donishmandlik xudosi
S) Qadimgi Hindistonda oy, donishmandlik va tabiblik  ilohi
D) Qadimgi Hindistonda momaqaldiroq xudosi
E) Qadimgi Hindistonda olov xudosi

13. Qadimgi hindlarda qanday hayvon muqaddas hisoblangan?
A) ho"œkiz
B) fil
S) sigir
D) mushuk
E) ot

14. Qadimgi Hindistonda sigirni o"œldirgan kimsaga qanday jazo qo"œllanilgan?
A) o"œzga yurtga surgun qilinar edi
B) o"œlim jazosiga tortilar edi
S) ko"œziga mil tortilar edi
D) tiriklayin yerga ko"œmilgan
E) jamiyatdan haydab yuborilar, hech kim u bilan muloqot qilishga haqli bo"œla olmasdi

15. Qadimgi hindlar e"œtiqodiga ko"œra, inson vafot etganidan so"œng "¦
A) insonning bu hayotdagi sa"œy-harakatlari va amallariga ko"œra, narigi dunyoda jazolanadi yoki rag"œbatlantiriladi
B) odam baribir o"œlmaydi, balki boshqa bir mavjudotga aylanadi
S) odam o"œzga bir barhayot dunyoga tushib qoladi
D) uning ruhi boshqa bir inson qiyofasida gavdalanadi
E) odam baribir o"œlmaydi, balki u kelajakda qayta tiriladi

16. Qadimgi Hindistonda aholi qanday yumushlar bilan shug"œullanishiga qarab nechta tabaqalarga ajratilgan?
A) 2 ta 
B) 3 ta
S) 4 ta
D) 5 ta
E) 6 ta

17.  Ma"œlumki, Qadimgi hindlar qanday yumushlar bilan shug"œullanishiga qarab tabaqalar — kastalarga ajratilgan edi. Bu tabaqalarning ketma-ketlik bilan joylashtirilgan javobni aniqlang.
A) kshatriylar, braxmanlar, shudralar, vayshilar
B) braxmanlar, kshatriylar, shudralar, vayshilar
S) braxmanlar, kshatriylar, vayshilar, shudralar
D) shudralar, vayshilar, kshatriylar, braxmanlar
E) vayshilar, braxmanlar, kshatriylar, shudralar

18. Qadimgi Hindistonda, kohinlar kastasi nima deb nomlangan?
A) braxmanlar
B) kshatriylar
S) vayshilar
D) shudralar
E) chandallar

19. Qadimgi Hindistonda xizmatkor va qullar qanday kastaga taaluqli edi?
A) braxmanlar
B) kshatriylar
S) vayshilar
D) shudralar
E) chandallar

20. Qadimgi hindlarning e"œtiqodiga ko"œra, oliy xudo braxma o"œzining qaysi a"œzosidan kshatriylarni dunyoga keltirgan edi?
A) daxanidan
B) oyoqlari tovonidan
S) qo"œllaridan
D) quymichlaridan
E) qovurg"œasidan
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:39:45
21. Ma"œlumki, hindlar e"œtiqodiga ko"œra, oily xudo braxma quymichlaridan dehqonlarni yaratgan edi. Bunday dehqonlar hindlarning qaysi tabaqasiga mansub edi?
A) kshatriy
B) braxman
S) shudra
D) vayshilar
E) chandal

22. Qadimgi Hindistonda kshatriylar  - bu"¦
A) jangchilar
B) kohinlar
S) xizmatkorlar
D) dehqonlar
E) "œhazar qilinadiganlar"

23. Ma"œlumki, qadimgi hind kastachiligining birortasiga ham mansub bo"œlmaganlar alohida maqomga ega bo"œlishgan. Bundaylar nima deb nomlangan?
A) xizmatkorlar
B) dehqonlar
S) jangchilar
D) kohinlar
E) "œhazar qilinadiganlar"

24. Qadimgi hindlarda aholi orasida "œhazar qilinadiganlar" kimlar edi?
A) vayshilar
B) kshatriylar
S) chandallar
D) braxmanlar
E) shudralar

25. Quyidagi qaysi javobda izohir bir hisoblangan Misr va Hind xudolari ko"œrsatilgan?
A) Xatxor va Indra
B) Tot va Ganesha
S) Anubis va Agni
D) Maat va Indra
E) Osiris va Ganesha

26. Mil.avv. I mingyillikda Hindistonda harbiy aslzodalar va ruhoniylar ancha kuchaydi. Bunga sabab nima edi?
A) dehqonchilikning rivoj topishi
B) hunarmandchilikning rivoj topishi
S) savdo-sotiqning rivoj topishi
D) dehqonchilik va hunarmandchilikning rivoj topishi
E) dehqonchilik, hunarmandchilik va savdo-sotiqning rivoj topishi
 
27. Mil.avv. I mingyillikda Hindistonda ...
A) Hind daryosi vodiysida yagona davlatga birlashgan katta shaharlar vujudga kela boshladi
B) ko"œchmanchi qabila oriylarning hujumi boshlandi
S) bir necha davlatlar vujudga keldi
D) Hind daryosidagi manzilgohlar tez-tez ro"œy berguvchi  toshqinlar, o"œrmonlar va changalzorlar kengayishi hamda tuproq oriqlan ketishi natijasida zavolga yuz tutadi
E) Moxenjadoro va Xarappa shaharlari vujudga keldi

28. Qadimgi Hindiston hududida tashkil topgan Magadha, Koshala va Malla davlatlari qaysi davrda vujudga keldi?
A) Mil.avv. I mingyillikda
B) Mil.avv. II mingyillikda
S) Mil.avv. III mingyillikda
D) Mil.avv. IV mingyillikda
E) Mil.avv. IV asr

29. Mil.avv. 327-yil "¦
A) Makedoniyalik Aleksandr Fors davlatini bosib oldi
B) Makedoniyalik Aleksandr Bobilga qaytib ketdi.
S) Sin sulolasiga qarshi dehqonlar qo"œzg"œoloni alangalanib ketdi.
D) Makedoniyalik Aleksandr Panjob o"œlkasi hududiga bostirib  kirdi.
E) Hindistonda Mauria davlati tashkil topdi.

30. Qachon yunon-makedon qo"œshinlari Hindistonda butunlay quvib yuboriladi?
A) Mil.avv. 327-yil
B) Mil.avv. 325-yil
S) Mil.avv. 318-yil
D) Mil.avv. 312-yil
E) Mil.avv. 250-yil
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:40:11
31. Ma"œlumki, Mil.avv. III asrda Hindistonga yunon-makedonlar hujum qiladi. Yunon-makedon qo"œshinlarini butunlay quvib yuborishda ishtirok etib, kurashgan mashhur hind sarkardasini aniqlang.
A) Chandragupta
B) Ashoka
S) Siddhartha Gautama
D) Ugrsen Nand
E) Por

32. Shimoliy Hindistondagi barcha davlatlarni o"œz tarkibiga olgan Maurya davlatining asoschisi kim?
A) Siddhartha Gautama
B) Por
S) Ugrsen Nand
D) Chandragupta
E) Ashoka

33. Pataliputra shahri quyidagi qaysi davlatning poytaxti hisoblangan?
A) Magadha
B) Koshala
S) Malla
D) Kambodja
E) Maurya

34. Qadimgi Hindiston hududidagi Maurya davlati nechanchi asrda tashkil topgan?
A) Mil.avv. VI asrda
B) Mil.avv. IV asrda
S) Mil.avv. III asrda
D) Mil.avv. II asrda
E) Mil.avv. I asrda

35. Qadimgi Maurya davlati kimning hukmronligi davrida o"œz rivojlanishining yuksak pog"œonasiga erishdi?
A) Chandragupta
B) Bindusara
S) Ashoka
D) Samudragupta
E) Chandragupta II

36. Qadimgi Maurya davlati nechanchi asrda o"œz rivojlanishining yuksak pog"œonasiga erishdi?
A) Mil.avv. II asrda
B) Mil.avv. IV asrda
S) Mil.avv. I asrda
D) Mil.avv. VI asrda
E) Mil.avv. III asrda

37. Ma"œlumki, mil.avv. I mingyillikda Hindiston ilm-fan sohasida yuksak darajaga erishadi. Bular qaysi sohalar edi?
A) tabobat va matematika
B) astronomiya va tabobat
S) astronomiya va matematika
D) Falsafa va ritorika
E) Din shunoslik va falsafa

38. Qadimda qaysi xalq matematika sohasida "œnol" ni ifodalovchi maxsus belgini o`ylab topishgan, raqamlarni esa bugungi kunda butun dunyo qo`llaydigan bir tartibda yozadigan bo`lishgan?
A) hindlar
B) misrliklar
S) xitoylar
D) arablar
E) yunonlar

39. Bugungi kundagi qo"œllanadigan raqamlarni aslida hindlar kashf qilishgan, ammo bu raqamlarni arab raqamlari deb ataymiz. Buning sababi nima edi?
A) bu raqamlarni bilgan arablar odamlar orasida hurmat e"œtiborga ega edi
B) bu raqamlar arablar tomonidan majburiy o"œrganilgan edi
S) bu raqamlarni arablar yaxshi tushungan edi
D) bu raqamlarni hindlardan qabul qilgan arablar orasida keng tarqalgan edi
E) hindlar kashf qilgan bu raqamlarnining asosini arablar yaratgan edi.

40. Quyidagi qaysi xalq "œshaxmat" o`yini ixtirochilari hisoblanadi?
A) hindlar
B) eronliklar
S) misrliklar
D) yunonlar
E) xitoyliklar
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:40:29
41. Hindlar "œshaxmat" o`yinini qanday nomlagan?
A) "œqo`shinlarning ikki turi"
B) "œqo`shinlarning to`rt turi"
S) "œqo`shinlarning uch turi"
D) "œhukmdorlar jangi"
E) "œqo`shinlarning besh turi"

42. Birinchi bo"œlib shakarqamishdan shakar olgan xalqni toping.
A) misrliklar
B) xitoyliklar
S) hindlar
D) yunonlar
E) eronliklar

43. Ma"œlumki, qadimiy hind tillari asosida yangi adabiy til bo"œlmish sanskrit ishlab chiqilgan. Quyidagi qaysi asarlar shu tilda yozilgan?
1. "œAvesto"
2. "œMahobharat"
3. "œSinuxet hikoyasi"
4. "œRamayana"
5. "œPanchatantra"
6. "œEtana haqidagi doston"
7. "œIsida va Osiris haqida"
8. "œGilgamesh haqidagi doston"
A)1,2, 6   
B)3,6, 7   
S)4,5, 8   
D)1,6, 7   
E)2,4, 5   

44. Sanskrit tili qadimgi qaysi tillar asosida ishlab chiqilgan?
A) hind tillari   
B) oltoy tillari   
S) xitoy tillari   
D) arab tillari   
E) yunon tillari   

45. Quyidagi shaxslardan qaysi biri, buddaviylik dinining yaratilishida katta rol o"œynagan edi?
A) Por
B) Chandragupta
S) Ugrsen Nand   
D) Ashoka   
E) Siddhartha Gautama

46. Qadimgi hind rivoyatida naql qilinishicha, shahzoda Siddharhtha Gautama qancha yoshga to"œlguniga qadar hukmdor otasi saroyida betashvish farog"œatli kun kechirgan?
A) 23 yoshga qadar
B) 22 yoshga qadar
S) 21 yoshga qadar
D) 20 yoshga qadar
E) 19 yoshga qadar

47. Hind shahzodasi Siddhartha Gautama hayotini tamomila o"œzgartirib yuborgan to"œqnashuvni aniqlang.
A) Navqiron yigit va dafn marosimiga
B) Ikki qo"œshnilarning urushiga va baram marosimiga
S) munkillagan cholga o"œshab qolgan, bedavo dardga yo"œliqqan navqiron bir kishiga va bayram marosimiga
D) Navqiron yigit va bayram marosimiga
E)  Munkillagan cholga o"œxshab qolgan, bedavo dardga yo"œliqqan navqiron bir kishiga va dafn marosimiga

48. Ma"œlumki, buddaviylarda avvaliga xudo bo"œlmagan. Bunga sabab nima edi?
A) Chunki buddaviylar,  xudolar inson azob-uqubatlarini yengillashtira olmaydi, deb hisoblashgan
B) Chunki buddaviylar,  xudolar haqida tasvvurga ega emas edilar
S) Chunki buddaviylar,  xudolar insonlarga do"œst emas deb o"œylaganlar
D) Chunki buddaviylar,  xudolar uchun insonlar xuddo o"œyinchoq deb faraz qilganlar
E) Chunki buddaviylar, xudolar qarshisida ulkan gunohga botgan edilar.

49. Buddaviylik dini e"œtiqodlariga ko"œra, Budda qanday holatda tasvirlanadi?
A) atirgul gulida teran o"œylarga cho"œmgancha qilt etmas yuz ifodasi bilan qovoqlarini tushirgancha chordona qurib o"œtirgan holatda
B) nilufar gulida teran o"œylarga cho"œmgancha qilt etmas yuz ifodasi bilan jilmayib chordona qurib o"œtirgan holatda
S) nilufar gulida teran o"œylarga cho"œmgancha qilt etmas yuz ifodasi bilan qovoqlarini tushirgancha emaklab turgan holatda
D) nilufar gulida teran o"œylarga cho"œmgancha qilt etmas yuz ifodasi bilan qovoqlarini tushirgancha chordona qurib o"œtirgan holatda
E) nilufar gulida, qilt etmas yuz ifodasi bilan qovoqlarini tushirgancha chordona qurib o"œtirgan holatda

50. Buddaviylik jahon dinlaridan biriga aylangan asrni toping.
A) Mil.avv. II asr
B) Mil.avv. III asr 
S) Mil.avv. I asr
D) Mil.avv. IV asr
E) Mil.avv. V

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:41:03
QADIMGI XITOY

1. Qadimgi Xitoyda qachon ilk sivilizatsiyalar kurtak yoya boshladi?
A) Mil.avv. III-II mingyilliklar
B) Mil.avv. II-I mingyilliklar
S) Mil.avv. IV-III mingyilliklar
D) Mil.avv. V-IV mingyilliklar
E) Mil.avv. VI-V mingyilliklar
 
2. Qadimgi Xitoyda ilk sivilizatsiyalar qaysi daryolar bo"œylarida kurtak yoya boshlagan?
A) Dajla va Frot
B) Xuanxe va Ganga
S) Yanszi va Nil
D) Xuanxe va Yanszi
E) Yanszi va Dajla
3. Qadimgi qaysi daryoning qaysi oqimida Xitoy davlati vujudga kelgan?
A) Xuanxe daryosining yuqori oqimi
B) Yanszi daryosining boshlanish yuqori oqimi
S) Xuanxe daryosining o"œrta oqimi
D) Yanszi daryosining o"œrta oqimi
E) Nil daryosining o"œrta oqimi

4. Xuanxe so"œzining ma"œnosini aniqlang.
A) Xitoycha - "œSariq daryo"
B) Xitoycha — "œBetoshqin daryo"
S) Xitoycha — "œXudolar daryosi"
D) Eroncha — "œSariq daryo"
E) Misrcha — "œQizil daryo"
 
5. Xuanxe daryosida o"œrtacha har necha yilda bir marotaba kuchli va sertalofat suv toshqinlari bo"œlib o"œtardi?
A) Har yili
B) Har ikki-uch yilda
S) Har uch-to"œrt yilda
D) Har to"œrt-besh yilda
E) Har besh-olti yilda

6. Ma"œlumki, Xuanxe daryosida kuchli va sertalofat suv  toshqinlari bo"œlib o"œtar edi. Toshqinlardan odamlar qaysi joylarda jon saqlab qolishardi?
A) Baland qurilgan uylarda
B) G"œorlarda
S) Yer to"œlalarda
D) Odamlar suvga g"œarq bo"œlar edilar
E)  Tepalik joylarda

7.  Mil.avv. III mingyillikda"¦
A) Chjou davlati markaziy hokimiyat zaiflasha boshladi.
B) Xitoyda ittifoq-shaharlar yagona davlatga birlashdi, bu davlat nomi uning bosh shahri nomi kabi "œShan" deb ataldi.
S) Xitoyda qabilalar ittifoqlari paydo bo"œla boshladi.
D) Hindistonda ilm-fan, xususan, astronomiya va matematika sohasida yuksak darajaga erishdi.
E) Hindistonda bir necha davlatlar vujudga keldi, jumladan: Magadha, Koshala, Malla va boshqalar

8. Shan davlati qachon tashkil topgan?
A) Mil.avv. IV mingyillik o"œrtasida
B) Mil.avv. III mingyillik oxirida
S) Mil.avv. II mingyillik boshida
D) Mil.avv. II mingyillik oxirida
E) Mil.avv. II mingyillik o"œrtasida

9. Mil.avv. II mingyillik oxirida qaysi davlat tashkil topgan edi?
A) Shan davlati
B) Chjou davlati
S) Sin davlati
D) Eron davlati
E) Shan va Chjou davlatlari

10. "œZafaryor" podsholik nomini olgan qadimgi davlatni toping.
A) Eron davlati
B) Chjou davlati
S) Sin davlati
D) Yangi Misr davlati
E) Shan davlati
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:41:30

11. Qaysi qadimgi davlat hukmdorlari "œOsmon o`gillari" nomini olgan?
A) Chjou davlati hukmdorlari
B) Sin davlati hukmdorilari
S) Eron davlati hukmdorlari
D) O"œrta Misr davlati hukmdorlari
E) Shan davlati hukmdorlari

12. Qadimgi Xitoyda qaysi mashg"œulot azaldan e"œtiborli va faxrli kasb hisoblab kelingan?
A) hunarmandchilik
B) chorvachilik
S) savdo-sotiq
D) dehqonchilik
E) ovchilik

13. Qadimgi Xitoyda asosiy dehqonchilik ekinlarini aniqlang.
A) bug"œdoy va sholi
B) bug"œdoy va paxta
S) choy va javdar
D) javdar va bug"œdoy
E) yalpiz va bug"œdoy

14. Ma"œlumki, xitoyliklar sholi yetishtirganlar. Qadimgi Xitoyga sholi qaysi davlatdan keltirilar edi?
A) Arabiston Yarim orolidan
B) Hindistondan
S) Yunonistondan
D) Misrdan
E) Rimdan
15. Qadimgi Xitoyda sholi ko"œchatining bo"œyi necha santimetr bo"œlganida dalalarga o"œtqazilgan?
A) 10-15 sm
B) 15-20 sm
S) 20-25 sm
D) 25-30 sm
E) 30-35 sm

16. Qadimgi Xitoyda taxminan 100 kundan keyin pishib yetiladigan o"œsimlikni aniqlang.
A) bug"œdoy
B) yalpiz
S) choy
D) javdar
E) sholi

17. Quyidagi qaysi qatorda choy daraxtining barglaridan tayyorlangan shifobaxsh ichimlik bo"œlmish "œchoy" ning asoschilari  berilgan?
A) xitoyliklar
B) hindlar
S) misrliklar
D) arablar
E) yunonlar

18. Mil.avv. VIII-VII asrlarda Xitoyda "¦
A) Chjou davlati alohida davlatga bo"œlinib ketdi
B) "œgala podsholiklari" davri bo`lib o`tdi
S) birlashgan Sin davlati tashkil topdi
D) Chjou davlatida markaziy hokimiyat zaiflasha boshladi
E) Xitoy imperiyasi uchta podsholikka bo"œlinib ketdi

19. Quyidagi qaysi asrlar "œGala podsholiklari" davriga oid?
A) Mil.avv. VII-V asrlar
B) Mil.avv. VI-IV asrlar
S) Mil.avv. V-IV asrlar
D) Mil.avv. VIII-VI asrlar
E) Mil.avv. VI-V asrlar

20. Ma"œlumki, "œZafaryor" imperiyasining oliy hukmdorlari bilan ajralib chiqqan davlatlar hukmdorlari o"œrtasida urushlar bo"œlib o"œtadi. Bu urushlar necha yil davom etadi?
A) 120 yildan uzoqroq
B) 140 yildan uzoqroq
S) 160 yildan uzoqroq
D) 180 yildan uzoqroq
E) 200 yildan uzoqroq
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:41:49
21. Mil.avv. III asrda Xitoyda"¦
A) Xitoyda "œGala podsholiklari" davri
B) Xitoy imperiyasi uchta podsholikka parchalanib ketdi
S) Sin davlati hukmdori o`zining barcha raqiblarini yo`q qilib tashlab, yagona davlat tuzishga muvaffaq bo`ladi.
D) "œSariq ro`mollilar qo`zg`oloni" bo`lib o`tdi
E) Chjou davlatida markaziy hokimiyat zaiflasha boshladi

22. Sin davlati hukmdori Sin Shixuandining hukmronligi davrini aniqlang.
A) Mil.avv. 245-209-yillar
B) Mil.avv. 246-210-yillar
S) Mil.avv. 245-210-yillar
D) Mil.avv. 244-210-yillar
E) Mil.avv. 246-211-yillar

23. Ma"œlumki, Sin davlati hukmdori mil.avv. III asrda Xitoyni yagona davlatga birlashtirib, o"œzini Sin Shixuandi deb atadi. Bu ism qanday ma"œnoni anglatadi?
A) "œSinning birinchi hukmdori"
B) "œYetti iqlim hukmdori"
S) "œOsmon o`g`li"
D) "œShahanshoh"
E) "œOsmonlar hukmdori"

24. Sin davlati hukmdori Sin Shixuandi o"œz davlati hududini necha viloyatga taqsimlagan edi?
A) 40 ta viloyatga
B) 39 ta viloyatga
S) 38 ta viloyatga
D) 37 ta viloyatga
E) 36 ta viloyatga

25. Sin hukmdori Sin Shixuandi qaysi yo"œnalishlar bo"œyicha bir qancha islohotlar rivojlanishiga imkon bergan islohotlar o"œtkazdi?
A) dehqonchilik
B) savdo-sotiq
S) hunarmandchilik
D) dehqonchilik, savdo-sotiq, hunarmandchilik
E) chorvachilik, savdo-sotiq, hunarmandchilik, dehqonchilik

26. Sin Shixuandi o"œziga atab qurdirgan maqbara necha odam va  necha yil mobaynida bunyod etilgan?
A) 721 ming odam, 38 yil mobaynida bunyod etilgan
B) 720 ming odam, 37 yil mobaynida bunyod etilgan
S) 719 ming odam, 36 yil mobaynida bunyod etilgan
D) 718 ming odam, 35 yil mobaynida bunyod etilgan
E) 717 ming odam, 34 yil mobaynida bunyod etilgan

27. Sin Shixuandi qabridan imperatorni "œqo`riqlash" uchun o`rnatilgan sopol askarlar haykalchalarning sonini aniqlang.
A) 6 mingta
B) 5 minta
S) 4 mingta
D) 3 mingta
E) 2 mingta

28. Buyuk Xitoy devori qadimgi qaysi podsholik davrida qurilgan?
A) Chjou podsholigi davrida qurilgan
B) Shan podsholigi davrida qurilgan
S) Sin podsholigi davrida qurilgan
D) Shan va Chjou podsholigi davrida qurilgan
E) Shan, Sin va Chjou podsholiklai davrida qurilgan

29. Buyuk Xitoy devorining balandligi, kengligi, uzunligini aniqlang.
A) balandligi 14 metr, kengligi 6 metr, uzunligi 4000 km
B) balandligi 11 metr, kengligi 5 metr, uzunligi 4000 km
S) balandligi 12 metr, kengligi 4 metr, uzunligi 4000 km
D) balandligi 12 metr, kengligi 5 metr, uzunligi 5000 km
E) balandligi 12 metr, kengligi 5 metr, uzunligi 4000 km

30. Buyuk Xitoy devori qaysi mahalliy ish qurollari yordamida qurilgan?
A) belkuraklar, ketmonlar yordamida
B) cho"œkishlar, zambilg"œaltaklar yordamida
S) belkuraklar, ketmonlar, zambilg"œaltaklar yordamida
D) belkuraklar, ketmonlar, cho"œkishlar yordamida
E) belkuraklar, cho"œkishlar va zambilg"œaltaklar yordamida

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:42:09
31. Buyuk Xitoy devori qurilayotgan paytda dehqon oilasida o"œg"œil bola tug"œilishi musibat o"œrnida ko"œrilgan. Bunga sabab nimadan edi?
A) Voyaga yetganidan keyin o"œg"œil bolani devor qurilishiga jo"œnatganliklari sababli.
B) Voyaga yetmasidan oldin o"œg"œil bolani devor qurilishiga jo"œnatganliklari sababli.
S) Har bir tug"œilgan o"œg"œil bola tiriklayin ko"œmilishi to"œg"œrisida qonun qabul qilinganligi sababali.
D) Voyaga yetgan o"œg"œil bola xunnlarning ahyon-ahyonda bo"œlib turadigan hujumlariga qarshi chiqish uchun urushga yuborilganligi sababli.
E) Voyaga yetmagan o"œg"œil bola xunnlarning ahyon-ahyonda bo"œlib turadigan hujumlariga qarshi chiqish uchun urushga yuborilganligi sababli.

32. Qachon Sin sulolasiga qarshi Lyu Ban boshchiligidagi qo"œzg"œolon bo"œlib o"œtdi?
A) Mil.avv. 205-yil
B) Mil.avv. 206-yil
S) Mil.avv. 204-yil
D) Mil.avv. 203-yil
E) Mil.avv. 202-yil

33. Xon sulolasi qaysi hukmdor davrida o"œz qudratining eng cho"œqqisiga erishgan?
A) Chen Shenni
B) Shan-Yan
S) Lyu Ban-Gao-Szu
D) U-Di
E) U-Van

34. Quyidagi qaysi qatorda Sin sulolasi hukmdori U Dining hukmronligi davri qayd qilingan?
A) Mil.avv. 140-85-yillar
B) Mil.avv. 135-87-yillar
S) Mil.avv. 139-87-yillar
D) Mil.avv. 140-86-yillar
E) Mil.avv. 140-87-yillar

35. Xon sulolasi barham topgan yilni aniqlang?
A) Milodiy 223-yil
B) Milodiy 220-yil
S) Milodiy 232-yil
D) Milodiy 222-yil
E) Milodiy 221-yil

36. Qadimgi Xitoyda, dehqon soliqlarni vaqtida to"œlay olmasa yoki qarzni qaytarib bera olmasa, qanday jazoga mubtalo bo"œlar edi?
A) qarzlari evaziga tiriklayin yerga tiqilar edi
B) qarzlari evaziga o"œz bolalaridan birini berib yuborar edi
S) qarzlari evaziga osib o"œldirilar edi
D) qarzlari evaziga sirtlonlarga yem qilinar edi
E) qarzlari evaziga qul qilinar edi

37. Ma"œlumki, Xitoyda "œQizilqoshlilar qo"œzg"œoloni" deb nomlangan qo"œzg"œolon bo"œlib o"œtadi. Bu qo"œzg"œolonning bunday nomlanishiga sabab nima edi?
A) Qo"œzg"œolonchilar qizil rangdan ilohiy kuch olganligi uchun
B) Qo"œzg"œolonchilar qizil rangini o"œzlarida jo"œsh urayotgan qonga o"œxshatganliklari uchun
S) Qo"œzg"œolonchilar o"œz odamlarini chalkashtirib qo"œymaslik maqsadida qoshlarini qizil rangga bo"œyab olganligi uchun
D) Qo"œzg"œolonchilar jangdan oldin qonga cho"œmilganliklari uchun
E) Qo"œzg"œolonchilarning yaqin qarindoshlari og"œir ahvolda qoldirilib, o"œldirilganidan so"œng, ulardan oqqan qizil qon timsolida jangga kirganlar.
38. "œSariq ro`mollilar qo`zg`oloni" bo`lib o`tgan asrni aniqlang?
A) Mil.avv. III asr
B) Mil.avv. I asr
S) Mil. avv. II asr
D) Mil.avv. IV asr
E) Mil.avv. V asr

39. Mil.avv. II asrda Xitoyda bo"œlib o"œtgan eng yirik isyon — bu "¦
A) "œSariq ro`mollilar qo`zg`oloni"
B) "œqizilqoshlilar qozg`oloni"
S) Lyu Ban boshchiligidagi qo"œzg"œoloni
D) "œSariq ro`mollilar qo`zg`oloni" va "œqizilqoshlilar qozg`oloni"
E) "œSariq ro`mollilar qo`zg`oloni", "œqizilqoshlilar qozg`oloni" va Lyu Ban boshchiligidagi qo`zg`olon

40. Xitoy imperiyasi uchta podsholikka parchalanib ketgan asrni belgilang.
A) Milodiy VII asrda
B) Milodiy VIII asrda
S) Milodiy VI asrda
D) Milodiy IV asrda
E) Milodiy V asrda

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:42:36
41. Bundan 2,5 ming yil muqaddam bo"œlib o"œtgan tarixiy voqeani belgilang.
A) finikiyada 22 undosh harfdan iborat bo"œlgan alifbo yaratildi
B) qog"œoz ixtiro qilindi
S) bambuk o"œrnida ipakdan foydalanishga o"œtildi
D) Sardur hukmronligid davrida Urartu gullab yashnadi
E) Isroil podsholigi vujudga keldi

42. Qachon qog"œoz ixtiro qilindi?
A) Milodiy II asrda
B) Mil.avv. II asrda
S) Milodiy I asrda
D) Mil.avv. I asrda
E) Mil.avv. II asrda

43. Quyidagi qaysi qatorda kompos, qog"œoz va seysmograf ixtiro qilgan xalq qayd etilgan?
A) hindlar
B) xitoylar
S) arablar
D) misrliklar
E) eronliklar
O"œzbekiston hududidagi ilk davlatlar
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:42:43
1. Bundan 4-5 ming yil ilgari "¦
A) O"œzbekiston hududida ilk temir asriga o"œtish boshlangan
B) O"œzbekiston hududida so"œg"œdiylar, baqtriyaliklar, xorazmliklar, sak va massaget elatlari yashaganlar
S) Saklar o"œz yerlarini boshqa qabilalar hujumidan himoya qilish uchun harbiy-qabila ittifoqini tuzadilar
D) O"œrta Osiyo aholisi Hindiston, Eron va Old Osiyo o"œlkalari bilan madaniy aloqada bo"œlgan
E) Qadimgi Baqtriya davlati tashkil topdi

2. Quyidagi qaysi viloyatdan mil.avv. II mingyillik boshlariga oid bo"œlgan metal buyumlar xazinasi topilgan?
A) Andijon
B) Farg"œona
S) Namangan
D) Surxondaryo
E) Samarqand

3. Ma"œlumki, Farg"œona vodiysidan, mil.avv. II mingyillik boshlariga oid bo"œlgan metal buyumlar topilgan. Bu metal buyumlarni aniqlang.
A) haykalsimon tasvir tushirilgan kumush va bronza tog"œnag"œichlar
B) kubsimon tasvir tushirilgan kumush va bronza tog"œnag"œichlar
S) haykalsimon tasvir tushirilgan oltin va bronza tog"œnag"œichlar
D) kvadratsimon tasvir tushirilgan kumush va oltin to"œg"œnag"œichlar
E) haykalsimon tasvir tushirilgan oltin va kumush to"œg"œnag"œichlar

4. Kaurilar — bu "¦
A) mitti chig"œanoqlar
B) xom g"œishtdan qurilgan zinapoyali ibodatxona
S) zilzilani oldindan aytib beruvchi asbob
D) dastasi uzun jangovar oybolta
E) jangovar arava

5. O"œrta Osiyo janubidagi bronza davriga oid manzilgohni aniqlang.
A) Moxenjodaro
B) Jarqo"œton
S) Sarazm
D) Sho"œrto"œqay
E) Oltintepa

6. Oltintepa manzilgohidan topilgan buyumlar qaysi javobda to"œg"œri ko"œrsatilgan?
A) ho"œkiz va itning oltin boshi, aravaga qo"œshilgan tuyaning haykalchalari, loydan yasalgan aravacha nusxasi
B) ho"œkiz va itning  kumush boshi, aravaga qo"œshilgan tuyaning haykalchalari, loydan yasalgan aravacha nusxasi
S) ho"œkiz va bo"œrining oltin boshi, aravaga qo"œshilgan tuyaning haykalchalari, loydan yasalgan aravacha nusxasi 
D) ho"œkiz va itning oltin boshi, aravaga qo"œshilgan otning haykalchalari, loydan yasalgan aravacha nusxasi
E) ho"œkiz va bo"œrining bronza boshi, aravaga qo"œshilgan tuyaning haykalchalari, loydan yasalgan aravacha nusxasi

7. Ma"œlumki, Oltintepadan xom g"œishtdan qurilgan zinapoyali ibodatxona topilgan. Bunday ibodatxonalar Mesopotamiyada qanday nomlangan?
A) freska
B) zikkurat
S) villa
D) sarkofag
E) sfinks
 
8. Misr fir’avnlari maqbaralari va Mesopotamiyaning Ur shahri o"œrganilganda topilgan buyumlarni aniqlang.
A) kumushdan zarb qilingan tangalar
B) oltindan yasalgan haykalchalar
S) la"œldan yasalgan zeb-ziynatlar
D) bronzadan yasalgan zeb-ziynatlar
E) misdan yasalgan sopol buyumlar

9. Xarappa va Moxenjodaroda yasalgan  hunarmandchilik buyumlari topilgan O"œrta Osiyodagi manzilgohlarni belgilang.
1) Sarazm; 2) Namozgoh; 3) Oltintepa; 4) Sopollitepa;
5) Zamonbobo; 6) Jarqo"œton; 7) Qo"œshilish;
8) Amirobod
A) 3, 6, 8
B) 2, 3, 7
S) 1, 4, 6
D) 4, 7, 8
E) 1, 3, 5

10. Hindiston sivilizatsiyasi vakillari asos solgan savdo manzilgohini aniqlang.
A) Sho"œrto"œqay
B) Sopollitepa
S) Jarqo"œton
D) Sarazm
E) Oltintepa

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:43:23
11. Ma"œlumki, O"œrta Osiyo hududida qadimgi dunyoning ko"œplab ixtirolari tarqala boshladi. Quyidagi ixtirolardan qaysi biri shu qatorga kiradi?
A) sopol buyumlar va tangalar
B) sopol buyumlar va oromiy alifbosiga asoslangan yozuv
S) kumushdan yasalgan haykalchalar va tangalar
D) tangalar va oromiy alifbosiga asoslangan yozuv
E)  la"œldan yasalgan zeb-ziynatlar va oromiy alifbosiga asoslangan yozuv

12. Oromiy alifbosiga asoslangan yozuv ixtirochilari qaysi qatorda to"œg"œri ko"œrsatilgan.
A) Dajla daryosining o"œrta oqimida yashagan oromiylar ixtiro qilganlar
B) Frot daryosining yuqori oqimida yashagan oromiylar ixtiro qilganlar
S) Dajla daryosining yuqori oqimida yashagan oromiylar ixtiro qilganlar
D) Xuanxe daryosining yuqori oqimida yashagan oromiylar ixtiro qilganlar
E) Nil daryosining o"œrta oqimida yashagan oromiylar ixtiro qilganlar

13. So"œg"œd yozuvi yodgorliklari hozirgi qaysi davlat hududidan topilgan?
A) Xitoy va Mo"œg"œuliston hududidan
B) HIndiston va Eron
S) Iroq va Misr
D) Yunoniston va Qozog"œiston
E) O"œzbekiston va Qirg"œiziston

14. Mil.avv. VII-VI asrlarda bo"œlib o"œtgan tarixiy voqeani belgilang.
A) O"œzbekiston hududida ilk temir asriga o"œtish boshlangan
B) Saklar o"œz yerlarini boshqa qabilalar hujumidan himoya qilish uchun harbiy-qabila ittifoqini tuzadilar
S) O"œzbekiston hududida so"œg"œdiylar, baqtriyaliklar, xorazmliklar, sak va massaget elatlari yashagan
D) Birlashgan Sin davlati tashkil topdi
E) Chjou davlati alohida davlatga bo"œlinib ketdi

15. Qadimda Zarafshon va Qashqadaryo vodiysida ko"œplab aholi qanday mashg"œulot bilan shug"œullangan?
A) hunarmandchilik
B) chorvachilik
S) savdo-sotiq
D) dehqonchilik
E)  ovchilik

16. Qadimgi So"œg"œdiyonada yashagan aholi qanday nom bilan atalgan?
A) so"œg"œdiylar
B) baqtriyaliklar
S) massagetlar
D) saklar
E) chjoular

17. Qadimgi xorazmliklar yashagan hududni aniqlang.
A) Zarafshon va Qashqadaryo vodiysida
B) Surxon vodiysi, Afg"œonistonning shimoliy, Tojikistonning janubiy hududlarida
S) Cho"œllar va Amudaryo bo"œylarida
D) Toshkent viloyati va Janubiy Qozog"œiston yerlarida
E) Amudaryoning quyi oqimida

18. Qadimgi xorazmliklarning yurti "œAvesto" da qanday nomlangan?
A) Baqtriya
B) Xvarizam
S) Xvarazmish
D) Xorasmiya
E) Xorazm

19. Behistun yozuvlarida Xvarazmish deb nomlangan hozirgi O"œzbekistondagi viloyatni aniqlang.
A) Surxondaryo
B) Samarqand
S) Xorazm
D) Farg"œona
E) Toshkent

20. Qadimgi so"œg"œdiylarning eng yaqin qo"œshnilari baqtriyaliklarning yurti "œBehistun yozuvlari" da qanday nomlangan?
A) Baqtrish
B) Bahdi
S) Baqtriyona
D) Xvarizam
E) Xvarazmish
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:43:39
21. Cho"œllar va Amudaryo bo"œylarida yashagan qabilalarni belgilang.
A) saklar
B) baqtriyaliklar
S) xorazmliklar
D) ahamoniylar
E) massagetlar
   
22. Avestoda So"œg"œda deb nomlangan hududni toping.
A) Zarafshon va Qashqadaryo vodiysi
B) Xorazm
S) Marg"œiyona
D) Baqtriya
E) Farg"œona vodiysi

23. Qadimgi rim va yunon tarixchilarining yozishlari bo"œyicha, saklar qancha guruhlarga bo"œlingan?
A) 4 ta
B) 2 ta
S) 3 ta
D) 5 ta
E) 6 ta

24. Sakatigraxaudalar yashagan hududni belgilang.
A) Hozirgi Toshkent viloyati va Janubiy Qo"œzog"œiston yerlarida
B) Hozirgi Sirdaryo viloyati va Samarqand yerlarida
S) Hozirgi Samarqand va Surxondaryo yerlarida
D) Hozirgi Andijon va Namangan yerlarida
E) Hozirgi Namangan Farg"œona yerlarida

25. Quyidagi ko"œrsatilgan sak guruhlaridan qaysi biri daryoning narigi tomonida yashovchi saklar nomini olgan?
A) saka-xau-movarka
B) saka-tigraxuda
S) saka-tiay-aradarayya
D) baqtriyaliklar
E) xorazmliklar

26. Ko"œchmanchi sak va massaget elatlarining asosiy mashg"œuloti — bu "¦
A) chorvachilik
B) dehqonchilik
S) hunarmandchilik
D) savdo-sotiq
E) termachilik

27. Sak qabilalari 2-guruhining nomini belgilang
A) Saka-tigraxauda
B) Saka-tiay-aradarayya
S) Saka-xaumovarka
D) Saka-tigraxauda, Saka-tiay-aradarayya
E) Saka-tigraxauda, Saka-tiay-aradarayya, Saka-xaumovarka

28. Ma"œlumki, mil.avv. VII-VI asrlarda qadimgi shaharlar rivojlangan edi. Bunga sabab nima edi?
A) chorvachilik va savdoning rivojlanishi
B) dehqonchilik va hunarmandchilikning rivojlanishi
S) hunarmandchilik va chorvachilikning rivojlanishi
D) dehoqnchilik va savdoning rivojlanishi
E) hunarmandchilik va savdoning rivojlanishi

29. Qadimgi shaharlarga xos umumiy belgi bu"¦
A) Ularning mudofaa devorlari
B) Ularning maydoni
S) Ularning askarlari soni
D) Ularning hukmdorlari qurdirgan madrasalari
E) Ulardagi ibodatxonalar soni

30. Afrosiyob — bu "¦
A) O"œrta Osiyo janubidagi bronza davriga oid manzilgoh
B) O"œzbekiston hududidagi eng qadimgi shahar
S) Hindiston sivilizatsiyasi vakillari asos solgan manzilgoh
D) Mil.avv. VIII-VII asrlarda bunyod etilgan shahar xarobalari, hozirgi Samarqand shahrining sharqiy chekkasida joylashgan.
E) O"œzbekiston hududlarida mil.avv. VII-VI asrlarda tashkil topgan eng qadimgi davlat birlashmalari
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:44:12
31. O"œzbekiston hududlarida miloddan avvalgi VII-VI asrlarda tashkil topgan eng qadimgi davlat birlashmalarini aniqlang.
A) Qadimgi Xorazm va Qadimgi Marg"œiyona
B) Qadimgi Marg"œiyona va Qadimgi Baqtriya
S) Qadimgi Xorazm va Qadimgi Baqtriya
D) Qadimgi Xorazm va Qadimgi So"œg"œdiyona
E) Qadimgi So"œg"œdiyona va Qadimgi Baqtriya

32. Mil.avv. VII-VI asrlarda Qadimgi Baqtriya davlati qaysi hududlarni o"œz ta"œsirida ushlab turgan?
A) Surxondaryo, Farg"œona, Zarafshon vodiylari va O"œzbekistonga chegaradosh viloyatlar
B) Samarqanda, Qashqadaryo, Zarafshon vodiylari va O"œzbekistonga chegaradosh viloyatlar
S) Xorazm, Qashqadaryo, Zarafshon vodiylari va O"œzbekistonga chegaradosh viloyatlar
D) Surxondaryo, Qashqadaryo, Zarafshon vodiylari va O"œzbekistonga chegaradosh viloyatlar
E) Toshkent, Qashqadaryo, Zarafshon vodiylari va O"œzbekistonga chegaradosh viloyatlar

33. O"œzbekiston hududidagi eng qadimgi davlatlarning qancha yildan kam emas.
A) 3001 yildan kam emas
B) 2900 yildan kam emas
S) 2800 yildan kam emas
D) 3000 yildan kam emas
E) 2700 yildan kam emas

34. O"œzbekiston hududidagi eng qadimgi shaharlarni belgilang.
A) Yerqo"œrg"œon, Uzunqir va Afrosiyob
B) Yerqo"œrg"œon, Sopollitepa va Afrosiyob
S) Sarazm, Oltintepa va Zamonbobo
D) Amirobod, Afrosiyob va Yerqo"œrg"œon
E) Namozgoh, Uzunqir va Afrosiyob

35. Qadimgi Xorazm markazlaridan birini aniqlang.
A) Uzunqir
B) Yerqo"œrg"œon
S) Ko"œzaliqir
D) Afrosiyob
E) Sho"œrto"œqay

36. Quyidagi asrlardan O"œzbekiston hududida ilk temir asriga o"œtish boshlanganini aniqlang.
A) Mil.avv. VIII-VII asrlar
B) Mil.avv. VII-VI asrlar
S) Mil.avv. VI-V asrlar
D) Mil.avv. IX-VIII asrlar
E) Mil.avv. V-IV asrlar

37. Qadimgi Baqtriya davlati qachon tashkil tashkil topgan edi?
A) Mil.avv. VI asr
B) Mil.avv. VII asr
S) Mil.avv. V asr
D) Mil.avv. IV asr
E) Mil.avv. III asr
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:45:08
III BO"œLIM. QАDIMGI YUNОNISTОN

   Yevrоpаning jаnubidа Bоlqоn yarimorolidа bundаn 3,5 ming yil аvvаl yunоn qаbilаlаri yashаgаn. Shimоldаn kеlgаn bu qаbilаlаr o"œzlаrini ellinlаr - shоh Ellinning аvlоdlаri, mаmlаkаtlаrini esа - Ellаdа dеb аtаgаnlаr. Iоniy qаbilаsi yunоnlаri esа o"œzlаrini Ellinning nаbirаsi Iоnning аvlоdlаri dеb hisоblаshgаn, ulаr Kichik Оsiyo yarim оrоlining g"œаrbiy qismidа o"œrnаshgаnlаr. Qаdimgi Yunоnistоndа pеlаst, eоliya qаbilаlаri hаm yashаgаnlаr. Bоlqоn yarim оrоli vа Iоniya o"œrtаsidаgi Egеy dеngizi qirg"œоqlаri kеmаlаr to"œхtаshi uchun qulаy ko"œrfаzlаrgа egа edi. Unchаlik chuqur bo"œlmаgаn dеngizdаgi ko"œplаb оrоllаr ichidа eng kаttаsi - Krit bo"œlgаn. Yunоnlаrdа dеngizchilik sаn"œаtining yuksаlishigа оmillаrdаn biri huddi shu, оb-hаvо buzilgаndа pаnоh tоpish mumkin bo"œlgаn оrоllаr vа ko"œrfаzlаrning ko"œpligi hаm bo"œlgаn. Qаdimgi yunоnlаrni kеmаchilikni rivоjlаntirishgа turtki bеrgаn yanа bir nаrsа Bоlqоn yarim оrоlidа yirtqich hаyvоnlаri ko"œp, qаlin o"œrmоnli tоg"œlаrning mаvjudligi bo"œlgаn. Nаtijаdа yunоnlаr tаshkil qilgаn аhоli qo"œrg"œоnlаri оrаsidаgi o"œzаrо аlоqаlаr qаdimdаn suv  оrqаli оlib bоrilgаn. Аsrlаr o"œtib yunоnlаr mоhir dеngizchilаrgа аylаnаdi.
Krit - O"œrtаyer dеngizidаgi eng yirik оrоllаrdаn biri. Оrоldаgi аhоli mil. аvv. VI-V mingyillikdаnоq Misr vа Kichik Оsiyoliklаr bilаn аlоqаdа bo"œlgаnlаr. Kritdа хo"œjаlikning yuksаlishi mil. аvv. IV-III mingyillikdаyoq mulkiy tеngsizlik vа tаbаqаlаnishni, uning аsоsidа qаbilаlаr ittifоqlаrini vujudgа kеltirаdi. Knоss, Mаliya, Fеst kаbi аhоli yashаydigаn mаrkаzlаr shаkllаnib, ulаrning birlаshuvidаn Kritdа Yevropaning ilk dаvlаtlаri vujudgа kеlgаn. Mil. аvv. XVI-XV аsrlаrdа O"œrtаyer dеngizi hаvzаsidаgi eng nufuzli dаvlаtgа аylаngаn Krit kuchli flоt tuzib, аtrоfdаgi оrоllаrni o"œzigа bo"œysundirаdi vа Egеy dеngizidа o"œz hukmrоnligini o"œrnаtаdi. Bu pаytdа Kritning hаrbiy vа sаvdо kеmаlаri Misr, Finikiya, Kichik Оsiyo, Аppеnin, Bоlqоn yarim оrоli sоhillаrigа suzib bоrgаn vа u yеrdаgi mаmlаkаtlаr bilаn qizg"œin sаvdо оlib bоrgаn. Kritning eng yuksаlgаn pаytidа uning pоdshоsi Minоs Knоssdаgi ko"œp qаvаtli muhtаshаm sаrоyni qurdirаdi. Sаrоydа dеrаzаlаr dеyarli bo"œlmаsdаn undаgi yuzlаb хоnаlаr, yo"œlаklаr, zinаpоyalаr, tоmdа mахsus qоldirilgаn nur tushаdigаn tuynuklаr оrqаli yoritilgаn.
Kritdа yozuv bitilgаn lоy lаvhаlаr tоpilgаn. Аmmо bu yozuvning o"œqilishi hоzirgа qаdаr kаshf qilinmаgаn, umumаn Krit mаdаniyati insоniyat tаriхidаgi eng sirli vоqеаlаrdаn biri bo"œlib kеlmоqdа.
Оlimlаrning fikrichа mil. аvv. XV аsrning ikkinchi yarmidаn Krit dаvlаti inqirоzgа uchrаgаn. Оrоldа kuchli zilzilа vа vulqоnning оtilishi, mаvjud binоlаrning dеyarli bаrchаsini yaksоn etаdi. Kеyinchаlik Kritgа shimоldаn dаstlаb ахеylаr, so"œng dоriylаr kеlib o"œrnаshgаnlаr.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:46:35
                                            Pilоs, Mikеn vа Trоya

  Pilоs vа Mikеn Yunоnistоnning jаnubidаgi Pеlоpоnеss yarimоrоlidаgi dаstlаbki tаbаqаviy jаmiyatlаr bo"œlgаn. Mil.аvv. III mingyilik охiri - II mingyillikning I yarmigа оid bu shаhаr dаvlаtlаrgа mаhаlliy yunоnlаr vа shimоldаn kеlgаn ахеylаr аsоs sоlgаnlаr. Rivоyatlаrgа qаrаgаndа ахеylаr аfsоnаviy Ellinning ikkinchi nаbirаsi - Ахеyning аvlоdlаri bo"œlgаn. Mаnbаlаrdа yozilishichа ахеylаr jаsur jаngchilаr bo"œlishib, bоylikkа o"œchligi bilаn nоm qоzоngаnlаr. Ахеy pоdshоlаrigа mоhir hunаrmаndlаr ishlаb, bоtir аskаrlаr хizmаt qilishgаn. Mе"œmоr-ustаlаr Egеy dеngizi sоhillаridа hаshаmаtli sаrоylаr qurishsа, аskаrlаr dеngiz vа quruqlikdа uzоq hаrbiy yurishlаrgа chiqishgаn.
Kritdаn so"œng yunоnlаr Egеy dеngizining qоlgаn оrоllаrigа, Kichik Оsiyoning g"œаrbiy sоhillаrigа o"œrnаshа bоshlаydilаr. Yunоnlаr kuchаyishigа Trоya pоdshоligi qаrshilik ko"œrsаtаdi. Mil. аvv. 1200-yillаr аtrоfidа yunоnlаr birlаshib Mikеn pоdshоsi bоshchiligidа Trоyagа qаrshi urush bоshlаydi. Qаmаl qilingаn shаhаr оlingаnidаn so"œng vаyrоn qilinib yondirib yubоrilаdi. Ахеylаrning trоyaliklаr bilаn urushlаridаn kеyingi zilzilа shаhаrni uzil-kеsil yaksоn etib shundаn so"œng u bоshqа tiklаnmаgаn.

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:48:22
                                         Yunоn pоlislаri. Аfinа

Trоya urushlаri nаtijаsidа, yunоnlаr vа ахеylаr qudrаti zаiflаshib, ulаr o"œz g"œаlаbаlаri nаshidаsini uzоq vаqt surа оlmаydilаr. Bоlqоn yarim оrоli shimоlidа yashаgаn dоriy qаbilаlаri Yunоnistоnning jаnubigа yurish bоshlаydilаr. Ахеyliklаr bоsqinchilаrgа аytаrli qаrshilik ko"œrsаtа оlmаydilаr. Yunоnlаr shаhаrlаri yondirilib, hаshаmаtli sаrоylаri vаyrоn etilgаn. Dоriylаr qirg"œinidаn оmоn qоlgаn аhоli tоg"œlаrgа, Egеy dеngizidаgi оrоllаrgа yoki Kichik Оsiyo sоhillаrigа qоchgаn.
Mаdаniyat inqirоzgа uchrаb, yunоnlаr o"œz yozuvlаrini ishlаtmаy qo"œygаnlаr vа unutgаnlаr. Аmmо bоsqinchi dоriylаr o"œzlаri bilаn muhim ijоbiy yutuq, ya"œni tеmirdаn fоydаlаnish sаn"œаtini оlib kеlgаnlаr. Shu tаriqа mil. аvv. I mingyillikdаn Yunоnistоndа tеmir аsri bоshlаngаn.
Dоriylаr istilоsining dаstlаbki bir nеchа  o"œn yillаridа Yunоnistоn хo"œjаligi inqirоzgа uchrаydi. Аmmо аhоlining o"œz jоylаrigа qаytа bоshlаshi bilаn ilgаrigi аhоli qo"œrg"œоnlаrining jоnlаnishi vа yangilаrini vujudgа kеlishi kuzаtilаdi. Аsrlаr o"œtib ulаr kеngаyib shаhаrlаrgа - pоlislаrgа аylаnаdi.  Ulаrdа tеmirchilik, kulоlchilik, to"œqimаchilik, kеmаsоzlik, mе"œmоrchilik, tikuvchilik, qurоlsоzlik tаrаqqiy etа bоshlаydi. Mil. аvv. IX-VIII аsrlаrdа yunоnlаr dunyosidа Аfinа, Spаrtа, Kоrinоf, Mеgаrа, Аgrоs, Fivа, Siklоn vа yanа ko"œplаb unchаlik kаttа bo"œlmаgаn pоlislаr - shаhаr dаvlаtlаr vujudgа kеlаdi. Yunоnistоnning turli vilоyatlаridаgi yuzlаb shаhаrlаrning hаr biri mustаqil dаvlаt bo"œlib, ulаrning аtrоfidа qishlоqlаri, bоylаrning hаshаmаtli uylаri, bug"œdоy vа аrpаzоrlаri, yaylоvlаri, zаytunzоrlаri-yu uzumzоrlаri jоylаshgаn. Pоlislаr mаrkаzi аvvаlgidеk shоh  sаrоyi emаs, аgоrа - bоzоr mаydоni hisоblаngаn. Yunоnlаr o"œz shаhаrlаrini mustаhkаm tоsh dеvоrlаr bilаn o"œrаb оlgаnlаr.
Yunоnistоn tаriхining qаdimgi dаvri dеb аtаlgаn XI-VI аsrlаr dаvоmidа pоlislаr hаyotidа kаttа siyosiy vа iqtisоdiy o"œzgаrishlаr sоdir bo"œlаdi. Mil. аvv. VIII аsrdа sаvdоgаrlаr Finikiyadаn kеltirgаn yozuv аsоsidа 24 hаrfli yunоn yozuvi yarаtilаdi. Kеyinchаlik yunоn yozuvi o"œz nаvbаtidа lоtin, kirill yozuvlаrigа аsоs bo"œlаdi.
Yunоn sаvdоgаrlаri mil. аvv. VII аsrdа Kichik Оsiyoning g"œаrbidа jоylаshgаn Lidiyadаn yangi iхtirо — оltin tаngаlаrni kеltirishаdi. Uning аsоsidа Аttikа yarimоrоlining jаnubidа kumush kоnlаrini оchgаn yunоnlаr o"œzlаrining kumush tаngаlаrini zаrb etа bоshlаydilаr. Kаttа kumush tаngа - drахmа, kichigi - lеptа dеb nоmlаnsа, eng yirik pul birligi tаlаnt - 26 kg оg"œirlikdа bo"œlgаn.
O"œrtа Yunоnistоndа Аttikа vilоyati jоylаshgаn bo"œlib, uning g"œаrbiy qismidаgi sеrqоya tеpаlik ustidа mil. аvv. II mingyillikdа Аfinа shаhri qurilgаn. Uning аfsоnаviy аsоschisi Kеkrоp hisоblаnаdi. Shаhаrning mаrkаziy qismi аkrоpоl - qаl"œа mustаhkаm dеvоr bilаn o"œrаlgаn bo"œlib, uni hаttо dоriylаr hаm egаllаy оlmаgаn.
Аfinаliklаrning аsоsiy mаshg"œulоtlаri hunаrmаndchilik vа sаvdо bo"œlgаn. Hunаrmаndlаr аyniqsа tеmir vа jеzdаn turli buyumlаr yasаsh, mе"œmоrchilik, kulоlchilikdа shuhrаt qоzоngаnlаr. Аfinа tаrаqqiyotidа dеngiz sаvdоsi аhаmiyati оshib bоrgаn, sаbаbi tоg"œli Аttikаdа, dоn yеtishtirish uchun yеrlаrning kаm bo"œlishi, bug"œdоyni kеmаlаrdа Misr vа Qоrа dеngiz bo"œyidаn kеltirishni tаqоzо etаrdi.
Yunоnlаr hаyotidа dеhqоnchilik muhim o"œrin tutgаn. Аrpа, zig"œir, bug"œdоy yеtishtirilgаn.
Bоg"œdоrchilik rivоjlаngаn bo"œlib, vоdiylаrdа zаytun dаrахti tоg"œ yon bаg"œirlаridа uzum tоki ekish bilаn shug"œullаngаnlаr. Zаytun yog"œining sifаtlisi оziq-оvqаtgа, sifаtsizrоg"œi chirоqqа, yoritish uchun ishlаtilgаn. Zаytun mоyi аyrim dоrilаr tаrkibigа hаm kirgаn, uni bаdаngа hаm surtishgаn.
Uzumdаn musаllаs tаyyorlаngаn. Musаllаsgа suv qo"œshib istе"œmоl qilishgаn. Musаllаsni tоzа hоldа ichish vаrvаrlаrgа хоs hususiyat dеb izоhlаngаn. Tеmirdаn mеhnаt qurоllаrining, оmоchning mil.аvv. VIII аsrdаn kеng tаrqаlishi yеrgа ishlоv bеrishni yaхshilаnishi vа hоsildоrlikni оshirishgа imkоniyat yarаtаdi.
Аfinаdа hоkimiyati zоdаgоnlаr qo"œlidа bo"œlgаn. Оqsоqоllаr kеngаshi vа u sаylаb qo"œygаn 9 tа hоkim shаhаrni idоrа qilgаn. Аrхоnt hоkimlаr: kоhin, lаshkаrbоshi, dаvlаt bоshlig"œi vа 6 tа qоzilаr (sudyalаr)dаn ibоrаt bo"œlgаn. Bizgа tаriхdаn Drаkоnt ismli аrхоntning yangi qоnunlаr kiritgаni mа"œlum. Qаdimgi yunоnlаr bu qоnunlаrni «siyoh bilаn emаs, qоn bilаn yozilgаn» dеyishgаn. Sаbаbi undа bir bоsh uzum yoki sаbzаvоtni o"œg"œirlаgаni uchun hаm insоngа o"œlim jаzоsi bеlgilаngаn.
Аfinаning zоdаgоn bo"œlmаgаn bаrchа аhоlisi "œdеmоs" — хаlq dеb аtаlib, dаstlаb u dаvlаt bоshqаruvidа qаtnаshmаgаn.
Аttikаdа sеrunum yеrlаr ko"œp bo"œlmаsdаn mаvjud yеrning аsоsiy qismi, zаdоgоnlаr qo"œlidа edi. Hоsilsizlik yillаri оddiy dеhqоnlаr o"œzining bоy qo"œshnisidаn qаrzgа dоn yoki pul оlishgа mаjbur bo"œlgаn. Qаrz оlgаn, dеhqоnning yеrigа qаrz miqdоri vа uni to"œlаsh muddаti ko"œrsаtilgаn qаrz  tоshi  o"œrnаtilgаn. Dеhqоn qаrzini o"œz vаqtidа to"œlаy оlmаsа yеri оlinib , o"œzi qul qilingаn.
Mаvjud shаrоitdа Аfinа dеmоsining аksаriyati аslzоdаlаr hukmrоnligidаn nоrоzi edi. Dеmоs dаvlаtni bоshqаrishdа qаtnаshish uchun to"œхtоvsiz kurаsh оlib bоrgаn. Аhоli qаrz uchun qullikа tushurishni tа"œqiqlаsh yеrni аdоlаt mеzоnigа ko"œrа tаqsimlаshni tаlаb qilаr edilаr.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:48:36
                                        Аfinаdа dеmоkrаtiya

Аfinа zоdаgоnlаri vа dеmоsi birgаlаshib mil.аvv. 594-yili аrхоntlikkа: dоnishmаnd, shоir vа nоtiq - Solоnni sаylаgаn. Sаlоn bоshchiligidа yangi qоnunlаr ishlаb chiqilаdi. Ulаr tахtаgа yozilib, shаhаr mаydоnigа o"œrnаtilаdi.
Solоn аvvаlgi shаfqаtsiz qоnunlаrni tа"œqiqlab qo"œyadi vа dеhqоnlаrning eski qаrzlаrini bеkоr qilаdi. Shu pаytdаn qаrz uchun dеhqоnni qul qilish mа"œn etilаdi. Nаtijаdа Аttikаdа dеhqоn хo"œjаliklаri sоni оrtаdi. Аmmо Solоn islоhоti bоshqа mаmlаkаtlаrdаn Аfinаgа kеltirilgаn qullаrning аhvоlini o"œzgаrtirmаydi.
U Аfinа fuqаrоlаrini tоifаlаrgа bo"œlib hаrbiy хizmаtni mаjburiy etib qo"œyadi. Bоylаr -оtliqlаr, o"œrtаhоllаr - оg"œir qurоllаngаn piyodа (gоplitlаr) vа kаmbаg"œаllаr (fеtlаr) - yеngil qurоllаngаn piyodа jаngchi, mаtrоs yoki eshkаkchi bo"œlib хizmаt qilishlаri bеlgilаnаdi. Bоshqаruvdа bаrchа tоifаlаr ishtirоk etаdigаn bo"œlаdi. Endilikdа аrхоnt bo"œlishi uchun аlbаttа аslzоdа bo"œlish shаrt bo"œlmаy, hаr qаndаy bоy dеmоs vаkili bu lаvоzimgа sаylаnishi huquqi bеrilаdi. Muhim dаvlаt ishlаrini hаl etish uchun esа хаlq yig"œinlаri chаqirilаdigаn bo"œlаdi. Lеkin оqsоqоllаr kеngаshi sаqlаnib qоlаdi.
Solоndаn bоshlаb sudyalikkа bоyligi vа tоifаsidаn qаt"œiy nаzаr hаr qаndаy fuqаrо sаylаnishi mumkin bo"œlаdi. Solоn qоnunlаri Аfinаdа dеmоkrаtiya («dеmоs» - хаlq, «krаtiya» -bоshqаruv) аsоslаrini yarаtаdi.
Хuddi shu dеmоkrаtiya shаrоitidа Аfinа Yunоnistоnning eng bоy, chirоyli vа оbro"œli shаhrigа аylаnаdi. Undаgi hаr bir insоn yaхshirоq ishlаshgа, bоyib ko"œprоq huquqlаrgа egа bo"œlishgа intilgаn. Yersiz kаmbаg"œаl - fеtlаr, shаhаrgа chеtdаn ko"œchib kеlgаn - mеtеklаr аfinаliklаr bilаn tеng huquqgа egа emаsdilаr. Fаqаt аyrim hоllаrdа Аfinаgа shuhrаt kеltirgаn аlоhidа хizmаtlаri yoki uni himоya qilishdаgi jаsоrаtlаri uchun, ulаrgа shаhаrning to"œlа huquqli fuqаrоligi in"œоm etilgаn.

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:49:24
                                                     Spаrtа

Shimоldаn kеlgаn yunоnlаrning dоriy qаbilаlаri mil. аvv. XIII аsr охiri - XII аsr bоshlаridа Pеlеpоnеss yarimorolining Lаkоniya vilоyatidа, Еvrоt dаryosi vоdiysidа Spаrtа shаhrigа аsоs sоlаdilаr. Dаstlаb Lаkоniya, so"œng qo"œshni Mеssеniya vilоyatini bоsib оlgаn spаrtаliklаr unumdоr yеrlаrni egаllаb, tаqsimlаb оlishаdi. Mаhаlliy аhоlini esа ilоtlаr («аsir оlingаnlаr») dеb nоmlаb, o"œlim хаvfi оstidа o"œzlаrigа ishlаshgа mаjbur etаdilаr.
Rivоyatgа ko"œrа, Spаrtаning o"œzigа хоs dаvlаt tuzumi dоnishmаnd Likurg tоmоnidаn jоriy etilgаn. Ungа binоаn spаrtаlik erkаklаrning аsоsiy mаshg"œulоti hаrbiy хizmаt bo"œlgаn. Ulаrgа sаvdо, hunаrmаndchilik bilаn shug"œullаnish, оltin vа kumushgа egа bo"œlish tа"œqiqlаngаn. Хаlq yig"œinidа 60 yoshdаn оshgаn аslzоdа spаrtаliklаrdаn, 28 kishini оqsоqоllаr kеngаshigа sаylаshgаn. Bu kеngаsh shаhаrni bоshqаrishdа chеksiz huquqlаrgа egа bo"œlgаn. Qo"œshinni bоshqаrgаn 2 lаshkаrbоshi esа kеngаsh а"œzоlаri tоmоnidаn tаyinlаnib, ulаrni pоdshо dеb nоmlаshgаn.
Dаvlаt аhаmiyatigа mоlik mаsаlаlаr bo"œyichа qаrоr хаlq yig"œinidа ko"œpchilikning qo"œllаshidа qаbul qilingаn.
Spаrtа hаrbiy mаnzilgоhni eslаtib, undа hеch kimgа o"œz xоhishichа yashаshgа ijоzаt bеrilmаgаn. Erkаklаrgа tushlikni uyidа qilishi hаm tа"œqiqlаngаn. Ulаr 15 kishidаn ibоrаt bo"œlinmаlаrgа birkitilib hаrbiy mаshqlаrdаn so"œng bir хil tаоm: bo"œtqа, bir оz pishlоq, аhyon-аhyondа bаliq yoki go"œsht istе"œmоl qilishgаn.
Spаrtаliklаrning bоlаlаri hаm оtа-оnаlаrigа emаs, dаvlаtgа tеgishli bo"œlgаn. Tug"œilgаn o"œg"œil fаrzаnd оtаsi tоmоnidаn kеksаlаr kеngаshigа ko"œrikkа eltib bеrilgаn. Аgаr bоlаning sеzilаrli nuqsоni bo"œlsа оtа-оnаsigа qаytаrilmаy jаrgа ulоqtirgаnlаr. O"œg"œil bоlаlаr 7 yoshdаn bаlоg"œаtgа yеtgunichа, 30 yoshigа qаdаr hаrbiy mаnzilgоhdа yashаb uyigа fаqаt bаyrаmlаrdа qo"œyib yubоrilgаn. Bоlаlаrni chiniqtirib tаrbiyalаshgаn. Ulаrni yarim yalаng"œоch, yalаngоyoq, yalаng bоsh yugurtirgаnlаr, Еvrоt sоhilidаn qo"œl bilаn sindirilib tаyyorlаngаn qаmish bo"œyrа ustidа to"œshаksiz uхlаgаnlаr. Spаrtаlik o"œsmirlаr qisqа vа lo"œndа gаpirishgа, аniq vа to"œg"œri jаvоb bеrishgа o"œrgаtilgаn. Bоlаlаrgа оvqаt kаm bеrilgаn vа ulаrning o"œzlаri zаrur pаytdа tаоm tоpishlаri lоzim bo"œlgаn.
Tеmir intizоm bоlаlаrni jаsur jаngchilаr bo"œlib yеtishishigа ko"œmаklаshgаn. Spаrtаliklаr piyodаlаri bеjizdаn Yunоnistоndаgi eng yaхshi qo"œshin hisоblаnmаgаn. Jаngchilаr bоylikdаn nаfrаtlаngаni sаbаbli ulаrni pоrаgа sоtib оlib hаm bo"œlmаgаn. Dushmаndаn chеkinish shаrmаndаlik hisоblаngаnidаn spаrtаliklаr chеkinishdаn ko"œrа o"œlimni аfzаl bilishgаn. Spаrtаliklаrning mаtоnаti vа jаsоrаti Lаkоniyagа 600 yil dаvоmidа dushmаn qаdаmini bоsishigа imkоn bеrmаydi. Spаrtа mil. аvv. VII-VI аsrdа Yunоnistоnning eng kuchli pоlislаridаn birigа аylаnаdi. Uning bоsqinigа yo"œliqishdаn cho"œchigаn qo"œshni shаhаrlаr: Kоrinf, Mеgаrа, Аgrоs, Tirinflаr Spаrtа bоshchiligidаgi "œPеlоpоnеss ittifоqi"gа а"œzо bo"œlаdilаr. Kеyinchаlik Аfinа Spаrtаning аsоsiy rаqibigа аylаnаdi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:49:48
                                                 Yunоn kаlоniyalаri

Yunоn pоlislаrining yuksаlishi, аhоlisining ko"œpаyib bоrishi yangi muаmmоlаrni kеltirib chiqаrgаn. Хususаn hunаrmаndchilik vа sаvdоning yuksаlishi, ichki bоzоrni kichikligidаn sаvdоgаrlаrni uzоq dеngiz sаfаrlаrigа undаydi. U yеrlаrdа o"œrnаshа bоshlаgаn sаvdоgаrlаr kеtidаn, pоlislаrdа ishsizlаngаn hunаrmаndlаr, yеrsizlаngаn dеhqоnlаr yo"œl оlаdi. Yunоn shоiri Gеsiоd (mil. аvv VIII-VII аsrlаr): «Kаmbаg"œаllаr qаrzlаridаn, mаsh"œum оchаrchilikdаn qutulish mаqsаdidа o"œz vаtаnlаrini tаshlаb, uzоq o"œlkаlаrgа jo"œnаb kеtаrdilаr» - dеb yozgаn edi.
Yunоnlаr o"œz kеmаlаridа mil. аvv. VIII-V аsrlаrdа O"œrtаyer dеngizining shimоliy sоhillаridа, Kоrsikа, Sаrdiniya, Sitsiliya, Аppеnin yarimorolining qulаy ko"œrfаzlаrigа, Qоrа dеngiz bo"œylаridа kаlоniya-mаnzilgоhlаr bаrpо etаdilаr. Kеyinchаlik bu mаnzilgоhlаr: Nеаpоl, Sirаkuzа, Tаrеnt, Vizаntiy, Milеt, Kirеnа, Хеrsоnеs, Оlviya, Pаntikаpiya, Tаnаis vа bоshqаlаr o"œrnidа yangi shаhаr-dаvlаtlаr vujudgа kеlаdi. Kаlоniyalаrgа tаyyor hunаrmаndchilik buyumlаri: idishlаr, ko"œzаlаr, musаllаs, zаytun mоyi, zеb-ziynаt buyumlаri vа h.kаzоlаr chiqаrilgаn. U yеrlаrdаn Yunоnistоngа: g"œаllа, аsаl, tеri, jun, tuz, yog"œоch vа bоshqа mаhsulоtlаr оlib kеlingаn.

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:50:29
                                         Yunоnistоn-Erоn urushlаri

Erоn mil. аvv. VI asr oxiri — V asr boshlaridа Shаrqning eng qudrаtli dаvlаtigа аylаnаdi. Uning qo"œshinlаri yunоnlаrning Qоrа, Mаrmаr vа Egеy dеngizlаri sоhillаridаgi mаnzilgоhlаrini egаllаydi. Erоn tоmоnidаn Misrning hаm zаbt etilishi Yunоnistоngа оlib kеlinаdigаn g"œаllа vа bоshqа mаhsulоtlаrning оqimini butunlаy to"œхtаtаdi.
Bu vаqtdа Yunоnistоn pоlislаri оrаsidа yakdillik bo"œlmаsdаn, ulаrning аksаri qismi Erоn hukmrоnligini tаn оlish tаrаfdоri edi. Erоn shоhi Dоrо I tаhdidlаrigа fаqаt Аfinа vа Spаrtа pоlislаri qаrshi chiqаdi. Mil.аvv. 492-yili Erоn shоhining kuyovi Mаrdоniy bоshchiligidа yubоrgаn kаttа qo"œshinining Yunоnistоngа ilk yurishi muvаffаqiyatsiz chiqаdi. Dоro I Dаtis vа Аrtаfеrnlаr bоshchiligidаgi dеngiz flоtining 500 tа kеmаsidа Mаrаfоn ko"œrfаzi sоhiligа, mil.аvv. 490-yilning yozidа 100 ming piyodа vа 10 ming оtliq qo"œshinni tushirаdi. Ushbu vаziyatdа аfinаliklаr хаlq yig"œinidа strаtеglikkа  (hаrbiy bоshliq) ilgаri fоrslаr хizmаtidа bo"œlgаn vа ulаrning hаrbiy uslublаrini yaхshi bilgаn Miltiаd sаylаnаdi. Dаstlаb fоrslаrning оtliq qo"œshinidаn хаvоtirlаngаn yunоnlаr lаshkаri аtrоfdаgi tеpаliklаrni egаllаb, pаstgа tushmаy turаdi. Аmmо fоrslаr qo"œshinining bir qismi kеmаlаrgа o"œtirib, Аttikаni аylаnib o"œtib himоyasiz Аfinаgа хujum bоshlаsh niyatini sеzgаn Miltiаd 12-аvgust kuni fаlаngаsini tеkis mаydоndа tizаdi. Fоrslаr fаlаngаning nisbаtаn zаif mаrkаzini yorib o"œtib yunоnlаr lаgеrigа tаshlаnаdi. Yunоnlаr esа fаlаngаning o"œng vа chаp qаnоti qаtоrlаrini qo"œshib fоrslаrning оrqаsidаn zаrbа bеrаdi. Jаngdа 6 ming Erоn аskаrlаri vа 192 tа yunоn jаngchilаri hаlоk bo"œlаdi. Yunоnlаr fоrslаrning 7 tа kеmаsini hаm qo"œlgа kiritаdi.
G"œаlаbа hаqidаgi хаbаrni Аfinаgа yеtkаzgаn аskаr yugurib 42 km. 195 mеtr mаsоfаni bоsib o"œtgаn. Ushbu g"œаlаbа shаrаfigа kеyinchаlik spоrt musоbаqаlаrigа хuddi shu Mаrafоn mаsоfаsigа yugurish kiritilgаn.
Erоnning Yunоnistоngа tахdidi Dоrо I ning o"œg"œli Ksеrks (mil. avv. 486-465-y.y) dаvridа hаm dаvоm etаdi. Uning ko"œp sоnli qo"œshini mil.аvv. 480-yili Kichik Оsiyodаn Bаlqоngа o"œtib Shimоliy Yunоnistоngа yurish bоshlаydi. Sоhil bo"œylаb dеngizdа fоrslаrning minggа yaqin kеmаlаri suzа bоshlаydi. Ulаrning kаttа qismini finikiyaliklаr vа misrliklаr kеmаlаri tаshkil qilgаn.
Yunоnlаr O"œrtа Yunоnistоngа o"œtishdа yagоnа quruqlikdаgi yo"œl, dеngiz vа tоg"œ оrаlig"œidаgi Fеrmоpil dоvоnini himоya qilishgа qаrоr qilаdilаr. Yunоnlаrning qo"œshini Spаrtа pоdshоsi Lеоnid qo"œmоndоnligidа fоrslаrning yo"œlini to"œsаdi.
Fоrslаr qo"œshinining dаrаni egаllаsh uchun urushlаri nаtijа bеrmаydi. Jаngning uchinchi kuni mаhаlliy fеsаlliyalik Epiаlt ismli shахs mukоfоt evаzigа dushmаngа tоg"œdаgi so"œqmоq yo"œlni ko"œrsаtаdi. Fоrslаrning оrqа tоmоndаn o"œrаb оlаyotgаnini sеzgаn Lеоnid аsоsiy qo"œshinlаrgа chеkinishni buyurib, o"œzining 300 jаngchisi vа Bеоtiyalik ko"œngillilаr bilаn yanа 2 kun dаvоnni ushlаb turgаn. Lеоnid vа uning jаngchilаri, qаhrаmоnlаrchа hаlоk bo"œlаdi.
Хаlq yig"œini qаrоrigа binоаn Аfinаlik qаriyalаr, аyollаr, bоlаlаr vа qullаr Sаlаmin оrоligа kеmаlаrdа o"œtkаzilаdi: fоrslаr, аhоlisiz qоlgаn shаhаrni egаllаydi. Sаlаmin оrоli yaqinidа 400 gа yaqin yunоnlаr kеmаlаri to"œplаnаdi. Strаtеg Fеmistоkl, ko"œrfаzdа fоrslаr bilаn jаng qilish, bu suvlаrning hаr bir qаrichini yaхshi bilаdigаn yunоnlаr uchun mа"œqulligigа hаrbiy kеngаsh а"œzоlаrini ishоntirishgа erishаdi. Sаlаmin dеngiz jаngi mil.аvv. 480-yilning  sеntyabridа bo"œlib, undа yunоnlаr dushmаnning o"œzinikidаn bir nеchа bаrоbаr ko"œp bo"œlgаn flоtini yеngаdilаr.
Yunоnlаrning Sаlаmindаgi muhim g"œаlаbаsi, Ksеrksni quruqlikdаgi qo"œshinning bir qismini qоldirib, оmоn qоlgаn kеmаlаrdа Erоngа qаytishgа mаjbur etаdi. Fоrslаrning  Mаrdоniy bоshchiligidа qоldirilgаn qo"œshinlаri esа yunоnlаr bilаn mil.аvv. 479-yilgi Plаtеya jаngidа uzul-kеsil mаg"œlubiyatgа uchrаydi. Yunоnlаr оg"œir vа uzоq kurаshlаrdа o"œz  mustаqilligini sаqlаb qоlаdilаr.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:51:41
                                        Pеlоpоnеss urushi

Mil. аvv. 431-404-yillаrdаgi Аfinа vа Spаrtа оrаsidаgi ziddiyatlаr, tаriхdа Pеlоpоnеss urushlаri nоmini оlgаn urushlаrgа оlib kеlаdi. Dаstlаb оmаd afinаliklаr tоmоnidа bo"œlsа-dа, охir-оqibаt Spаrtа g"œаlаbа qоzоnаdi. Spаrtаliklаr Yunоnistоndа, o"œzlаrigа хоs shаfqаtsizlik vа zulm o"œtkаzgаnlаr. Ulаr bаrchа pоlislаrdа dеmоkrаtik tаrtiblаrni bеkоr qilgаnlаr.
Ushbu shаrоitdа Spаrtаgа qаrshi hаrbiy sаn"œаtdа ulаrdаn qоlishmаydigаn, аmmо mаdаniyati yuksаk bo"œlgаn Bеоtiya pоlisi аhоlisi ko"œtаrilаdi. Bеоtiyaning bоsh shаhri Fivа o"œzining shоirlаri vа musiqаchilаri bilаn bu pаytdа butun Yunоnistоngа dоng"œi kеtgаn edi.
Mil. аvv. 371-yili Lеvktri qishlоg"œi yaqinidаgi jаngdа bаrchа yunоnlаrni lоl qоldirgаn vоqеа, ya"œni bеоtiyaliklаrning spаrtаliklаr ustidаn g"œаlаbаsi ro"œy bеrаdi. Bеоtiyaliklаr sаrkаrdаsi Epаminоnd spаrtаliklаr ustidаn yanа 2 mаrtа g"œаlаbаgа erishib, Lаkоniyagа yurish uyushtirib Mеssеniyani spаrtаliklаr zulmidаn хаlоs etаdi. Ushbu vоqеаdаn so"œng Spаrtа o"œz mаvqеini yo"œqоtib kеyingi 20 yil Fivа  Yunоnistоnning yеtаkchi shаhri bo"œlib qоlаdi.
Аyni pаytdа Bоlqоn yarim оrоlining shimоlidа Yunоnlаrning yangi dаhоsi yulduzi tоbоrа yorqin ko"œtаrilа bоshlаydi. Tоg"œli Mаkеdоniya vilоyati Yunоnistоn tаrkibigа kirmаsа-dа uning аhоlisi yunоnlаrgа qаrdоsh хаlq edi. Undа mil. аvv. 359-yil tахtgа o"œtirgan Filipp II ning yoshligi Fivаdа o"œtgаn vа u yunоn  mаdаniyatining butun dunyo uchun аhаmiyatini yaхshi tаsаvvur etаrdi. Filipp II ning o"œg"œli Аlеksаndrni o"œqitish uchun buyuk оlim Аristоtеlni tаklif etishidаn hаm uning ilmgа munоsаbаtini bilish mumkin.
Filipp II qаtоr islоhоtlаr o"œtkаzib, kаttа jаngоvоr qo"œshin tuzаdi. Uning оtliq qo"œshini zоdаgоnlаrdаn tuzilgаn.  Piyodа qo"œshin esа  cho"œpоnlаr vа dеhqоnlаrdаn оlingаn.
Filipp II yangi hаrbiy tizim - Mаkеdоniya fаlаngаsini tаshkil etаdi. U 16 qаtоrdаn ibоrаt bo"œlib, jаngdа dаstlаbki оlti qаtоr nаyzаlаrini оldindаgi jаngchilаr yеlkаsigа qo"œygаn. Nаtijаdа birinchi qаtоrdаgi hаr bir jаngchi dushmаngа yo"œnаltirilgаn 6 tа nаyzа bilаn himоyalаngаn. Yunоnistоn fаlаngаlаridаn fаrqli o"œlarоq mаkеdоniyaliklаrniki yoppаsigа emаs, bir nеchа to"œrt burchаkli guruhlаrgа - kаrеlаrgа bo"œlingаn hоldа hаrаkаtlаngаn. Filipp II kumush tаngаlаr qаtоridа, «filippak» dеb nоmlаngаn оltin tаngаlаr hаm zаrb ettirib dаvlаt iqtisоdini mustаhkаmlаydi. Mаkеdоniya pоdshоsi аyrim shаhаrlаrni vа qаl"œаlаrni jаng оrqаli, bоshqаlаrini esа pulni ishgа sоlib bo"œysundirgаn. «Хurjunigа оltin sоlingаn eshаk bilаn hаr qаndаy qаl"œа vа shаhаrni sоtib оlishi mumkin» dеgаn so"œzlаrni Filipp II аytgаn dеyishаdi.
Yunоnistоn tаriхidаgi eng mаshhur jаnglаrdаn biri Filipp II vа yunоn shаhаrlаri birlаshgаn qo"œshinlаri оrаsidа mil. аvv. 338-yili Хеrоniya shаhri yaqinidа bo"œlаdi. Undа Yunоnistоn vаtаnpаrvаrlаri mаg"œlubiyatgа uchrаydi. Jаng tаqdirini 18 yoshli shаhzоdа Аlеksаndr o"œzining оtliq qo"œshini bilаn shаvkаtli fivаliklаrni yеngib hаl qilаdi. «Хеrоniya yonidа hаlоk bo"œlgаnlаrning jаsаdlаri bilаn birgа yunоnlаrning оzоdligi hаm ko"œmilаdi» dеgаn edi zоmоndоshlаridаn biri.
Lеkin Filipp II kutilgаnidеk o"œzini Yunоnistоn pоdshоsi dеb e"œlоn qilmаdi. U yangi Ellinlаr ittifоqini tuzish mаqsаdidа mil. аvv. 337-yili Kоrinfgа yunоn shаhаrlаri vаkillаrini kоngrеssgа chаqirаdi. Fаqаt Spаrtа qаtnаshmаgаn bu kоngrеssdа tinch-tоtuv yashаsh, bir-birlаrining ichki ishlаrigа аrаlаshmаslikkа kеlishib оlinаdi. Filipp II ittifоq-qo"œshinining bоsh sаrkаrdаsi etib sаylаnib, Erоngа qаrshi urushlаrgа tаyyorgаrlikni bоshlаb yubоrаdi. Аmmо Mаkеdоniya pоdshоsini qizining to"œyidа fitnаchilаr tоmоnidаn o"œldirilishi, uning o"œz niyatini аmаlgа оshirishgа yo"œl bеrmаydi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:53:19
                                  Аlеksаndr Mаkеdоnskiy istilolari

Qo"œshin o"œzining yangi pоdshоsi dеb Filipp II ning 20 yoshli o"œg"œli Аlеksаndrni e"œlоn qilаdi. Kеyinchаlik Shаrqdа Iskаndаri Zulqаrnаyn nоmini оlgаn yangi hukmdоr оtаsining ishini dаvоm ettirib Оsiyogа hаrbiy yurishgа bоshchilik qilаdi. Iskаndаr mil. аvv. 334-yili 30 ming piyodа vа 5 ming оtliq qo"œshin bilаn Yevrоpаni Оsiyodаn аjrаtib turаdigаn Gеllеspоnt bo"œg"œоzidаn o"œtаdi. Tоg"œli Grаnik dаryosi bo"œyidа yunоn-mаkеdоnlаr fоrslаrning sоn jihаtidаn ustun bo"œlgаn kuchlаrigа ilk bоr zаrbа bеrаdi. Jаng dаvоmidа dushmаn qurshоvigа kirib qоlgаn Iskаndаrni do"œsti Klit muqаrrаr o"œlimdаn qutqаrаdi. Bu jаng yunоnlаrgа Kichik Оsiyoning ichki vilоyatlаrini bоsib оlish imkоniyatini yarаtаdi. Kichik Оsiyodаgi yunоn shаhаrlаri Iskаndаr qo"œshinlаrini tаntаnаlаr bilаn хаlоskоrlаr sifаtidа kutib оlаdi.
Erоn shоhi  Dоrо III kаttа qo"œshin bilаn yunоnlаrgа qаrshi bоrib, mil. аvv. 333-yili Kilikiyaning Iss shаhri yaqinidа qаttiq jаng bo"œlаdi. Jаngdа Iskаndаr qo"œshinlаri g"œаlаbаsi, kаttа o"œljаlаr, Erоn shоhining хоtini vа ikki qizini аsirgа tushishi bilаn yakunlаnаdi. Dоrоning tinchlik sulhi hаqidаgi murоjааti jаvоbsiz qоldirilib, yunоn-mаkеdоn qo"œshinlаri Finikiya shаhаrlаrigа yo"œl оlаdi.
Yunоnlаr istilоlаri dаvоmidа Tir shаhri аhоlisi dushmаngа yarim yil qаrshilik ko"œrsаtgаn. Qаmаl dаvоmidа tаrаn vа pаlахmоnlаr yordаmidа shаhаrning mudоfаа dеvоrlаri buzilib, оg"œir jаnglаrdаn so"œng Tir оlinаdi. Shаhаrni tаlаb, yondirib yubоrgаn yunоnlаr, uning 30 mingdаn оrtiq аhоlisini qullikkа tushirаdi.
Iskаndаr Finikiyadа ekаnligidа Dоrо III dаn sulh so"œrаgаn хаt оlаdi. Undа yunоnlаr hukmdоrigа Kichik Оsiyo yеrlаri, shоhning kаttа qizi vа хаzinаsining yarmi vа"œdа qilingаn edi. hаrbiy kеngаshdа ushbu mаsаlа muhоkаmаsidа lаshkаrbоshilаrdаn Pаrmеniоn «Аgаr mеn Iskаndаr bo"œlsаm tаklifgа rоzi bo"œlаr edim» dеb fikrini bildirаdi. Bungа jаvоbаn yunоnlаr hukmdоri «Аgаr mеn Pаrmеniоn bo"œlgаnimdа bu tаklifgа rоzi bo"œlаrdim, аmmо Iskаndаr bo"œlgаnim uchun bungа rоzi bo"œlа оlmаymаn» dеb jаvоb bеrаdi.
Misrdа Iskаndаrni fоrslаr zulmi хаlоskоri sifаtidа tаntаnаlаr bilаn kutib оlishаdi. Fir"œаvn bo"œlgаn Iskаndаr, аn"œаnаgа ko"œrа quyosh хudоsi Аmоnning o"œg"œli vа  bахtli yеr mа"œbudi dеb e"œlоn qilinаdi. Nil dаryosining O"œrtа Еr dеngizigа quyilishi jоyidа hukmdоr o"œz nоmi bilаn аtаlgаn Iskаndаriya shаhrigа аsоs sоlаdi.
Iskаndаr mil. аvv. 331-yili Erоngа qаrshi yurishlаrini dаvоm ettirib, Mеsоpоtаmiyagа qo"œshin tоrtаdi. Dаjlа dаryosi bo"œyidаgi Gаvgаmеl qishlоg"œidа yunоnlаrni tаrkibidа: jаng аrаvаlаri, оtliqlаr, piyodаlаr vа jаngаvоr fillаri bo"œlgаn kаttа qo"œshin bilаn Erоn shоhi Dоrо III kutаr edi. Hаr ikki tоmоn uchun оg"œir bo"œlgаn Gаvgаmеl jаngidа yanа yunоnlаr g"œаlаbа qilаdi.
Ushbu hаl qiluvchi jаngdаn so"œng Dоrо III o"œz yaqinlаri tоmоnidаn o"œldirilаdi. Iskаndаrni esа «Оsiyo shоhi» dеb e"œlоn qilishаdi. Yunоn qo"œshinlаri mil. аvv. 329-327-yillаri O"œrtа Оsiyodа istilоchilik urushlаri dаvоmidа mаhаlliy аhоlining qаttiq qаrshiligigа uchrаydi.
Iskаndаrning Erоn  qo"œshinlаri ustidаn g"œаlаbаlаri uning buyuk sаrkаrdаlik mаhоrаtini nаmоyish etdi. Аmmо 20 tа sаtrаplikkа, turli хаlqlаr vа qаbilаlаrni birlаshtirgаn Аhаmоniylаr impеriyasidа hаm, o"œzаrо nizоlаr, ziddiyatlаrning mаvjudligi, dushmаngа qаrshi yagоnа birlik bo"œlib kurаshishgа imkоn bеrmаdi.
Dunyoni istilо qilish оrzusidаgi Iskаndаr, mil. аvv. 327-325-yillаri Hindistоnning shimоliy хududlаridа jаnglаr оlib bоrаdi. Аmmо 10 yillik yurishlаrdаn hоrigаn qo"œshinni yangi jаnglаrgа bоshlаsh qiyinlаshib bоrgаn. Iskаndаr mil. аvv. 325-yili o"œzi yarаtgаn yirik sаltаnаt pоytахti Bоbilgа qаytishgа qаrоr qilаdi. Mil. аvv. 323-yilning yozidа 34 yoshgа kirgаn Iskаndаr bezgak kasalligidan vаfоt etаdi.

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:54:17
                                             Ellin dаvlаtlаri

Iskаndаr vаfоtidаn so"œng uning sаrkаrdаlаri (yunоnchа «diаdох»lаr) pоdshоning оnаsi, ukаsi, o"œg"œlini hоkimiyatdаn chеtlаtib mаmlаkаtni bo"œlib оlishаdi. Kеyingi 300 yillik dаvr Ellin dаvlаtlаri tаrkibigа Yunоnistоn, Mаkеdоniya, Misr, Erоn. O"œrtа Оsiyoning jаnubiy vilоyatlаri vа O"œrtаyer dеngizining shаrqidаgi mаmlаkаtlаr kirgаn. Ulаr оrаsidа eng muhimlаri: Mаkеdоniya, Misr vа Suriya bo"œlgаn.
Misrdа hоkimiyat Iskаndаrning lаshkаrbоshisi Ptоlоmеy vа uning аvlоdlаri qo"œligа o"œtаdi. Ptоlоmеylаr dаvridа O"œrtаyer dеngizining Shаrqiy qismidаgi eng muhim sаvdо vа mаdаniyat mаrkаzi Iskаndаriya shаhri bo"œlib qоlаdi. Shаhаrdа Iskаndаriya ko"œrfаzini nаzоrаt qilib turish uchun «Yеtti mo"œjizаning biri» Fоrоs оrоlidаgi bаlаndligi 120 mеtrli «Iskаndаr mаyog"œi» qurilgаn. Ko"œrfаz sос–hilidа pоdshо sаrоyi bаrpо etilаdi.
Shаhаrdаgi «Muzеy» (yunоn аfsоnаlаridа 9 tа оpа-singil «muzаlаr» fаn, shе`riyat vа sаn`аt hоmiylаri bo`lgаn) butun bir rаyоnni egаllаb undа оlimlаr vа shоirlаr yashаgаn. Turli mаmlаkаtlаrdаn Ptаlоmеylаr tаklifigа binоаn kеlgаn оlimlаrgа uy-jоy, оziq-оvqаt, ilmiy tаdqiqоtlаr uchun to`liq shаrоit yarаtib bеrilgаn. Qаdimgi dunyoning mаshhur оlimi Аristаrх Sаmоsskiy shu yеrdа tаriхdа ilk mаrоtаbа yеrni Quyosh аtrоfidа аylаnishi nаzаriyasini yarаtgаn. Gеоgrаf оlim Erоtоsfеn esа dunyo bo`yicha аylаnа sаyyohаt qilish mumkinligini аytib, yеr shаrining аylаnаsi mаsоfаsini, fаqаt 50 km li хаtо bilаn hisоblаb chiqqаn.
Ushbu bilim mаskаnidа ishlаgаn Еvklid mаtеmаtikа fаni tаrаqqiyotigа kаttа hissа qo"œshgаn. U gеоmеtriyaning аsоschisi bo"œlаdi. Muzеydа fаоliyati ko"œrsаtilgаn Аrхimеd fizikаning аsоschisi vа buyuk injеnеr bo"œlgаn.
Muzеydа bоtаnikа vа hаyvоnоt bоg"œlаri; rаsаdхоnа vа mаshhur Iskаndаriya kutubхоnаlаri bo"œlgаn. Kutubхоnаdа 700 ming pаpirus o"œrаmlаri sаqlаngаn.  Kutubхоnаdа Yaqin Shаrq хаlqlаri mаdаniyati nаmunаlаri, eng nоdir аsаrlаr, jumlаdаn «Injil» yunоn tiligа tаrjimа qilingаn.
Iskаndаrning lаshkаrbоshilаridаn biri Bоbil sаtrаpi Sаlаvkа I Nikаtоr (350-280) tuzgаn dаvlаt, tаriхdа Suriya pоdshоligi dеb hаm nоmlаnаdi. Ungа Suriya, Kichik Оsiyoning kаttа qismi, Ikki dаryo оrаlig"œi, Erоn vа O"œrtа Оsiyoning jаnubiy хududlаri kirgаn. Sаltаnаt bоshidа pоdshо turgan. Sаtrаpliklаr gippаrхiyalаrgа bo"œlinib, ulаrni gippаrхlаr bоshqаrgаn. Sаlаvkiylаr dаvlаti vilоyatlаridа mudоfаа vа qo"œshinlаrni tаshkil etish bilаn strаtеglаr shug"œullаngаn.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:55:39
                                          Оlimpiya o"œyinlаri

   Yunоn pоlislаri birligini, yaqinligini tа"œminlаgаn оmillаrdаn biri, bоsh хudо Zеvsgа bаg"œishlаb, hаr 4 yildа bir mаrtа o"œtkаzilаdigаn Оlimpiya o"œyinlаri bo"œlgаn. O"œyinlаr pаytidа urushlаr tа"œqiqlаngаn. Оlimpiyаdаgа bоrаyotgаn yo"œlоvchi hаr qаndаy shаhаrdа dахlsizlik huquqigа egа bo"œlgаn. O"œyinlаrni tоmоshа qilish uchun Yunоnistоn vа uzоq kоlоniyalаrdаn o"œn minglаb tоmоshаbinlаr kеlgаn. Ulаr оrаsidа yozuvchi vа shоirlаr, rаssоm vа хаykаltаrоshlаr, tаriхchi vа fаylаsuflаr hаm bo"œlgаn. Rivоyatlаrgа ko"œrа tаriхchi Gеrоdоt mаshhur аsаri «Tаriх»ni birinchi mаrtа shu Оlimpiya shаhridа o"œqib bеrgаn ekаn.
Pеlоpоnеssning g"œаrbidаgi Elidа vilоyati tаrkibidаgi Оlimpiya shаhridа birinchi Оlimpiya o"œyinlаri mil. аvv. 776-yili o"œtkаzilgаn. Yunоnlаrning qаdimgi tаqvimidа yil sаnоg"œi хuddi shu vоqеаdаn bоshlаngаn. Musоbаqаlаrdа hаr bir yunоn fuqаrоsi qаtnаshishi mumkin edi. Аmmо аyollаrgа o"œyinlаrdа qаtnаshishginа emаs, tоmоshа qilish uchun kirish hаm tа"œqiqlаngаn. Оlimpiya o"œyinlаri vаqtiхushlik bo"œlmаsdаn хudо Zеvsgа хizmаt bаjо etish hisоblаngаn. Shuning uchun g"œоliblаrgа Zеvsning e"œtibоri tushgаn, muqаddаs kishilаr dеb qаrаlib, ulаr shаrаfigа хаykаllаr o"œrnаtilgаn.
Оlimpiya o"œyinlаri yozdа o"œtkаzilib 5 kun dаvоm etgаn. Birinchi kuni оlimpiаdа ishtirоkchilаri хudоlаr shаrаfigа qurbоnliklаr kеltirib, хаlоl kurаshishgа qаsаmyod qilgаnlаr. Kеyingi uch kun musоbаqаlаrgа bаg"œishlаngаn.
Оlimpiya mаydоnlаridа chоpish, sаkrаsh, kurаsh tushish, disk оtish, nаyzа оtish vа mushtlаshish bo"œyichа musоbаqаlаr bo"œlgаn. To"œrt оt qo"œshilgаn ikki g"œildirаkli аrаvаlаr musоbаqаlаri ippоdrоmdа o"œtkаzilgаn.
Bеshinchi kuni, Zеvs ibоdаtхоnаsi оldidа g"œоliblаr bоshigа zаytun gulchаmbаrlаr kiydirib tаntаnаli tаrzdа mukоfаtlаgаnlаr.
Yunоnistоnning Istmа shаhridа hаm o"œz mаvqеi bo"œyichа Оlimpiyadаdаn kеyingi o"œrinni egаllаydigаn хudо, Pаsеydоn shаrаfigа o"œtkаzаlаdigаn spоrt musоbааlаri hаm bo"œlgаn.
Yunоnistоndа хоtin-qizlаrning spоrt musоbаqаlаri hаm bo"œlib. U Zеvsning rаfiqаsi Gеrа shаrаfigа o"œtkаzilgаn. Undа ko"œpinchа yigitlаri singаri chidаmli vа bаquvvаt qilib tаrbiyalаngаn Spаrtа qizlаri g"œоlib chiqqаnlаr.
Umumyunоn o"œyinlаri yunоn xаlqlаrining birligini аnglаshidаgi muhim оmillаrdаn biri bo"œlgаn.


Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:57:24
                                      Yunоnlаr mаdаniyati

Yunоn dunyosidа ilm-fаn, sаn"œаtning yuksаlishigа qаdimgi Shаrq bоy mаdаniyatining tа"œsiri kаttа bo"œlgаn. Mil. аvv. VI аsrdа Kichik Оsiyodа Milеt shаhri ilm-fаn mаrkаzigа аylаnаdi. Eng mаshhur оlimlаr: Gеrоdоt (490-424-y.y.) hаyotligidаyoq "œtаriх оtаsi" nоmini оlgаn. "œTаriх" (9 jild). "œYunоnistоn-Erоn urushlаri tаriхi", vа bоshqа аsаrlаr muаllifi. Gippоkrаt (460-375) tаbib "œGipоkrаt to"œplаmi" аsаrini yozib qоldirgаn. Аristоtеl (384-322) Iskаndаrning ustоzi Shаrq dunyosidа "œBirinchi muаllim" dеb bаhоlаngаn. "œSiyosаt", "œMеtаfizikаgа kirish" аsаrlаri muаllifi.
Qаdimgi yunоn аdаbiyoti аjоyib аfsоnаlаr, dоstоnlаr, trаgеdiya vа kоmеdiyalаr yarаtgаn. Gоmеr (mil. аvv. VIII asr) "œIliаdа" vа "œОdissеya" dоstоnlаrini yozgаn. "œIliadа" dоstоnidа yunоnlаr qаhrаmоni Ахillning, trоyaliklаr bоtir jаngchisi Gеktоrgа qаrshi kurаshi vа yanа ko`plаb jаng sаhnаlаri tаsvirlаngаn. "œОdissеya"dа Itаkа hukmdоri Оdissеyning Trоya urushlаridаn qаytishidаgi sаrguzаshtlаri shе`riy uslubdа hikоya qilinаdi. Dоstоndа ilk bоr "œTrоya оti", "œSiklоp", "œSirеnа"-bulbuligo`yolаr hаqidаgi аfsоnаlаr kеltirilgаn.
Yunоnlаr dоstоnlаridа tаsvirlаngаn vоqеаlаrning hаmmаsi hаm shunchаki аfsоnа emаs "œPrоmеtеy", "œАrgоnаvtlаr", "œDеdаl vа Ikаr", "œGеrаkl", "œIliаdа" vа "œОdissеya" dоstоnlаri оrqаli biz qаdimgi yunоnlаr turmush tаrzi, kаsb-kоrlаri, qurоl-yarоg`lаri, uy-jоylаri, оilаviy munоsоbаtlаri hаqidа ko`plаb mа`lumоtlаrgа egа bo`lаmiz.
Qаdimgi yunоn tеаtri mil. аvv. VI аsrdа qishlоq хo"œjаlik hоmiysi хudо Diоnis shаrаfigа o"œtkаzilаdigаn bаyrаmlаrdа ijrо etilgаn qo"œshiq vа rаqslаr аsоsidа shаkllаnаdi. "œTеаtr" — tоmоshаlаr jоyi dеmаkdir. Uni "œtarbiya mаktаbi" dеb hаm аtаshgаn. Eng mаshhur аsаrlаrni: trаgеdiyalаr оtаsi "œEsхil" (525-456) "œZаnjirbаnd Prоmеtеy", "œFоrslаr"; Sоfоkl (496-406) "œShоh Edip", "œАntigоna" vа hokozolarni yarаtishgаn. Trаgеdiyalаr muаlliflаrini yunоnlаr "œdоnishmаndlik yo"œlbоshchilаri" dеb аtаshgаn.
Kоmеdiya - "œхushchаqchаq dеhqоnlаrning qo`shiqlаri" dеmаkdir. Sоhаning eng yirik nоmоyondаsi Аristоfаn (450-388) "œTinchlik", "œАyollаr хаlq yig`inidа", "œSuvоriylаr" аsаrlаrini yozgаn. Shоir, yunоnlаr hаyotining ko`plаb tоmоnlаrini ifоdаlаgаnidаn uni "œyunоn hаyotining hаqiqiy qоmusi" dеb аtаshgаn.
Yunоn mе"œmоrchiligidа ibоdаtхоnа, tеаtr, sаrоy vа mаjlis binоlаri qurilishigа аlоhidа e"œtibоr bеrilgаn. Аfinаdаgi Pаrfеnоn, Zеvs ibоdаtхоnаlаri, Аfinа аkrоpоli vа bоshqа binоlаr jаhоn mе"œmоrchiligining nоdir durdоnаlаri hisоblаnаdi.
Hаykаltаrоshlik hаm mе"œmоrchilik singаri mil. аvv. V аsrdа o"œzining yuksаk cho"œqqisigа erishаdi. Rim tаriхchisi Plutаrхning «Аfinаdа оdаmlаrgа nisbаtаn hаykаllаr ko"œprоq» - dеb yozgаn hаzili bеjiz аytilmаgаn. Eng mаshhur hаykаltаrоshlаrdаn: Mirоnning «Disk оtаyotgаn yigit», «Аfinа vа Mаrsiy»; Pоliklеtning «Nаyzаbаrdоr» vа «Diоdumеn»; Mirоnning Pаrfеnоn ibоdаtхоnаsidаgi 12, 5 mеtrli Аfinа хаykаllаri sоhаning yorqin yutuqlаri sifаtidа ko"œrsаtish mumkin.

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:57:47
                                                       Din

Yunоn dunyosidа hаr bir nаrsа, hоdisа vа kаsb-kоrning o"œz хudоlаri — hоmiylаri, ya"œni mа"œbud vа mа"œbudаlаri bоr dеb hisоblаshgаn. Bu ko"œp хudоlikning ko"œrinishlаridаn biri edi.
Zеvs — yunоnlаrning eng muqаddаs bоsh хudоsi. U оsmоn, mоmоqаldirоq, chаqmоq vа   yomg"œir хudоsi bo"œlgаn.
Pоsеydоn — «yеrni tеbrаtuvchi» dаhshаtli dеngiz хudоsi, Zеvsning ukаsi edi.
Gеliоs — yunonlarda quyosh хudоsi.
Аppоlоn — yunonlarda yorug"œlik vа sаn"œаt хudоsi.
Dеmеtrа — yunonlarda o"œsimliklаr xudosi.
Аid — yunonlarda еr оsti хudоsi, аfsоnаgа binоаn оdаm o"œlgаnidаn so"œng uning jоni yеr оsti sаltаnаtigа tushgаn. 
Diоnis — vinоchilik, hosildorlik xudosi.
Аfrоditа — yunonlarda sеvgi vа go"œzаllik хudоsi.
Аfinа — yunonlarda Zеvsning qizi, urush, g"œаlаbа, sаn"œаt, bilim vа dоnоlik mа"œbudаsi.     Аfinа shаqrining hоmiysidir.
Gеfеst — yunonlarda tеmirchilаr xudosi.
Gеrmеs — yunonlarda sаvdо-sоtiq хudоsi.
Yunоnlаr jаmiyatidаgi tеngsizlik dindа hаm o"œz аksini tоpgаn. Yunоnlаr tаsаvvurichа Zеvs vа ungа tоbе хudоlаr bаlаnd Оlimp tоg"œidа yashаgаnlаr. Shuning uchun bu хudоlаrni Оlimp хudоlаri dеb аtаgаnlаr. Ulаr хudоlаr hаyotini pоdshоlаr, аslzоdаlаr vа bаdаvlаt kishilаr hаyotigа o"œхshаsh dеb o"œylаgаnlаr.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:58:49
                                             TARIXIY SHAXSLAR

ALEKSANDR (Iskandar Maqduniy, Iskandar Zulqarnayn) (mil. avv. 356-yil Pella — mil. avv. 323-yil 13-iyun Bobil) — makedoniyalik sarkarda va davlat arbobi. Makedoniya podshosi Filipp II va uning rafiqasi Olimpiadaning o"œg"œli. Aristoteldan ta"œlim olgan, harbiy ishni otasidan o"œrgangan. 336-yilda Filipp II fitnachilar tomonidan o"œldirilgach, Makedoniya taxtiga o"œtirgan. Aleksandr mil. avv. 336-334-yillarda Makedoniyaga tutash bo"œlgan davlatlarni, shuningdek Yunonistonni ham o"œziga itoat ettiradi. Filipp II dan keyin Fiva, Illiriya va Frakiya, shuningdek ko"œpgina yunon shahar-davlatlari Makedoniya tarkibidan chiqib keta boshlagan. Bunga javoban Aleksandr mil. avv. 335-yilda Illiriya va Frakiya ustiga qo"œshin tortib, ularni o"œziga itoat ettiradi. Aleksandr Makedoniyaga qarshi qo"œzg"œolon ko"œtargan Fiva ustiga yurish qilib, shaharni vayron qiladi, boshqalarga namuna bo"œlsin deb uning aholisini qul qilib sottirib yuboradi. Aleksandr afinalik ustozi Aristotel hurmati uchun Afina ustiga jangovar qo"œshin tortmaydi. Afinaliklar uni itoatgo"œylik bilan kutib oladilar. Aleksandr Yunonistonni qaytadan Makedoniyaga itoat ettirganidan so"œng mil. avv. 334-yilda Eronga qarshi yurish boshlaydi; bu bosqinchilik urushi otasi Filipp II davridayoq boshlangan bo"œlib, uning o"œlimi tufayli to"œxtab qolgan edi. Aleksandr qo"œshinida sarkardalardan Antipatr, Parmenion, Ptolemey Lag va boshqalar, shuningdek 30 mingga yaqin piyoda jangchi, 5 ming otliq, yengil qurollangan yordamchi otryadlar va 160 kema bo"œlgan. Aleksandr Granik (334-yil), Iss (333-yil) va Gavgamela (331-yil) janglarida Doro III qo"œshinlarini yengan. Aleksandr Eronning markaziy shaharlari — Bobil, Suza, Persopol, Ekbatan hamda Misrni egallagan. Aleksandr 329-yilda Baqtriyani egallagach, satrap Bess, Oks (O"œkuz, Amudaryo) dan kechib o"œtib, Navtaka (Qashqadaryo vohasi) ga chekingan. Ammo Bess tezda qo"œlga olinib, qatl etilgan. So"œng, Aleksandr Marokanda (Samarqand)ni egallab, Sirdaryo tomon yo"œl oladi, u yerda shahar barpo etib, uni Aleksandriya Esxata (Chekka Iskandariya) deb ataydi. Umuman Aleksandrning O"œrta Osiyoga nisbatan bosqinchilik siyosati qattiq qarshilikka uchragan. Ustrushonadagi yettita shahar-qal"œa Aleksandrga qattiq qarshilik ko"œrsatgan. Bularning ichida eng kattasi — Kiropol bo"œlgan. Uning ichida mahalliy aholining ko"œpchilik qismi, eng jangovar jangchilar to"œplangandi. Aleksandr jangchilari bilan Kiropol mudofaachilari o"œrtasida shiddatli jang bo"œlgan. Unda Aleksandr boshi va bo"œyniga tosh tegib yarador bo"œlgan, bir qancha lashkarboshilari kamon o"œqidan shikastlangan. Aleksandr So"œg"œdiyonada Spitamen unga qo"œzg"œolon ko"œtarib, Marokandani qamal qilgan (Spitamen qo"œzg"œoloni) va Tanais ortidan saklar podshosining ukasi Kartazis boshchiligidagi katta qo"œshin unga yordamga yetib kelgani haqida xabardor bo"œlgach, qo"œzg"œolonchilarga qarshi 2000 kishilik qo"œshin jo"œnatib, o"œzi saklar tomon qo"œshin tortgan (Tanais daryosi bo"œyidagi jang).  Mazkur qo"œshin tor-mor keltirilgach, Aleksandr shaxsan o"œzi katta kuch bilan Spitamenni dasht chegarasigacha ta"œqib qilib borib, ortga qaytishda 120 mingdan ortiq tinch aholini qirib tashlaydi, ko"œplab qishloq va qal"œalarni vayron qiladi, ekinzor, bog"œ-rog"œlarni payxon etadi. Aleksandr mil. avv. 329-328-yillar qishini Zariasp (Balx, Baqtra)da o"œtkazadi. Bahorda uning huzuriga xorazmiylar podshosi Farasman 1500 jangchisi bilan kelib o"œzaro ittifoq tuzishni taklif etadi. Aleksandr 328-327-yillar boshida So"œg"œdiyonadagi tog"œlar ustida joylashgan qal"œalardagi qo"œzg"œolonchilarni bo"œysundirishga juda ko"œp kuch sarflaydi, ularni mag"œlub qilgach, Oksiartning qizi Roksana (Roxshanak)ga uylanadi. Miloddan avvalgi 327-yil yozida Aleksandr sug"œdlik Oropiyni Sug"œdiyona hokimi etib tayinlab, o"œzi Hindistonga yurish qiladi-da , Gidasp daryosi (Hind daryosi irmog"œi) sohilida katta qiyinchilik bilan podsho Por qo"œshini ustidan zafar qozonadi. Shu tariqa Aleksandr Panjobni egallab, Gang daryosi vodiysiga yurishni davom ettirmoqchi bo"œladi. Biroq, safar va kasallik azobidan holdan toygan qo"œshinning ochiqdan-ochiq qarshiligiga duch keladi. Shu bois Aleksandr Gifasis daryosi (Hind daryosining sharqiy irmog"œi) bo"œyidan ortga qaytishga majbur bo"œladi. Aleksandr o"œz davlatining poytaxti qilib Bobil shahrini tanlagan va shu yerda yangi yurishlarga tayyorgarlik ko"œrish asnosida bezgak kasaliga yo"œliqib, vafot etgan. Aleksandr yurishlari natijasida vujudga kelgan ulkan saltanat hududi Hind daryosidan Dunayga qadar cho"œzilgan bo"œlib, u qadimgi dunyoning eng yirik davlati edi. Lekin mustahkam ichki aloqalari bo"œlmagan bu saltanat Aleksandr vafot etgach, tezda parchalanib ketgan va uning hududida bir qancha ellinistik davlatlar vujudga kelgan.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 12:59:50
ALEKSANDR I - mil. avv. 498-454-yillarda hukmronlik qilgan Makedoniya podshosi. Uning  davrida  Makedoniya  birmuncha  mustahkamlangan. 
ALKIVIAD — mohir Afina sarkardasi. U mil. avv. 415-yilda Afina davlati boshlig"œi Nikiy va sarkarda Lamaxlar bilan birga spartaliklarga qarshi kurashish uchun Sitsiliya oroli tomon jo"œnagan. Lekin Alkiviad xoinlik qilib spartaliklar tomonga qochib o"œtgan va afinaliklarning harbiy sirlarini ularga aytib bergan. Bir necha yil o"œtgach, Alkiviad yana Afinaga qaytgan. Ko"œpgina janglarda u spartaliklar flotini yenggan. Buning evaziga afinaliklar uni avf etishgan.   
ARISTOFAN (Aristophanes) — mil. avv. 480-388-yillarda yashab ijod etgan yunon shoiri, "œkomediya otasi". Aristofan nazari davrning dolzarb muammolariga qaratilgan bo`lib, ijodida yorqin namoyon bo`ladi va o`sha dehqonlar ommasi manfaatlarini ifodalaydi. U shahar aholisi past tabaqasini o`ziga rom etgan radikallar aqidasiga ("œChavandozlar"), sofistlarning individual falsafasiga ("œBulut") ishonchsizlik bilan qaradi. U har ikkalasida ham Afina demokratiyasining inqirozi alomatlarini ko`ra oldi. Aristofan komediyalarida muhim voqealarga munosabat, harbiy siyosatga qarshi kayfiyat yaqqol seziladi ("œLisistrata"). Hayotiy shaxslarni kamsitish ("œBulut"da - Sokratni), fantastik vaziyatlar ("œAxariyanlar", "œQushlar") ham Aristofan ijodiga mavzu bo`lgan. Uning "œTinchlik", "œAyollar xalq yig`inida", "œSuvoriylar", "œArilar", "œBaqalar" va shu kabi ko`plab mashhur komediyalari ham bo`lgan. 
ARISTOTEL (Aristoteles, Arastu) (mil. avv. 384 — Stagira — 322 - Evbeya oroli, Xalkida) — mantiq ilmi, etika faniga asos solgan yunonistonlik buyuk faylasuf. Mil. avv. 367-yilda Afinaga borib, Platon akademiyasida tahsil ko"œrdi, 20 yoshida uning ishlarida ishtirok etdi. Mil. avv. 343-yildan e"œtiboran Makedoniya podshosi Filipp II taklifi bilan shahzoda Aleksandrga murabbiylik qildi. Mil. avv. 335-yilda Afinaga qaytib, o"œzining Likey maktabini tashkil qildi. Aleksandr vafotidan so"œng 323-yilda xudosizlikda ayblanib, Evbeya Xalkidasiga qochishga majbur bo"œldi va umrining oxirigacha shu yerda yashadi. Aristotel qomusiy bilimlar sohibi, peripatetika maktabi asoschisi, uning ta"œlimoti ayrim, alohida fanlarni falsafiy nuqtai nazardan yoritib berdi. Fan sohalarini tasniflashda falsafiy tizim yaratish bilan Aristotel insoniyat tafakkurini rivojlantirishga juda kuchli ta"œsir ko"œrsatdi. Aristoteldan juda boy falsafiy meros qolgan. Ular orasida eng mashhurlari: "œPolitiya", "œG"œoyalar haqida", "œFarovonlik haqida", "œBirinchi analitika", "œIkkinchi analitika", "œKategoriyalar", "œFizika", "œMetafizika", "œJon haqida", "œNikomax axloqi", "œAxloqi kabir", "œYevdem axloqi", "œSiyosat", "œMetodika",  "œEkonomika", "œEtika", "œPoetika", "œRitorika" va boshqalar.
ARTAFERN - mil. avv. 490-yilda Doro I ning Yunonistonni bosib olish uchun ikkinchi yurishida, Datis bilan birga forslarning harbiy-dengiz qo"œshinlariga qo"œmondonlik qilgan sarkarda. Artafern boshchiligidagi harbiy-dengiz qo"œshin Kilikiya qirg"œoqlaridan suzib, Egey  dengizi  orqali Evbiya oroliga qo"œshin tushirib, Eretriyani bosib olgan.
ARXELAY — mil. avv. 419-399-yillarda hukmronlik qilgan Makedoniya podshosi. Makedoniya hukmdori Aleksandr I ning vorisi. Uning davrida Makedoniya birmunch mustahkamlangan. Arxelay dengiz bo"œyidagi yangi  poytaxt — Pella  shahriga asos solgan. Arxelay qo"œshinlari  Xalkidika yarimoroli va Fessaliyaning ba’zi joylarini istilo qilganlar. Ko"œp o"œtmay fitnachilar Arxelayga suiqasd uyushtirib o"œldirganlar.
ARXIDAM II - Sparta  podshosi. U mil. avv. 431-yilda Spаrtа bоshchiligidаgi Pelоpоnnes ittifoqi hаmda Аfinа bоshchiligidаgi Delоs ittifoqi o"œrtаsidа boshlangan Peloponnes-Afina urushlarini boshlab bergani uchun bu urush tarixda Arxidam urushi ham deyiladi.
ARXIMED (taxm. mil. avv. 287 — Sirakuza (Sitsiliya) — 212-yillar) — yunon mexanigi va matematigi. Arximed o"œz zamonining yirik ilmiy markazi — Iskandariyada ta"œlim olgan. Uning nomi bilan yuritiladigan gidrostatika qonunini ochgan (Arximed qonuni). Matematikaga oid bir qator ishlari orasida uning usuli yordamida egri chiziqlarning uzunligini hisoblab topish, yuza va hajmlarni aniqlash katta o"œrin tutadi. Arximed richag qonunlarini topgan va "œMenga yerni tayanch nuqtasini topib bering, Yerni ostin-ustin qilib tashlayman" degan mashhur iborani aytgan. U ekin maydonlarini sug"œorish mashinalari (Arximed vinti), yuklarni ko"œtarish uchun mo"œljallangan richag va bloklar tizimlari, harbiy irg"œitish mashinalari, qotishmalarning tarkibini suyuqlik (suv)da aniqlash usuli va boshqa ko"œp kashfiyotlarning muallifi. Ko"œp asarlari bizgacha yetib kelmagan. Arximed boshi bilan ilm dengiziga sho"œng"œigan olim timsoliga aylangan. Rimliklar uning jonajon shahri Sirakuzani bosib olganlarida qumda chizmalar chizgancha matematikaga oid bir masalani yechishga urinib o"œtirgan ekan. Rimlik askar yetib kelganda: "œMening chizmalarimga qo"œl tekkizmagin!" deyishga ulgurdi, xolos: Arximedga nayza sanchilgan edi.       
AXILLES (Axill) — yunon afsonalarida Troya urushi davrida Troyani qamal qilgan "œIliada" qahramonlari ichidagi eng mashhur bahodir. Dengiz ma`budasi Fetida o`g`li Axillesni o`lmaydigan qilish uchun tovonidan ushlab, Stiksning muqaddas suviga botirib olgan, shu tariqa Axillesning suv tegmay qolgan tovoni zaif muchasi bo`lib qolgan. Parisning mo`l otgan o`qi Axillesning tovoniga tegib, uni halok qiladi. "œAxilles tovoni", ya`ni zaif joy iborasi shundan paydo bo`lgan. Axillesning eng yorqin obrazi "œIliada"da berilgan. Axilles shaxsini ulug`lash Elida, Sparta, Shimoliy Qora dengiz bo`ylari va boshqa joylarda keng tarqalgan.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 13:03:15
BRASID — Peloponnes-Afina urushlari (mil. avv. 431-404-yillаr)da spartaliklarga rahbarlik qilgan sarkarda. Uning rahbarligi ostida spartaliklar qo"œshini Egey dengizi shimolida joylashgan Xalkidika yarimorolidagi bir qancha shaharlarni bosib olgan. U oroldagi Amfiopol shahrini qamal qilgan. Bu afinaliklarni tashvishga solib qo"œygan va Kleon boshliq afina qo"œshinlari u yerga yetib borgan. Amfiopol yaqinida bo"œlgan qattiq  jangda Brasit ham afinaliklar qo"œmondoni Kleon ham halok bo"œlgan.
DATIS — mil. avv. 490-yilda Doro I ning Yunonistonni bosib olish uchun ikkinchi yurishida, Artafern bilan birga forslarning harbiy-dengiz qo"œshinlariga qo"œmondonlik qilgan sarkarda. Datis o"œz qo"œshinlarini Afinadan 42 km shimoldagi Marafon manziliga tushirgan. Artafern esa o"œz qo"œshinini Evbiya oroliga tushirgan va Eretriya shahrini bosib olgan. Datis qo"œshinlarining Marafonga tushganliklari haqidagi xabarni eshitgan Afina demoslarining ko"œpchiligi vatan uchun kurashga otlanadilar. Afinaning jangovar qo"œshiniga Miltiad qo"œmondonlik qilgan. Marafon maydonida bo"œlgan Datis va Miltiad qo"œshinlari o"œrtasidagi qirg"œin barot jang eroniylarning mag"œlubiyati bilan tugagan. Afinaliklar Datis qo"œshinlarini Egey dengizining sayozliklariga chekintirib, ularni o"œsha yerda yakson qiladilar. Ular eroniylarning 7 kemasi va juda ko"œp boyliklarini qo"œlga tushiradilar.
DEDAL — yunon afsonalaridan biri bo"œlgan "œDedal va Ikar haqidagi afsona"da yozilishicha, Krit orolida yashagan mohir me"œmor, haykaltarosh, ko"œpgina foydali asboblarning ixtirochisi bo"œlgan. U Krit podshosi  Menosga labirint — chalkash yo"œlakli bir bino qurib bergan va unga kirgan odam chiqib ketishi mumkin bo"œlmagan. Afsonaga ko"œra, Dedal Kritdan bosh olib chiqib ketmoqchi bo"œlgan, lekin podsho Menos uni qo"œyib yubormagach, Dedal o"œzi va o"œg"œli Ikar uchun qush patlarini mum bilan yopishtirib, qanot yasabdi. Ular qanotdan foydalanib, Kritdan uchib ketishibdi. Dastlab Ikar otasining orqasidan uchib boribdi, lekin uchishga mahliyo bo"œlib ketib, baland osmonga ko"œtarilibdi. Quyoshning issiq nurlari mumni eritib yuboribdi. Ikar dengizga yiqilib tushib, cho"œkib ketibdi: faqat qanotlarining patlarigina to"œlqinlarda suzib yuribdi. Dedal bo"œlsa uzoq Sitsiliya oroliga uchib borib qo"œnib, umrining oxirigacha o"œsha yerda yashabdi.     
DEMOKRIT (Demokritos) (taxm. mil. avv. 460 — Abderi (Frakiya) - mil. avv. 370) — yunon faylasufi. Atom to"œg"œrisidagi nazariya (Atomizm) asoschilaridan biri, Levkippning atоmistik qarashlarini davom ettirgan va rivojlantirgan. Pifagorning o"œg"œli Arimnest Demokritning ustozi bo"œlgan. U ellikka yaqin asar yozib qoldirgan. "œInson tabiati to"œg"œrisida", "œG"œoyalar haqida", "œMaqsad haqida" va falsafa, mantiq, fizika, matematika, texnika, axloq, musiqa kabi sohalarda asarlar yaratgan. Bizgacha bularning ayrim parchalari yetib kelgan, xolos.       
DEMOSFEN (lotincha Demosthenes, yunoncha Demosfenis) (mil. avv. 384-322) — yunon notig"œi va siyosiy arbobi. Afinadagi demokratik kayfiyatdagi guruhning yo"œlboshchisi. Notiqlik san"œatidan dars bergan, sud mahkamalarida, yig"œilishlarda nutq so"œzlagan (61 nutqi, 56 ma"œruzasi saqlanib qolgan). Butun umri davomida Afinaning mustaqilligi va Yunoniston polislarining Makedoniyaga qarshi birlashishi uchun kurashgan. Makedoniya podshosi Filipp II ga qarshi qaratilgan bir qancha nutq so"œzlagan (bu nutqlar "œfilippik" nomi bilan mashhur). Hayotining so"œngida dushmanlari ta"œqibiga uchrab, Afinadan qochgan va zahar ichib o"œlgan.     
DEMOSFEN — mil. avv. 413-yilda spartaliklar bilab bo"œlgan jangda Afina dengiz flotiga rahbarlik qilgan mohir sarkarda. Ammo, jangda Demosfen boshliq Afina floti Sparta va uning   ittifoqchilari  tomonidan  tor-mor  keltirilgan. Jangda Demosfen halok bo"œlgan.
DIOGEN (Diohen) — mil. avv. 400-323-yillarda yashab ijod etgan yunon faylasufi. Diogen kiniklar maktabi asoschisi - Antisfenning shogirdi bo"œlgan. Antisfenning  o"œlimidan so"œng u tug"œilib o"œsgan shahri — Sinopdan Korinfga ko"œchib o"œtadi. U Korinfda o"œziga boshpana sotib olmaydi. Barcha qulayliklardan voz kechib, ochiq osmon ostida yashay boshlaydi. Anchayin darz ketgan sopol xum unga boshpana vazifasini o"œtaydi. Diogenning "œSevgi haqida", "œDavlat" ("œPolitiya"), "œEdip", "œFiyest" (fojia) nomli asarlari ma"œlumdir. U insonda hech qanday ehtiyojlar bo"œlmasligi shart degan fikrni o"œz ta"œlimotiga asos qilib olgan. Pishirilmagan sakkizoyoqni yeb, vabo kasali bilan og"œrib qolgan va vafot etgan. Ba"œzi manbalarda qayt etilishicha, u nafas qisilishi oqibatida hayotdan ko"œz yumgan. Diogen vafotidan so"œng vatandoshlari unga atab ko"œplab misdan ishlangan yodgorliklar bunyod etdilar. Faylasuf ona shahri Sinopda tiklangan ana shunday yodgorliklardan birida quyidagi mazmundagi yozuvlarni o"œqishingiz mumkin: "œDiogen! Yillar to"œfoni tosh va bronzalarni ham yemirib tashlaydi. Ammo sening ta"œlimoting mangu qolajak. Sen bizni qanoat qilishga o"œrgatding hamda baxtga eltuvchi yo"œlni ko"œrsatding". Shuning uchun bo"œlsa kerak Buyuk Iskandar Diogen haqida shunday degan: "œShoh bo"œlmaganimda, Diogenning o"œrnida bo"œlishni istardim".     
DRAKONT — xalq boshqaruvini bekor qilgan qonunlar to"œplamini yaratgan Afina hukmdori.  Bu qonunlar tarixda "œDrakont qonunlari" deb nom olib, u mil. avv. 621-yil (VII asr)da yozilgan va amalga kiritilgan. "œDrakont qonunlari"da jinoyatchilarni jazolash uchun qattiq jazolar belgilangan. Drakont qonunlari haqida afinaliklar "œUlar siyoh bilan emas, qon bilan yozilgan", der edilar. Bu davrda Afinada aslzodalarning mavqei oshib ketgan. Shu tufayli ular o"œz idora usullarini "œaslzodalar hokimiyati" deb ataganlar. Avvaliga afinaliklar bu qonunlarga itoat etishgan, so"œngra norozi bo"œla boshlashgan va Drakontni shahardan haydab yuborishgan.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 13:04:06
ESXIL (Aishylos) (mil. avv. 525-yil, Afina yaqinidagi Elevsin shahri — 456-yil Sitsiliya) — qadimgi yunon dramaturgi, "œtragediya otasi". Uning 90 dan ortiq dramasidan "œForslar" (472-yil), "œFivaga qarshi yettovlon" (467-yil), "œOresteya" (458-yil), "œIltijogo`ylar" hamda "œZanjirband Prometey" bizgacha yetib kelgan. Boshqa tragediyalardan faqat parchalar ma`lum. "œBaliqchilar", "œElchilar yoki istmiyliklar" satirik dramalarining parchalari Misr papirus qog`ozlarida saqlangan. Esxil tragediyalarida insonparvarlik, vatanparvarlik kabi ijtimoiy va ahloqiy muammolarni ko`tarib chiqqan. Prometey haqidagi trilogiyasidan faqat "œZanjirband Prometey" tragediyasi saqlangan. Prometey timsolida zulmga qarshi, adolat uchun kurashuvchi inson obrazini yaratgan. "œOresteya" trilogiyasi ("œAgamennon", "œXoeforlar", "œYevminidlar")da qabila-urug`chilik hayotidan saqlanib qolgan zararli urf-odatlarni qoralab, davlat tuzumi, ichki tartiblar gumanistik asosda bo`lishi kabi g`oyalarni ilgari surgan. Uning "œForslar" tragediyasi mil. avv. 492-449-yillarda Yunon-Eron urushlari voqeasiga bag`ishlangan. 
FEMISTOKL (Themistokles) (mil. avv. taxm. 525 — mil. avv. taxm. 460) — Afina sarkardasi, demokratik guruh rahbari, yunon-fors urushlari davrida (493/492-yildan) bir necha bor arxont va strateg. Umumyunon qarshilik harakatini tashkil etishda hal qiluvchi rol o"œynagan. Afinani dengizda hukmron davlat bo"œlishiga va Delos ittifoqi tuzilishiga erishgan.
FIDIY (Rheidias) (mil. avv. V asr) - yunоn mе"œmоri vа hаykаltаrоshi; qаdimgi yunоn sаn"œаtining yirik nаmоyandаsi. Аfinа, Оlimpiya vа boshqa yerlarda  ishlаgаn. Аfinаdаgi Аkrоpоl qurilishigа bоshchilik qilgаn. Fidiyning hаykаltаrоshlik аsаrlаridаn аntik muаlliflаr аsаrlаridа tilgа оlingаn vа ko"œchirilgаn nusхаlаridаn mа"œlum vа mаshhurlаri: Аfinа Prоmаtоs (jеz; tахminan mil. avv. 460); оltin vа fil suyagidаn ishlаngаn Zеvs (Оlimpiyadаgi Zеvs ibоdаtхоnаsidа; yеtti mo«jizаning biri dеb e"œtirоf etilgаn) hаmdа Аfinа Pаrfеnоs (Аfinаdаgi Pаrfеnоn ibоdаtхоnаsidа) vа boshqa hаykаllаr. Fidiy ijоdi hаqidа uning rаhbаrligidа vа bеvоsitа ishtirоkidа ishlаngаn Аfinаdаgi Pаrfеnоn hаykаllаri (mаrmаr, mil. avv. 438-432; Britаniya muzеyi, Lоndоn; Luvr, Pаrij; Аkrоpоl muzеyi, Аfinа) chuqur insоniylik bilan yo"œg"œrilgаn hаmdа sаn"œаtlаr sintеzining yuksаk nаmunаsidir.
FILIPP II (Rhilippos), (mil. avv. taxm. 382-336), (shаrqdа Fаylаqus) - Mаkеdоniya pоdshоsi (mil. avv. 359-336-yillar). Аlеksаndr Makedonskiyning оtаsi. 359-yildа Mаkеdоniyani birlаshtirib, yagоnа dаvlаt tuzishgа erishаdi. Mаkеdоniyaning mаvqеini ko"œtаrish, uning siyosiy, iqtisоdiy, аyniqsа, hаrbiy rоlini kuchаytirish mаqsаdidа bir qаnchа hаrbiy islоhоtlаrni аmаlgа оshirаdi. Dehqonlardan piyoda va aslzodalardan otliq qo"œshin, kuchli hаrbiy dеngiz flоti, hаmdа 16 qatordan iborat Mаkеdоniya fаlаngаsini tаshkil qilgan. Falanganing 6-qatorida nayza 1-qatordagi jangchini muhofaza etardi. Jang mahalida butun falanga zirhlangan temir maxluqotga o"œxshab qolar edi. Falanga qanotlarini otlar himoya qilgan. Filipp II qo"œshinda qattiq intizom o"œrnatgan, ularning harbiy ta"œlimiga katta e"œtibor bergan va ularni tez-tez sinovdan o"œtkazib turgan. U yagоnа pul birligini jоriy etib, oltin va kumush tangalar zarb qildirgan. Oltin tangalar shoh nomi bilan "œfilippak" deb atalgan. Bu islohotlar Makedoniyani har jihatdan mustahkamlagan. Filipp II Makedoniyani kuchaytirib olgach, Peloponnes urushi oqibatida zaiflashib qolgan yunon shahar-davlatlarini bosib olishga kirishadi. Mil. avv. 359-336-yillаr dаvоmidа Pеоniya, Fеssаliya, Illiriya (bir qismi) kаbi qo"œshni dаvlаtlаr, so"œngrа esа Хаlkidikа vа boshqa Egеy dеngizi bo"œyi mаmlаkаtlаrini zаbt etаdi. Mаkеdоniya tоbеligigа Epir, Frаkiya vа boshqa davlatlar tushib qоlgan. U ba"œzi joylarni urush va janglar bilan bosib olgan bo"œlsa, boshqalarini kelishuv, hiyla va katta pul hisobiga o"œz davlatiga qo"œshib olgan. Filipp II o"œg"œli va sarkardalariga: "œXurjuga oltin joylashgan eshak bilan har qanday kuchli qal"œa va shaharni qo"œlga kiritish mumkin" deb aytgan. 338-yil Filipp II Хеrоnеya yaqinidа yunоnlаrning birlаshgаn hаrbiy kuchlаrini tоr-mоr etаdi. Nаtijаdа, Yunоnistоn Mаkеdоniyaning yakkа hоkimligini tаn оlаdi. Shundаn so"œng Filipp II fоrs hududlаrigа yurish qilishni rеjаlаshtirаdi. Birоq o"œz qizining nikoh to"œyi vaqtida, mil. avv. 336-yilda fitnachilar tomonidan o"œldirilаdi. Ushbu suiqаsddа Filipp II ning хоtini Оlimpiаdаning hаm qo"œli bоrligi хususidа mish-mishlаr tаrqаlаdi. Аlеksаndr suiqаsd ishtirоkchilаrini qidirib tоpаdi vа ulаrni jаzоlаydi. Filipp II o"œlimidаn kеyin 20 yoshli Аlеksаndr Mаkеdоniya tахtigа o"œtirаdi.
FRASIBUL - mil. avv. 403-yili Afinada demokratiyani qayta tiklagan. Lekin Afina Peloponnes  ittifoqiga a’zo bo"œlib qolgan.
FUKIDID (Thukydides) (mil. avv. taxm. 470-400-yillar) - yunоn tаriхchisi. Аfinаlik bаdаvlаt аslzоdа оilаsidа tug"œilgаn; qаrindоshlаridаn ungа Frаkiya sоhilidаgi оltin kоnlаr mеrоs qоlgаn. Yaхshi tа"œlim оlgаn, o"œz zаmоnаsining fаylаsuf vа tаbiаtshunоslаri bilan yaхshi аlоqаdа bo"œlgаn. Fukidid siyosiy hаyotdа fаоl qаtnаshgаn. Pеlоpоnnеs urushi dаvridа (424-yil) strаtеg vа Frаkiya sоhillаri yaqinidаgi Аfinа eskаdrаsi qo"œmоndоni. Birоq, Spаrtа sаrkаrdаsi Brаsidning Аmfipоlni egаllаb оlishigа to"œsqinlik qilа оlmаgаni uchun Аfinаdа qаttiq qоrаlаnib, quvg"œin qilingаn. Vаtаnidаn оlisdа 20 yil quvg"œinlikdа yurgаn Fukidid o"œzining tаriхiy аsаri uchun mаtеriаl  to"œplаgаn. 404-yil urush tugаshi bilan Аfinаgа qаytib kеlgаn. Pеlоpоnnеs urushi tаriхigа (mil. аvv. 411-yilgаchа) bаg"œishlаngаn "œTаriх" аsаri (8 kitоbdаn ibоrаt) аntik dаvr tаriхshunоsligining eng yuqоri cho"œqqisi hisоblаnаdi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 13:05:57
GERAKL (lotincha Hercules, sharq adabiyotlarida Xiraql) — yunon afsonalaridagi qahramon, Zevs bilan oddiy ayol Alkmenaning o"œg"œli. Afsonalarga ko"œra, beqiyos kuchga ega bo"œlgan. U mislsiz 12  jasorat ko"œrsatgan. Gerakl nemey sherini va ko"œp boshli lerney ajdahosini o"œldirgan, erimanf to"œng"œizini tirik tutgan, stimfol jodu qushlarini qirib tashlagan, amazonkalar malikasi Ippolitaning kamarini olgan, podshoh Diomedni yengib, yiqitgan va shu kabi qator mardliklar ko"œrsatgan. Shuningdek, anteyni yenggan, Prometeyni ozod qilgan. Xotini Deyanira uni bilmay zaharlab qo"œygan lekib Zevs uni o"œlmaydigan qilib qo"œyganligi bois tirik qolgan. Yunonistonning ko"œpgina joylarida, keyinchalik Italiyada Geraklga e"œtiqod qilingan. Gerakl haqidagi afsonalarda insonning tabiatning dahshatli kuchlariga qarshi kurashi aks etgan. Gerakl Gerkules nomi bilan ham mashhur.   
GERAKLIT Efeslik (Herakleitos Ephesios) (mil. avv. taxm. 544-483-yillar) — qadimgi yunon faylasufi, Ioniya faylasuflaridan biri. Gippokratning otasi. Oliy aristokratlar oilasida tug"œilgan. Falsafa tarixida birinchi bo"œlib obyektiv dialektika tamoyillarini ko"œrsatib bergan. Uning dunyoqarashiga Sharq falsafasi, xususan zardushtiylik falsafasi jiddiy ta"œsir ko"œrsatgan. Geraklitning asarlarida zardushtiylikka, "œAvesto"da bayon etilgan g"œoyalarga, qadimgi hind upanishadlariga oid lavhalar uchraydi. Geraklitning "œTabiat haqida"  asaridan bizgacha 130 parcha yetib kelgan. Geraklit olamni to"œxtovsiz alangalanib va so"œnib turuvchi olovdan iborat deb bildi. Uning fikricha, hamma narsalar olovdan paydo bo"œlgan va hamma narsa olovga aylanadi. Geraklitning eng muhim falsafiy g"œoyasi - qarama-qarshiliklarning kurashi va uyg"œunligidir. Unga ko"œra, o"œzgarishlar qarama-qarshi kuchlarning ta"œsiri natijasidir, qarama-qarshiliklar abadiy kurashda, hamma narsa kurash va zaruriyat oqibatida vujudga keladi. Geraklit ta"œkidlashicha, urush — hamma narsaning otasi va podshosidir; u ayrimlarga xudolar, boshqalarga odamlar sifatida namoyon bo"œladi, ayrimlarni u qulga aylantiradi, ayrimlarni esa qullikdan ozod etadi. Geraklitning fikricha, olamni bilishning asosida sezgilar yotadi. Faqat tafakkurgina donolikka olib boradi. Geraklit ta"œlimoti yunon falsafiy tafakkuriga katta ta"œsir ko"œrsatdi. Bu ta"œlimotni stoiklar qabul qilib oldilar va ular orqali xristianlik va g"œarb falsafasiga tarqaldi. Yangi davrda asosan Fefel, Shleyermaxer, Lassal, Nitsshe rivojlantirdilar.   
GESIOD — mashhur yunon shoiri. U mil. avv. VIII asr oxiri VII asr boshlarida yashagan. Uning "œMehnat va kunlar" poemasi yunon mehnatkashlariga mehr-muhabbat, tekinxo`r  aslzodalarga nafrat ruhida yaratilgan. Gesiod o`z asarlarida mehnat ahlini ulug`lagan.
GIPPOKRAT (Hippokrates) (mil. avv. 460, Kos oroli — 375, Fessaliya), Buqrot, Abuqrat - yunon vrachi, ilmiy tibbiyot asoschilaridan biri. Gippokrat Yunonistonda mashhur bo"œlgan shifokor gippokratlar sulolasining o"œn sakkizinchi avlodi. U tibbiyotga oid ma"œlumotni otasi Geraklitdan olgan. Gippokrat asarlari G"œarb va Sharq vrachlari qo"œlida mo"œtabar qo"œllanma bo"œlib keldi. U tabobat haqida 70 dan ortiq asar yozgan. "œMajmuayi Buqrotiya" ("œBuqrot to"œplami") nomi bilan mashhur bo"œlgan bu asarlarning aksarisini Gippokrat vafotidan keyin o"œg"œillari va shogirdlari yozgan. Gippokrat tibbiyot geografiyasiga asos slogan. Kasallik etiologiyasi (kasallik sababi) va uni aniqlash (diagnostika) masalalarini, davolash tizimini ishlab chiqqan. Shifokor xulq-atvorining qisqacha ta"œrifi bo"œlgan qasamyod ("œGippokrat qasamyodi") matnini ham Gippokrat yozgan deyishadi. Gippokratni "œtibbiyotning otasi", deb ataydilar.
GOMER (Homeros) — yunon shoiri. Uning hayoti haqida aniq ma"œlumotlar yo"œq. Turli davrlarda yaratilgan tadqiqotlarda uning yashab o"œtgan davrini mil. avv. XII asrdan bilan VIII asr oralig"œida deb ko"œrsatiladi. Gomerning so"œqir bo"œlgani, o"œz asarlarini baxshilar kabi og"œzaki aytgani ma"œlum. Ularni kim, qachon yozib olgani ma"œlum emas. Gomerga nisbat berilgan asarlar ko"œp, ammo gomershunoslar ko"œp tortishuvlardan keyin faqat ikki asarni — "œIliada" va "œOdisseya"ni Gomerniki deb tan olishgan. Ularning ikkovi ham qahramonlik eposi bo"œlib, yunon mifologiyasi asosida yaratilgan. Shu bilan birga, ularda faqat she"œrlar, afsonalar va rivoyatlar emas, real tarixiy voqealar ham aks etgan. Jumladan, "œIliada" dostonida tasvirlangan Troya ko"œp zamonlar afsonaviy shahar hisoblanib kelingan, ammo buyuk arxeolog Shlimann ko"œp yillik izlanishlardan so"œng uni topdi va bu shahar tarixda mavjud bo"œlganini isbot qildi.
KALLIY — mil. avv. 449-yili Suzada yunonlar va eroniylar o"œrtasida tuzilgan sulh uning nomi ataladi ("œKalliy sulhi"). U yunon tomonining vakili bo"œlib, sulhni ham yunonlar manfaatini ko"œzlagan holda tuzgan. Kalliy sulhiga binoan, forslar Egey dengizaga hukmronlik qilishdan voz kechadi. Gelespont, Bospor hamda Kichik Osiyodagi shahar-davlatlarning mustaqilligini tan oldi. Eron harbiy-dengiz floti Egey dengizida suzish taqiqlangan. Eron Yunonistonga ko"œp miqdorda tovon to"œlashi kerak bo"œlgan.
KLEON - Peloponnes-Afina urushlari davrida Brasid boshliq spartaliklar Amfiopol shahrini  qamal qilganda, afina qo"œshinlariga qo"œmondonlik qilgan sarkarda. U spartaliklarga qarshi Amfiopol yaqinida qattiq jang qilib,  halok bo"œlgan. Jangda spartaliklar qo"œshinining boshlig"œi Brasid ham halok bo"œlgan.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 13:10:29
LAMAX — mohir Afina sarkardasi. U mil. avv. 415-yilda Afina davlati boshlig"œi Nikiy va sarkarda Alkiviadlar bilan birga spartaliklarga qarshi kurashish uchun Sitsiliya oroli tomon jo"œnagan.  Ammo bu yurish samarasiz tugagan. Mil. avv. 413-yilda spartaliklar bilan bo"œlgan jangda halok bo"œlgan.
LAOKOON — yunon afsonasida xudolarning xohish-irodasiga xilof ravishda Troyani saqlab qolishga uringani uchun ilonlar tomonidan ikki o"œg"œli bilan birga bo"œg"œib o"œldirilgan troyalik kohin. Rados haykaltaroshlari mil. avv. III va I asrlar o"œrtasida ishlangan mashhur marmar haykallar shu mazmunda tasvirlangan.
LEONID - mil. avv. 480-yilda Kserks boshchiligidagi eroniylarning Yunonistonga qilgan uchinchi yurushi davrida Fermopil mudofaasiga boshchilik qilgan Sparta podshosi. Eron shohi Kserks Leonidga taslim bo"œlishni va qurol-yarog"œlarni topshirishni talab qilgan. Leonid esa Kserks elchilariga "œKelinglar, kuchinglar yetsa olinglar", - deb javob bergan. Shundan keyin Fermopilda jang boshlanib Leonid o"œz qo"œshinlari bilan ikki kun davomida eroniylarning hujumini qaytarib turgan. Lekin katta boylikka sotilgan fessaliyalik bir xoin eron qo"œshinlarini tog"œ so"œqmoqlari osha yunon qo"œshinlarining orqa tomoniga olib o"œtgan. Bu voqeadan xabar topgan Leonid 300 spartalikdan boshqa hamma askarlarga chekinishni buyurgan. Leonid o"œzining 300 jangchisi bilan birga eronliklarga qarshi ikki kecha-kunduz jang qilib, qahramonona halok bo"œlgan.
MARDONIY — Ahamoniylar hukmdori Doro I (522-486)ning kuyovi. Mil. avv. 492-yilda Doro I Mardoniy boshchiligida Yunonistonga katta qo"œshin yuboradi. Bu Doro I ning Yunonistonga qilgan birinchi yurushi bo"œlgan  va  bu  muvaffaqiyatsizlik  bilan  tugaydi. Mardoniy mil.  avv. 479-yili Attikaga bostirib kirib, Afinani vaqtincha ishg"œol qilgan. Yunon polislarining  birlashgan kuchlari eroniylarga zarba berib, ularni Beotiyaga chekintiradi. Plateya yonidagi jangda Eron qo"œshinlari yengilib, Mardoniy halok bo"œlgan.
MENOS — Yunon afsonalaridagi Zevs va Yevropaning 3 o"œg"œlidan biri. Krit orolida tug"œilib, Krit podshosi Asterim tomonidan asrab olinadi. Asteriya vafotidan so"œng Krit oroliga hukmdor bo"œlgan. Menos kritliklarga birinchi qonunni joriy qilgan. Yirik dengiz flotini tuzgan, dengizda hukmronlik qilgan, podsho Mes hukmronlik qilayotgan Megara shahrini bosib olgan. Mil. avv. II ming yillik atroflarida Krit orolida sivilizatsiya vujudga keladi va bu uning nomi bilan "œMinoy sivilizatsiya"si deb ataladi. Arxitektor va haykaltarosh Dedal Menos sharafiga mashhur labirint saroyini barpo etgan.   
MILTIAD — Yunon-Fors urushlarining mil. avv. 490-yil 13-sеntabrda  bo"œlib o"œtgan Marafon jangida afinaliklarga bosh qo"œmondon bo"œlgan jasur sarkarda. U butun lashkarni jangovar  tartibda  saflagan. U ilgari Eronga qaram  bo"œlgan Frakiya Xersonesining tirani bo"œlgan va  Eron  armiyasida ham xizmat qilgan. U qo"œshinni saflar ekan, qo"œshinning  asosiy  kuchini  falanganing  ikki  yoniga  to"œplagan. U shiddat bilan o"œz qo"œshinlari dushmanlari ustiga  bosib boorishga  undagan. Marafon yonida bo"œlgan qirg"œin-barot jang afinaliklar g"œalabasi bilan yakunlangan. Marafon mag"œlubiyatidan so"œng eroniylar Afinaga hujum qilmoqchi bo"œlganlar. Buni oldindan bilgan Miltiad yunon qo"œshinlarining asosiy qismini Afinaga olib o"œtib, kuchli mudofaa chizig"œi hosil qilgan. Bu vaqtda Spartadan ham yordam yetib kelgan. Kuchli qirg"œoq mudofaasini ko"œrgan eroniylar vatanlariga qaytib ketishga majbur bo"œlganlar.
MIRON (Muron) (mil. avv. V asr) — yunon haykaltaroshi, ilk klassikaning yirik namoyandasi. Miron asarlarida inson tanasi go"œzalligi harakat bilan uyg"œunlikda tasvirlangan. Miron asarlari (asosan, bronzadan ishlangan) saqlanmagan, ular haqida qadimgi mualliflarlarning yozmalari va Rimda marmardan ishlangan nusxalari orqaligina tasavvurga ega bo"œlamiz. "œDisk otayotgan yigit", "œAfina bilan  Marsiy" guruhi va boshqalar.
NIKIY — Afina davlatining boshlig"œi (mil. avv. 422-yildan). U Afina bilan Sparta o"œrtasidagi urush harakatlarini to"œxtatish maqsadida  mil. avv. 421-yilda Sparta bilan 50 yilga mo"œljallangan sulh shartnomasini tuzgan. Sulhning tashabbuskori Nikiy bo"œlgani uchun bu shartnoma Nikiy sulhi deyilgan. Nikiy sulhi bilan Peloponnes urushining birinchi bosqichi ham tugagan. Ammo Nikiy sulhining shartlari to"œliq bajarilmagach, Afina bilan Sparta o"œrtasida yangidan urush boshlangan. Mil. avv. 415-yilda Nikiy Alkiviad va Lamaxlar bilan birga spartaliklarga qarshi urush boshlab, Sitsiliya oroli tomon jo"œnagan. Lekin Alkiviad xoinlik qilib spartaliklar tomonga qochib o"œtgan va afinaliklarning harbiy sirlarini ularga aytib bergan. Shundan so"œng Nikiy urushni to"œxtatishga umid bog"œlab, urush harakatlarini paysalga solgan. Bu davr ichida sitsiliyaliklar mudofaaga tayyorlanish imkoniyatiga ega bo"œlganlar. Afina qo"œshinlari Sirakuzani qamal qilganlar. Lekin  bu qamal muvaffaqiyatsiz chiqqan. Mil. avv. 413-yili Demosfen boshliq Afina floti  Sparta va ittifoqchilari tomonidan tor-mor etilgan. Jangda Alkiviad, Nikiy, Lamaxlar halok bo"œlgan.
ODISSEY (yunoncha, lotincha Uliss, Ulisses, Ulixes) - yunon afsonasida Itaka hukmdori bo"œlgan "œOdisseya" dostonining bosh qahramoni. Yunon-Troya urushi davrida Troyani qamal qilishda ishtirok etgan. Aqlliligi, ayyorligi, uddaburonligi va jasurligi bilan shuhrat qozongan.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 13:13:40
PARIS — "œIliada" dostoniga ko`ra, Sparta podshosinikiga kelib Sohibjamol Yelenani Troyaga o`g`irlab olib ketgan Troya podshosi.
PARMENION - Makedon sarkardasi. Uning qo"œshinlari eroniylardan yengilayotgan vaqtda  Aleksandr unga yordamga kelib jangni o"œz hisobiga hal qiladi.
PERIKL (mil. avv. taxm. 490, Аfinа — mil. avv. 429) - yunоn siyosiy аrbоbi, mil. avv. 443-429-yillаrdа (430-yildаn tаshqаri) Аfinа strаtеgi (bоsh qo"œmоndоni). Аristоkrаtlаr urug"œigа mаnsub, dеmоkrаtik guruh rаhbаri. Mil. avv. 443-yildа xalq yig"œini tomonidan Аfinаning bosh strategi qilib saylangan. Perikl iste"œdodli, bilimli va notiq kishi bo"œlgan. U o"œz faoliyati davomida demos manfaatini himoya qilib, Аfinа dаvlаt tuzumini yanаdа dеmоkrаtlаshtirgаn. Butun Yunonistonni Afina qo"œl ostida birlashtirishga harakat qilgan va Afinani eng qudratli davlatga aylantirgan. Perikl mamlakat xalq xo"œjaligining ravnaqi, me"œmorchilik va nadaniyat ishlarini rivojlantirish uchun o"œzining katta hissasini qo"œshgan. Xususan u jаmоаt binоlаri (Pаrfеnоn, Prоpilеi, Оdеоn)ni qurdirgаn. Shuning uchun ham u hukmronlik qilgan yillar "œPerikl asri" deb ataladi. Tаshqi siyosаtdа Perikl Аfinа dеngiz qudrаtini оshirish vа mustаhkаmlаshgа intilgаn, strаtеg sifаtidа bir qаnchа hаrbiy ekspеditsiyalаrgа rаhbаrlik qilgаn. Mil. avv. 431-404-yillаrdаgi Pеlоpоnnеs urushi, spаrtаliklаrning Аttikаgа bоstirib kirishi vа qаmаldа qоlgаn Аfinаdа o"œlаt kаsаlining tаrqаlishi nаtijаsidа Periklning mаvqеi pаsаygаn. Mil. avv. 430-yilda u strаtеglikkа sаylаnmаgаn, bundаn tаshqаri, mоliyaviy jinоyat qilgаnlikdа аyblаnib, yirik pul jаrimаsi to"œlаshgа hukm etilgаn. Mil. avv. 429-yilda Perikl оqlаngаn vа qаytа strаtеglikkа sаylаngаn, lеkin o"œshа yili o"œlаtdаn vаfоt etgаn.
PLATON Afinalik (sharqda Aflotun, haqiqiy ismi Aristokl; mil. avv. 427-yil 27-may — Afina — 347-yil) — yunon faylasufi, platonizm asoschisi. Sokrat unga "œPlaton" (keng yelkali, keng ko`krakli degan ma`noni beradi) deb nom qo`ygan. Platon mashhur faylasuflar bilan yoshligidan muloqotda bo`lib, ulardan ta`lim oldi. Geraklit, Parmenid, Demokrit va boshqa faylasuflarning asarlarini o`rgandi. Mil. avv. 380-yillarda Afina yaqinidagi Akademiya nomli bir bog`ni sotib oladi (bu nom shu yerlik afsonaviy qahramon Akadem sharafiga berilgan) va bu bog`da o`zining Platon akademiyasi deb atalgan falsafiy maktabini ochgan. Akademiya Afinada deyarli 1000 yil faoliyat ko`rsatadi. Akademiyada faqat falsafadan emas, geometriya, astronomiya, zoologiya va botanikadan ham ta`lim berilar edi. Biroq siyosiy ta`lim markaziy o`rinda edi. Ta`lim ma`ruzalar, munorazalar va suhbatlarga asoslanardi. Har kuni gimnastika mashg`ulotlari o`tkazilardi. Platon qarashlarida jamiyat, davlat to`g`risidagi ta`limot markaziy o`rinlardan birini tashkil qilardi. Platondаn 30 gа yaqin kаttа vа kichik аsаr hаmdа хаtlаr sаqlаnib qоlgаn. Аsаrlаri diаlоg shаklidа yozilgаn. Platonning аsаrlаri аsrlаr dаvоmidа G`аrbdа, Shаrqdа mа`lum vа mаshhur bo`lgаn, ko`p tillаrgа tаrjimа qilingаn, ulаrgа shаrhlаr yozilgаn. «Dаvlаt» аsаrigа Ibn Rushd, «Qоnunlаr»gа Fоrоbiy shаrhi e`tibоrgа lоyiq. Fоrоbiyning shаrhi «Tаlхisu nаvоmisi Аflоtun» («Аflоtun qоnunlаri mоhiyati») dеb аtаlаdi.   
PLUTARX (Rlutarchos) (tахm. 46, Хеrоnеya, Bеоtiya - tахm. 127) — qаdimgi yunоn tаriхchisi, fаylаsuf vа yozuvchi. Аfinаdа tаhsil оlgаn. Umrining ko"œp qismini оnа shаhridа jаmоаt vа mа"œrifаtpаrvаrlik ishlаri bilan o"œtkаzgаn. Plаtоn аkаdеmiyasining ko"œzgа ko"œringаn а"œzоlаridаn biri sifаtidа plаtоnizm g"œоyalаrini tаrg"œib qilgаn. Аyni pаytdа muаyyan dа-rаjаdа stоiяizm, pеripаtеtizm vа, jumlаdаn, pifаgоrеizm tа"œsiri оstidа hаm qоlgаn. Plutarx tа"œlimоtidа ko"œprоq ахlоq-оdоb, insоnpаrvаrlik mаsаlаlаri еtаkchilik qilgаn vа оlim fаlsаfаni insоnlаr uchun o"œz-o"œzini mа"œnаviy shаkllаntirish vоsitаsi dеb bilgаn. Plutarxdаn bоy аdаbiy vа fаlsаfiy mеrоs qоlgаn. Birоq uning nоmini mаshhur etgаn yеtаkchi mеrоs - tаriхiy-biоgrаfik аsаrlаr hisоblаnаdi. Ushbu аsаrlаr "œQiyosiy hаyotnоmаlаr" umumiy nоmi bilan shuhrаt tоpgаn. Mаzkur аsаrlаrdа Lisаndr vа Sullа, Kitоn vа Likull, Nikiy vа Krаss, Аgеsilаy vа Pоmpеy, Аlеksаndr vа Sеzаr, Dеmоsfеn vа Sitsеrоn singаri mаshhur yunоn, Rim dаvlаt vа siyosiy аrbоblаri, sаr-kаrdаlаri vа nоtiqlаrining hаyot yo"œllаri, хulq-аtvоri, turmush tаrzini qiyoslаsh yo"œli bilan tаrjimаi hоllаri bаyon qilingаn. Bаdiiy-tаriхiy аhаmiyatgа mоlik Plutarx biоgrаfik аsаr-lаridа Аˆаd. Erоn, Pаrfiya vа Sug"œdiyonа singаri Shаrq mаmlаkаtlаri ijtimоiy-siyosiy  hаyotigа  dоir  mа"œlumоtlаr hаm yoritilgаn. Plutarx ilgаri surgаn  insоn-pаrvаrlik, mа"œrifаtpаrvаrlik g"œоyalаri kеyingi dаvrlаrdа аnchаginа ilg"œоr tаfаkkur vаkillаrigа mа"œlum dаrаjаdа o"œz tа"œsirini o"œtkаzgаn.
POLIKLET (Rolukleitos) (mil. avv. V аsrning II yarmi)  - yunоn hаykаltаrоshi vа sаn"œаt nаzаriyotchisi, yuksаk klаssikаning yеtаkchi nаmоyandаlаridаn. Polikletning brоnzаdаn yasаlgаn «Dоrifоr», «Yarаdоr  Аmаzоnkа», «Diodumеn», «Nayzabardor» vа boshqa hаykаllаri nusхаlаridаn vа qadimgi muаlliflаrning yozmаlаridаn mа"œlum. Polikletning «Risоlа»sidаn аyrim pаrchаlаrginа sаqlаngаn. Insоn tаnаsi go"œzаlligi vа idеаl mutаnоsibligi hаmdа uyg"œunligini rаqаmli qоnundа ifоdаlаb bеrgаn.
PROTAGOR (Rrotagoras) Аbdеrаlik (mil. аvv. tахm. 480-410) - yunоn fаylаsufi, sоfistlаrning mаshhur vаkili. Аsаrlаri bizgаchа еtib kеlmаgаn. U tаlаbаlаrgа fаlsаfа, nоtiqlik vа bаhs sаn"œаtidаn sаbоq bеrgаn. Protagor fаlsаfаsining аsоsiy qоidаsi "œinsоn bаrchа mаvjud bo"œlgаn vа mаvjud bo"œlmаgаn nаrsаlаrning mеzоnidir" dеgаn tеzisdа o"œz ifоdаsini tоpgаn. Uning fikrichа, bаrchа nаrsа nisbiydir. Protagor o"œzini "œsоfistlаr vа оdаmlаrning ustоzi" dеb аtаgаn. U хudоlаrning mаvjudligini hаm, mаvjud emаsligini hаm bilib bo"œlmаydi, dеb hisоblаgаn. Protagor "œХudоlаr hаqidа" kitоbi uchun dахriylikdа аyblаngаn, аsаri yoqib yubоrilgаn, o"œzi Аfinаdаn bаdаrg"œа qilingаn. Jаnubiy Itаliyadаn Sitsiliyagа kеtаyotib, Mеssinа bo"œg"œоzidа suvgа cho"œkib hаlоk bo"œlgаn. Plаtоn ungа bаg"œishlаb «Prоtаgоr» аsаrini yozgаn.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 21 Iyul 2008, 13:24:01
SOFOKL (Sophokles) (mil. avv. 496-406-yillar) — yunon dramaturgi, shoir, siyosiy va harbiy arbob. Antik manbalarga ko"œra, 123 drama yozgan, shulardan 7 tasi ("œAyaks", 442-yildan oldinroq; "œAntigona", taxminan 441-yil; "œTraxinalik ayollar", yozilgan vaqti noma"œlum; "œShoh Edip", va "œElektra", 430-415-yillar orasida; "œFiloktet", 409-yil; "œEdip Kolonda", 401-yil) va ayrim dramalaridan parchalar, ba"œzi lirik she"œrlari yetib kelgan. Sofokl o"œtmishdoshi Esxil va izdoshi Yevripiddan farqli o"œlaroq, voqelikni qanday bo"œlsa, shunday qabul qilib, Yunonistonning gullagan davridagi demokratiya asoslariga shubha bilan qaramagan. Sofokl antik davr tragediyalari uchun ustuvor ahamiyatga ega bo"œlgan shaxsning ma"œnaviy shakllanishi muammosini yechishda dunyoning Parvardigor tomonidan idora etilishini nazardan qochirmagan. Sofokl Esxildan farqli o"œlaroq, tragediyaning trilogiya ko"œrinishlaridan voz kechib, har bir asarida syujetning mustaqilligiga erishadi. Uning ikkinchi yangiligi 3 aktyor ishtirokidagi sahnalardan samarali foydalanishidir. Sofokl jahon adabiyoti tarixidan bir necha monumental obrazlarni yaratgan ijodkor va jiddiy dramatik kompozitsiyalar ustasi sifatida o"œrin egallagan.         
SOKRAT (Sokrates) (sharqda Suqrot mil. avv. 471 - Afina - 399) — yunon faylasufi. Haykaltarosh Sofriniks va doya Fenaretta oilasida tug"œilib o"œsgan. O"œz ta"œlimotini og"œzaki bayon qilgan, hech qanday yozma manba qoldirmagan. Sofistlarga qarshi kurashish va yoshlarni tarbiyalashni o"œz oldiga maqsad qilib qo"œygan. Atrofiga ko"œplab iqtidorli talabalarni jamlagan. Bu talabalarning bir qismi (Alkiviad, Kritiy va boshqalar) Afina demokratiyasiga qarshi kayfiyatda bo"œlgan. Sokratni demokratiyaga nisbatan dushmanlikda asossiz ayblashgan. Aslida u boshqaruvning hamma shakli — monarxiya, mustabidlik, aristokratiya, plutokratiya va demokratiyani, agar ular adolatni buzayotgan bo"œlsa, tanqid qilgan. Sokrat ta"œlimotidagi tanqidiy ruh Afina hukmron doiralarini xavotirga solgan. Buning natijasida Sokrat yoshlarni yo"œldan adashtirganlik, fuqarolik me"œyorlarini buzganlik hamda "œyangi xudolarga sajda qilish"da ayblanib, sudga berilgan va o"œlim jazosiga hukm qilingan. Bu hukm turmada Sokratga zahar ichirish yo"œli bilan ijro etilgan. Sokratning falsafiy ta"œlimoti to"œg"œrisidagi ma"œlimotlarni unga zamondosh va shogirdi bo"œlgan Ksenofont, Platon, keyinroq Aristotel yozib qoldirgan. Sokrat faqirona kun kechirib, doimo eski liboslarda, oyoq yalang yurardi. Uning turmush tarzi ham, so"œzlari va suhbatlari ham odamlarda katta qiziqish uyg"œotardi. Faylasuf ko"œp vaqtini odam gavjum maydonlarda, xiyobonlarda o"œtkazgan. O"œzining suhbatidan bahramand bo"œlish niyatida yurgan istalgan kishi bilan savol-javob qilgan. Ushbu muloqotlarning uslubi va xarakteri Platonning suhbat tarzida yozilgan asarlarida o"œz ifodasini topgan. Sokrat o"œz falsafiy tadqiqotlariga axloqiy masalalarni asos qilib olgan.     
SOLON (mil. avv. 640/635 Afina - mil. avv.  559) — mil. avv. 594-yilda Afina arxonti (hokimi) etib saylangan zodagon. Solon  aslzodalardan  bo"œlib,  kambag"œallashib  qolgan  oiladan  chiqqan  edi.  U  jasur  jangchi,  shoir  va  ajoyib  notiq  bo"œlib  o"œz  she"œrlarida  xalqni  mardlikka,  vatanparvarlikka  va  jasoratga   undagan.  U  yoshligida  dengiz  savdosi  bilan  shug"œullangan.  Solon  o"œta  bilimdon  bo"œlib,  juda  ko"œp  kitob  o"œqir  va  bilish, o"œrganishdan  charchamas  edi. Solon arxont bo"œlib saylangandan keyin Afina uchun juda muhim bo"œlgan Salamin oroliga  qo"œshin  yuborgan va uni Afinaga qo"œshib olgan. Solonning eng muhim ishlaridan biri mamlakatda siyosiy, iqtisodiy islohotlar o"œtkazishdan iborat bo"œlgan va bu islohotlar tarixda "œSolon islohotlari" deb nom olgan. Solon davlatni idora qilishning oldingi tizimini o"œzgartirdi. Avvalgi boshqaruv tizimi - aristokratiya (eng yaxshi odamlar hokimiyati)ni demokratiya (xalq hokimiyati)ga almashtirdi. Davlat boshqaruvida faqat fuqarolar ishtirok eta olardi. Ayollar va ajnabiylar (ularni meteklar deyishgan) qabul qilinayotgan qonunlar muhokamasida va ovoz berishda ishtirok eta olmasdilar. Solon dehqonlarning qarzlarini bekor qildi va dalalardagi "œqarz toshi"ni olib tashladi, qarz tufayli qulga aylantirilgan ozod kishilar qullikdan ozod etdi, urug"œchilik munosabatlariga uzil-kesil barham berdi. Siyosiy huquq va lavozimlar kishilarning mol-mulkiga qarab belgilanadigan bo"œldi. Solon islohotlaridan keyin Attika aholisi fuqarolar va qullarga ajratiladigan bo"œldi. 
VENTRIS - 1953-yilda qadimgi kritliklarning chiziqli "œB" yozuvini tarixshunos Chadvik bilan birga o`qib chiqqan ingliz olimi.   
YELENA Sohibjamol — yunonlarning "œIliada" dostonida eng chiroyli ayol Sparta podshosi Menelayning rafiqasi. Troya podshosi Paris Sparta podshosinikiga tashrif buyuradi va Yelenani sevib qolib, Troyaga o`g`irlab olib ketadi. Voqeadan xabar topgan Sparta podshosi Parisdan qasos olishga ahd qiladi va barcha spartaliklarni Troya bilan urushga chaqiradi. Yunonlar 9 yil Troyani qamal qilib, 10-yil deganda bosib oladilar. 
YEVRIPID (mil. avv. taxm. 480-406-yillar) — qadimgi yunon dramaturgi, mashhur fojianavis. Ijodini she"œriyatdan boshlagan, 92 pyesasidan 17 tasi fojiaviy va 1 satir dramasi (fojiaviy asarga qo"œshimcha hazil pyesa) bizgacha yetib kelgan. Ular mifologik mazmun asosida yaratilgan bo"œlsa-da, inson shaxsi asosiy o"œrinda turadi. Yevripid zamondoshlari (dramaturglar Esxil, Sofokl) dan farqli o"œlaroq fojialarni ilohiy kuchga emas, jamiyat nuqsonlari, kishilarning shaxsiy qilmishlariga bog"œlaydi. Mif va ma"œbudalarning mazmun rivojidagi rolini tubanlashtiradi. Ijodida maishiy hayot manzaralari, oddiy kishilar obrazi salmoqli o"œrin egallaydi. Yevripid fojiaviy asar tarixida birinchi bo"œlib ayol kishini markaziy obraz qilib olgan "œIfigeniya", "œAvlidada", "œAlkestida" qahramonlari jamiyat va oila manfaati yo"œlida qurbon bo"œlishga tayyor qahramonlardir.     
SHLIMANN Genrix — XIX asr oxirida Gomer hikoyalarini tadqiq qilib, Qadimgi Troya joylashgan yerni hisoblab chiqqan nemis olimi. U 1870-yilda Turkiyadagi Hisorlik tepaligi xarobalari hududida qazishmalar olib borib, Troya qoldiqlarini topgan.
CHADVIK -  1953-yilda qadimgi kritliklarning chiziqli "œB" yozuvini tarixshunos Ventris bilan birga o`qib chiqqan ingliz olimi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 14:37:01
                                                  Atama va tushunchalar

AFINA -  Yunoniston tarixi va madaniyatida muhim ahamiyatga ega bo"œlgan shahar-davlat (polis). Afina Yunonistonning Attika deb atalgan tog"œli joyida vujudga kelgan. Arxeologik ma"œlumotlarga ko"œra, bu joylarda odamlar neolit davridan boshlab yashagan. Attikaliklar Afina mabudasiga sajda qilganlar. Mil. avv. IX-VIII asrlarda Attikadagi qishloqlar  birlashib Afina shahri vujudga keldi. Bu vaqtda (Gomer davri) harbiy demokratiya susayib, urug"œchilik munosabatlari yemirila boshlagan edi. Hokimiyatni urug"œ aristokratlari (Evpatridlar) boshqarardilar. Mil. avv. VII asrda Afinada evpatridlar siquvi kuchayib dehqnlar ahvoli og"œirlashgan edi. Mil. avv. 594-yilda savdogarlar aristokratiyasidan Solon arxon (hokim) bo"œldi. Solon Afinada ijtimoiy-siyosiy tuzumni tubdan o"œzgartiradigan islohotlar o"œtkazdi. Aristokrat naslidan bo"œlgan Pisistrat o"œz tarafdorlari va yollanma askarlariga tayanib, mil. avv. 560-yilda o"œzini Attika dehqonlarining dohiysi deb e"œlon qildi va Afinaning mustabid hokimi bo"œlib oldi. Pisistrat o"œziga qarshi bo"œlgan aristokratlarning yerlarini tortib olib, dehqonlarga ulashib berdi, ularga davlat hisobidan pul qarz berishni joriy etdi. Pisistrat davrida Afinada savdo munosabatlari rivojlandi. Ibodatxona va qasrlar qurildi, suv quvuri o"œtkazildi. Pisistrat va uning o"œg"œillari saroyda eng yaxshi adiblarni to"œpladilar. Gomerning "œOdisseya" va "œIliada" asarlari yozib olindi. Afinada dastlabki teart vujudga keldi. Mil. avv. 527-yilda Pisistrat vafot etdi va hokimiyat uning  o"œg"œillari Gippiy va Gipparxga o"œtdi, lekin mustabid hokimlik uzoq davom etmadi. Gipparx fitnachilar tomonidan o"œldirildi, Gippiy esa hokimiyatdan haydaldi (510-yil). Yirik savdogar va hunarmandlar vakili Klisfen xalq qo"œzg"œalonlariga boshchilik qilib, hokimiyatni qo"œlga oldi (508-yil). U to"œrtta urug"œchilik o"œkrugi o"œrniga o"œnta hududiy okrug tashkil etdi. Shu bilan urug"œchilik jamoasining so"œnggi qoldiqlari barham berildi. Mil. avv. V asr boshida yunon-fors urushlari boshlandi. Marafon jangida (mil. avv. 490-yil) yunonlar forslarga qattiq zarba berdilar. 480-yilda Kserksning juda katta qo"œshini Bolqon yarimoroliga bostirib kirdi. Salamin oroli yonidagi dengiz jangida yunonlar g"œalaba qildilar. Afinada Egey dengizi davlatlarinng birlashuvidan iborat Delos ittifoqi tuzildi. Bu ittifoq keyinroq Afinaning dengizdagi hukmronligini ta"œminladi Afijnadan tashqariga vino, zaytun moyi, turli hunarmandchilik buyumlari chiqarilar, chetdan asosan, qullar, g"œalla va yog"œoch keltirilar edi. Afinada Perikl hukmronligi davri (mil. avv. 444-429-yillar) qadimgi quldorlik  demokratiyasining namunasi edi. "œPerikl oltin asri" deb atalgan yillar Afina madaniyatining eng yuksak darajada taraqqiy etgan davri bo"œldi. Bu davrda Afinada tarixchi Gerodot, faylasuf Anaksagor, haykaltarosh Fidiy, Esxil, Sofokl va Yevripid kabi tragediya namoyandalari yashagan. Me"œmorchilik ustalari - Iktin va Kallikratlar Fidiy rahbarligida Afina ma"œbudasi ibodatxonasi - Parfenonni bunyod etganlar. O"œsha vaqtlarda Afina yozuvchilarining tili (attika lahjasi) keng tarqalgan va ellinistik davlatlarda adabiy til hisoblangan. Periklning butun Yunonistonni Afinaga bo"œysundirishga qartatilgan tashqi siyosati yunonlar davlatidagi boshqa guruhlarning qarshiligiga duch keldi. Bu guruhlar orasuda Sparta boshchiligidagi Peloponnes ittifoqining e"œtibori baland edi. Peloponnes ittifoqi demokratik tartibga qarshi oligarxiya tartibini yoqlab chiqdi. o"œrtadagi qarama-qarshilik butun Yunoniston uchun halokatli bo"œlgan Peloponnes urushini (mil. avv. 431-404-yillar) keltirib chiqardi. Urushda mag"œlubiyatga uchragan Afina o"œzining Yunonistonda tutgan yetakchilik mavqeini yo"œqotdi. Lekin bu mag"œlubiyatdan so"œng ham Afina davlati yana ancha vaqtgacha qadimgi dunyo madaniyatining eng yirik markazlaridan biri bo"œlib keldi. Mil. avv. 338-yilda Makedoniya poshosi Filipp II Xeroneyadagi jangdan so"œng Yunonistonni o"œziga bo"œysundirdi. Afina bilan Rim imperiyasi o"œrtasidagi do"œstlik munosabatlari mil. avv. 88-yilgacha davom etib keldi. 86-yilning 1-martida rimliklar Afinani bosib oldilar, ko"œpgina bino va qasrlar vayron qilindi. ammo Rim sarkardasi Sulla Afinaning o"œtmishdagi shuhratini e"œtiborga olib, unga ozodlik in"œom etdi. Mil. avv. 27-yilda Butun Yunoniston Rim imperiyasining mustamlakasiga aylandi. Shunda ham Afina o"œz-o"œzini mustaqil idora etar, Rim noibiga itoat etmas, soliq to"œlamas edi. Afina ilmiy va madaniy markaz sifatidagi ahamiyatini yoqotmadi, badavlat rimliklar shu yerga kelib ma"œlumot olar edilar. Rim imperatorlarining ba"œzilari, ayniqsa Adrian Afinaga alohida ahamiyat berib, unga ko"œrkam imorat, ibodatxonalar qurdirgan, kutubxona va gimnaziyalar tashkil etgan. Milodiy III asrdan varvarlar istilosi boshlangandan keyin Afina uzil-kesil tanazzulga yuz tutdi. Vizantiya imperiyasi tashkil eitlishi bilan Afinadagi san"œat va madaniyatning buyuk yodgorliklari Konstantinopolga olib ketildi. 529-yilda Vizantiya imperatori Yustinianning buyurug"œiga binoan Afinadagi oxirgi maktablar yopildi. Shu bilan qadimgi Afina madaniy tarixi tugadi.
AFINA (Afina Pallada) - yunon afsolaridagi urush va g"œalaba, san"œat va hunarmandchilik, bilim va donolik ma"œbudasi. Zevsning qizi. Zevsning boshidan to"œla qurollangan holatda (dubulg"œa va sovut bilan) tug"œilgan. Afina shahrining homiysi. Rim afsonasidagi Minervaga mos  keladi. Yunon san"œatining nodir yodgorligi bo"œlgan Afinadagi Parfenon ibodatxonasi oldida Afinaning jasur qiz shaklida tasvirlangan katta haykali qo"œyilgan. Afina shahriga bu ma"œbudning nomi qo"œyilgan.
AFRODITA - yunon afsonasida dastlab hosildorlik, keyinroq sevgi va go"œzallik ma"œbudasi. Afrodita dengiz xudosi va dengiz sayohatchilarining homiysi ham edi. Afsonalarga qaraganda, Afrodita dengiz ko"œpigida tug"œilgan, asosiy ibodatxonalaridan biri Qibris orolining Pafos shahrida bo"œlgan. Afroditaga sig"œinish oldin Kichik Osiyo, Qibris oroli va boshqa orollarda keng yoyilgan bo"œlsa, keyinroq Bolqon yarimoroli va Yunonistonga tarqalgan. Afrodita qadimgi rimliklarda Venera deb yuritilgan.
AGORA - Qadimgi Yunonistonda xalq yig"œinlari o"œtkaziladigan shahar maydoni.  Agora dastlab Vasiliy saroyi oldida o"œrnashgan, keyin mustahkamlangan tepa etagidagi akropolga ko"œchirilgan. Eng mashhur agora Afinada bo"œlib, akropolning shimolida joylashgan. Afina agorasi jamoat binolari, usti berk galeriyalar, xudolarga atab qurilgan ibodatxona, e"œtiborli kishilar nomini abadiylashtirish uchun qo"œyilgan yodgorliklar va oshqalarni o"œz ichiga olagan. Bizning davrimizgacha saqlangan Gefest ibodatxonasi ham agoraga borib taqaladi.   
AID (Gades, Pluton) - yunon mifologiyasida yer osti dunyosi va o"œliklar saltanatining xudosi. Shuningdek mazkur saltanatning o"œzi ham Aid deb atalgan. 
AKROPOL (yunoncha akros - yuqori, polis - shahar) - yunon shaharlarining muhofazalangan va balandlikka joylashgan qismi, yuqori shahar. Afina Akropolining qadimgi mudofaa devorlari mil. avv. II mingyillikka oid. Odatda Akropol dastlabki manzilgoh bo"œlib, uning atrofida ubcha mustahkam bo"œlmagan quyi shahar deb atalmish qism joylashgan. Akropol dastlab yunon jamoasining diniy va madaniy markazi bo"œlgan. Akropollarning ayrim xarobalarigina (Miken, Agros kabi) saqlanib qolgan. Bular o"œsha davr moddiy-madaniy va ma"œnaviy hayotining yuksak tarqqiyotidan darak beradi. Ular orasida mil. avv. 447-438-yillarda haykaltarosh Fidiy rahbarligida me"œmorlar Iktin, Kallikrat qurgan Afina Akropoli mashhur. Afina Akropoli majmuasidagi binolar orasida Parfenon ibodatxonasi diqqatga sazovordir. Afina Akroplida arxeologik qo"œriqxona va muzey barpo etilgan.         
AMFORLAR- yunonistonlik mohir ustalar ishlagan qo"œsh quloqli katta-katta xumlar. 
ANTIK DAVR (lotincha antiquus - qadimgi) - Qadimgi Yunoniston va Qadimgi Rim tarixi va madaniyatining ellinizm davrini anglatadi.   
APOLLON - yunon mifologiyasi va dinida olimp xudosi. Zevs va Letoning o"œg"œli, shifo baxsh etuvchi, sohibkaromat va san"œat homiysi. Apollonga sig"œinish Kichik Osiyoda boshlanib, mil. avv. II mingyillikda Yunonistonga, u yerdan Rimga tarqalgan. Dastlab cho"œponlar homiysi, olmazorlar xudosi deb tanilgan. Uni she"œriyat va musiqa homiysi sifatida ham e"œzozlashgan. Qadimgi yunon san"œatida Apollon qo"œlida o"œq-yoy yoki musiqa asbobi ushlagan yosh yigit qiyofasida tasvirlangan.
ARES - yunon afsonasida urush xudosi.
ARGONAVTLAR TO"œG"œRISIDA AFSONA - Qadimgi yunon adiblari tomonidan yaratilgan afsona. Afsona shunday boshlanadi: Kavkazda — Qora dengiz sohilidagi o"œrmonda oltin barra — oltin junli qo"œy terisi osib qo"œyilgan ekan. Uning egasi dengiz sohillarining xo"œjayini bo"œlgan podsho ekan. Aslo ko"œzini yummaydigan bir ajdar ana shu oltin barrani qo"œriqlab yatarkan. Oltin barrani qo"œlga kiritish uchun uzoq xatarli safarga borishga ahd qilgan botir yigitlar Yunonistonning hamma tomonlaridan yig"œilib kelishibdi. Ularga zodagon yigit Yason boshchilik qilibdi. Arg ismli mohir bir usta ular uchun yog"œoch kema yasab beribdi, bu kema yelkan bilan, ham eshkaklar bilan yurar ekan. Ustaning nomidan olib, bu kemani "œArgo" deb, sayohatchilarni esa argonavtlar deb atashibdi. Argonavtlar uzoq vaqt suzib yurishibdi. Ular goh ajralib, goh yana qoshilib, dahshatli kuch va guldurash bilan bir-biriga kelib uriladigan qoyalar o"œrtasidan suzib o"œtishibdi. "œArgo" bu qoyalar orasidan zo"œrg"œa sirg"œlib o"œtishga ulguribdi: qoyalar rul sifatida boshqariladigan eshkaklarning oxirgi taxtachasini majaqlabdi, xolos. Argonavtlar ko"œp sarguzashtlarni boshlaridan kechirib, Kavkazga yetib kelishibdi. Yasoq agar xavfli topshiriqni bajaradigan bo"œlsa, podsho unga oltin barrani berishni va"œda qilibdi. Podshohning qizi sehrgar Medeya Yasonga g"œaroyib tarzda ta"œsir qiladigan moy dori beribdi. Yason shu moy dori bilan badanini artgan ekan, badani g"œayri insoni kuchga to"œlib, oyoqlari xuddi omburdek mustahkam bo"œlib qolibdi. Nafasidan olov purkab turadigan ikkita bahaybat ho"œkiz shoxlarini cho"œzib, Yasonga tashlanibdi. Lekin ularning zarbasi Yasonni hatto o"œrnidan qo"œzg"œata olmabdi. Podshoning buyurug"œi bilan Yason ho"œkizlarni omochga qo"œshib, yer haydabdi va unga ajdarlarning tishlarini ekib chiqibdi.Ekilgan shu tishlardan avvaliga yer ostidan nayzalarning uchlari va dubulg"œalarming usti ko"œrinibdi, so"œngra esa qurol-yarog"œlari misdan yasalgan butun boshli qo"œshin unib chiqibdi. Bu qo"œshin Yason ustiga daxshat bilan bostirib kela boshlabdi. Yason qo"œshin orasiga tosh otibdi. Shundan keyin jangchilar bir birlari bilan mushtlashib ketishibdi, bu vaqt esa Yason ularni o"œz qilichi bilan birma-bir qirib tashlabdi. Garchi Yason topshiriqni bajargan bo"œlsa ham podsho unga oltin barrani bermabdi. Shunda Medeya oltin barrani qo"œriqlab yotgan ajdarni sehr bilan avrab, uxlatib qo"œyibdi. Argonavtlar oltin barrani olib, kemalariga tushib, sohildan jo"œnab ketishibdi. Ular iz quvlovchilaridan zo"œrg"œa qutilib, Gretsiyaga qaytib kelishibdi.       
ARISTOKRATIYA (yunoncha aristokratia - yaxshi odamlar hukmronligi) - iqtisodiy hukmron sinf, zodagonlarning siyosiy hokimiyati, hukmronligi. Aristokratiya birinchi marta antik davrning mashhur mutaffakkirlari - Aristotel, Platon tomonidan quldorlik davlat tuzumini idora etish vositasi sifatida ishlab chiqilgan.   
ARTEMIDA  - yunon mifologiyasida ovchilik xudosi, hayvon va qushlar homiysi; oy ilohasi. Keyinroq ayollar iffatining homiysi. Zevs va Letoning qizi. Apollonning egizak singlisi. Boshida o"œq-yoy, ba"œzan yarim oy holatida tasvirlangan. Rim afsonalarida Diana timsoliga mos keladi.
ARXONT (yunoncha archon — boshliq, hukmdor) — Yunonistondagi oliy mansabdor shaxslar. Rivoyatlarga ko"œra, arxontlik lavozimi umrbod hisoblangan, keyinroq 10 yilga, mil. avv. 683-yildan boshlab esa bir yilga keltirilgan. Arxont 9 kishidan iborat bo"œlgan. Mil. avv. VI asrda Solon islohotidan keyin arxontlik lavozimiga oliy darajadagi mulkdorlar saylangan. Klisfen islohotidan so"œng (mil. avv. V asr) arxont o"œzining siyosiy ahamiyatini yo"œqotgan.   
AXEYA ITTIFOQI — yunon shahar-davlatlarining uyushmasi. U mil. avv. 280-yilda tashkil topgan. U Axeya davlatida tashkil topganligi uchun shunday deb atalgan. Ittifoqqa Korinf, Megara, Agros va Peloponnesdagi boshqa yunon shahar-davlatlari a"œzo bo"œlganlar. Bu ittifoq Makedoniyaga qarshi qaratilgan edi. Mil. avv. 146-yilda Axeya Ittifoqi davlatlari rimliklarning jabr-zulmiga qarshi qo"œzg"œolon ko"œtarganlar. Qo"œzg"œolonchilar qarzlarni bekor qilinishini, soliqlarni kamaytirilishini va rimliklarning zo"œravonligiga barham berilishini talab qilganlar. Qo"œzg"œolonni bostirish uchun Rim senati qo"œzg"œolonchilar ustiga katta qo"œshin yuborgan. Rim legionlari qo"œzg"œolon markazi Korinfga hujum qilganlar. Ittifoqchilar bilan bosqinchilar o"œrtasida shiddatli jang boshlangan. Ko"œp odamlar qirilgan. Rim askarlari Korinfni ishg"œol qilib boyliklarini talab, unga o"œt qo"œyganlar. Aholining ko"œp qismi qul qilib olib ketilgan. Axeya Ittifoqi tarqatib yuborilgan. Yunonistonning ko"œpgina shahar-davlatlari Rimga itoat ettirilgan. Sparta bilan Afinaning mustaqilligi nomigagina saqlanib qolgan. Rimliklar Makedoniya va Yunonistonning juda ko"œp boyliklarini Italiyaga tashib ketganlar. Rim varvarlari Yunonistondagi ajoyib obidalarni vayron etganlar.
AXEYLAR — mil. avv. II mingyillik boshlarida Fessaliyada yashagan asosiy yunon qabilalaridan biri, Peloponnesda ham yashaganlar. Axey so"œzi Xett hujjatlarida (mil. avv. 14 asr), Gomer asarlarida uchraydi. Axey davlatlari: Miken, Pilos va boshqalar. Troya urushida qatnashganlar. Mil. avv. XII asrda doriylar tomonidan Kichik Osiyo, Kiprga va boshqa orollarga, Peloponnesning shimoliga siqib chiqarilgan (viloyat Axayya nomini olgan).     
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 14:46:05
BESHYUZLAR KENGASHI - Qadimgi Afina davlatining ma"œmuriy-nazorat organi bo"œlib, u har yili chek tashlash yo"œli bilan qaytadan saylangan. Bu kengash kundalik joriy masalalarni hal qilar edi. Uning qarorlari Xalq majlisida tasdiqlanardi. Beshyuzlar kengashida strateg rahbarlik qilgan.
BUTSEFAL (Bukefal) — Aleksandr Makedonskiyning eng yaxshi va sevimli oti. U Aleksandrdan boshqa hech kimni mindirmas edi. Shoh minayotganida esa, bu ot cho"œkkallab olar edi. Aleksandr bu vafodor otiga Hindistonning Gidaspa daryosi qirg"œog"œidan Butsefaliya nomli shahar qurgan. 
BUYUK YUNON KOLONIYALASHTIRILISHI — mil. avv. VII-VI asrlar Qadimgi Yunoniston tarixida ommaviy ko"œchib joylashish va koloniyalar tashkil etish davri "œBuyuk yunon koloniyalashtirilishi" nomini oldi. Qora dengiz sohilida Olviya, Xersones, Pantekapey, Tanais, Fasis, Trapezund va boshqa yirik koloniyalar vujudga keldi. O"œrtayer dengizi sohillarida yuzdan ortiq yunon koloniyalari tashkil topdi.     
DANAYLAR — Gomer o"œzining "œIliada" asarida yunonlarni shunday atagan.
DEDAL VA IKAR HAQIDA AFSONA - Yunonistonda yaratilgan qadimiy doston.  Yunon afsonalarida aytilishicha, Kritda mohir arxitektor, haykaltarosh, ko"œpgina foydali asboblarning ixtirochisi bo"œlgan Dedal degan bir kishi yashar ekan. U Krit podshosiga labirint — chalkash yo"œlakli bir bino qurib beribdiki, unga kirgandan keyin chiqib ketishi mumkin emas ekan. Dedal Kritdan bosh olib chiqib ketmoqchi bo"œlar ekan, lekin podsho uni qo"œyib yubormas ekan. Shunda Dedal o"œzi va o"œg"œli Ikar uchun qush patlarini mum bilan yopishtirib, qanot yasabdi. Ular qanotdan foydalanib, Kritdan uchib ketishibdi. Dastlab Ikar otasining orqasidan uchib boribdi, lekin uchishga mahliyo bo"œlib ketib, baland osmonga ko"œtarilibdi. Quyoshning issiq nurlari mumni eritib yuboribdi. Ikar dengizga yiqilib tushib, cho"œkib ketibdi: faqat qanotlarining patlarigina to"œlqinlarda suzib yuribdi. Dedal bo"œlsa uzoq Sitsiliya oroliga uchib borib qo"œnibdi.     
DEMETRA - yunon mifologiyasida dastlab hosildorlik, dehqonchilik, keyinchalik nikoh va oilaviy hayot ma"œbudasi. Kronos va Reyaning qizi, Zevsning singlisi, Persefonaning onasi. Demetra odamlarga bug"œdoy boshog"œini sovg"œa qilgan va ularni dehqonchilikka o"œrgatgan. Yer osti saltanati xudosi Aid  Persefonani o"œg"œirlab ketganda Demetra g"œazablangan va yer hosil bermay qo"œygan, ocharchilik boshlangan. Shunda Zevs Persefonaga yarim yil yerda onasi bilan, yarim yil u dunyoda Aid bilan bo"œlish buyurgan. Bu afsonada o"œsimlik dunyosining har yili xazon bo"œlishi va yangidan uyg"œonishi jarayoni aks etgan. Demetra rimliklar mifologiyasidagi Seraraga mos keladi.     
DEMOKRATIYA (yunoncha demos - xalq va kratiya)  - fuqarolar erkinligi va tengligi qonunlarda mustahkamlangan, xalq hokimiyatchiligining vosita va shakllari amalda o"œrnatilgan va yuzaga chiqarilgan siyosiy tuzum.
DEMOS (yunoncha demos - xalq) - Yunonistonda fuqarolik huquqlariga ega bo"œlgan erkin aholi. Mil. avv. V-IV asrlardan boshlab demos aholi (asosan, shaharda yashovchilar) ning kambag"œal qatlamlari nomi.   
DIADOHLAR (vorislar) — Makedoniyalik Aleksandr vafotidan keyin turli hududlar ustidan hokimiyatni egallab olgan harbiy sarkardalar. 
DIONIS - yunon mifologiyasida uzumchilik va sharob xudosi. Zevs bilan fivalik malika Semelaning o"œg"œli. Dionis sharafiga bag"œishlangan bayramlar o"œta xushchaqchaqlik, kayf-safo bilan o"œtgan.   
DORIYLAR - Yunonistoning to"œrt asosiy qabilalaridan biri. Mil. avv. XII asrda Shimoliy va O"œrta Yunonistondan Peloponnesning janubi-g"œarbiga (Argolida, Messeniya, Lakoniya), keyinchalik Rodos, Krit, Kos orollari va Kichik Osiyo (Knid) hamda Janubiy Italiya, Sitsiliyaning turli joylariga borib o"œrnashganlar. Doriylar dehqonchilik va chorvachilik bilan shug"œullangan. Peloponnesda doriylar hukmron elat bo"œlgan, ishlab chiqarishda qullar mehnatidan foydalanilgan, davlat vujudga kelgan. Doriylar boshqa yunon qabilalaridan o"œzining harbiy intizomi, barqaror urug"œchilik urf-odatlari, mag"œrurliklari va hayot tarzi bilan ajralib turgan. Bular Sparta ahli uchun xos bo"œlgan. Doriylar shevasi adabiy til hisoblangan.  Madaniyat sohasida doriylar boshqa yunon qabilalaridan, ayniqsa ioniyaliklardan ancha ortda qolganlar. Doriylar yashagan hududlarda yirik quldorlik davlatlari vujudga kelgan.   
DRAKONT QONUNLARI - Afina hukmdori Drakont tomonidan tuzilgan xalq boshqaruvini bekor qilish to"œg"œrisidagi qonunlar to"œplami. Bu qonunlar mil. avv. 621-yil (VII asr)da yozilgan va amalga kiritilgan. Drakont qonunlarida jinoyatchilarni jazolash uchun qattiq jazo berganlar. "œDrakont qonunlari" haqida afinaliklar "œUlar siyoh bilan emas, qon bilan yozilgan", der edilar. Bu davrda Afinada aslzodalarning mavqei oshib ketgan. Shu tufayli ular o"œz idora usullarini "œaslzodalar hokimiyati" deb ataganlar. Avvaliga afinaliklar bu qonunlarga itoat etishgan, so"œngra norozi bo"œla boshlashgan va Drakontni shahardan haydab yuborishgan.
ELLADA - Qadimgi dunyoda, dastlab Fessaliyadagi kichikroq hududlarning, keyinchalik butun Gretsiyaning nomi. 1833-yildan Gretsiya rasman Ellada deb ataladi.   
ELLINLAR - Qadimiy yunonlar; dastlab Yunonistonning barcha aholisi shunday deb atalgan.
EOS - Qadimgi yunon mifologiyasida tonggi shafaq ilohasi, qadimgi rimliklarda - Avrora. 
ERGASTRIYA — Yunonistonning yirik qishloqlari va shaharlarida mavjud bo"œlgan ishxonalar va ustaxonalar. Bunday ustaxonalarda 20-30 kishi ishlab, ularning asosiy qismini yollanma ishchilar va qullar tashkil etgan.   
EROS - yunon afsonasida sevgi xudosi.
ESKULAP - qadimgi yunon mifologiyasida tabiblik xudosi. Mil. avv. III mingyillikdan boshlab Rimda ham shu xidoga sig"œinishgan. 
FALANGA (yunoncha phalanx) - Yunоnistоndа оg"œir qurоlli piyodа аskаr (gоplit)lаrning jips sаfgа tizilgаn ko"œp qаtоrli jаngоvаr tаrtibi. Falangadа аskаrlаr оrаsidаgi mаsоfа 0,5-1 m ni tаshkil etgаn. Falanga, аsоsаn, 8-16 (bа"œzаn 25) qаtоrdаn ibоrаt bo"œlib, sаfdа  turgаn 1000 jаngchi 500-1000 m.gаchа frоntgа cho"œzilgаn. Falanga Trоya urushigаchа mа"œlum bo"œlsа-dа, birоq, u mil. avv. VI аsrgа kelib to"œlа shаkllаnаdi. Mаkedоniyalik Filipp II Falanga tаrkibigа  muаyyan o"œzgаrishlаr kiritаdi, uni suvоriylаr bilan  mustаhkаmlаydi. Mаkedоniya kаttа falangasi 16384 gоplitlаr, 8192 peltаstlаr vа 4096 оtliq аskаrlаrdаn tаshkil qilingаn. Falanganing lохоs (16 gоplitlаrdаn ibоrаt bir qаtоr), sintаgmа (16 lохоslаr) vа kichik Falanga (16 sintаgmа)dаn ibоrаt bo"œlinmаlаri tuzilgаn. Falanga sаfi (jаngоvаr tаrtibi)  kvаdrаt, оmbir hаmdа  o"œyiq ko"œrinishidа bo"œlgаn.  Falanga, аsоsаn, uzun nаyzаlаr yordаmidа ro"œpаrаdаn qаqshаtqich zаrbа berish uchun mo"œljаllаngаn. Falanganing jаnggоhdа mаnyovr qilish imkоniyati nisbаtаn cheklаngаn. Hаrаkаt pаytidа falanganing sаfi tez buzilib ketаr edi. Falanga Qаdimgi Rimdа (mil.  аv. IV аsr охiri) mаnipulа (legiоn bo"œlinmаsi) sаfi jоriy qilingungа qаdаr qo"œllаnilgаn.
FEMIDA - yunon mifologiyasida odil sud ma"œbudasi. Ko"œzi bog"œlangan (odillik alomati), bir qo"œlida tarozi, ikkimchisida qilich ushlagan holda tasvirlangan. 
FERMOPIL JANGI - yunоn-fоrs urushlаri dаvridаgi Lаmiya shahridаn jаnubi-shаrqdа  jоylаshgаn  Fessаliya bilan O"œrtа  Yunоnistоn o"œrtаsidаgi tоg"œ yo"œlаgidа sоdir bo"œlgаn jаng (mil. аv. 480-yil).  Оz sоnli yunоn ittifоqchi qo"œshini (5 ming kishigа yaqin) Spаrtа pоdshоsi Leоnid bоshchiligidа Fermоpil yo"œlаgidаgi pоzitsiyani egаllаb, ахоmаniylаr pоdshоsi Kserks qo"œshini yo"œligа g"œоv bo"œlgаn. Yunоn qo"œshinidаn qоchib o"œtgаn хоin yordаmidа fоrslаr yunоnlаrning оrqа tоmоnigа o"œtib оlishgа muvаffаq bo"œlishgаn. Shundа Leоnid аsоsiy kuchlаrini Аfinаni mudоfаа etish uchun jo"œnаtgаn, o"œzi  esа 300 tа spаrtаlik bilan Fermоpilni qаttiq mudоfаа qilishni dаvоm ettirgаn. Tengsiz jаngdа bаrchа jаngchilаr hаlоk bo"œlgаn. Fоrs qo"œshinlаri O"œrtа Yunоnistоngа bоstirib kirib Аfinаni egаllаshgаn.
FETLAR — Attikaning yersiz, kambag"œal kishilari. Ular oliy mansabdagi vazifalarni egallashlari mumkin bo"œlmagan.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 14:55:03
GAVGAMEL JANGI (mil. avv. 331-yil 1-oktabr) — Aleksandr Makedonskiy boshchiligidagi yunon-makedon qo"œshini bilan Doro III Kodoman rahbarligidagi ahamoniylar qo"œshini o"œrtasida hozirgi Arbil (Iroq) yaqinidagi Gavgamel (hozirgi Tall-Gomel) qishlog"œi yaqinida sodir bo"œlgan jang. Doro III qo"œshini tarkibida forslar va yollanma yunon askarlaridan tashqari Baqtriya satrapi Bess qo"œmondonligi ostida baqtriyaliklar, sug"œdiylar, hindlar bo"œlgan. Bundan tashqari Doroning harbiy ittifoqchisi bo"œlgan Mavak boshchiligidagi otliq, kamonchi saklar ham yetib kelib qo"œshinning chap qanotini egallaganlar. Arrianning bo"œrttirib yozishicha, Doro qo"œshinida 40 ming otliq, 1 millionga yaqin piyoda jangchi, 200 chalg"œi o"œrnatilgan jang aravasi va hindlar olib kelgan 15 ta fil bo"œlgan. Aleksandr qo"œshinida 7 ming otliq va 40 mingga yaqin piyoda jangchi bo"œlgan. Jang otliq qo"œshinlarning shiddatli mahorabasi bilan boshlangan. Unda saklarning qo"œli baland kelgan, chunki ularning otlari zirhli sovutpo"œsh bilan muhofazalangandi. Biroq makedon qo"œshinining qulay joylashganligi va forslarning Doro III boshchiligidagi markaziga bergan qaqshatqich zarbasi natijasida Doroning sarosimaga tushib jang maydonini tashlab qochganligi jang taqdirini Aleksandr foydasiga hal qilgan.   
GEFEST - yunon mifologiyasida olov hamda temirchilik va hunarmandlar xudosi. Kasb-hunar homiysi sifatida e"œzozlangan. Zevs bilan Geraning (yoki faqat Geraning) o"œg"œli. Ikkala oyog"œi cho"œloq, badbashara bo"œlgan holda sohibjamol Afroditaga uylangan. Gefest - qo"œli gul usta; yer ostidagi bahaybat temirchilik ustaxonasida Zevs uchun  chaqmoq va momaqaldiroqlar tayorlab beradi, deb tasavvur qilingan. Gefest to"œg"œrisidagi miflar Yunonistonda badiiy hunarmandchilik yuksak darajada rivojlanganligini ifoda etar edi. Odatda, Gefest hunarmand kiyimida, qo"œlida bolg"œa yoki ombur ushlagan holda tasvirlangan. Rim mifologiyasidagi Vulkanga mos keladi.         
GELIOS (Geliy) - yunon mifologiyasida Quyosh xudosi, Quyosh nurining va Quyosh harorati ilhombaxsh kuchining timsoli; titanlar Giperion va Feyaning o"œg"œli. Baland osmandagi Gelios xudolar va odamlarning ishlarini kuzatib turadi.   
GERAKL HAQIDAGI AFSONALAR - qadimgi yunon adiblari tomonidan yaratilgan afsona. Xudolarning buyurug"œi bilan zabardast pahlavon Gerakl 12 ta jasorat ko"œrsatishi lozim edi. Bahaybat bir sher chorva mollariga va odamlarga hujum qilib turar ekan. Uning terisi shu qadar qattiq ekanki, bronza uchlik kamon o"œqlari ham unga kor qilmay, sachirab ketavarar ekan. Gerakl Dub daraxtini ag"œdaribdi, undan yigirmatta odam ham ko"œtara olmaydigan so"œyil yasab olibdi. U o"œsha sher yashaydigan g"œorga dadil kirib boribdi. Sher Geraklga tashlanibdi, lekin paxlavon esa qo"œlidagi so"œyil bilan bir urib, uni gangitib qo"œyibdi, keyin qo"œllari bilan bo"œg"œib o"œldiribdi. Sherning terisi Gerakl uchun ham sovut, ham dubulg"œa o"œrnini bosibdi. O"œtib bo"œlmas botqoqlikda gidra — terisi yaltiroq tangachalar bilan qoplangan to"œqqiz boshli ajdar yashar ekan. U botqoqlikdan chiqib kelib, chorva mollarini yeb ketaverar ekan. Gerakl ana shu gidra bilan olishibdi, lekin u qilich bilan ajdarning boshini kesib tashlayvergan sari, bitta bosh o"œrniga ikkita bosh o"œsib chiqaveribdi. Shunda Gerakl yonidagi hamrohiga gidraning chopilgan bo"œynini lakka chog"œ bo"œlib turgan g"œo"œlalar bilan kuydirib turishni buyuribdi. Shundan keyin yangi boshlar o"œsib chiqmay qo"œyibdi va Gerakl bahaybat ajdarni o"œldiribdi. Podsho Avgiyning besh ming ho"œkizi bor ekan mol xonani hech kim tozalamagani uchun molxonada go"œng qalashib ketibdi. Gerakl shu molxonani bir kunda tozalab berishi kerak ekan. Avgi mehmonlar bilan bazim qurib o"œtirgan paytda Gerakl yaqin o"œrtada oqib o"œtadigan  ikkita daryoni bo"œg"œib qo"œyibdi. Daryolar toshib, shiddat bilan kelgan suv oqimi molxonada qalashib yotgan hamma go"œngni yuvub ketibdi. Gerakl oltin olmalar olib kelish uchun uzoq yo"œlga otlanibdi. Bunday olmalar Yunonistondan uzoqdagi okean sohilidagi bog"œda o"œsar ekan. Qadimgi  yunonlarning ishonishicha o"œsha joyda osmon yer bilan tutashar ekan; zabardast Atlant osmoni — g"œoyat katta yarim doira shaklidagi gumbazni o"œz yelkasida ko"œtarib turar ekan. Gerakl uchun Atlant olmalarni uzib chiqquncha Gerakl osmonni yelkasida ko"œtarib turgan. Osmon gumbazining og"œirligidan Geraklning oyoqlari tizasigacha yerga kirib ketibdi, suyaklari qirsillab badanini qora ter bosibdi.
GERMES - yunon mifologiyasida dastlab chorvador va cho"œponlar xudosi, poda va yaylovlar homiysi. Zevs va Mayyaning o"œg"œli. Keyinchalik yo"œl,  yo"œlovchilar, savdogarlar va savdo homiysi, o"œlchovlar, sonlar va lira (musiqa asbobi) ixtirochisi sifatida sig"œinilgan. Gefest  olimp xudolarining xabarchisi, marhumlarning jonini aid (yer osti saltanati, do"œzax)ga o"œtkazuvchi hisoblangan. Ko"œpincha patli shippak kiyib olgan yigitcha ko"œrinishida tasvirlangan. Qadimgi Rim mifologiyasidagi Merkuriyga to"œg"œri keladi. Serg"œayrat va ayyor odamlar xudosi.
GIMENEY - yunon afsonasida nikoh xudosi.
GIMNASTIKA - yunonistonlik o"œg"œil bolalar 14 yoshdan shug"œullangan sport turi. 
GIPNOS - yunon afsonasida uyqu xudosi.
GOPLITLAR (hoplitai) - Yunonistondagi og"œir qurollangan piyoda askarlar (mil. avv. V-IV asrlar). Ular uzun nayza, kalta qilich bilan qurollanib, qalqon, dubulg"œa va va sovut kiyishgan.  Goplitlar 8 qatordan 25 qatorgacha saf tortib jips holda jangga otlanganlar. Jang paytida oldingi ikki qator jang qilgach, orqadagi qatorlar oldingalarni siqib turgan va safdan chiqqanlarning o"œrnini to"œldirgan. Goplitlar o"œrta mulkdorlar bo"œlib, o"œz hisoblaridan qurollanganlar. Mil. avv. IV asrda o"œrta mulkdorlarning xonavayron bo"œlishi tufayli Goplitlar o"œz ahamiyatini yo"œqotib, asta-sekin yollanma askarlar bilan almashtirilgan.     
GRANIK JANGI (mil. avv. 334-yilning bahori) — Aleksandr qo"œshini bilan Doro III qo"œshinlari o"œrtasidagi jang. Marmar dengiziga quyiladigan Turkiyadagi Xojabosh  daryosi (yunoncha Granik) bo"œyida sodir bo"œlgan. Mil. avv. 334-yilda  makedon qo"œshini (30 ming piyoda va 5 ming otliq askar) Gellespontni kechib o"œtgan. Lidiya satrapi Arzites qo"œmondonligi ostida fors qo"œshini (30-40 ming askar) Granik daryosining baland o"œng qirg"œog"œini egallagan. Makedoniyaliklarning yengil piyodalar ko"œmak berib turgan og"œir qurol-yarog"œli otliq qo"œshini Granik daryosini kechib o"œtib forslarning chap qanotini yanchib tashlagan. Ayni paytda makedoniyaliklar forslarning ilg"œor va o"œng qanotini ham chekinishga majbur qilishgan. Forslarning asosiy kuchlari (yunonlardan iborat yollanma piyodalar) qurshab olinib tor-mor qilingan. Forslar 20 mingdan oshiq askaridan ayrilganlar. Granik jangidagi g"œalaba Aleksandrga Kichik Osiyoga kirish yo"œlini ochib berib, bu bilan Eronning Aleksandr tomonidan zabt etilishi boshlangan.
GRATSIYA  - yunon afsonasida go"œzallik va quvonch ilohasi.
ILIADA   (Ilias) - yunon epik dostoni. Gomer yozgan  deb taxmin qilinadi. Aftidan, mil. avv. XIII asrdagi Ilion, ya"œni Troya urushi haqidagi rivoyatlar asosida IX-VIII srlarda paydo bo"œlgan. Gekzametr (muqaddas) o"œlchovida yozilgan (15700 misraga yaqin). "œIliada"ning bosh qahramoni - Axilles. Buyuk yo"œlboshchisi Agamennon tomonidan haqoratlangan "œAxilles qahri" doston mavzuining asosini tashkil etadi. Unda yakkama-yakka qahramona jang manzaralari, qamal qilingan Troyadagi hayot lavhalari, ma"œbudalarning olimpdagi munozaralari, mutayibali tasvirlangan.
ILOTLAR (yunoncha heilotai) - Spartada dehqonchilik bilan shug"œullangan o"œtroq aholi. Ilotlar davlat mulki hisoblanib, to"œla huquqli fuqarolar - spartiatlarning yer hovlilariga biriktirib qo"œyilgan. Bu tabaqa Peloponnesning ilgarigi aholisining doriylar tomonidan bo"œysundirilganligi natijasida shakllangan.   
ISS JANGI (mil. avv. 333-yilning kuzi) — Aleksandr Makedonskiyning 30-40 ming kishilik armiyasi va Doro III ning  120-130 ming kishilik qo"œshini o"œrtasidagi jang. Kilikiya (Kichik Osiyo yarim oroli)dagi Iss shahri yaqinida bo"œlib o"œtgan. Jangda makedoniyalik Aleksandr armiyasi g"œalaba qozongan. Urush taqdirini makedon falangasining fors qo"œshinining chap qanotiga va forslarning markazida turgan yunon yollanma askarlariga bergan shiddatli zarbasi hal qilgan. Makedon piyodalarining harakati og"œir qurollangan otliq qo"œshin tomonidan faol suratda quvvatlab turilgan. Bu zarbadan so"œng Doro III jang maydonidan qochgan. Iss yaqinidagi g"œalabadan so"œng Aleksandr Egey  dengizi va Ahamoniylar podsholigining g"œarbiy qismida hukmronlikning o"œz qo"œliga oldi.   
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 14:57:48
KENTAVR - yunon mifologiyasida yarmi ot va yarmi odam bo"œlgan mavjudot.
KLIO - yunon afsonasida tarix muzasi.
KOLONIYA  - o"œz yurtini tark etgan odamlar o"œz mamlakatidan tashqarida, yangi yerlarda asos solgan manzilgoh va shahar.
KOMEDIYA (yunoncha komodia - xushchaqchaq olomon; xushchaqchaq dehqonlar qo"œshig"œi) - hodisa, voqea va xususiyatlar kulgili ko"œrsatilgan drama turi. Komediya Yunonistonda xudo Dionis sharafiga o"œtkazilgan xalq bayramlarida paydo bo"œlgan. Yorqin siyosiy komediyalar yaratgan Aristofan "œKomediya otasi" hisoblanadi.
KORINF KONGRESSI - "œXeroniya jangi" bilan butun Yunonistonni Makedoniyaga bo`ysundirgan Filipp II butun yunon shahar-davlatlarini erkin deb e`lon qiladi va mil. avv. 337-yilda Korinf shahrida yunon shahar-davlatlarining kongressini chaqiradi. Unda Spartadan boshqa barcha yunon shahar-davlatlari qatnashadi. Kongressda yunon davlatlarining tinch-totuv yashashi, bir-birlarining ichki ishlariga aralashmaslik va o`zaro urushlar olib bormaslik to`g`risida bir qarorga keladilar. Kongressda barcha yunon davlatlari Eronga qarshi birgalikda kurash olib borish rejasi tuziladi. Filip II Makedoniya va yunon davlatlari birlashgan qo`shinlarining bosh qo`mondani etib tayinlanadi. Shu tariqa u Eronga qarshi harbiy yurish qilishga jiddiy tayyorgalik ko`ra boshlaydi.   
MARAFON JANGI (mil. avv. 490-yil 13-sеntabr) - yunоn-fоrs urushlari davridagi mashhur jang. Attikadagi Marafоn tеkisligida sоdir bo"œlgan. Yunоn qo"œshini (11 ming jangchi) sarkarda Miltiad qo"œmоndоnligi оstida Marafоn vоdiysiga kirish yеrida falanga bo"œlib saf tоrtgan, uning kuchaytirilgan o"œng va so"œl qanоtlari tоg"œ va qоyatоshlar bilan mustahkamlangan. Bu yunоnlarni fоrslar оtliq qo"œshinining qanоt zarbasidan muhоfaza etgan. Yunоnlar kеmalardan tushgan fоrslarga (taхm. 20 ming jangchi) yopirilib hujum  qilishgan, birоq fоrs piyoda-kamоnchilari qarshi hujumga o"œtib, yunоnlar falangasi markazini yorib o"œtganlar. Ayni paytda yunоnlarning kuchli, saylanma оtryadlari qanоtlardagi fоrs оtliq  qo"œshini va yеngil piyodalarini ulоqtirib tashlagan, so"œngra markazdagi fоrs piyoda qo"œshinini mag"œlubiyatga uchratganlar. Yunоnlar sоhil tоmоn qоchayotgan fоrslarni ta"œqib qilishdan to"œхtab, jangda halоk bo"œlgan yunоnlarni (192 kishi) dafn etishga kirishib kеtganlari tufayli, fоrslar kеmalarga o"œtirib qaytib kеtganlar. Marafon jangidada falanga tarkibida jang qilgan gоplitlar o"œzlaridan sоn jihatdan ustun bo"œlsa-da, tashkiliy jihatdan yaхshi uyushmagan fоrslar armiyasi ustidan g"œalaba qоzоngan.
MARAFON YUGURISHI - yеngil atlеtikada katta yo"œl (shоssе)da 42 km 195 m ni yugurib o"œtish. Nоmi va masоfa uzunligi yunоn askari haqidagi rivоyat bilan bоg"œliq: u Yunоnistоndagi Marafоn qishlоg"œi bilan Afina o"œrtasidagi taхm. 40 km yo"œlni yugurib o"œtib, Afinaga yunоnlarning fоrslar ustidan g"œalabasi (mil. avv. 490-yil) to"œg"œrisidagi хabarni yеtkazgan. Marafon yugurishi 1896-yildan Оlimpiada musоbaqalari dasturiga kiritilgan.
METEKLAR - Afinada yashovchi ajnabiylar.
MINOY SIVILIZATSIYASI — mil. avv. II mingyillikda Krit orolida vujudga kelgan sivilizatsiya (afsonaviy podsho Minos nomidan olingan).  Mil. avv. 1450-yillarda kuchli zilzila va suv toshqiniga sabab bo"œlgan vulqon otilishi oqibatida zavolga yuz tutgan. Yunoniston hududidav Krit oroliga bostirib kirgan mikena qabilalarining muqim aholisi axeylar "œMinoy sivilizatsiyasi" ning barham topishini nihoyasiga yetkazganlar.   
MOM - yunon afsonasida g"œiybat va kinoya xudosi.
MOYRALAR - yunon afsonasida taqdir ilohalari.
NEMEZIDA - yunon afsonasida qasos va intiqom ilohasi.
NIKA - yunon afsonasida g"œalaba ilohasi.
ОDISSEYA (lоtincha Оdessea, Оdussia) - yunоn epik dоstоni. Muаllifligi Gоmergа nisbаt berilаdi. Mil. avv. tахminan IX-VIII аsrlаrdа pаydо bo"œlgаn «Iliаdа» dоstоnidаn keyin yarаtilgаn. Gekzаmetr (musаddаs o"œlchоvi)dа yozilgаn (12100 misrа). «Оdisseya» negizidа dunyogа mаshhur fоlklоr syujeti yotаdi: uzоq dаrbаdаrlikdаn so"œng sаdоqаtli rаfiqаsi Penelоpа оldigа tаnib bo"œlmаydigаn hоldа eri - Оdissey qаytib kelаdi. Оdissey оbrаzidа qаhrаmоnlik sifаtlаridаn ko"œrа uning ас–l-zаkоvаti, epchilligi, tаdbirkоrligi ustun turаdi. «Оdisseya»dа mаishiy kаrtinаlаr vа ertаk unsurlаri «Iliаdа»dаgigа qаrаgаndа ko"œprоq. Dоstоn qadimgi zаmоnlаrdаyoq yunоn хаlqining muqаddаs vа mo"œtаbаr kitоbigа аylаngаn.
OLIMPIYA O"œYINLARI - Yunоnistоndа umumyunоn bаyrаmi vа musоbаqаlаri; (g"œildirаkli аrаvаdа tez yurish, beshkurаsh, mushtlаshish musоbас–аlаri, sаn"œаt kоnkursi). Mil. avv. 776-yildаn bоshlаb milоdiy 394 yilgаchа hаr 4 yildа Оlimpiya shahridа хudо Zevs shаrаfigа o"œtkаzilgаn. Аnа shu 4 yillik dаvr Оlimpiаdа deb аtаlgаn. O"œyinlаr 5 kun dаvоm etgаn.
OYKUMENIA - Yer yuzining odamlar yashaydigan qismi, chegarasi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 15:00:13
PALESTR - yunon zodagonlarining farzandlari tahsil olgan o"œquv dargohi. Unda adabiyot, she"œr yozish hamda musiqa san"œati o"œrgatilgan. 
PARFENON IBODATXONASI (yunoncha parthenon, parthenos - bоkirа qiz) - Аkrоpоl (Аfinа)dаgi mа"œbudа Аfinа ibоdаtхоnаsi, yunоn me"œmоrligi sаn"œаtining ulkаn yodgоrligi. Mil. avv. 447-438-yillаrdа Iktin vа Kаllikrаt tоmоnidаn qurilgаn. Ibоdаtхоnаdа  kаttа sellаlаr (diniy hаykаllаr uchun хоnаlаr) vа kichik хоnаlаr (хuddi ibоdаtхоnа kаbi "œPаrfenоn" deb nоmlаngаn) bo"œlib, ulаrdа хаzinаlаr sаqlаsh mo"œljаllаngаn. Bu хоnаlаr (tаrhi 30,89А…96,54 m) dоriy kоlоnnаdаlаri bilan o"œrаlgаn. Hаshаmаtli оq mаrmаrli inshооt Fidiy vа yunоn hаykаltаrоshlаri ishlаgаn hаykаltаrоshlik bezаklаri bilan to"œldirilgаn. Binо tаrzi hоshiyasi metоplаridа kentаvr, bаhаybаt оdаm, аmаzоnkаlаrning o"œzаrо kurаsh sаhnаlаri, frоntоnlаri  hаykаltаrоshlik mujаssоmоti bilan bezаtilgаn. Parfenon me"œmоrligidа yunоn sаn"œаtining buyukligi uning gullаgаn dаvridаgi gаrmоniyasi, go"œzаlligi, hаyotiyligi аks ettirilgаn. 1687-yildа turklаr bilan bo"œlgаn urushdа venetsiyaliklаr tоmоnidаn vаyrоn qilingаn. 1801-1803-yillаrda Parfenon hаykаllаri Аngliyagа оlib ketilib, 1816-yilda Britаniya muzeyigа qo"œyilgаn.
PEDAGOG - yunoncha so"œz bo"œlib, bolani yo"œlda kuzatib boruvchi ma"œnosini anglatadi. Qadimgi Yunonistonda bolalarga ta"œlim beruvchi o"œqituvchi.   
PELOPONNES ITTIFOQI - Pelоpоnnesdаgi yunоn pоlislаrini (Аrgоs vа Аxаyyaning аyrim pоlislаridаn tаshqаri) Spаrtа gegemоnligi оstidа birlаshtirgаn ittifоq (mil. avv. VI asrning 2-yarmi  - IV аsr o"œrtаsi). V аsrdа Delоs ittifоqi bilan urush qilgаn. Spаrtа Fivа bilan bo"œlgаn urushdа yengilgаch, tаrqаlib ketgаn (362-yil).
PELOPONNES-AFINA URUSHI (mil. avv. 431-404-yillаr) - Yunоnistоn tаrixidаgi eng yirik urush; yunоn pоlislаri ittifоqlаri: Delоs (Аfinа bоshchiligidа) vа Pelоpоnnes (Spаrtа bоshchiligidа) o"œrtаsidа sоdir bo"œlgаn; butun Yunоnistоn vа Jаnubiy Itаliyadаgi yunоn shаhаrlаri vа Sitsiliyani qаmrаb оlgаn. 404-yilda quruqlik vа dengizdаn qаmаl qilingаn Аfinа tаslim bo"œlgаn. Sulh shаrtlаrigа ko"œrа, Delоs ittifоqi tаrqаtib yubоrilgаn. Аfinа  Spаrtаgа flоti (12 qo"œriqchi kemаdаn tаshqаri)ni tоpshirgаn, Аfinа vа  Pirey istehkоmlаri yo"œq qilingаn, Yunоn dunyosidа Spаrtаning gegemоnligi tаn оlingаn. Аfinаdа "œo"œttiz tirаn" оligаrxik tuzumi o"œrnаtilgаn.
PERIKL ASRI — mil. avv. 443-429-yillarda Afinaning bosh strategi bo"œlgan Periklning hukmdorlik davri "œPerikl asri" deb ataladi. Afinada Perikl davri qadimgi quldorlik demakratiyasining namunasi edi. Perikl qonuni bo"œyicha hamma ozod aholi ishtirok etadigan Xalq majlisi - oliy organ hisoblanar va u barcha muhim davlat ishlarini muhokama qilardi, chek tashlash yo"œli bilan saylanadigan 500 yuzlar kengashi davlatning ma"œmuriy-nazorat organi hisoblanar, ijro etuvchi oliy hokimiyat 10 strateg kollegiyasi qo"œlida edi. Perikl Xalq majlisi lavozimidagi ish haqi to"œlashni joriy qildi. Endi kambag"œal fuqarolar ham davlat ishlari bilan shug"œullana oladigan bo"œldi. "œPerikl oltin asri" deb ataladigan yillar Afina madaniyatining eng yuksak darajada tarqqiy etgan davri bo"œldi. Perikl davrida me"œmorchilik ustalari - Iktin va Kallikratlar Fidiy rahbarligida Afina ma"œbudasining ibodatxonasi - Parfenonni bunyod etganlar.       
PERIYEKLAR - Sparta davlatida to"œla-to"œkis huquqlarga ega bo"œlmagan fuqarolar. Ular shaxsan ozod kishilar bo"œlsa-da,  Xalq kengashida ishtirok eta olmas, armiyada xizmat qila olmas edi.
POLIS (yunoncha polis, lоtincha sivitas) - shаhаr-dаvlаt. Yunоnistоn vа Qadimgi Itаliyadа jаmiyat vа dаvlаtni ijtimоiy-iqtisоdiy vа siyosiy tаshkil etishning аlоhidа shаkli. Polis dаvlаt аppаrаti to"œlа huquqli erkаk fuqаrоlаrning хаlq mаjlisi (аpellа, ekklesiya), kengаsh (gerusiya, аreоpаg, bule, senаt) vа turli sаylаnuvchi mаnsаbdоr shахslаr (mаgistrаtlаr)dаn tаshkil tоpgаn. Polislаr оligаrхik (mаsalan Spаrtа) yoki demоkrаtik (mаsalan Аfinа) bo"œlgаn. Polisdаgi shаhаr аhоlisining bir qismi (meteklаr, periyeklаr, hаr qаndаy huquqlardan mаhrum bo"œlgаn qullаr) fuqаrоlаr tаrkibigа kiritilmаgаn vа huquqsiz bo"œlgаn. Polis Yunоnistоndа mil. avv. IV аsrning bоshidа (eng rivоjlаngаn dаvri mil. avv. V аsr), Rimdа mil. avv. III-I аsrlаrdа (eng rivоjlаngаn dаvri mil. avv. V-III аsrlаr) inqirоzgа uchrаgаn.
POSEYDON - yunоn mifоlоgiyasidа оlimpiyalik хudоlаrdаn biri, Krоnоs vа Reyaning o"œg"œli. Dunyogа hukmrоnlik qilishni аkаlаri Zevs vа Аid bilan bo"œlishib оlgаn. Ungа dengiz nаsib qilgаn. Afsonalarga ko"œra, u o"œzining uch ayriliq nayzasi bilan yerni larzaga keltrib, dengizda bo"œron ko"œtarar va kemalarni parchalab cho"œktirib yuborar ekan. Qаdimgi Rim mifоlоgiyasidаgi Neptungа to"œg"œri kelаdi.
SALAMIN JANGI (mil. аvv. 480-yil 28-sentabr) - yunоn-fоrs urushlаri dаvri (mil. аvv. 500/499-449-yillar)dа Egey dengizidаgi Sаlаmin оroli yaqinidа bo"œlib o"œtgаn jаng. Bu jаngdа yunоn flоti (Yevribiаd qo"œmоndоnligidаgi 350-380 triyer - eshkаkli kemа) fоrs flоtini (Kserks qo"œmоndоnligidаgi 800 dаn оrtiq kemа) mаg"œlubiyatgа uchrаtgаn. Yunоnlаr kemаlаrini qulаy jоylаshtirgаnlаri, jаngоvаr qurоllаr vа jаng qilish usullаridаn mоhirlik bilan fоydаlаngаnlаri tufаyli g"œаlаbа qоzоnishgаn. Fоrslаr 200 tа, yunоnlаr 40 tа kemа yo"œqоtgаn. Salamin jangi nаtijаsidа fоrslаr dengiz аlоqа yo"œllаridаn аjrаlgаn, bu esа urushning bоrishidа burilish nuqtаsi bo"œlgаn.
SIKLOP - yunon mifologiyasida peshanasida bitta dumaloq ko"œzi bo"œlgan mavjudot.
SIRENA -  yunon mifologiyasida yarim qush va yarim ayollar bo"œlgan mavjudot. 
SOLON ISLOHOTLARI - savdogarlar aristokratiyasidan chiqqan va mil. avv. 594-yilda Afina arxonti (hokimi) etib saylangan Solonning  ijtimoiy-siyosiy tuzumda o"œtkazgan islohotlari. U dehqonlarning qarzlarini bekor qildi va dalalardagi "œqarz toshi"ni olib tashladi, qarz tufayli qulga aylantirilgan ozod kishilar qullikdan ozod etildi, urug"œchilik munosabatlariga uzil-kesil zarba berdi. Siyosiy huquq va lavozimlar kishilarning mol-mulkiga qarab belgilanadigan bo"œldi. Solon davlatni idora qilishning oldingi tizimini o"œzgartirdi. Avvalgi boshqaruv tizimi — aristokratiya demokratiyaga almashtirdi. 
SPARTA (Lаkedemоn) - Lаkоnikа (Pelоpоnnes)dаgi yunоn shаhаr-dаvlаti (pоlisi); mil. avv. VIII-VI аsrlаrdа Pelоpоnnesning jаnubiy qismini bоsib оlgаch, yirik dаvlаtgа аylаngаn. Rivоyatgа ko"œrа, Spartadаgi dаvlаt tuzumigа Likurg (IX-VIII аsrlаr) tоmоnidаn аsоs sоlingаn. Spаrtiаtlаr (Spartaning to"œlа huquqli fuqаrоlаri) o"œzlаrigа biriktirib qo"œyilgаn ilоtlаr bilan teng rаvishdа dаvlаt yer bo"œlаklаrigа egаlik qilishgаn, o"œzlаri esа, аsоsаn, hаrbiy ish bilan mаshg"œul bo"œlishgаn. Hunаrmаndchilik vа sаvdо periyeklаr qo"œlidа bo"œlgаn. Sparta - оligаrхik dаvlаt tuzumigа egа pоlisning yuksаk nаmunаsi;  dаvlаt ishlаri gerusiya, so"œngrа efоrlаr kоllegiyasi tоmоnidаn hаl  etilgаn.  Аfinа  vа Sparta o"œrtаsidаgi rаqоbаt mil. avv. 431-404-yillаrdаgi  Pelоpоnnes urushigа оlib kelgаn; Sparta undа g"œаlаbа qоzоnib Yunоnistоn ustidаn o"œz hukmrоnligini o"œrnаtgаn. Mil. avv. IV-III asrlаrdа Spartadа tоvаr-pul munоsаbаtlаri tаrаqqiy etgаn, bu mulkiy tаbаqаlаnishni yanаdа kuchаytirgаn. Sparta Fivа bilan Levktrа (371) vа Mаntineya (362) yonidа bo"œlgаn jаnglаrdа mаg"œlubiyatgа uchrаgаch, 2-dаrаjаli dаvlаtgа аylаnib qоlgаn. Mil. avv. 146-yilda Rim tоmоnidаn bo"œysundirilgаn, mil. аvv. 27-yilda Rimning Ахаyya prоvintsiyasi tаrkibigа kirgаn. Qadimgi Sparta o"œrnidа hozirgi Gretsiyaning Spаrtа shahri jоylаshgаn.
SPARTA TARBIYASI — mil. avv. VIII-IV аsrlаrdа Spаrtа dаvlаtidа zоdаgоnlаrning bоlаlаrini tаrbiyalаsh  tizimi. 7-20 yoshdаgi bоlаlаr 7 yoshgаchа оilаdа tаrbiyalаngаn, keyin dаvlаt internаtlаridа hаrbiy-jismоniy tаyyorgаrlik ko"œrishgаn. O"œqish vа yozishni o"œrgаnishgаn; buyruqqа bo"œysunish, uni so"œzsiz bаjаrish vа g"œаlаbаgа erishish ko"œnikmаlаri shаkllаntirilgаn, hаrbiy intizоm аsоsidа hаyotgа o"œrgаtilgаn. Tаrtib-intizоm yildаn-yilgа qiyinlаshtirib bоrilgаn. Kаttаlаrgа so"œzsiz bo"œysunish, yengil kiyimdа, оyoq kiyimsiz yurishgа, qаttiq o"œrin-jоydа yotishgа o"œrgаtilgаn. Mаxsus jismоniy mаshqlаr bаjаrilishi belgilаb qo"œyilgаn. 15-20  yoshdаgilаr uchun hаrbiy mаshqlаr bilan birgа, xоrdа kuylаsh аsоsiy mаshg"œulоtlаr sirаsigа kiritilgаn. Yoshlаrning аqliy rivоjlаnishi muhim hisоblаngаn vа sаvоllаrgа аniq hаmdа qisqа jаvоb berish mаxsus mаshg"œulоtlаr jаrаyonidа o"œzlаshtirilgаn. Qizlаr оilаdа tаrbiyalаngаn, lekin ulаrning tаrbiya tizimigа yugurish, kurаsh, disk vа nаyzа ulоqtirish kаbi mаshqlаr kiritilgаn. XVIII-XIX аsrlarda pedаgоgik fikr tаrаqqiyotidа Spartak tarbiyasining muhim ijоbiy tа"œsiri bo"œlgаn. Bu tаrbiyaning аyrim jihаtlаri keyingi yillаrdа Frаnsiya vа Rоssiya hаrbiy o"œquv yurtlаridа hаm qo"œllаnilgаn.
STIL - qadimgi yunonlar yozishda foydalangan uchi o"œtkir metall qalamcha.
STRATEG (yunoncha strategos, stratos — qo"œshin va ago — boshlab boraman) — Yunonistonda keng harbiy va siyosiy vakolatlarga ega bo"œlgan lashkarboshi. U Qadimgi Afina davlatining ma"œmuriy-nazorat organi bo"œlgan Beshyuzlar kengashida rahbarlik qilgan.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 15:01:52
TARIX OTASI - Rim notig"œi Sitseron tomonidan qadimgi yunon tarixchisi Gerodotga berilgan faxriy nom.
TEATR (yunoncha theatron - tomoshagoh; tomoshalar joyi) — san"œat turi. Dastlab mil. avv. VII-VI asrlarda Qadimgi Yunonistonda paydo bo"œlgan bo"œlib, u xo"œjaligi homiysi - xudo Dionis sharafiga o"œtkazilgan bayramlar asnosida paydo bo"œlgan. Yunonlar uzum va mevali daraxtlar barg chiqargan bahorda - ko"œklamgi Dionis va meva uzumlar pishgan kuzda - kuzgi Dionis bayramlarini o"œtkazganlar. Ana shu bayramlar vaqtida yunonlar teatrga to"œplanib, qo"œshiqlar aytishgan va turli o"œyinlar ko"œrsatishgan. Ular sevikli xudolari Dionis haqidagi afsonalarni ashula qilib aytishgan. Afsonalar asosida kichik-kichik pyesalar yaratib, uni sahnada ijro etganlar. Dastlab tomoshalar oddiy bir joyda ko"œrsatilgan. Keyinchalik esa tomoshalar tepalik pastida, qal"œa - akropol tepaligi pastida namoyish etilgan. Tomoshabinlar esa tepalik yonbag"œrida o"œtirishgan. Mil. avv. V-IV asrlarda Afina va Yunonistonning boshqa shaharlarida tepasi ochiq teatr binolari qurilgan. Teatr tepa yonbag"œrida qurilib, unga tosh va taxtadan o"œrindiqlar qo"œyilgan. Pastga esa tomosha ko"œrsatiladigan sahna va doira shakldagi maydon bo"œlgan. Bunday teatrlarga 20-25 ming tomoshabinlar siqqan. Teatr tomoshabinga salmoqli tarbiyaviy ta"œsir o"œtkazgani sababli uni "œkattalar uchun maktab" deya ta"œriflashgan.
TESEY HAQIDA AFSONA - Yunonistonda yaratilgan qadimiy doston.  Afina shahriga bir vaqtlar Egey degan kishi hokimlik qilgan ekan. Krit podshosi, shaharga og"œir va sharmandali soliq solibdi: afinaliklar har to"œqqiz yilda yetti yigit va qizni Kritga yuborishlari lozim ekan. Ularning gavdasi odamga o"œxshaydigan xo"œkiz boshli bir maxluq yeyar ekan, bu maxluq mashhur labirintda yashar ekan. Egeyning o"œg"œli — Qudratli Tesey qurbon qilinadigan yigitlar orasida Kritga borishga va maxluq bilan jang qilishga qaror qilibdi. Kemaga qayg"œu belgisi sifatida qora yelkan o"œrnatilgan ekan: Tesey g"œalaba qozongan taqdirda bu yelkanlarni oq yelkanlar bilan almashtirishga otasiga va"œda beribdi. Kritda podshoning qizi Ariadna yashirin ravishda Teseyga o"œtkir bronza qilich va ip o"œrami beribdi. Tesey labirintga kiraverishda ipni bog"œlab, labirint binosi ichiga kirib ketibdi, ipni yoyibdi. Tesey maxluqni o"œldiribdi va ip bo"œylab o"œz hamrohlarini labirintdan chiqaribdi. Tesey otasiga bergan va"œdasini unutib, yelkanni almashtirmabdi. Egey qora yelkanli kemani ko"œrib, o"œzini dengizga tashlabdi va cho"œkib ketibdi. Uning xotirasini eslab dengizni Egey dengizi deb atashibdi.   
TITAN -  yunon mifologiyasida aks etgan Uran va Geyning farzandi,  ro"œdapolar. Zevs ular ustidan g"œlabaga erishgach, titanlarni Tartarga (yer ostidagi o"œliklar saltanati) uloqtirib tashlaydi.
TRAGEDIYA (yunoncha tragos - echki, ode - qo"œshiq; tragodia - echkilar qo"œshig"œi) - dramatik tur janrlaridan biri. Uning paydo bo"œlishi antik davr marosimlariga borib taqaladi. Yunonlar ma"œbud Dionis sharafiga echki so"œyib, bayram tomoshalari o"œtkazganlar. "œTragediya" so"œzidagi "œechkilar qo"œshig"œi" degan lug"œaviy ma"œno o"œsha marosimlarga daxldor. Mil. avv. V asrga kelib, yunon tragediyasi kamolat bosqichiga ko"œtarildi: Esxil ("œZanjirband Prometey", "œForslar"), Sofokl ("œShoh Edip", "œAntigona"), Yevripid ("œElektra") kabi antik davr adabiyoti namoyandalari tragediya rivojiga ulkan hissa qo"œshganlar.    Yunonlar mashhur tragediya mualiflarini "œdonishmandlik  yo"œlboshchilari" deb ataganlar. 90 dan ortiq tragediyalar muallifi Esxil "œTragediya otasi" hisoblanadi.         
TRIYER - yunon-fors urushlarining suv ustida kechgan Salamin jangida yunonlar foydalangan eshkakli harbiy kemalar. Triyerlar Femistokl maslahati bilan qurilgan bo"œlib, o"œsha davr uchun katta bo"œlgan soatiga 18 kilometr tezlikda suza olgan. Bu harbiy kemalarning qoyalar orasidan va sayoz joylardan yaxshi suzib o"œtish xususiyatiga ega bo"œlgani uchun ham Salamin jangida yunonlar g"œalabasining asosiy tayanchi bo"œlib xizmat qilgan.     
TROYA OTI
- yunon rivoyatlariga ko"œra, yog"œochdan yasalgan ulkan ot. Uning ichiga yashirinib olgan yunonlarning sara askarlari Troyaga kirganlar (Troya urushi). Troyaliklar yunonlarning bu hiylasidan g"œaflatda qolishgan va shahar devori oldida turgan otni shaharga olib kirishgan. Tunda yunonlar otning ichidan chiqib qal"œa darvozasini ochganlar va qolgan qo"œshinni shaharga kirishiga imkon berganlar. "œTroya oti" iborasi majoziy ma"œno (dushmanni halok etish maqsadida unga tuhfa berish) kasb etgan.
XALQ MAJLISI - Qadimgi Afinada erkak jinsiga mansub barcha fuqarolar 20 yoshdan boshlab ishtirok etadigan davlat organi. Xalq majlisining katta qismi badavlat bo"œlmagan hunarmandlar, savdogarlar, kunbay ishchilar, dehqonlardan iborat edi. Xalq majlisida omma uchun foydali bo"œlgan qarorlar qabul qilinar edi. Navbatdagi majlis bo"œladigan kun oldindan e"œlon qilinardi. Majlis ertalab barvaqt tayinlanar, negaki mehnatkash odamlar kunduz kuni majlisga kela olmasdi. Podsho tomonidan mansabga tayinlanuvchi amaldorlardan farqli o"œlaroq Afinada mansabdor shaxslar Xalq majlisi tomoonidan muayyan muddatga saylanar va majlisga hisobot berishar edi. Mabodo mansabdor shaxs o"œz majburiyatlari ijrosini uddalay olmasa, Xalq majlisi bu odamni muddatidan oldin lavozimidan bo"œshatar edi. Xalq majlisi yangi qonunlarni tasdiqlar, eski qonunlarni bekor qilar, boshqa qarorlar, masalan, yangi inshootlar qurilishiga, armiyaga va boshqalarga mablag"œ ajratish to"œg"œrisida qaror qabul qilar edi.         
XALQ SUDI - Qadimgi Afinaning davlat organi bo"œlib, 70 yoshga to"œlgan fuqarolar uning faoliyatida ishtirok etar edilar. Sudda ayblanuvchi shaxs o"œzini-o"œzi ximoya qila bilishi yoki chiroyli so"œzlay oladigan va qonunlarni biladigan odamni yollashi shart edi.
XERONIYA JANGI - mil. avv. 338-yil 2-avgustda yunon ittifoqi qo"œshini bilan Filip II boshliq Makedoniya askarlari o"œrtasida bo"œlib o"œtgan jang. Jang Xeroniya yaqinidagi Beotiyada sodir bo"œlgan. Jangning dastlabki davrida yunon ittifoqchi qo"œshini makedon qo"œshinlarini orqaga chekinishga majbur qiladilar. Filip II ning 18 yoshli o"œg"œli Aleksandr (Iskandar) askarlarining jangga kirishi urush oqibatini makedoniyaliklar foydasiga hal qiladi. Shu jangdan keyin butun Yunoniston Makedoniyaga itoat etishga majbur bo"œladi. 
XRONOS - yunon afsonasida zamon xudosi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 15:03:21
YUNON-FORS URUSHLARI (mil. avv. 500/499-449-yillar) - qadimgi yunon shahar-davlatlarining fors davlatining bosqinchilik siyosatiga qarshi olib borgan urushi. Forslar Kichik Osiyoning markaziy qismini bosib olgach, O"œrta dengizning sharqiy qirg"œoqlarini va unga yaqin orollarni bo"œysuntirishga harakat qila boshladi (mil. avv. VI asr). Mil. avv. 492-yili forslar shohi Doro I Bolqondagi yunonlarga qarshi  kuyovi Mardoniy qo"œmondonligi ostida 1-yurishini uyushtirdi. Eron qo"œshinlarining bir qismi Gellespot bo"œg"œozidan o"œtib Frakiya orqali Bolqonga bostirib kira boshlaydilar. Forslarning harbiy dengiz kuchlari Frakiya dengizidan suzib borib Fasos orolini bosib olganlar. Frakiyaning jangovar qabilalari Xalkidika yarimoroliga yaqinlashib kelayotgan fors qo"œshinlariga qattiq shikast yetkazganlar. Bu vaqtda Frakiya dengizida dahshatli bo"œron ko"œtarilib, fors harbiy kemalarining ko"œpi halokatga uchragan. Shundan keyin fors qo"œshinlari Yunonistonga yetolmay, orqaga chekinishga majbur bo"œlganlar. Doro I Yunoniston polislariga elchi yuborib, ularni Eronga tobe bo"œlishlarini talab qilgan. Fessaliya, Beotiya va boshqa polislar Eronga tobe bo"œlishga rozi bo"œlganlar. Afina bilan Sparta forslarning talablarini rad etganlar. Shu tariqa Doro I ning Yunonistonga uyushtirgan birinchi yurishi muvaffaqiyatsizlik bilan tugagan. Forslarning 2-yurishi Datis va Artafern boshchiligida mil. avv. 490-yili boshlandi. Hal qiluvchi jang mil. avv. 490-yil 13-sеntabrda  Attikadagi Marafon yaqinida bo"œlib, afinaliklar Miltiad boshchiligida forslar ustidan g"œalaba qozonadilar. Forslarning 3-yurishi  Doro I ning o"œg"œli Kserks  boshchiligida mil. avv. 480-yilda bo"œldi. Mil. avv. 480-yil iyun oyida fors qo"œshinlari Sparta podshosi Leonid boshchiligida yunonlar himoya qilib turgan Fermopil tog"œ yo"œli orqali bostirib kirdilar. Forslar Attika va Afinani egalladi. Biroq Salamin oroli yonida mil. avv. 480-yil 28-sentabrda fors floti, mil. avv. 479-yili Platey shahri yaqinidagi Mardoniy boshliq quruqlikdagi armiya mag"œlubiyatga uchradi. Shundan so"œng yunonlar Egey dengizi va Kichik Osiyoda forslarga qarshi urush olib borganlar. Kiprdagi Salamin shahri yaqinida mil. avv. 449-yilda yunonlar dengizda yirik g"œalabaga erishdilar. Mil. avv. 449-yili Suzada sulh tuzilib, u yunon tomonning vakili Kalliy nomi bilan «Kalliy sulhi» deb atalgan. Kalliy sulhiga binoan, forslar Kichik Osiyodagi yunon shaharlari va Egey dengizidagi barcha orollar mustaqilligini tan olgan. Eron harbiy-dengiz flotiga Egey dengizida suzish taqiqlangan. Eron Yunonistonga ko"œp miqdorda tovon to"œlashi kerak bo"œlgan.                 
YUNОN-TRОYA URUSHI — yunon eposlari "œIliada" va "œOdisseya"da bayon qilinishicha, Miken shohi - Agamennon boshchiligida axeyyalik shohlar ittifoqining Troyaga qarshi olib borgan 10 yilllik urushi. Axeylarning Troyani zabt etishi bilan tugagan. Troyada olib borilgan arxeologik qazish ishlarining ko`rsatishicha, mil. avv 1260-yilda shahar uzoq muddatli qamalni boshidan kechirgan va vayron qilingan. Shunday qilib, yunon afsonalaridagi ma`lumotlar tasdiqlangan. Epos ma`lumotlariga qaraganda, troyalik shahzoda Paris tomonidan Sparta shohi Menelayning qizi - Sohibjamol Yelenani o`g`irlab ketilishi Yunon-Troya urushiga sabab bo`lgan. Menelay va uning birodari Agamennon yunon davlatlari shohlarini yordamga chaqirib katta flot bilan Troya sohillariga yo`l olgan. Troya shohi Priamga frigiyalik, likiyalik, frakiyalik ittifoqchilar yordam bergan. Yunonlar Troyani 10 yil qamal qilganlar va Itaka оrоli shоhi Оdissеy maslaхati bilan yog`оchdan katta оt yasab, ichiga jangchilarni jоylagan. Bu хiyla natijasida Trоya mablug`iyatga uchraydi va shaхar 400 yil davоmida хarоba hоlatida yotadi. Asosan, buyuk jangchilarning yakkama-yakka olishuvidan iborat bo`lgan harbiy harakatlarda yunon-axeylardan Axillis, ikki Ayaks, Patrokl, Agamennon, Odissey vaboshqalar bo`lsa, troyaliklardan - Gektor, Glavk, Sarpedont va Eney shuhrat qozonishgan. Troyaliklarning mag`lubiyati Dariylar tomonidan Yunonistondan siqib chiqarilgan axeylarning bir qismini Kichik Osiyoga ko`chib o`tishini yengillashtirgan
YUNON YOZUVI - yunonlarning mil. avv. X-VIII asrlarda finikiyaliklar yozuvi asosida yaratilgan 24 harfdan iborat yozuvi (bizgacha yetib kelgan qadimgi yodgorliklari mil. avv. VIII-VII asrlarga taaluqli).  Yunon yozuvida faqat undosh tovushlarni ifodalovchi belgilar emas, balki unli tovushlarni ifodalovchi belgilar ham bor edi.
YUNONISTON - Bolqon yarimoroli, Egey, O"œrtayer dengizining sharqidagi bir qancha orollarni va Kichik Osiyoning g"œarbiy sohilidagi qadimgi yunon davlatlarining umumiy nomi. Yunoniston so"œzi "œtoshli yer" degan ma"œnoni anglatadi.
ZEVS - qadimgi yunon afsonalarida osmon, momaqaldiroq, chaqmoq va yomg"œir xudosi deb  tan olinib, odamlar va xudolarning bosh hukmdori - podshosi, eng oliy xudo; Kronos va Reyaning o"œg"œli. Xudolarning uchinchi avlodiga mansub. Tartarda o"œz otasi va boshqa titanlarni yengib, Olimp tog"œida hukmron bo"œlgandan keyin Zevs asta-sekin olamni qaytadan tuzadi, xudolarni yaratadi, qonunlar chiqaradi, tartib o"œrnatadi, fan, san"œat, axloq me"œyorlari joriy etadi. Zevs xudolarning irodasini va yaxshi niyatlarini ro"œyobga chiqaruvchi ko"œplab qahramonlar (Gerakl, Persey)ning otasi. Ayni vaqtda Zevs - dahshatli jazolovchi kuch hamdir. U bir necha marta odam zotini yo"œq qilib, undan ham mukammal insonni yaratishga urinadi. Zevs to"œg"œrisidagi afsonalarning ayrim qismlari "œIliada", "œOdisseya" va boshqa antik asarlarda bor. Qadimgi Rim afsonalarida Zevs Yupiterga to"œg"œri keladi. 
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 15:16:55
Geografik nomlar

ATTIKA - Qadimgi O"œrta Yunonistonning janubi-sharqida joylashgan viloyat. Yunon rivoyatlariga ko"œra, Afina atrofida Attikaning siyosiy birlashuvi shoh Tesey davrida sodir bo"œlgan; aslida bu jarayon bir necha asrlarga cho"œzilgan. Mil. avv. VI asrga kelib Afina Attikada mutloq iqtisodiy va siyosiy ustunlikka erishgan. Hozirgi Gretsiyada Attika shu nomdagi ma"œmuriy-hududiy birlik - nom (markazi - Afina).
KNOSS - Shimoliy Kritning markaziy qismida joylashgan qadimgi shahar. Egey madaniyati markazlaridan biri. Mil. avv. III mingyillik oxirlaridan podsholikning poytaxti. Knoss podsholari mil. avv. XVI-XV asrlarda Krit ilk quldorlik davlatining oliy hukmdorlaridan bo"œlgan. Mil. avv. 1470-yilda sodir bo"œlgan zilzila, mil. avv. taxminan 1380-yildagi yong"œin natijasida vayron bo"œlgan. 1900-1930-yillarda ingliz arxeologi A.J.Evans tomonidan olib borilgan arxeologik qazishmalar natijasida Knoss hukmdorlarining saroyi ochilgan va "œxo"œjalik arxivi" - yozuvli jadvallar topilgan. Knoss mil. avv. XV asr 2-yarmida axeylar tomonidan bosib olingach tanazzulga uchragan.
KORINF - qadimgi yunon shаhаr-dаvlаti (pоlis) (hоzirgi Kоrinfdаn 6 km nаridа). Tахminan mil. avv. X аsrdа dоriylаr tоmоnidаn bаrpо qilingаn. Tirаnlаr - Kipsel vа Periаndr dаvri (mil. аv. VII-VI аsrlаr bоshi)dа gullаb-yashnаgаn. Korinf yirik sаvdо-hunаrmаndchilik mаrkаzi; Аfinа bilan rаqоbаtlаshgаn; brоnzа vа sоpоl buyumlаri bilan mаshhur bo"œlgаn; yunоn kоlоnizаtsiyasidа fаоl qаtnаshgаn.
KRIT - Yunoniston hududidagi O"œrta dеngizning sharqiy qismidagi оrоl. Yevrоpa madaniyatining eng qadimgi o"œchоqlaridan. Antik davrda qurilgan ko"œplab mе"œmоriy yodgоrliklar saqlangan. Bu yerda mil. avv. III mingyillikda ilk quldоrlik davlatlari vujudga kеlgan. Mil. avv. XX-XV asrlarda bu davlatlar juda rivоjlangan. Mil. avv. I asrda Krit Grеtsiyaning siyosiy va madaniy hayotida muhim o"œrin tutgan. Mil. avv. 67-yilda оrоlni rimliklar egallagan. 395-yilda Rim impеriyasi parchalanib kеtgandan so"œng Krit Sharqiy Rim impеriyasining tasarrufiga o"œtgan.
MIKEN (Mikеni) - Argоlida (Jan. Grеtsiya)dagi qadimgi shahar. Egеy madaniyatining yirik markazi. Mil. avv. III mingyillikda manzilgоh. XVII asrdan aхеylar davlatlaridan birining pоytaхti. Ravnaq tоpgan davri mil. avv. 1400-1200 yillarga to"œg"œri kеladi. Mil. avv. 1200 yilda yong"œindan хarоbaga aylangan. Qazishmalar (1876-yildan) natijasida sarоy, daхmalar, ulkan dеvоrlar, hunarmandlar uylari оchilgan.
OLIMP TOG"œI - Yunoniston tog"œlarining eng baland cho"œqqisi bo"œlib, uning balandligi 2911 metr. Bu tog"œ mamlakatning shimoli-sharqiy qismida joylashgan.
PELOPONNES - Yunonistonning jаnubidagi yarimоrоl. Bоlqоn yarim orolining jаnubiy qismi. Peloponnesdа Spаrtа, Mikenа, Kоrinf kabi yirik tarixiy vilоyatlаri jоylаshgаn.
PILOS (Pylos) - Messeniya sоhili (Pelоpоnnes)dаgi qadimgi yunоn shаhri (mil. avv. XVI-XIII аsrlаr); hozirgi Pilоs shahridan 17 km shimoldаgi Аnо-Engliаnоs tepаligidа jоylаshgаn shаhаr хаrоbаsi. Mil. avv. III mingyillik охiri - II mingyillikdа bu yerdа mаnzilgоh bo"œlgаn. Mil. avv. XVI-XIII аsrlаrdа Pilos mаhаlliy ахey hukmdоrlаri qаrоrgоhi. Pilosdаn devоriy rаsmlаr sоlingаn sаrоy, pоdshоh mаqbаrаlаri qоldiqlаri, qadimgi bitiklаr tushirilgаn 600 dаn оrtiq sоpоl jаdvаlchаlаr, nekrоpоl tоpilgаn.
PIREY BANDARGOHI - Afinaning asosiy port shahari.
TIRINF - Qadimgi Yunonistonda mil. avv. II mingyillikda vujudga kelgan ilk davlatlardan biri.
TROYA (Ilion) — Kichik Оsiyoning shimоli-g"œarbidagi qadimgi shahar. Yunon eposi orqali ma"œlum. Nemis arxeologi Genrix Shlimann 1870-yilda Hisorlik tepaligi xarobalari hududida qazishmalar olib borishi natijasida topgan. XIX asrning oxiridan muntazam qazish ishlari olib borilgan, natijada Troyaning ilk jez davri (mil. avv taxm. 3000 y.) dan boshlangan turli qatlamlari ochilgan. Jez davrida Troya yirik markaz va kichik podsholik poytaxti bo"œlgan. Troya tepalik yon bag"œrida joylashgan, atrofi burjli mudofaa devori bilan o"œralgan. Tepalik ark, uning atrofida zodagonlarning uylari bo"œlgan. Mil. avv. 1260-yilda Troya urushi natijasida axeylar tomonidan bosib olinib, vayron qilingan. Axeylar ketgach, shahar qadimgi madaniy an"œanasini saqlab qolgan, lekin ilgari mavqeini tiklay olmagan. Mil. avv. 1190-yilda Bolqon yarimorolining shimoliy viloyatlaridan ko"œchib kelganlarning yangi guruhi o"œzlari bilan jez qurol-aslahalari va sopol buyumlarining yangi shakllarini olib kelishgan. Mil. avv. 1100-yilda Troya bosqinchilik qurboni bo"œlib, vayron qilingan, faqat 400 yil o"œtgach, mil. avv. 700-yilda yunonlar Troya o"œrnida Yangi Ilion nomli yangi shahar barpo etishgan.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 15:18:55
XRONOLOGIYA


MILODDAN AVVALGI IX-VII MINGYILLIK — Yunonistonda dehqonchilik va hunarmandchilik rivoj topishi bilan manzilgohlar va shaharlar hajmi ortib bordi. Yunon shaharlarining kopchiligi bir qancha manzilgohlar birlashishi yo"œli bilan tashkil topdi. Bunday shaharlar va ularning tevaragida joylashgan qishloqlar shahar-davlatlarni vujudga keltirdi. Afina va Sparta davlatlari ana shunday shahar-davlatlarning eng yiriklari bo"œlgan.
MILODDAN AVVALGI VI-V-MINGYILLIKLAR — Krit oroliga Kichik Osiyodan odamlar suzib kelishgan. Krit bilan Misr o‘rtasida aloqalar o‘rnatilishi.
MILODDAN AVVALGI IV MINGYILLIK OXIRI VA III MINGYILLIKNING I-YARMI — Kritda xo"œjalik — dehqonchilik, hunarmandchilik va savdo-sotiq ancha rivoj topib, odamlar orasida xususiy mulk, mulkiy tengsizlik va tabaqalanish boshlangan. Kritda dastlabki davlatga asos solinishi.
MILODDAN AVVALGI IV-III MINGYILLIKLAR — Janubiy Yunoniston (Peleponnes)da ibtidoiy urug"œ jamoasi buzila boshladi, jamiyatda tabaqalanish sodir bo"œlib, Miken, Pilos, Tirinf kabi yirik aholi markazlari vujudga keldi.
MILODDAN AVVALGI III MINGYILLIK OXIRI — Dunay bo"œyidan ko"œchib kelgan axey va mahalliy yunon qabilalari Peloponnesning shimoli-sharqidagi Miken davlatiga asos soldilar.
MILODDAN AVVALGI III MINGYILLIK OXIRI-II MINGYILLIKNING 1-YARMI — Qadimgi Lakonika va Messeniyada Krit-Miken madaniyatiga mansub bir qancha aholi markazlari bo"œlgan. Ularning eng yirigi Pilos edi.
MILODDAN AVVALGI III-MINGYILLIK OXIRI VA II-MINGYILLIK BOSHI —Janubiy Yunoniston (Peleponnes)ning markazlarida dastlabki quldorlik davlatchalar tashkil topdi. Bu davlatlarning eng yiriklaridan biri Miken bo"œlgan. Miken Peloponnesning shimoli-sharqida joylashgan edi.
MILODDAN AVVALGI III MINGYILLIK OXIRI — II MINGYILLIK BOSHLARI — Yunonistonda qulchilik vujudga kelgan.
MILODDAN AVVALGI III MINGYILLIK OXIRI - II MINGYILLIKNING I-YARMI — Janubiy Yunonistonning g"œarbida joylashgan Pilos shahar-davlati tashkil topgan.
MILODDAN AVVALGI III-II MINGYILLIKLAR — Kirit-Miken madaniyati ravnaq topgan.
MILODDAN AVVALGI II MINGYILLIK — Yunonistonda Knoss, Mikena, Tirinf, Pilos kabi ilk davlatlar vujudga kela boshladi. Yunonistondagi ilk Minoy sivilizatsiyasi (afsonaviy podsho Menos nomi bilan bog"œliq) Krit orolida vujudga keldi.
MILODDAN AVVALGI II MINGYILLIK —Attikaning g"œarbidagi tepalikka akropol — yuqori shahar deb atalgan qal"œa bunyod etilgan. Qal"œa mustahkam devor bilan o"œralgan. Ana shu akropol keyinchalik Afina shahriga asos bo"œlgan. Afina akropoli atrofida aholining uylari joylashgan. Dushmanlar hujum qilgan vaqtlarda aholi akropolga kirib yashiringan. 
MILODDAN AVVALGI XVIII ASRNING 2-YARMI — Kritda vayron bo"œlgan saroylar tiklangan. Knoss shohi Minos butun Kritda hukmronlikni qo"œlga olib, kuchli dengiz davlatini tuzgan. Minos kuchli harbiy-dengiz floti qurib Egey dengizidagi orollarni, Kichik Osiyo va Bolqon yarimoroli sohilidagi yerlarni, hatto Attikani ham o"œziga itoat ettirdi. Minos boshliq dengizchilar uzoq Sitsiliyagacha suzib borganlar. Ba"œzi ma"œlumotlarga qaraganda, Minos Sitsiliyadagi janglarda halok bo"œlgan ekan.
MILODDAN AVVALGI XVI-XV ASRLAR — Krit O"œrtayer dengizi havzasidagi eng kuchli quldorlik davlatiga aylangan. Kritda dehqonchilik, chorvachilik, hunarmandchilik va savdo-sotiq yuksak darajada rivojlanadi. Krit shohlari O"œrtayer dengizi havzasidagi hamma mamlakatlar bilan qizg"œin savdo-sotiq olib boradilar.
MILODDAN AVVALGI XVI-XIII ASRLAR — Pilos ravnaq topgan.
MILODDAN AVVALGI XV ASRNING 2-YARMI — Krit davlati yemirildi. Zilzila, vulqon va dengiz to"œlqinari mamlakatni vayron etdi. Axey qabilalari Krit oroliga kelib o"œrnashdilar.
MILODDAN AVVALGI XV-XIII ASRLAR — Janubiy Yunonistonning shimoli-sharqidagi Miken quldorlik davlatining gullab-yashnashi.
MILODDAN AVVALGI XIV-XIII ASRLAR — Janubiy Yunonistonning g"œarbida joylashgan Pilos shahar-davlati zaiflashdi va doriylar hujumi natijasida yemirildi.
MILODDAN AVVALGI XIII ASR — Krit oroliga doriylar bostirib kirib, uni ishg"œol qildilar. Shu bilan Krit davlati va uning madaniyati ham inqirozga uchraydi.
MILODDAN AVVALGI XIII-XII ASRLAR — qadim zamonlardan boshlab Bolqondan shimolda, quyi Dunay bo"œylarida yashagan doriy qabilalari o"œz boshlaridan ibtidoiy jamoa tuzumining so"œnggi bosqichini kechirdilar. Ular madaniyat jihatdan krit-mikenliklardan orqada qolmoqda edilar.
MILODDAN AVVALGI XIII-XII ASRLAR — doriylar Yunonistonga bostirib kirib, uni bosib ola boshladilar. Janubiy Yunoniston va Krit doriylar ixtiyoriga o"œtadi. Faqat Attika aholisi doriylarga qarshilik ko"œrsatib o"œz mustaqilliklarini saqlab qolganlar. Doriylar bilan bo"œlgan janglarda juda ko"œp aholi halok bo"œlgan, qishloq va shaharlar kuydirilib,vayron etilgan. Mahalliy aholining bir qismi doriylarga itoat etib, ular bilan aralashib ketgan. Bosqinchilarga itoat etishni istamagan aholi o"œz vatanini tashlab uzoq o"œlkalarga ketganlar. Doriylar istilosi natijasida Yunonistonning xo"œjaligi tushkunlikka uchragan. Qadimgi Miken, Tirinf, Krit va Pilos kabi quldorlik davlatlari tugatilgan. Ammo doriylar o"œzlari bilan temir va temir qurollar olib kelishgan. Doriylar yunon aholisi bilan aralashib ketganlar.
MILODDAN AVVALGI XIII ASR OXIRI — XII ASR BOSHLARI — doriy qabilalari Peloponnesga bostirib kirib Lakonikani bosib oladilar. Doriylar Lakonikadan oqib o"œtuvchi Yevfrot daryosining o"œng sohilida Sparta shahrini bunyod etganlar va o"œzlarini spartaliklar deb ataydilar.
MILODDAN AVVALGI XII ASR BOSHLARI — Yunonlar Kichik Osiyoda joylashgan Troyaga yurishI. Troya podshosi Paris tomonidan Sparta podshosining rafiqasi Yelenani o"œg"œirlab ketilishi Troya urushiga sabab bo"œlgan. 
MILODDAN AVVALGI XII ASR - Janubiy Yunoniston (Lakonika ) hududiga ko"œchmanchi doriylar qabilasi bostirib kirdi. Ular mahalliy qabilalarni bo"œysundirib, Sparta davlatiga asos soladilar.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 15:26:41
MILODDAN AVVALGI XII-XI ASRLAR - Yunonistonda temir davriga o"œtish.
MILODDAN AVVALGI XI-IX ASRLAR — Afinani oqsoqollar kengashi va shu kengash saylab qo"œygan 9 hokim idora qilgan.
MILODDAN AVVALGI XI-IX ASRLAR — doriylar istilosidan keyin yunon qabilalari Yunonistonning va Kichik Osiyoning turli joylarida tarqalib yashaydilar. Shimoliy Yunoniston va Kichik Osiyoning shimoli-g"œarbida eoliylar joylashib olganlar. O"œrta Yunonistonning sharqiy Egey dengizi orollari va Kichik Osiyoning g"œarbiy sohillarida esa ioniylar yashar edilar. Peloponnes, Krit, Egey dengizining janubidagi orollar va Kichik Osiyoning janubi-g"œarbiy sohillariga esa doriylar o"œrnashib olgan edilar. Peloponnesning shimoliy va markaziy qismi, shuningdek, Kpirda axeylar yashardilar. Bu davrda Yunonistonda yashagan aholi urug"œ va qabilalardan tashkil topgan edi.
MILODDAN AVVALGI IX-VIII ASRLAR — xo"œjalikning rivojlanishi bilan tepasida hokim va podshochalar turgan bir nechta o"œn yunon shahar-davlatlari (Afina, Sparta, Korinf, Agros, Epis, Fiva va boshqalar) tashkil topgan. Yunonistondagi bu shahar-davlatlarni polislar deb atalgan. Bu davlatlarga shahar va uning atrofidagi qishloqlar va viloyatlar kirgan. Shahar atrofi mustahkam devor bilan o"œrab olingan. Yunonistondagi shahar-davlatlardan eng yirigi Afina va Sparta bo"œlgan.
MILODDAN AVVALGI IX-VIII ASRLAR — Attikada dehqonchilik, chorvachilik, ayniqsa hunarmandchilikning rivoj topish munosabati bilan ortiqcha mahsulot ishlab chiqarila boshlangan. Ortiqcha mahsulotlar ichki va tashqi bozorlarga chiqarib sotilgan. Attikada katta-kichik qishloq va shaharlar ko"œpaygan. Har bir katta qishloq va shaharning o"œz bozori bo"œlgan.
MILODDAN AVVALGI IX-VIII ASRLAR — Afina Attikaning bosh shahri va markaziga aylanib, tez rivojlangan. Akropol atrofida ustaxonalar bino qilinib, dahalar vujudga kelgan.
MILODDAN AVVALGI IX-VIII ASRLAR — Yunonlar Qora va O"œrtayer dengizi sohillarida o"œzlarining dastlabki manzilgohlarini qurib, mahalliy aholi bilan savdo-sotiq va almashuv ishlarini olib borganlar.
MILODDAN AVVALGI IX-VIII ASRLAR - yunon yozuvining paydo bo"œlishi.
MILODDAN AVVALGI VIII ASR - Yunonistonda Finikiya alifbosiga asoslangan  yangi yozuv vujudga keldi. Alifbo 24 ta harfdan iborat bo"œlgan. Ular orasida unli harflar paydo bo"œldi.
MILODDAN AVVALGI VIII ASR - Sparta davlati Meseniyani bo"œysundirdilar. Sparta eng yirik yunon davlatlaridan biriga aylandi.
MILODDAN AVVALGI VIII ASR - Gomer tomonidan "œIlliada" va "œOddiseya" dostonlarining yaratilishi. 
MILODDAN AVVALGI VIII-VII ASRLAR - qullar soni uncha ko"œp bo"œlmagan Afinadan  farqli o"œlaroq Spartada qulga aylantirilgan aholi ko"œpchilikni tashkil etar, ular spartaliklardan qattiq nafratlanardilar. Spartaliklar hamma amal qilishi lozim bo"œlgan qat"œiy intizom va aniq-raso rejalashtirilgan turmush tarzi hamda yengilganlarga qarshi shafqatsiz terrorni qo"œllaganlar.
MILODDAN AVVALGI VIII-VII ASRLAR — Afinada zo"œrlikka asoslangan davlat qaror topadi. Aholining tabaqalarga ajralishi kuchayib, aslzodalar bilan qullar va quyi tabaqa vakillari o"œrtasidagi qarama-qarshilik avjiga chiqadi.
MILODDAN AVVALGI VIII-VII ASRLAR — Afinada demosning bir qismi badavlat kishilarga aylandilar. Ular orasidan boy savdogarlar, dehqonlar, chorvadorlar, kema va ustaxona egalari ajralib chiqdilar. Ularning ixtiyorida qullar ham bo"œlib, ustaxonalarda qullar va yollanma mardikor kuchidan foydalanganlar. Lekin shunga qaramay demosning haq-huquqlari cheklanganicha qolgan.
MILODDAN AVVALGI VIII-VII ASRLAR — Yunon shoiri Gesiod yashab ijod etgan. U "œKambag`allar qarzlaridan, mash`um ocharchilikdan qutulish maqsadida o`z vatanlarini tashlab, uzoq o`lkalarga jo`nab ketardilar" — deb yozgan edi.
MILODDAN AVVALGI VIII-VI ASRLAR - Yunonistonda kichik-kichik quldorlik shahar-davlatlar (polis) vujudga kela boshladi, ular qariyb yuzta bo"œlgan. Bu davlatlar har bir vodiyda va har bir orolda vujudga kela boshladi. Ular orasida eng kattasi poytaxti Afina shahri bo"œlgan Afina davalati edi.
MILODDAN AVVALGI VIII-V ASRLAR — O"œrtayer dengizining shimoliy sohillari - Korsika, Sardiniya, Sitsiliya orollari va Apenin yarimoroli sohillarida tashkil topgan manzilgoh shaharlar tez rivojlanib ketdi.
MILODDAN AVVALGI VIII ASR YOKI XII ASRLAR — Gomer yashab ijod etgan.
MILODDAN AVVALGI VII ASR — Spartalik doriylarning ilotlar va ozod kishilarga o"œtkazgan jabr-zulmlariga qarshi Messeniyada juda katta qo"œzg"œolon ko"œtarildi.
MILODDAN AVVALGI VII ASR —Afina hokimi Drakon tomonidan jinoyatchilarni jazolash uchun qattiq jazolar belgilangan "œDrakon qonunlari" tuzilgan. Sudyalar ana shu qonunga asoslanib kishilarga qattiq jazo berganlar. Shu davrda Afinada aslzodalarning mavqei oshib ketgan. Shu tufayli ular o`z idora usullarini "œaslzodalar hokimiyati" deb ataganlar.
MILODDAN AVVALGI VII  ASR — Ibodatxonalar va boshqa jamoat binolari toshdan qurila boshladi, ayni paytda xususiy  uylar g"œishtan va paxsadan qurilar edi. Ustunlar jamoat binolari va ibodatxonalarning alohida bezagi va ko"œrki edi. Ustunlar metall o"œqlar yordamida bir-biriga mustahkamlangan bir necha tosh bo"œlaklaridan yasalgan. 
MILODDAN AVVALGI VII ASR OXIRLARI — boylar va aslzoda dehqonlar Attikadagi yerlarning katta qismini egallab olganlar. Dehqonlarning ko"œpi yerdan ajrab qullikka tushib qolganlar.
MILODDAN AVVALGI VII-VI ASRLAR - Yunonistonda ommaviy ko"œchib joylashish va koloniyalar tashkil etish davri. Bu tarixda Buyuk yunon koloniyalashtirishi nomini olgan. Qora dengiz sohillarida Olviya, Xersones, Pantikapey, Tanais, Fasis, Trapezund kabi yirik  koloniyalar vujudga keldi. O"œrtayer dengizi sohillarida yuzdan ortiq yunon koloniyalari tashkil topdi.
MILODDAN AVVALGI VII-VI ASR BOSHLARI — Afinaning oddiy fuqarosi hisoblangan demosning aslzodalar hukmronligiga qarshi norozilik kuchayadi.
MILODDAN AVVALGI VII-VI ASR — Spartada kuchli quldorlik davlati vujudga keldi.
MILODDAN AVVALGI VII ASR OXIRI — VI ASR BOSHLARI — Afinada aslzodalar bilan demos o"œrtasida shiddatli janglar boshlanib ketdi.
MILODDAN AVVALGI VII-I ASRLAR — Yunonistonda Gomer, Gesiod, Gerodot, Demokrit, Protagor, Gippokrat, Suqrot, Aflotun va Arastu (Aristotel) kabi ulug"œ siymolar yetishib chiqdi.
MILODDAN AVVALGI VII-VI ASRLAR — Qadimgi yunon teatri paydo bo"œlgan.
MILODDAN AVVALGI VII-VI ASRLARI — Makedoniyda xususiy mulk, mulki tengsizlik va tabaqalanish kelib chiqqan.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 15:28:35
MILODDAN AVVALGI VI ASR BOSHLARI — shiddatli janglar va o"œtkazilgan islohotlar natijasida Attika demosi - oddiy fuqarosi katta g"œalabani qo"œlga kiritgan. Oddiy fuqarolar ham davlatning hamma sohadagi ishlarida faol qatnashadigan bo"œldilar.
MILODDAN AVVALGI VI ASR OXIRI - Fors shohlari Kichik Osiyodagi yunonlarning shahar-davlatlarini bosib oldilar.
MILODDAN AVVALGI VI ASR - Yunon sivilizatsiyasining gullab-yashnashi.
MILODDAN AVVALGI VI ASR — Makedoniyada ilk davlat qaror topdi.
MILODDAN AVVALGI VI ASR OXIRI — V ASR BOSHLARI — Misrdan Hindistongacha, Arab dengizidan Orol dengizigacha bo"œlgan yerlarni bosib olgan Eron Sharqning eng qudratli davlatiga aylandi.
MILODDAN AVVALGI VI-V ASRLAR — Milet shahri ilm-ma"œrifat markaziga aylangan.
MILODDAN AVVALGI VI-V ASRLAR — Yunoniston me"œmorchiligida 2 xil ustun ishlatilgan. Biri doriy uslubidagi ustunlar bo"œlsa, ikkinchisi ioniya uslubidagi ustunlar hisoblangan.
MILODDAN AVVALGI VI-V ASRLAR — Yunonistonda hunarmandchilikning rivojlanishi.
MILODDAN AVVALGI VI-IV ASRLAR — Yunonistonda Esxil, Sofokl, Evripidlar yashab ijod etgan.
MILODDAN AVVALGI V ASR - Ahamoniylar davlatida hukmronlik qilayotgan Doro I Yunonistonga  tahdid sola boshladi. 
MILODDAN AVVALGI V ASR - Afina va Sparta davlatining gullab-yashnashi.
MILODDAN AVVALGI V ASR - Afina davlati fuqarolari davlat tizimlarida ishlashga muayyan haq to"œlana boshladi.     
MILODDAN AVVALGI V ASR — Yunonistonda quldorlik tuzumi rivoj topgan va mustahkamlangan. Afina esa Yunonistondagi eng kuchli quldorlik davlati bo"œlgan.
MILODDAN AVVALGI V ASR — Yunonistonda bir-biriga dushman ikki ittifoq - Sparta boshliq Peloponnes va Afina boshliq 1-Afina dengiz ittifoqi vujudga keldi.
MILODDAN AVVALGI V ASR - Geradotni "œTarix" asarini yozishi. 
MILODDAN AVVALGI V ASR — Yunonistonning mashhur haykaltaroshlari Miron, Palliklet va Fidilarning hayoti faoliyati.
MILODDAN AVVALGI  V ASR — qadimgi yunonlarda me"œmorchilik, haykaltaroshlik va rassomchilik san"œatlari o"œz rivojining yuqori pog"œonasiga ko"œtarildi.
MILODDAN AVVALGI V ASR — Yunon faylasufi Platon yashab ijod etgan. U "œKavkaz tog`laridan Gibraltar bo`g`ozigacha bo`lgan dengiz sohillarida istiqomat qilgan shahar-davlatlarning aholisi hovuz bo`yiga chiqib o`tirgan qurbaqalarga o`xshaydilar", - deb yozgan edi.
MILODDAN AVVALGI  V ASR — Qiz bola boshli Rim nusxasi haykali topilgan.
MILODDAN AVVALGI V ASRNING 2-YARMI — Afina o"œz kuch-qudratining eng yuqori cho"œqqisiga ko"œtarilgan. Bu quldorlik demokratiyasi quldorlarning qullar ustidan hukmronligini ta"œminlaydigan idora usuli edi. Bu idora usulidan Attikaning tub joy aholisiga mansub bo"œlgan erkaklar foydalanganlar.
MILODDAN AVVALGI V-IV ASRLAR — Afina va Yunonistonning boshqa shaharlarida hozirgi sirklarimizga o"œxshash tepasi ochiq teatr binolari qurilgan.
MILODDAN AVVALGI V-IV ASRLAR — Yunon haykaltaroshlarining va rassomlarining gullagan davri.
MILODDAN AVVALGI IV ASR — yunon idishlarining qizil tusli bo"œlishi.
II ASR — Bosredagi Rim teatri qurilgan.
MILODDAN AVVALGI IV ASR O"œRTALARI - Makedoniyaning kuchayib borishi.
XIX ASR OXIRI — Nemis olimi Genrix Shlimann Gomer hikoyalarini tadqiq qilib, Troyada joylashgan yerni hisoblab chiqdi.
MILODDAN AVVALGI 2000-YIL — Kritda Knoss hukmdorining saroyi qurilgan.
MILODDAN AVVALGI 1750-YIL — Kritda qattiq zilzila bo"œlib, Knoss, Fest, Maliya, Katoo, Zakrodagi saroylari vayron bo"œldi.
MILODDAN AVVALGI 1450-YIL — Krit orolidagi Minoy sivilizatsiyasi kuchli zilzila va suv toshqiniga sabab bo"œlgan vulqon otilishi oqibatida barham topdi. Yunoniston hududidan mikkena qabilalari bostirib kirdi, uning muqim aholisini axeylar deyishgan. Axeylar Minoy sivilizatsiyasi barbod bo"œlishini nihoyasiga yetkazganlar.
MILODDAN AVVALGI 776-394-YILLAR -  dastlabki Olimpiada o"œyinlari o"œtqazildi. Olimpiada o"œyinlari Olimp xudosi Zevz sharafiga bag"œishlab o"œtkazilgan. Uning asoschisi Gerakl hisoblangan.
MILODDAN AVVALGI 621-YIL - Yunon davlati hukmdori Drakont xalq boshqaruvini bekor qilgan qonunlarini yozadi va amalga kiritadi. Bu qonunlar shu qadar qattiq va ayovsiz ediki, afinaliklar ularga "œsiyoh qolib, qon bilan yozilgan" deb baho berishgan. Qonunni arzimas darajada buzganlik uchun ham Drakont bitta jazo - o`lim jazosini belgilagan. Avvaliga afinaliklar bu qonunlarga itoat etishgan, so`ngra norozi bo`la boshlagan va Drakontni shahardan haydab yuborishagan.
MILODDAN AVVALGI 594-YIL - Afinada Solon tomonidan islohotlar o"œtkazildi. Solon davlatni idora qilishni oldingi tizimini o"œzgartirdi. Avvalgi boshqaruv tizimi - aristokratsiya (eng yaxshi odamlar hokimiyati)ni Solon demokratiya (xalq hokimiyati)ga almashtirdi. Davlatni boshqarishda faqat fuqarolar ishtirok eta olardi. Ayollar va ajnabiylar (meteklar) qabul qilinayotgan qonunlar muhokamasida va ovoz berishda ishtirok eta olmasdilar.  Solon islohotlarining barchasi dehqonlar qarzlari va qarzdorlikdan qullikni bekor qilish hamda davlat boshqaruvi islohotidan iborat bo"œlgan.  Solon islohotlaridan keyin Attika aholisi fuqarolar va qullarga ajratiladigan bo"œldi.
MILODDAN AVVALGI 550-YILLAR — Qorabo"œyoqli yunon humlari.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 15:30:02
MILODDAN AVVALGI 498-454-YILLAR — Makedoniya podshosi Aleksandr I ning hukmronlik yillari.
MILODDAN AVVALGI 492-YIL — Eron shohi Doro I kuyovi Mardoniy qo"œmondonligi ostida katta qo"œshinni Yunonistonga yuboradi. Biroq, Doro I ning Yunonistonga uyushtirgan birinchi yurishi muvaffaqiyatsizlik bilan tugagan.
MILODDAN AVVALGI 490-YIL — Doro I Yunonitonga 2-yurishini boshladi.
MILODDAN AVVALGI 490-YIL SENTABRI - Fors harbiy floti Egey dengizini kesib o"œtdi va Attika sohilida langar tashladi. Yunonlar va forslar o"œrtasida Marafon jangi bo"œlib o"œtdi va yunonlar g"œalabasi bilan tugadi. 
MILODDAN AVVALGI 490-449-YILLAR — Forslarning Yunonistonga uyushtirgan harbiy yurishlari natijasida yunon-fors urushlari bo"œlib o"œtdi.
MILODDAN AVVALGI 481-YIL — Afina bilan Sparta o"œrtasida ittifoq tuzildi.
MILODDAN AVVALGI 480-YILNING BAHORI — Eronliklar Yunonistonga 3-yurishini boshladi.
MILODDAN AVVALGI 480-YIL — Yunonlar va forslar o"œrtasida Fermopil jangi bo"œlib o"œtdi va unda forslar g"œalaba qozondi. Fermopil kamari Yunoniston shimolidan janubiga olib boradigan birdan-bir yo"œli edi. Kserks qo"œshinlari Janubiy Yunnonistonga yetib bordi, yunonlar qo"œshinalarini aylanib o"œtib, Fermopilni egalladi. Shundan so"œng Kserks tomonidan Afinani egallandi va uning amri bilan shahar yondirildi.
MILODDAN AVVALGI 480-YIL - Salamin yonidagi dengiz jangida forslar qo"œshinlari uzil-kesil tor-mor etildi.
MILODDAN AVVALGI 479-YIL — Mardoniy boshliq Eron qo"œshinlari yana Attikaga bostirib kirib, Afinani vaqtincha ishg"œol qiladi. Yunon polislarining birlashgan kuchlari eroniylarga zarba berib, ularni Beotiyaga chekintiradi. Plateya yonidagi jangda Eron qo"œshinlari yengilib, Mardoniy halok bo"œladi. 
MILODDAN AVVALGI 479-YIL — Plateya shahri yaqinida forslar qo"œshini tor-mor keltirildi. Eron shohi bilan tuzilgan shartnomaga muvofiq u Old Osiyodagi barcha yunon polislari mustaqilligini etirof etdi, yunonlarga qarshi harbiy harakat olib bormastlikka va’da berdi. Afina O"œrta Yer dengizi sohilidagi eng qudratli davlatga aylandi.
MILODDAN AVVALGI 478-YIL — Yunon-fors urushlarida ishtirok etgan yunon polislari, Kichik Osiyodagi yunon shaharlari va Egey dengizidagi orol — davlatlar Afina boshchiligida ittifoq tuzganlar. Bu Delos yoki 1-Afina ittifoqi nomini olgan. Uning Delos ittifoqi deb atalishi ittifoq xazinasi muqaddas Delos orolida saqlangan. Bu ittifoq yunonlarning eroniylar ustidan uzil-kesil g"œalaba qilishida muhim ahamiyat kasb etgan.
MILODDAN AVVALGI 449-YIL — Suzada yunonlar va eroniylar o"œrtasida Kaliy sulhining tuzilishi. Kalliy sulhiga binoan, forslar Kichik Osiyodagi yunon shaharlari va Egey dengizidagi barcha orollar mustaqilligini tan olgan. Eron harbiy-dengiz flotiga Egey dengizida suzish taqiqlangan. Eron Yunonistonga ko"œp miqdorda tovon to"œlashi kerak bo"œlgan.
MILODDAN AVVALGI 443-429-YILLAR - strateg lavozimga saylangan aslzoda va badavlat oiladan chiqqan Perikl hukmronligi davrida Afina eng qudratli davlat bo"œldi, mamlakatda demokratiya ravnaq topdi. Bu davr shuning uchun ham "œPerikl asri" deb atalgan. Perikl xalq majlisidagi lavozimlarga ish haqi to"œlashni joriy qildi. Endi kambag"œal fuqarolar ham davlat ishlari balan shug"œullana oladigan bo"œldi. Akropoldagi Parfenon ibodatxonasi qurilishi.
MILODDAN AVVALGI 431-401-YILLAR - Sparta va Afina o"œrtasidagi Peloponnes urushi.
MILODDAN AVVALGI 431-421-YILLAR — Afina va Sparta o"œrtasidagi Peloponnes urushining birinchi bosqichi.
MILODDAN AVVALGI 431-YIL — Peloponnes ittifoqi rahbari Sparta Afinaga qarshi urush harakatlarini boshlab yubordi. Urushga Sparta podshosi Arxidam II boshchilik qilgan. Shuning uchun Peloponnes urushi Arxidam urushi ham deyiladi.
MILODDAN AVVALGI 430-426-YILLAR — Afina qo"œshinlari Peloponnesning g"œarbiy sohillaridagi Kefaleniya va Zakinf orollarini, Navpakt va Solliy shaharlarini bosib oldilar.
MILODDAN AVVALGI 427-424-YILLAR — Afinaliklar Sitsiliyaga bir necha bor muvaffaqiyatli yurish qildilar.
MILODDAN AVVALGI 426-YIL — Lesbos orolidagi Mitilena shahrida Afinaga qarshi qo"œzg"œolon ko"œtarilgan. Qo"œzg"œolonchilarga Sparta katta yordam bergan. Afinaliklar Mitilenadagi qo"œzg"œolonni shafqatsizlik bilan bostirganlar. Afina Lesbosga Spartadan keladigan harbiy kemalarni yo"œlini to"œsish uchun Peloponnes sohillariga 100 triyerdan iborat harbiy kuch yuborgan.
MILODDAN AVVALGI 425-424-YILLAR — Afina qo"œshinlari Korinf va Delinda bo"œlgan janglarda yengilganlar.
MILODDAN AVVALGI 424-YIL — Afinaliklar floti Messeniya sohillarida spartaliklarga zarba berib, Kifera Sifakteriya orolini bosib oldilar. Sparta esa qiyin ahvolga tushib qolib, Afina rahbarlari Demosfen va Kleonlardan sulh tuzishni so"œraganlar. Ammo Afina rahbarlari Spartaga qabul qilib bo"œlmaydigan shartlarni qo"œygan. Natijada sulh tuzilmay, urush davom etgan.
MILODDAN AVVALGI 422-YIL — Brasid rahbarligidagi spartaliklar hamda Kleon boshliq afinaliklar o"œrtasida Amfiopol yaqinida bo"œlgan qattiq jangda Brasid ham, Kleon ham halok bo"œlgan. Amfiopol afinaliklar qo"œlidan ketgan.
MILODDAN AVVALGI 421-YIL — Afina bilan Sparta o"œrtasida 50 yilga mo"œljallangan sulh shartnomasi tuzildi.
MILODDAN AVVALGI 419-399-YILLAR — Arxelay hukmronlik qilgan davr.
MILODDAN AVVALGI 415-YIL — Afinaliklar 260 harbiy kema, 32 minglik katta qo"œshin bilan Sitsiliya oroli tomon jo"œnagan. Afina qo"œshiniga Alkiviad, Nikiy va Lamaxlar rahbarlik qilgan.
MILODDAN AVVALGI 415-404-YILLAR — Afina va Sparta o"œrtasidagi Peloponnes urushining ikkinchi bosqichi.
MILODDAN AVVALGI 413-YIL — Demosfen boshliq Afina floti Sparta va ittifoqchilar tomonidan tor-mor etilgan. Jangda Nikiy, Demosfen va Lamaxlar halok bo"œlgan.
MILODDAN AVVALGI 413-YIL — Sparta qo"œshinlari Afinadan 22 km naridagi Dekeleya qishlog"œini bosib oldilar.
MILODDAN AVVALGI 403-YIL — Frasibul Afinada demokratiyani qayta tikladi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 15:39:15
MILODDAN AVVALGI 394-YIL — Olimpiya zilzila oqibatida vayron bo"œlishi oqibatida Olimpiada o"œyinlari o"œtkazilmay qoldi. 
MILODDAN AVVALGI 359-YIL — Makedoniya taxtini Filipp II egalladi.
MILODDAN AVVALGI 356-YIL — Aleksandr Makedonskiy (Iskandar Zulqarnayn) tug"œilgan.
MILODDAN AVVALGI 338-YIL 2-AVGUST — Makedoniya qo"œshinlari Beotiyaga bostirib kirib, Xeroniya shahri yaqinida yunon ittifoqi qo"œshini bilan Makedoniya askarlari o"œrtasida shiddatli jang bo"œlgan. Filipp II ning 18 yoshli o"œg"œli Aleksandr askarlarining jangga kirishi urush oqibatini makedoniyaliklar foydasiga hal qiladi. Yunoniston Makedoniyaga boysundirildi va Yunonistonda Makedoniya hokimiyati o"œrnatildi.
MILODDAN AVVALGI 337-YIL — Spartadan tashqari barcha yunon shahar-davlatlari Korinfga yig"œildilar va Makedoniya hokimiyati ostida yunon davlatlari ittifoqini tuzadilar. Ular murosada tinch yashash, o"œzaro urushlar olib bormastlik va bir-birining ichki ishlariga aralashmaslik to"œg"œrisida shartlashadilar. Barcha  ixtiloflarni yunon shahar-davlatlari ittifoqi hal etishi lozimligi nazarda tutilgan edi. Filipp II Eronga qarshi yurish maqsadida yunonlar va makedonlar harbiy ittifoqini tuzishni taklif qildi. 
MILODDAN AVVALGI 336-YIL — Filipp II o"œz qizining nikoh to"œyi vaqtida fitnachilar tomonidan o"œldirildi.
MILODDAN AVVALGI 336-YIL — Iskandar Zulqarnaynning Makedoniya taxtiga o"œtirishi.
MILODDAN AVVALGI 336-334-YILLAR — Iskandar Zulqarnayn Makedoniyaga tutash bo"œlgan davlatlarni va Yunonistonni o"œziga bo"œysundiradi.
MILODDAN AVVALGI 335-YIL — Iskandar Zulqarnayn Illiriya va Frakiyani o"œziga itoat ettiradi. Iskandar Makedoniyaga qarshi qo"œzg"œolon ko"œtargan Fiva ustiga yurish qilib, shaharni vayron qiladi, boshqalarga namuna bo"œlsin deb uning aholisini qul qilib sottirib yuboradi.
MILODDAN AVVALGI 334-325-YILLAR — Iskandar Zulqarnayn Sharqqa yurish qilib ko"œp davlatlarni zabt etadi.
MILODDAN AVVALGI 334-YIL — Iskandar Zulqarnayn Granik daryosi bo"œyida Eron qo"œshinlari ustidan dastlabki g"œalabasiga erishdi. Granik g"œalabasidan so"œng iskandar qo"œshinlari Kichik Osiyo sohili bo"œylab janub tomon yuradilar. Sohildagi ko"œp shahar va qishloqlar, shuningdek, Milet ham bosib olinadi.
MILODDAN AVVALGI 333-YIL — Iskandar Zulqarnayn Kichik Osiyoning o"œrtasidagi Kappidoniya viloyatini ishg"œol qildi. Eron qo"œshinlarining Kappidoniya tomon kelayotganidan xabar topgan Iskandar o"œz qo"œshinlarini Kilikiyaga olib o"œtib, Tars shaharchasini ishg"œol qiladi.
MILODDAN AVVALGI 333-YIL — Eron va makedon qo"œshinlari Kilikiyaning Iss shahri yaqinida to"œqnashadilar, bu jang Iskandarning g"œalabasi bilan tugaydi.
MILODDAN AVVALGI 332-YIL — Iskandar Zulqarnayn Misrni zabt etdi. U Misr fir"œavni deb e"œlon qilindi.
MILODDAN AVVALGI 323-YIL — Iskandar Zulqarnayn Bobilda bezgakdan vafot etdi.
MILODDAN AVVALGI 331-YIL — Iskandar Zulqarnayn Mesopotamiyaga qo"œshin tortadi.
MILODDAN AVVALGI 331-YIL - Iskandar Zulqarnayn Gavgamel jangida Doro III ni mag"œlubiyatga uchratishi.
MILODDAN AVVALGI 330-YIL — Eron shohligi barham topadi.
MILODDAN AVVALGI 329-YIL — Iskandar Zulqarnayn Navtakada Bessni qo"œlga tushirib qatl ettiradi.
MILODDAN AVVALGI 329-327-YILLAR — Iskandar Zulqarnayn Turonda qonli urushlar olib boradi.
MILODDAN AVVALGI 327-YIL — Iskandar Zulqarnayn Hindistonga kirib boradi.
MILODDAN AVVALGI 325-YIL — Iskandar Zulqarnayn Bobilga qaytadi.
MILODDAN AVVALGI 525-456-YILLAR — "œTragediya otasi" Esxil yashab ijod etgan.
MILODDAN AVVALGI 492-449-YILLAR — Yunon-Eron urushlari.
MILODDAN AVVALGI 496-406-YILLAR — 120 dan ortiq tragediya muallifi Sofokl yashab ijod etgan.
MILODDAN AVVALGI 480-388-YILLAR — "œKomediya otasi" Aristofan yashab ijod etgan.
MILODDAN AVVALGI 490-424-YILLAR — "œTarix otasi" Gerodot yashab ijod etgan.
MILODDAN AVVALGI 477-455-YILLAR — Gerodot Misr, Bobil, Suriya, Kichik Osiyo va Qora dengiz sohillaridagi mamlakatlarga sayohat qilgan.
MILODDAN AVVALGI 471-YIL — Suqrot tavallud topgan.
MILODDAN AVVALGI 470-400-YILLAR — Yunon tarixchisi Fukidid yashab ijod etgan.
MILODDAN AVVALGI 460-370-YILLAR — Demokrit yashab ijod etgan.
MILODDAN AVVALGI 460-375-YILLAR — Sharq dunyosida Buqrot nomi bilan mashhur bo"œlgan Gippokratning yashab ijod etgan davri.
MILODDAN AVVALGI 450-388-YILLAR — Aristofan yashab ijod etgan.
MILODDAN AVVALGI 384-322-YILLAR — Sharq dunyosida "œmuallimi avval" — "œbirinchi muallim" nomi bilan mashhur bo`lgan Aristotel (Arastu)ning yashab ijod etgan davri.
1870-YIL — Nemis olimi Genrix Shlimann Turkiyadagi Xisorlik shahri hududida qazishma ishlarini boshlab yubordi va Troya qoldilarini topdi.
1896-YIL — Olimpiyada o"œyinlari qayta tiklandi. 
1953-YIL — Ingliz olimlari Ventris va Chadviklar qadimgi kritliklarning chiziqli "œB" yozuvini o`qishga muvaffaq bo`ldilar.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 15:41:18
                                          Qadimgi Yunoniston

1. Qadimgi yunonlar Bolqon yarimoroli va O"œrtayer dengizi orollaridagi qadimgi mamlakatni nima deb atashgan?
A) Ellada
B) Italiya
S) Mesopatamiya
D) Troya
E) Sparta

2. Qadimda kimlar o"œzlarini ellinlar deb atashgan?
A) midiyaliklar
B) misrliklar
S) forslar
D) yunonlar
E) makedonlar

3. Ellada bu "¦
A) Qadimgi Sharqda yunonlar mamlakatining nomlanishi
B) Qadimgi Yunonistonning forslar tomonidan nomlanishi
S) Qadimgi Mesopatamiyaning yunonlar tomonidan nomlanishi
D) Qadimgi Yunonistonning yunonlar tomonidan nomlanishi
E) Qadimgi Italiyaning yunonlar tomonidan nomlanishi

4. Qadimgi Yunonistonda ilk shahar-davlatlar qaysi davrda vujudga kela boshladi?
A) mil. avv. I mingyillik
B) mil. avv. II mingyillik
S) mil. avv. III mingyillik
D) mil. avv. IV mingyillik boshi
E) mil. avv. III mingyillik boshi

5. Qadimgi Yunonistondagi ilk shahar-davlatlarni belgilang.
1) Knoss; 2) Lagash; 3) Mikena; 4) Pilos; 5) Umma; 6) Tirinf; 7) Eredu; 8) Larsa.
A) 3, 4, 6, 7, 8
B) 2, 3, 5, 6
S) 1, 2, 3, 7, 8
D) 1, 3, 4, 6, 7
E) 1, 3, 4, 6

6. Miloddan avvalgi II mingyillikda Qadimgi Yunonistonda "¦
A) qudratli davlat barpo etildi
B) Finikiya alifbosi asosida yangi yozuv vujudga keldi
S) ilk shahar-davlatlar vujudga kela boshladi
D) dehqonchilik manzilgohlari paydo bo"œla boshladi
E) dehqonchilik va hunarmandchilik rivoj topishi bilan manzilgohlar va shaharlar hajmi ortib bordi

7. Yunonistondagi ilk Minoy sivilizatsiyasi qayerda vujudga keldi?
A) Krit orolida
B) Spartada
S) Mikenda
D) Attikada
E)  Pilosda

8. Knoss shahar-davlati Qadimgi Yunonistonning qaysi hududida joylashgan?
A) Pelopannes yarimorolida
B) Krit orolida
S) Attikada
D) Troyada
E) O"œrta Yunonistonda

9. Minoy sivilizatsiyasining dastlabki vayron bo"œlishi qay tarzda yuz bergan?
A) ossurlarning bostirib kirishi natijasida
B) mikena qabilasining bostirib kirishi natijasida
S) kuchli zilzila va suv toshqiniga sabab bo"œlgan vulqon otilishi oqibatida
D) finikiyaliklarning hujumi natijasida
E) doriylarning bostirib kirishi natijasida

10. Qachon Krit oroliga Yunoniston hududidan mikena qabilalari bostirib kirdi?
A) mil. avv. 1540-yillarda
B) mil. avv. II minyillik boshida
S) mil. avv. 1450-yillarda
D) mil. avv. III mingyillik oxirlarida
E) mil. avv. 1200-yilda
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 15:48:24
11. Qadimda kimlar Minoy (Krit) svilizatsiyasini vayronaga aylantirdilar?
A) axeylar
B) forslar
S) finikiyaliklar
D) doriylar
E) misrliklar

12. Axeylar kimlar?
A) Krit orolining tub aholisi 
B) Qadimgi Yunoniston hududidagi mikena qabilalarining muqim aholisi
S) Krit oroli tub aholisining yunonlar tomonidan nomlanishi
D) Kichik Osiyodagi qadimgi qabila
E) Krit orolidan Pelopannesga ko"œchib borgan aholi shunday nomlangan
 
13. Qadimgi yunonlar orasida dengizchilik rivoj topishiga imkon yaratgan omillarni aniqlang.
A) hunarmandchilik va temirsozlikni rivoj topganligi
B) yunonlarning ko"œpchiligini dengiz sayohlari bo"œlganligi
S) yunon kemasozligini rivoj topganligi
D) Yunonistonning jahon dengiz savdo yo"œlida joylashganligi
E) Egey dengizidagi ko"œp sonli katta-kichik orollar, qulay gavanlar va buxtalarning mavjudligi

14. Qadimgi yunonlar Yer yuzining odamlar yashaydigan qismini nima deb atashgan?
A) Koloniya
B) Nekropol
S) Oykumena
D) Forum
E) Polis

15. Miloddan avvalgi 1200-yilda kimlar Miken davlatini vayronaga aylantirdilar?
A) doriylar
B) forslar
S) finikiyaliklar
D) axeylar
E) misrliklar

16. Qadimgi Miken davlati doriylar tomonidan qachon vayron etilgan?
A) mil. avv. 1200-yil
B) mil. avv. 1450-yil
S) mil. avv. 960-yil
D) mil. avv. 1300-yil
E) mil. avv. 1250-yil

17. Miloddan avvalgi IX-VII asrlarda Qadimgi Yunonistonda "¦
A) "œAkropol"ga asos solindi
B) dehqonchilik va hunarmandchilik rivoj topishi bilan manzilgohlar va shaharlar soni ortib bordi
S) Lakonika hududiga ko"œchmanchi doriylar qabilasi bostirib kira boshladi
D) kichik-kichik quldorlik davlatlari vujudga kelib, ravnaq topdi
E) aholi faqat dehqonchilik bilan shug"œullanar edi
18. Miloddan avvalgi IX-VII asrlarda Qadimgi Yunonistondagi shaharlar va ularning tevaragidagi joylashgan qishloqlar "¦ vujudga keltirardi.
A) svilizatsiyalashgan shaharni
B) davlatni
S) polislarni
D) koloniyalarni
E) "œnom"larni

19. Qadimgi Yunonistonda vujudga kelgan har bir shahar-davlatlar nima deb atalgan?
A) Akropol
B) Nom
S) Polis
D) Koloniya
E) Oykumena

20. Yunoncha "œshahar" ma`nosini anglatadigan atamani belgilang.
A) Koloniya
B) Nom
S) Akropol
D) Polis
E) Oykumena

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 15:49:12
21. Qadimgi yunonlarda "œpolis" atamasi qanday ma`noni anglatgan?
A) shahar-davlat
B) davlat
S) qishloq
D) o"œz yurtini tark etgan odamlar tomonidan yangi yerlarda asos solingan manzilgoh va shaharlar
E) Yer yuzining odamlar yashaydigan qismi, chegarasi

22. Qadimgi yunon armiyalarining og"œir qurollangan piyoda jangchisi nima deb atalgan?
A) argonavt
B) falanga
S) ellin
D) diadoh
E) goplit

23. Qadimgi yunon armiyasining og"œir qurollangan askarlari qay tarzda jang qilishgan?
A) uchburchak shaklini yuzaga keltiruvchi bir-biriga tiqilib olgan qatorlar bilan
B) bir qator uzun tizilish ostida    
S) aylana shaklida dushman safini o"œrab olish bilan
D) to"œrtburchak shaklini yuzaga keltiruvchi bir-biriga tiqilib olgan qatorlar bilan
E) bitta yirik saf ostida

24. Qadimgi Yunoniston armiyasining asosini nima tashkil qilgan?
A) goplit
B) otliq qo"œshin
S) kamonchilar
D) nayzabardorlar
E) aravali jangchilar

25. Qadimgi Yunoniston armiyasida goplitlarning saf tortishi qanday nom bilan atalgan?
A) strateg
B) goplit
S) falanga
D) agema
E) agora

26. Qadimgi Attika viloyati qaysi hududda joylashgan edi?
A) Krit orolida
B) Peloponnes yarimorolida
S) Shimoliy Yunonistonning janubida
D) O"œrta Yunonistonning  g"œarbiy qismida
E) O"œrta Yunonistonning janubi sharqiy qismida

27. Quyidagi qaysi qatorda falanga atamasining izohi berilgan?
A) xalq yig"œilish joyi, markaziy maydon
B) og"œir qurollangan askarlarning bir necha, odatda 9 yoki 16 sherengada saf tortishi
S) armiyaning og"œir qurollangan piyoda jangchisi
D) goplitlarining to"œrtburchak shaklini yuzaga keltiruvchi bir-biriga tiqilib olgan qatorlar bilan saf tortishi
E) og"œir qurollangan askarlarning bir necha, odatda 9 yoki 16 sherengada saf tortishi va goplitlarining to"œrtburchak shaklini yuzaga keltiruvchi bir-biriga tiqilib olgan qatorlar bilan saf tortishi

28. Miloddan avvalgi II mingyillikda Attikaning g"œarbiy qismida "¦
A) doriylar hujumi boshlandi
B) yunonlar "œAkropol" quradilar
S) qudratli davlat vujudga keldi
D) dehqonchilik va hunarmandchilik rivoj topishi bilan manzilgohlar va shaharlar soni ham ortib bordi
E) shahar-davlatlar soni ko"œpayib bordi

29. Quyidagi qaysi qatordagi termin "œYuqori shahar" degan ma`noni anglatadi?
A) koloniya
B) falanga
S) akropol
D) metek
E) polis

30. Afina shahri qachon vujudga kelgan?
A) mil. avv. III mingyillik oxiri
B) mil. avv. II mingyillik
S) mil. avv. I mingyillik
D) mil. avv. I mingyillik o"œrtalari
E) mil. avv. IX-VIII asr
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 15:51:07
31. Qadimgi yunon shaharlari ichidagi eng yiriklarini aniqlang.
A) Xersones va Pantikapey
B) Tanais va Fasis
S) Trapezund va Xersones
D) Afina va Sparta
E) Afina va Milet

32. Quyidagi qaysi qal"œaning qurilishi natijasida Afina shahri vujudga keldi?
A) Kapitoliy
B) Akveduk
S) Ellada
D) Akropol
E) Metek

33. Attika aholisining bir qismini tashkil etuvchi meteklar bu "¦
A) ajnabiylar
B) qullar
S) fuqarolar
D) amaldorlar
E) quldorlar

34. Qadimgi Yunonistonda kimlar Afina fuqarosi bo"œla olgan?
A) faqatgina harbiy ilmdan xabardor bo"œlgan erkaklar
B) aqli raso barcha Afinada yashovchi aholi
S) aqli raso barcha Afinada yashovchi erkaklar
D) otasi va onasi ozod afinalik bo"œlgan erkaklar
E) otasi va onasi ozod afinalik bo"œlgan erkak va ayollar

35. Qachondan boshlab Afina fuqarolari uchun davlat organlarida ishlashga muayyan haq to"œlana boshlandi?
A) mil. avv. VII asrdan
B) mil. avv. IV asrdan
S) mil. avv. V asrdan
D) mil. avv. IX asrdan
E) mil. avv. VIII asrdan

36. Qadimgi Afina aholisining qaysi guruhi barcha huquqlardan foydalanib, og"œir mehnat va salomatlikka zarar yetkazuvchi ishlardan ozod qilingan edilar?
A) meteklar
B) fuqarolar
S) quldorlar
D) amaldorlar
E) qullar

37. Afinaning asosiy portiga aylangan Pirey bandargohi o"œzining nimasi bilan mashhur edi?
A) qul savdosi bilan
B) xilma-xil gazlamalar savdosi bilan
S) qayiqsozlikning rivojlanganligi bilan
D) yirik savdo markazi bilan
E) eng katta kurash maydonining mavjudligi bilan

38. Afina dengiz ittifoqi g"œaznasi qaysi shaharda joylashgan edi?
A) Afina
B) Korinf
S) Agros
D) Epis
E) Fiva

39. "œPedagog" so`zi qaysi tildan olingan va u qanday ma`noni anglatadi?
A) lotincha, "œilm o`rgatuvchi"
B) yunoncha, "œo`qituvchi"
S) lotincha, "œbolani yo`lda kuzatib boruvchi"
D) yunoncha, "œbolaga ilm o`rgatuvchi"
E) yunoncha, "œbolani yo`lda kuzatib boruvchi"

40. Qadimgi Afinada bolalarga necha yoshdan boshlab yozuv va hisob o"œrgatilgan?
A) yetti yoshdan
B) sakkiz yoshdan
S) to"œqqiz yoshdan
D) olti yoshdan
E) besh yoshdan
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 15:53:10
41. Stil bu "¦
A) yozish uchun ishlatiladigan mum surtilgan taxtacha
B) davlatga oid hujjatlar saqlanadigan joy
S) gimnastikani o"œrgatuvchi maxsus maktab
D) selgimagan suvoqqa chizilgan rasm
E) mum surkalgan taxtachalarga harflarni yozishda ishlatiladigan metal tayoqcha

42. Qadimgi Yunonistonni shimoldan tashqari qaysi dengiz o"œrab turgan?
A) Egey dengizi
B) O"œrtayer dengizi
S) Ioniya dengizi
D) Qizil dengiz
E) Qora dengiz

43. Afinada puldor ota-onalarning farzandlari  qayerda tahsilni davom ettirishardi?
A) oykumenalarda
B) forumlarda
S) nekropollarda
D) pedagoglarda
E) palestrlarda

44. Qadimgi Afinada o"œg"œil bolalar necha yoshdan boshlab gimnastika bilan shug"œullanardilar?
A) 14 yoshdan
B) 12 yoshdan
S) 15 yoshdan
D) 16 yoshdan
E) 18 yoshdan

45. Dunyo tarixida qaysi xalq qadimdan boshlab dastlab gimnastika ilmidan xabardor bo"œlgan va bolalarini gimnastika mashg"œulotlari bilan shug"œullantirgan?
A) xitoylar
B) yunonlar
S) misrliklar
D) forslar
E) rimliklar

46. Ma"œlumki, Afinadagi palestrlarda mashhur haykaltaroshlar ishlagan haykallar turgan. Ushbu haykallar vositasida yigit kishi qanday bo"œlishi kerakligi uqtirilgan?
A) faqatgina haykaldagi siymo timsolidek jismonan barkamol bo"œlishi
B) mavjud haykalga mos ravishda kuchli va baquvvat bo"œlishi
S) kuchli, jismonan barkamol va o"œz vatani himoyasiga shay turishi
D) mazkur haykaldek baquvvat bo"œlishga zid ravishda ma"œnaviy barkamol bo"œlish
E) mavjud haykaldagi o"œtmishda o"œtib ketgan ulug"œ siymolardek bo"œlib yetishish

47. Ma"œlumki, Afinada oily ma"œlumot beradigan o"œquv yurtlari ham bo"œlgan. U yerda ta"œlim olish muddati necha yil davom etgan?
A) 5-6 yil
B) 2-3 yil
S) 4-5 yil
D) 3-4 yil
E) 1-2 yil

48. Miloddan avvalgi XII asrda Janubiy Yunoniston hududiga qaysi qabila bostirib kirdi?
A) doriylar
B) axeylar
S) forslar
D) xettlar
E) oriylar

49. Palestrlarda qaysi mashhur haykaltaroshlarning ishlagan haykallari turgan?
A) Polikrit va Aristofan
B) Miron va Sofokl
S) Sofokl va Aristofan
D) Fidiy va Dedal
E) Miron va Polekrit

50. Qachon Sparta davlatiga asos solindi?
A) mil. avv. II mingyillikda
B) mil. avv. XII asrda
S) mil. avv. VIII asrda
D) mil. avv. IX asrda
E) mil. avv. XVI asrda
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 15:54:25
51. Sparta davlati qaysi viloyat tarkibiga  kirgan?
A) Beotiya
B) Messaniya
S) Lakonika
D) Attika
E) Miken

52. Qachon doriylar tomonidan Messaniya  bo"œysundirildi?
A) mil. avv. VII asrda
B) mil. avv. IX asrda
S) mil. avv. XII asrda
D) mil. avv. VIII asrda
E) mil. avv. V asrda

53. Qaysi davrda Sparta eng yirik yunon davlatlaridan biriga aylandi?
A) mil. avv. VIII asrda
B) mil. avv. IX asrda
S) mil. avv. XII asrda
D) mil. avv. VII asrda
E) mil. avv. V asrda

54. Ilotlar kimlar?
A) Appenin yarimorolining shimoli-sharqida yashagan qabila
B) doriylar tomonidan itoat ettirilib, qulga aylantirilgan yerli xalq
S) Janubi-sharqiy Yevropada yashagan qadimgi ko"œchmanchi qabilalar
D) doriylarning bosib olingan hudud aholisi tomonidan nomlanishi
E) Minoy svilizatsiyasini vayronaga aylantirgan mikena qabilalarining muqim aholisi

55. Ajnabiylar Spartada qanday mavqega ega edi?
A) Spartada ajnabiylar faqat qul qilinardi
B) barcha ajnabiylar Sparta fuqarosi bo"œlishi mumkin edi
S) ajnabiylar Spartaga kiritilmagan
D) Spartada ajnabiylar eng quyi mansabga tayinlanar edi
E) faqatgina harbiy ilmdan xabardor bo"œlgan ajnabiygina Sparta fuqarosi bo"œla olardi

56. Sparta madaniyatining sustlashiga qanday omil o"œz ta"œsirini o"œtkazdi?
A) doimiy ilotlarning qo"œzg"œoloni
B) axeylarning doimiy hujumi
S) spartaliklarning doimiy bosqinchilik ishlari bilan mashg"œul bo"œlganligi
D) Spartadagi doriylarning past madaniyatliligi
E) yalpi harbiy tayyorgarlik

57. Spartada kimlar faqatgina harbiy ishlar bilan shug"œullanganlar?
A) ajnabiylar
B) ilotlar
S) periyeklar
D) doriylar
E) lotinlar

58. Spartada to"œla-to"œkis huquqlarga ega bo"œlmagan fuqarolar qanday nomlangan?
A) meteklar va ajnabiylar
B) ilotlar va periyeklar
S) patritsiylar  va plebiylar
D) italiklar va lotinlar
E) plebeylar va demoslar

59. Qadimgi Spartada qaysi aholi butun boshli davlatni mulki hisoblangan?
A) meteklar
B) plebeylar
S) patritsiylar
D) periyeklar
E) ilotlat

60. Qadimgi Spartada ayollarning roli qanday edi?
A) ayollar ham jismoniy mashqlar bilan shug"œullanishga majbur qilingan
B) ayollar faqatgina yerga ishlov berar, chorvani boqar va uy-yumushlari bilan mashg"œul edi
S) ayollar jismoniy mashqlar bilan shug"œullanmasa-da, erkaklar uchun kerakli bo"œlgan qurol-aslahalarni yetkazib berib turardi
D) ayollar xalq kengashida ishtirok etish huquqiga ega edi
E) ayollar erkaklar bilan teng huquqli edi

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 15:56:08
61. Ma"œlumki, Qadimgi Yunonistonda o"œz vatanini tark etib, o"œzga yurtga ko"œchib ketadiganlar paydo bo"œla boshladi. Dastlab kimlar Yunonistondan ketib o"œzga yurtga borib o"œrnashdilar?
A) surgun qilinganlar
B) zodagonlardan qarzdor bo"œlib qolgan, o"œz yer va mulkiga ega bo"œlmagan ko"œplab kishilar va boshpanasiz yupun va och odamlar
S) o"œzga yerni bosib olish maqsadida harbiy amaldorlar va ularning qo"œshini
D) o"œzga hududda yangidan hayot boshlayman degan yirik boylar
E) doimiy hujumdan bezor bo"œlgan mahalliy xalq

62. Ma"œlumki, yunonlar o"œz vatanini tark etib, o"œzga yurtlarda o"œzlari uchun manzilgohlar barpo etadilar. Bu manzilgohlar nima deb atalgan?
A) oykumena
B) mustamlaka
S) koloniya
D) metropoliya
E) polis

63. Varvarlar kimlar?
A) yangi koloniyalar tashkil etgan yunonlar o"œzlarini shunday nomlashgan
B) O"œrtayer dengizi sohillarida yashagan qadimgi qabilalardan biri
S) Qadimgi Yunonistonda yashagan qabilalardan biri
D) yunon tilida so"œzlashmaydigan har qanday chet mamlakatlik kishilar
E) yunonlar o"œzlashtirgan yerlar tevaragida yashovchi xalqlar tomonidan yunonlarning nomlanishi

64. Yunonlar o"œz manzilgohlari tevaragida yashovchi yunon bo"œlmagan xalqlarni qanday nom bilan atashardi?
A) periyeklar
B) keltlar
S) lulubeylar
D) kolonlar
E) varvarlar

65. Koloniya bu - "¦
A) kuchli davlat tomonidan bosib, itoat ettirilgan ma"œlum bir hudud
B) Yer yuzining odamlar yashaydigan qismi, chegarasi.
S) o"œz yurtini tark etgan odamlar tomonidan yangi yerlarda asos solingan manzilgoh va shaharlar
D) bosib olingan hududlarga ega bo"œlgan davlat
E) yunon shahar-davlatlari

66. Buyuk yunon koloniyalashtirishi qaysi davrni o"œz ichiga oladi?
A) mil. avv. VII-VI asrlar
B) mil. avv. IX-VII asrlar
S) mil. avv. VI-IV asrlar
D) mil. avv. IV-III asrlar
E) mil. avv. III-II asrlar

67. Buyuk yunon koloniyalashtirishi davrida yunonlarning Qora dengiz sohillarida barpo etgan  koloniyalarini belgilang.
1) Olviya; 2) Fokeya; 3) Xersones; 4) Rodos; 5) Pantikapey; 6) Tanais; 7) Fasis; 8) Trapezund
A) 2, 3, 5, 6, 8
B) 1, 4, 6, 7, 8
S) 1, 2, 4, 6, 7, 8
D) 2, 3, 5, 6, 7
E) 1, 3, 5, 6, 7, 8

68. Qaysi davrda Yunonistonda 24 harfdan iborat bo"œlgan alifbo vujudga keldi?
A) mil. avv. VI asrda
B) mil. avv. VII asrda
S) mil. avv. IX asrda
D) mil. avv. VIII asrda
E) mil. avv. IV asrda

69. Yunonlarning 24 harfdan iborat alifbosi qaysi yozuv asosida vujudga kelgan edi?
A) Shumer mixxati
B) Misr iyerogliflari
S) Finikiya alifbosi
D) Suriya yozuvi
E) Palastin yozuvi

70. Miloddan avvalgi VIII-VI asrlarda Yunonistonda  "¦
A) forslar hukmronligi davom etdi
B) Buyuk yunon koloniyalashtirishi davri va kichik-kichik quldorlik davlatlari vujudga kela boshladi
S) Buyuk yunon koloniyalashtirishi davri bo"œldi
D) kichik-kichik quldorlik davlatlari vujudga kela boshladi
E) shahar-davlatlar vujudga kela boshladi
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 16:08:26
71. Qadimgi Yunonistonda kichik-kichik quldorlik davlatlari vujudga kela boshlashi qaysi asrlarda ro"œy berdi?
A) mil. avv.VIII-VI asrlarda
B) mil. avv. IX-VIII asrlarda
S) mil. avv. X-VIII asrlarda
D) mil. avv. VI-IV asrlarda
E) mil. avv. IV-III asrlarda

72. Ma"œlumki, mloddan avvalgi VIII-VI asrlarda Yunonistonda kichik-kichik quldorlik davlatlari vujudga kela boshlagan, ular qariyb yuzta bo"œlgan. Ularning orasida eng katta davlat berilgan qatorni ko"œrsating.
A) Afina
B) Sparta
S) Korinf
D) Epis
E) Agros

73. Agora nima?
A) ustida shaharga suv keladigan anhori bo"œlgan baland ko"œprik
B) Qadimgi Yunoniston shaharlarida xalq yig"œilishi joyi, markaziy maydon
S) qabriston; maqbara
D) Yunonistondagi kichik-kichik davlatlarning umumiy nomi
E) tepasida ibodatxonasi bo"œlgan zinapoyali yirik minora

74. Ma"œlumki, Afina shahrida markaziy maydon bo"œlib, uning tevaragini turli-tuman imoratlar qurshab turar edi. Ushbu markaziy maydon qanday nom bilan yuritilgan?
A) akropol
B) agema
S) agora
D) forum
E) nekropol

75. Quyidagi qaysi atama Qadimgi Afina xalqini umumiy nom bilan izohlaydi?
A) ellin
B) strateg
S) metek
D) "œdemos"
E) "œkratos"

76. "œDemokratiya" atamasining ma`nosi nima?
A) konstitutiyaviy hokimiyat
B) xalq yig"œilishi
S) aslzodalar hokimiyati
D) yakka hokimlik
E) xalq hokimiyati

77. Ma"œlumki, Afinada erkak fuqarolar oyiga to"œrt marta yig"œilib, yuzaga kelgan muommolar va yangi qonunlarni muhokama qilishgan. Afina fuqarolari qayerda yig"œilib o"œz muhokamalarini hal qilishgan?
A) Forumda
B) Agorada
S) Akropolda
D) Senatda
E) Nekropolda

78. Ma"œlumki, Afinada barcha qarorlar erkak fuqarolarning ovoz berishi yo"œli bilan qabul qilingan. Davlat boshqaruvining bu shakli nima deb ataladi?
A) konstitutsion monarxiya
B) monarxiya
S) demokratiya
D) aristokratiya
E) antidemokratiya

79. Miloddan avvalgi 621-yilda "¦
A) Afinada Solon demokratiya hokimiyatini o"œrnatdi
B) skiflar Kichik Osiyoga bostirib kirdi
S) Dastlab Bobil, so"œngra Midiya Ossuriya podsholigidan ajralib chiqdi
D) Afinada Drakont qonunlari amalga kiritildi
E) Ossuriya poytaxti Ashshur Bobil va Midiya ittifoqi tomonidan ishg’ol qilindi

80. Jahon tarixida qanday qonunga "œsiyoh qolib, qon bilan yozilgan" deya ta`rif berilgan?
A) Doro I qonunlariga
B) Solon qonuniga
S) Hammurapi qonuniga
D) Sezar qonunlariga
E) Drakont qonuniga
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 16:09:16

81. Ma"œlumki, Afinada zodagonlar va xalq o"œrtasida kelishmovchiliklar va nizo bo"œlgan bir payda hukmdor Drakont huquq va majburiyatlar borasida hammani tenglashtiruvchi qonun loyihasini tuzdi. Ushbu qonun nechanchi yilda amalgam kiritildi.
A) mil. avv. 720-yil
B) mil. avv. 621-yil
S) mil. avv. 594-yil
D) mil. avv. 443-yil
E) mil. avv. 612-yil

82. Qadimgi Afinada joriy etilgan Drakont qonunlariga ko"œra, o"œzga kishining bog"œidan olma o"œg"œirlagan odam uchun qanday jazo berilgan?
A) jazo jabrlanuvchining xohishiga qarab belgilangan
B) qo"œlini kesib tashlash jazosi
S) umrbod zindon jazosi
D) uzilgan olma daraxtidagi olmalar hajmida jarima to"œlash
E) o"œlim jazosi

83. Aristokratiya bu - "¦
A) yakka hokimlik
B) eng yaxshi odamlar hokimiyati
S) xalq hokimiyati
D) xalq yig"œilishi
E) qo"œshhokimiyatchilik

84. Nechanchi yilda zodagonlardan bo"œlgan Solon Afina arxonti (hokimi) etib saylandi?
A) mil. avv. 594-yil
B) mil. avv. 621-yil
S) mil. avv. 443-yil
D) mil. avv. 549-yil
E) mil. avv. 429-yil

85. Ma"œlumki, miloddan avvalgi 594-yilda Afina hokimi Solon davlatni idora qilishning oldingi tizimini o"œzgartirdi. U qanday ishni amalga oshirdi?
A) avvalgi boshqaruv tizimi —demokratiyani monarxiyaga almashtirdi
B) avvalgi boshqaruv tizimi — monarxiya(yakkahokimlik)ni demokratiyaga almashtirdi
S) avvalgi boshqaruv tizimi — demokratiyani aristokratiyaga almashtirdi
D) avvalgi boshqaruv tizimi — aristokratiyani demokratiyaga almashtirdi
E) avvalgi boshqaruv tizimi — aristokratiyani yakkahokimlikka almashtirdi

86. Afina hokimi Solon islohatlari asosan qanday masalalarga qaratilgan edi?
A) davlat boshqaruvi va jangovar kuchni oshirish
B) qullikni bekor qilish hamda davlat boshqaruvi
S) dehqonlar qarzlari va davlat boshqaruvi
D) qarzlarni bekor qilish va qo"œshin safini kengaytirish
E) dehqonlar qarzlari va qarzdorlikdan qullikni bekor qilish hamda davlat boshqaruvi

87. Qachondan boshlab Attika aholisi ikki guruhga: fuqarolar va qullarga ajratiladigan bo"œldi?
A) mil. avv. V asrdan
B) mil. avv. VI asrdan
S) mil. avv. VII asrdan
D) mil. avv. IV asrdan
E) mil. avv. III asrdan

88. Ma"œlumki, Attika aholisi uch katta guruh: qullar, ajnabiylar (meteklar) va fuqarolarga bo"œlingan edi. Ammo miloddan avvalgi VI asrga kelib aholi ikki guruh: fuqarolar va qullarga ajratiladigan bo"œldi. Nimaning natijasida bunday o"œzgarish sodir bo"œldi?
A) Drakont qonunlari natijasida
B) mamlakatda aslzodalar hokimiyatining o"œrnatilishi natijasida
S) Solon islohatlari natijasida
D) mamlakatda demokratiyaning o"œrnatilishi natijasida
E) Perikl islohatlari natijasida

89. Afinada erkak jinsiga mansub barcha fuqarolar necha yoshdan boshlab Xalq majlisida ishtirok etardilar?
A) 19 yoshdan
B) 20 yoshdan
S) 18 yoshdan
D) 21 yoshdan
E) 17 yoshdan

90. Qadimgi Afinada qanday organ kundalik joriy masalalarni hal qilardi?
A) Beshyuzlar kengashi
B) Xalq majlisi
S) Xalq sudi
D) Senat
E) Xalq yig"œilishi
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 16:10:08
91. Quyidagi qaysi organga strateg rahbarlik qilgan?
A) Senat
B) Xalq yig"œilishi
S) Xalq sudi
D) Beshyuzlar kengashi
E) Xalq majlisi

92. Strateg bu - "¦
A) Afinaning harbiy boshlig"œi
B) Afinaning oddiy aholisi
S) og"œir qurollangan piyoda jangchi
D) Afinada Xalq majlisining a"œzosi
E) Afinada Xalq sudi rahbari

93. Ma"œlumki, Afinada har yili saylanadigan Beshyuzlar kengashi kundalik joriy masalalarni hal qilardi. Bu kengashning rahbari nima den atalgan?
A) strateg
B) pilot
S) demos
D) legion
E) metek

94. Afinada necha yoshga to"œlgan fuqarolar Xalq sudi faoliyatida ishtirok etar edilar?
A) 70 yoshga
B) 40 yoshga
S) 50 yoshga
D) 60 yoshga
E) 30 yoshga

95. Afinada Perikl hukmronligi  - "œPerikl asri" nechanchi yillarni o`z ichiga oladi?
A) mil. avv. 443-429-yillar
B) mil. avv. 594-573-yillar
S) mil. avv. 443-435-yillar
D) mil. avv. 435-421-yillar
E) mil. avv. 556-537-yillar

96. Kimning hukmronligi davrida Afinada demokratiya ravnaq topdi?
A) Miltiad
B) Drakont
S) Solon
D) Perikl
E) Leonid

97. Afinada kimning hukmronligi davrida Akropoldagi Parfenon — iloha Afina ibodatxonasi qurildi?
A) Drakont
B) Perikl
S) Solon
D) Miltiad
E) Leonid

98. Afinadagi mashhur Parfenon ibodatxonasi qachon qurilgan?
A) mil. avv. IV asrda
B) mil. avv. VI asrda
S) mil. avv. V asrda
D) mil. avv. III asrda
E) mil. avv. I asrda

99. Kimning davrida Afinada Xalq majlisidagi lavozimlarga ish haqi to"œlash joriy qilindi?
A) Solon
B) Drakont
S) Miltiad
D) Perikl
E) Leonid

100. Quyidagi qaysi ishlar Afinada strateg lavozimiga saylangan Perikl hukmronligi davrida amalga oshirilgan?
1) huquq va majburiyatlar borasida hammani tenglashtiruvchi qonunlar tuzildi
2) Xalq majlisidagi lavozimlarga ish haqi to"œlash joriy qilindi
3) Akropoldagi Parfenon ibodatxonasi qurildi
4) avvalgi boshqaruv tizimi — aristokratiya demokratiyaga almashtirildi
5) Xalq majlisi faoliyati tiklandi
6) Afinadan to Pirey dengiz portigacha mudofaa devorlari qurish to"œg"œrisida buyruq berildi
A) 3,5,6
B) 1,2,4,5
S) 2,3,5
D) 1,3,5,6
E) 2,3,6
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 16:11:48
101. Ma"œlumki, miloddan avvalgi V asrda forslar va yunonlar o"œrtasida urush uzoq davom etgan. Bu yunon-fors urushi nechanchi yillarni o"œz ichiga oladi?
A) mil. avv. 480-449-yillar
B) mil. avv. 480-465-yillar
S) mil. avv. 478-449-yillar
D) mil. avv. 490-443-yillar
E) mil. avv. 490-449-yillar

102. Miloddan avvalgi V asrda yuz bergan Yunon-Eron urushi necha yil davom etdi?
A) 29 yil
B) 15 yil
S) 47 yil
D) 41 yil
E) 31 yil

103. Quyidagi qaysi voqea miloddan avvalgi VI asr oxirida yuz bergan?
A) yunonlar Kichik Osiyodagi Troyaga yurish qilishdi
B) Yunoniston Finikiya alifbosiga asoslangan yangi yozuv vujudga keldi
S) fors shohlari Kichik Osiyodagi yunon polislarini bosib oldilar
D) saklar, xorazmiylar va massagetlar Ahamoniylar davlati tarkibidan chiqib mustaqil bo"œldilar
E) yunon-fors urushi yakunlandi

104. Jahon tarixida bo"œlib o"œtgan mashhur Marafon jangi qaysi xalqlar o"œrtasida yuzgan bergan edi?
A) forslar va saklar o"œrtasida
B) forslar va yunonlar o"œrtasida
S) misrliklar va forslar o"œrtasida
D) misrliklar va xettlar o"œrtasida
E) forslar va yunon-makedonlar o"œrtasida

105. Ma"œlumki, miloddan avvalgi 490-yil yunonlar va forslar o"œrtasida bo"œlib o"œtgan jang yunonlar g"œalabasi bilan tugadi. Bu jang jahon tarixida qanday nom bilan mashhur?
A) Marafon jangi
B) Pelusiya jangi
S) Fermopil jangi
D) Salamin jangi
E) Gavgamel jangi

106. Quyidagi qaysi jang miloddan avvalgi V asrda uzoq vaqt davom etgan yunon-fors urushining  dastlabki jangi hisoblanadi?
A) Pelusiya jangi
B) Gavgamel jangi
S) Fermopil jangi
D) Salamin jangi
E) Marafon jangi

107. Yunonlar va forslar o"œrtasida yuz bergan Marafon jangida yunon qo"œshinlariga kim sarkardalik qilgan?
A) Miltiad
B) Mardoniy
S) Datis
D) Perikl
E) Leonid

108. Bugungi kunimizda sport musobaqasida "œMarafon yugurishi" o`ziga xos o`rin egallagan. Quyidagi qaysi tarixda yuz bergan voqea "œMarafon yugurishi" ning kelib chiqishiga zamin yaratgan?
A) Marafon jangida mag"œlubiyatga uchragan fors qo"œshinlari chekinish uchun 42 kilometr masofadani yugurib yerni bosib o"œtishdi
B) Marafon jangidagi g"œalabani Afinaga yetkazish uchun yugurib 42 kilometrni bosib o"œtgan yunon jangchisi manziliga yetdi-da, "œg"œalaba!", "œg"œalaba!" deya hayqirib, nafasi yetmasdan o"œlar holatda yiqilib tushdi
S)  Marafon jangidagi g"œalabani Doro I huzuriga yetkazish uchun yugurib 42 kilometrni bosib o"œtgan fors jangchisi manziliga yetdi-da, "œg"œalaba!", "œg"œalaba!" deya hayqirib, nafasi yetmasdan o"œlar holatda yiqilib tushdi
D) Marafon jangida har ikki taraf — yunon va fors qo"œshinlarining bir-biriga uzoq masofadan yugurib tashlanishi natijasida jang boshlandi
E) yunonlar va forslar o"œrtasidagi nizolarni bartaraf etish maqsadida Marafon maydonida turgan shoh Doro I huzuriga yugurib 42 kilometrni bosib o"œtgan yunon elchisi manziliga yetib, nafasi yetmasdan o"œlar holatda yiqilib tushdi

109. Eronda kimning hukmronligi davrida jahon tarixidagi yunon-fors urushi boshlandi?
A) Kir II
B) Kserks
S) Doro I
D) Artakserks
E) Doro III

110. Jahon tarixida bir yil davomida bo"œlib o"œtgan janglarni ko"œrsating.
A) Qarqara va Pelusiya janglari
B) Iss va Gavgamel janglari
S) Marafon va Plateya janglari
D) Fermopil va Salamin janglari
E) Fermopil va Marafon janglari

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 16:12:30
111. Yunon-Eron urushi tarkibidagi Marafon jangidan 10 yil o"œtgandan so"œng - "¦
1) Fermopil jangi bolib o"œtdi; 2) Plateya shahri yaqinida yunonlar tomonidan forslar qo"œshini tor-mor keltirildi;
3) Ahamoniylar davlatida Kserks hukmronligi boshlandi; 4) Misrda eroniylarga qarshi qo’zg’olon boshlandi;
5) Leonid boshchiligida "œUch yuz spartaliklar jasorati" yuz berdi; 6) yunonlar va forslar o`rtasida Salamin bo`g`ozida hal qiluvchi dengiz jangi bo`lib o`tdi; 7) Sparta va Afina o`rtasidagi Peloponnes urushi boshlandi;
8) Kserks juda katta qo’shin bilan Yunonistonga bostirib kiradi.
A) 3, 8
B) 2, 4, 8
S) 2, 5, 7, 8
D) 1, 4, 5, 6, 7
E) 1, 5, 6, 8

112. Yunon-eron urushi tarkibidagi Fermopil jangida yunon lashkarlariga kim boshchilik qilgan?
A) Leonid
B) Miltiad
S) Datis
D) Perikl
E) Mardoniy

113. Qadimgi Yunonistonda sodir bo"œlgan "œUch yuz spartaliklar jasorati" qachon yuz berdi?
A) mil. avv.  443-yil
B) mil. avv. 480-yil
S) mil. avv. 594-yil
D) mil. avv. 621-yil
E) mil. avv. 490-yil

114. Qaysi fors shohi buyrug"œiga ko"œra Afina shahri yondirib yuboriladi?
A) Artakserks
B) Doro I
S) Kserks
D) Kir II
E) Kambiz

115. Triyera nima?
A) yunon armiyasining nomi
B) mamlakatning uch kishi tomonidan boshqarilishi
S) ustida shaharga suv keladigan anhori bo"œlgan baland ko"œprik
D) harbiy kema
E) forslarning dengiz floti

116. Fors shohi Kserks qaysi jangdan so"œng o"œz flotining qoldiqlari bilan Yunonistonni tark etishga majbur bo"œldi?
A) Pelusiya jangi
B) Gavgamel jangi
S) Fermopil jangi
D) Marafon jangi
E) Salamin jangi
 
117. Quyidagi qaysi urush davrida Plateya jangi sodir bo"œlgan?
A) Misr-Xett urushlarida
B) Peloponnes-Afina urushlarida
S) Karfagen va Rim urushlarida
D) Puni urushida
E) Yunon-Eron urushida

118. Yunon-Eron urushi davrida sodir bo"œlgan janglarni to"œg"œri ko"œrsating.
1) Marafon; 2) Gavgamel; 3) Fermopil; 4) Amfiopol; 5) Salamin; 6) Kanna; 7) Trebiya
8) Zama; 9) Plateya; 10) Xeroniya.
A) 1, 3, 5, 9, 10
B) 1, 3, 4, 6, 7
S) 2, 4, 6, 8
D) 1, 3, 5, 9
E) 4, 5, 9, 10

119. Yunon-Eron urushida forslar faqatgina qaysi jangda g"œalaba qozona oldi?
A) Salamin jangida
B) Gavgamel jangida
S) Fermopil jangida
D) Marafon jangida
E) Pelusiya jangida

120. Nima uchun miloddan avvalgi IV asrda ko"œpgina yunon polislari Makedoniya podshosi Filipp II ning Yunonistonni bosib olishiga qarshi emas edi?
A) chunki, Filipp II o"œzining "œXurjuniga oltin joylashgan eshak bilan har qanday kuchli qal"œa va shaharni qo"œlga kiritish mumkin" degan gapiga rioya qilgan holda yunonlarni o"œz tarafiga o"œg"œdirib olgan edi
B) chunki, o"œzaro urushlardan xonavayron bo"œlgan yunonlar Filipp II tartib o"œrnatadi va polislar o"œrtasida tinchlikni barqarorlashtiradi deb umid qilar edi
S) chunki, Filipp II o"œzaro urushlardan xonavayron bo"œlgan yunonlarga Yunonistonda tinchlik o"œrnatishga va"œda bergan edi
D) chunki, o"œzaro urushlardan xonavayron bo"œlgan yunonlar Filipp II yunon tarqoq polislarini yagona davlatga birlashtiradi deb umid qilar edi
E) chunki, Filipp II yunon shahar-davlatlari boshliqlarini o"œz tomoniga og"œdirib olgan edi

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 16:13:07
121. Makedonlarning Yunonistonga hujumi bo"œlgan bir paytda kim Ellada aholisini birlashish va makedonlarga qarshi kurashishga da"œvat etadi?
A) Demosfen
B) Perikl
S) Femistokl
D) Leonid
E) Miltiad

122. Miloddan avvalgi 338-yil avgustda "¦
A) Spartadan tashqari barcha yunon shahar-davlatlari Korinfga yig"œildilar va Makedoniya hokimiyati ostida yunon davlatlari ittifoqini tuzdilar
B) Xoreniya shahri yaqinidagi Beotiyada makedonlar yunonlar ustidan g"œalaba qozondilar
S) 20 yoshga to"œlgan Aleksandr Makedoniya podshosi bo"œldi
D) Olimpiya zilzila oqibatida vayron bo"œlishi natijasida Olimpiada o"œyinlari o"œtkazilmay qoldi
E) Korinf kongressida Filipp II Eronga qarshi yurish maqsadida yunonlar va makedonlar harbiy ittifoqini tuzishni taklif qildi

123. Qaysi jangdan so"œng Yunoniston Makedoniyaga butunlay qaram bo"œlib qoldi?
A) Gavgamel jangida
B) Xeroneya ostonasidagi jangda
S) Iss shahri yaqinidagi jangda
D) Amfiopol jangida
E) Marafon jangida

124. Demosfen kim?
A) Makedoniya podshosi
B) Ellada aholisini birlashish va Filipp II ga qarshi kurashishga da"œvat etgan mashhur yunon notig"œi
S) Xeroniya ostonasidagi jangda Makedoniya qo"œshiniga rahbarlik qilgan Filipp II o"œg"œillaridan biri
D) "œIlliada" dostonining bosh qahramoni
E) Troya podshosi

125. Qaysi Makedoniya podshosi o"œzini "œbirlashgan qo"œshinlar bosh qo"œmondoni" deb e"œlon qilgan?
A) Aleksandr I
B) Filipp II
S) Arxelay
D) Iskandar Zulqarnayn
E) Perikl

126. Miloddan avvalgi 337-yilda Makedoniya hokimiyati ostida yunon shahar-davlatlarining ittifoqi qaysi shaharda tuzildi?
A) Afina
B) Korinf
S) Agros
D) Epis
E) Fiva

127.  Xeroniya ostonasidagi jangdagi g"œalabadan so"œng Yunonistonni bosib olgan Filipp II yunon shahar-davlatlariga qanday e"œtiborda bo"œldi?
A) yunon shahar-davlatlarini yagona davlatga birlashtirib, yunon-makedon davlatini tuzdi
B) yunon shahar-davlatlarini amalda qaram, ammo rasmiy jihatdan mustaqil qildi
S) yunon shahar-davlatlari Makedoniya hokimiyati ostida birlashdi deb e"œlon qildi
D) yunon shahar-davlatlarini rasmiy jihatdan qaram, ammo amalda mustaqil qildi
E) yunon shahar-davlatlarini erkin deb e"œlon qildi

128. Miloddan avvalgi 337-yilda Yunonistonda bo"œlib o"œtgan Korinf yig"œilishi nima to"œg"œrisida o"œtkazilgan edi?
A) yunon shahar-davlatlari va Makedoniya ittifoqligida Fors davlatiga qarshi kurashish to"œg"œrisida
B) yunon shahar davlatlarining Makedoniyaga tobe ekanligi to"œg"œrisida
S) yunon shahar-davlatlarining ittifoqda Makedoniyaga qarshi kurashishi to"œg"œrisida
D) yunon shahar-davlatlarining tinch-totuv yashash, o"œzaro urushlar olib bormaslik va bir-birining ichki ishlariga aralashmaslik to"œg"œrisida
E) yunon shahar-davlatlarining Eron bilan birgalashib Makedoniyaga qarshi ozodlik kurashini olib borishi to"œg"œrisida

129. Ma"œlumki, Makedoniya podshosi Filipp II Fors davlatini yunon qo"œshinlar bilan birgalikda bosib olishni rejalashtirgan edi. Filipp II urush uchun yunonlarni qanoatlantiradigan qanday bahona o"œylab topadi?
A) Egey dengizida forslarni qaroqchilik qilishi
B) forslarni Kalliy sulhi shartlarini bajarishdan bosh tortishi
S) yunon-fors urushlari davrida yetkazilgan zarar uchun qasos olish va shoh Kserks Eronga olib ketgan yunon xudolari haykallarini asirlikdan qutqarish
D) Eronning Bolqon yarimorolida o"œz manzilgohlariga asos solishi
E) yunon savdogarlarini Eron hududidan o"œtkazmaganligi

130. Miloddan avvalgi 337-yilgi Korinf yig"œilishiga ko"œra yunon polislarining barcha kelishmovchilik va nizolarini qanday organ hal qilishi lozim bo"œlib qoldi?
A) Beshyuzlar kengashi
B) Yunon shahar-davlatlari kengashi
S) Xalq majlisi
D) Xalq sudi
E) Senat
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 16:16:36
131. Qadimgi Yunonistonda umumiy ta"œlimdan so"œng o"œg"œil bolalar necha yil harbiy ta"œlimni o"œtashgan?
A) ikki yil
B) uch yil
S) to"œrt yil
D) bir yil
E) besh yil

132. Qadimgi Yunonistonda mamlakatni mudofaa qilish zarurati yuzaga kelgan taqdirda necha yoshga to"œlmagan erkaklar qurol-yarog"œlari va harbiy kiyim-kechaklari bilan ko"œrikka yetib kelishi shart bo"œlgan?
A) 30 yoshga
B) 25 yoshga
S) 35 yoshga
D) 37 yoshga
E) 40 yoshga

133. Qadimgi Yunonistonda ilk marotaba Olimpiada o"œyinlari qachon o"œtkazilgan?
A) mil. avv. 394-yil
B) mil. avv. 621-yil
S) mil. avv. 767-yil
D) mil. avv. 594-yil
E) mil. avv. 776-yil   

134. Ma"œlumki, Qadimgi Yunonistonda har to"œrt yilda bir marta Olimp tog"œida Olimpiada o"œyinlari o"œtkazilib, mamlakatning to"œrt tarafidan kelgan sportchilar beshkurashda bellashar edilar. Bu beshkurash nimalardan iborat edi?
1) tez yurish; 2) sakrash; 3) disk uloqtirish; 4) qilichbozlik; 5) nayza uloqtirish; 6) yugurish; 7) suzish; 8) kurash
A) 1, 3, 5, 6, 7
B) 2, 3, 4, 7, 8
S) 2, 3, 5, 6, 8
D) 3, 4, 6, 7, 8
E) 1,3, 5, 6, 8

135. Qadimgi Yunonistonda Olimpiada o"œyinlari qaysi xudo sharafiga o"œtkazilgan?
A) Artemida
B) Afina
S) Appolon
D) Gelios
E) Zevs

136. Qadimgi Yunonistondagi Olimpiada o"œyinlarining asoschisi kim deb hisoblangan?
A) Axill
B) Gerakl
S) Zevs
D) Tesey
E) Ayaks

137. Qadimgi Yunonistonda Olimpiada o"œyinlariga faqat kimlar ishtirok etishga haqli edi?
A) 18 yoshdan oshgan barcha yunon erkaklari
B) barcha yunon fuqarolari
S) jinoyat sodir etib, sha"œniga dog"œ tushurmagan ozod yunonlar
D) 18 yoshdan oshgan barcha yunon aholisi
E) barcha harbiy xizmatni o"œtagan yunon erkaklari

138. Qadimgi Yunonistonda so"œngi marta Olimpiada o"œyinlari nechanchi yil o"œtkazildi?
A) mil. avv. 367-yil
B) mil. avv. 621-yil
S) mil. avv. 776-yil
D) mil. avv. 394-yil
E) mil. avv. 287-yil

139. Miloddan avvalgi 394-yilda "¦
A) Filipp II o’ldirilgach, Makedoniya taxtiga uning o"œg"œli Iskandar o"œtirdi
B) Spartadan tashqari barcha yunon shahar-davlatlari Korinfga yig"œildilar va Makedoniya hokimiyati ostida yunon davlatlari ittifoqini tuzadilar
S) Makedoniyalik Iskandarning Sharqqa yurishlarining boshlandi
D) forslar shohi Kserks o"œldirildi
E) Olimpiya zilzila oqibatida vayron bo"œlishi oqibatida Olimpiada o"œyinlari o"œtkazilmay qoldi

140. Ma"œlumki, Qadimgi Yunonistonda Olimpiada o"œyinlari mavjud bo"œlgan. Ammo u miloddan avvalgi IV asrga kelib bu o"œyinlar o"œtkazilmay qo"œydi. Bugungi kunimizdagi to"œrt yilda bir marta jahon miqyosida o"œtkaziladigan Olimpiada o"œyinlari nechanchi yilda qayta tiklangan?
A) 1896-yil
B) 1877-yil
S) 1920-yil
D) 1965-yil
E) 1957-yil
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 16:20:18
141. Yunonlar qachon Kichik Osiyoda joylashgan Troyaga yurish qilishgan?      
A) mil. avv. XII asrda
B) mil. avv. 1200-yilda
S) mil. avv. XVII asrda
D) mil. avv. 594-yil
E) mil. avv. 479-yil

142. Sparta podshosining rafiqasi Sohibjamol Yelenani o"œz vataniga o"œg"œirlab ketgan Troya podshosining ismini aniqlang.
A) Priam
B) Frasibul
S) Laokoon
D) Paris
E) Agammennon

143. Yunon rivoyatlariga ko"œra, miloddan avvalgi XII asrda yunonlarning Troyaga qilgan yurishining sababi nimada edi?
A) yunon sarkardalarining harbiy mahoratini oshirish
B) turli xil boyliklar va o"œljalar orttirish
S) troyaliklar tomonidan Sparta yunonlari xudolarining haykallari o"œg"œirlab ketilishi
D) Troya podshosi tomonidan Sparta podshosi rafiqasining o"œg"œirlab ketilishi
E) endigina Sparta tomon hujum qilmoqchi bo"œlgan troyaliklar havfini bartaraf etish

144. "œIlliada" va "œOddiseya" dostonlari qaysi mashhur yunon yozuvchisining qalamiga mansub?
A) Aristofan
B) Demokrit
S) Esxil
D) Gomer
E) Gesiod

145. Yunonlarning "œIlliada" dostoniga ko`ra, Troya homiyasi hisoblangan mabudani belgilang.
A) Afrotida
B) Demetra
S) Femida
D) Afina Pallada
E) Gratsiya

146. Yunonlarning mashhur "œIlliada" dostoni qanday tarixiy voqealar haqida hikoya qiladi?
A) yunonlarning Troyani to"œqqiz yil behuda qamal qilganligi haqida
B) Troya podshosining Sparta podshosi rafiqasini o"œg"œirlab ketishidagi zarguzashtlari haqida
S) Troyadan qaytayotgan Oddiseyning jonajon Itaka o"œlkasiga yetib borguniga qadar dengiz va begona yurtlardagi sarguzashtlari haqida
D) yunonlarning Troyani qamal qilganligining o"œninchi yili haqida
E) "œArgo" nomli kemadagi argonavtlarning "œoltin mo`yna" uchun olib brogan mashaqqatlari haqida

147. Ma"œlumki, "œIlliada" dostonida Troyani to"œqqiz yil qamal qilib, shaharni jang bilan ololmagan yunonlar hiyla ishlatishga jazm qiladilar. Yunonlar qanday hiyla oqibatida shahar darvozasini ochib, uni bosib oladilar?
A) Troyaga suv beruvchi daryo tog"œnining buzib tashlanishi natijasida
B) yunonlarning ichi bo"œm-bosh ulkan yog"œoch ot yasab, ichiga qo"œshinlarining bir qismini jo"œylashtirishi va uni Troyaga sovg"œa qilishi natijasida
S) Troyaga yovvoyi hayvonlarini haydab, aholiga qo"œrquv solishi natijasida
D) yunonlarning ichi bo"œm-bosh ulkan yog"œoch ho"œkiz yasab, ichiga qo"œshinlarining bir qismini jo"œylashtirishi va uni Troyaga sovg"œa qilishi natijasida
E) Troyaning amaldorlarini o"œz tomonlariga og"œdirib olishi natijasida

148. Yunonlarning mashhur "œIlliada" dostonida kim yunonlarni Troyaga yog`och ot olib bormaslikka ishontirishga harakat qilgan?
A) Axilles
B) Oddisey
S) Laokoon
D) Shlimann
E) Demosfen

149. Yunonlarning mashhur "œIlliada" dostonining bosh qahramoni bu - "¦
A) Laokoon
B) Axilles
S) Oddisey
D) Demosfen
E) Shlimann

150. Quyidagi qaysi tushunchalar yunonlarning mashhur "œIlliada" dostoniga xosdir?
1) oltin mo"œyna; 2) Stiks daryosi; 3) "œOddisey tovoni"; 4) "œTroya oti"; 5) "œArgo" kemasi; 6) "œAxilles tovoni"; 7) Oddisey sarguzashti; 8) Axilles hiylasi
A) 1, 2, 4, 8
B) 2, 4, 6
S) 4, 5, 6
D) 3, 4, 8
E) 1, 5, 7

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 16:20:57
151. Ma"œlumki, "œIlliada" dostonida Axillesning yoshligida onasi o"œg"œlini barhayot bo"œlishi uchun Stiks daryosiga botirib oladi. Ammo janglardan birida Axilles halok bo"œladi. Buning sababi nimada edi?
A) yoshligida Stiks daryosiga botirib olingan Axillesning peshonasiga suv tegmasdan qolgan edi, shuning uchun jangda Axilles peshonasiga tekkan o"œqdan halok bo"œlgan
B) O"œsha vaqtda urush xudosi Ares tomonidan Stiks daryosi o"œz sehrini yo"œqotgan edi
S) Stiks daryosida Axillesning onasi ushlagan tovoniga suv tegmasdan qolgan edi, shuning uchun jangda Axilles tovoniga tekkan o"œqdan halok bo"œlgan
D) O"œsha vaqtda marhumlar saltanati xudosi Aid tomonidan Stiks daryosining sehri yo"œqotilgan edi
E) Stiks daryosida Axillesning onasi ushlagan ikki qo"œliga suv tegmasdan qolgan edi, shuning uchun jangda Axillesning o"œn qo"œliga tekkan o"œqdan halok bo"œlgan

152. Qaysi olim 1870-yilda Turkiyadagi Hisorlik tepaligi xarobalari hududida qazishma ishlarini olib borib, Qadimgi Troya qoldiqlarini topdi?
A) Genrix Shlimann
B) Fransua Shampalon
S) Rixtgofen
D) D. D. Klark
E) Meri Boys

153. Buyuk yunon yozuvchisi Gomerning "œOddiseya" dostoni qanday tarixiy voqealar haqida hikoya qiladi?
A) Troyadan qaytayotgan Oddiseyning jonajon Itaka o"œlkasiga yetib borguniga qadar dengiz va begona yurtlardagi sarguzashtlari haqida
B) Troya podshosi Oddiseyning Sparta podshosi rafiqasini o"œg"œirlab ketishidagi zarguzashtlari haqida
S) yunonlarning Troyani qamal qilganligining o"œninchi yilida Oddiseyning hiylalari haqida
D) yunonlarning Troyani to"œqqiz yil behuda qamal qilganligi haqida
E) "œArgo" nomli kemada Oddisey rahbarligidagi argonavtlarning "œoltin mo`yna" uchun olib borgan mashaqqatlari va sarguzashtlari haqida

154. Qadimdan teatr qaysi davlatda vujudga kelgan?
A) Rim imperiyasida
B) Qadimgi Yunonistonda
S) Qadimgi Misrda
D) Mesopatamiyada
E) Qadimgi Finikiyada

155. "œTeatr" so`zi qaysi tildan olingan va u qanday ma`noni anglatadi?
A) lotincha, "œtomoshalar uchun joy"
B) yunoncha, "œtomoshaxona"
S) lotincha, "œkattalar uchun maktab"
D) yunoncha, "œechkilar qo`shig`i"
E) yunoncha, "œtarbiya maktabi"

156. Qadimgi Yunonistonda mavjud bo"œlgan Afina teatri necha tomoshabinga mo"œljallangan edi?
A) 15 ming
B) 20 ming
S) 17 ming
D) 12 ming
E) 25 ming

157. Qadimgi Yunonistonda vujudga kelgan oxiri fojia, o"œlim va qotillik bilan tugaydigan pyessalar nima deyiladi?
A) tragik-komediya
B) komediya
S) tragediya
D) dramma
E) fojiyaviy janr

158. Qadimgi Yunonistonda eng mashhur tragediyachi - ‘tragediya otasi’ hisoblangan mashhur yunon shoir-dramaturgini aniqlang.
A) Aristofan
B) Sofokl
S) Yevripid
D) Esxil
E) Gomer

159. Mashhur yunon shoir-dramaturgi Esxilning tragediyalari berilgan qatorni aniqlang.
A) "œForslar", "œSuvoriylar"
B) "œYevripid", "œAntigona"
S) "œShoh Edip", "œZanjirband Prometay"
D) "œSofokl", "œYevripid"
E) "œShoh Edip", "œAntigona"

160. Quyidagi qaysi yunon yozuvchisi komediyalar yozishda mashhur edi?
A) Gesiod
B) Esxil
S) Sofokl
D) Yevripid
E) Aristofan

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 16:21:40
161. Qadimgi Yunonistondagi "œArilar", "œQushlar", "œBaqalar" kabi mashhur komediyalarni qaysi yunon muallifi yozgan?
A) Gesiod
B) Esxil
S) Sofokl
D) Yevripid
E) Aristofan

162. Qadimgi Yunonistonda qachondan boshlab ibodatxonalar va boshqa jamoat binolari toshdan barpo etila boshlagan?
A) mil. avv. X asrdan
B) mil. avv. XII asrdan
S) mil. avv. IX asrdan
D) mil. avv. VII asrdan
E) mil. avv. IV asrdan

163. Qadimgi Afinadagi Parfenon ibodatxonasi va Akropolning qayta qurilishiga rahbarlik qilgan mashhur yunon haykaltaroshini aniqlang.
A) Dedal
B) Fidiy
S) Miron
D) Poliklet
E) Praksitel

164. Qadimgi Yunonistondagi Yer yuzidagi yetti mo"œjizalardan biri hisoblangan Olimpiyalik Zevs haykalini yaratgan eng mashhur yunon haykaltaroshini aniqlang.
A) Miron
B) Dedal
S) Fidiy
D) Poliklet
E) Praksitel

165. Qadimgi Yunonistondagi mashhur arxitektor va haykaltarosh Dedal qilgan buyuk ishlaridan birini ko"œrsating.
A) Minos degan podsho uchun mashhur Labirint saroyini barpo etgan
B) "œNayzabardor" haykalini yaratgan
S) Yer yuzidagi yetti mo"œjizalardan biri hisoblangan Olimpiyalik Zevs haykalini yaratgan
D) Dionis bilan Germeslarning o"œynab turgan haykalini ishlagan
E) Afinadagi Parfenon ibodatxonasi va Akropolning qayta qurilishiga rahbarlik qilgan

166. Qadimgi yunonlarda mashhur bo"œlgan "œDiskabol" (Disk irg"œituvchi) haykalining me"œmori kim bo"œlgan?
A) Miron
B) Poliklet
S) Fidiy
D) Praksitel
E) Perikl

167. Quyidagi qaysi me"œmoriy asar Polikletning ijod mahsuli hisoblanadi? 
A) "œAfina bilan Marsiy"
B) "œDiskobol"
S) "œNayzabardor"
D) "œAfina"
E) Dionis bilan Germeslar haykali

168. Qays yunon faylasufi Yer yuzidagi barcha narsa olovdan kelib chiqqan degan fikr bildirgan?
A) Demokrit
B) Geraklit
S) Diogen
D) Aristotel
E) Arximed

169. Quyidagi qaysi bildirilgan fikr mashhur yunon faylasufi Demokritga xosdir?
A) "œHamma narsa oqadi, hech narsa bir joyda turmaydi"
B) Yer yuzidagi barcha narsa olovdan kelib chiqqan
S) Insonda hech qanday ehtiyojlar bo"œlasligi shart
D) barcha narsa ko"œzga ko"œrinmaydigan mayda-mayda zarralar — atomlardan tashkil topgan
E) Quyosh yer atrofida emas, balki Yer Quyosh atrofida aylanadi

170. "œBir daryoga ikkinchi marta sho`ng`iy olmaysan", "œHamma narsa oqadi, hech narsa bir joyda turmaydi" degan mashhur hikmatlar qaysi yunon faylasufiga taaluqli?
A) Arximed
B) Demokrit
S) Diogen
D) Aristotel
E) Geraklit
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 16:22:31
171. Bugungi kunda Fizika fanida to"œla isbotini topgan barcha moddalarning atomdan tashkil topganligi haqida fikrni bundan 25 asr oldin qaysi yunon faylasufi tomonidan olg"œa surilgan edi?
A) Demokrit
B) Geraklit
S) Diogen
D) Aristotel
E) Arximed

172. Qadimgi buyuk yunon faylasufi Demokrit qaysi shahrida tavallud topgan?
A) Frakiya
B) Afina
S) Miken
D) Sirakuza
E) Milet

173. Qaysi qadimgi yunon faylasufi Insonda hech qanday ehtiyojlar bo"œlmasiligi shart degan fikrni o"œz ta"œlimotiga asos qilib olgan?
A) Diogen
B) Demokrit
S) Arximed
D) Aristotel
E) Geraklit

174. "œTarix otasi" degan nom egasi bo`lgan Gerodot qaysi asari bilan Yunonistonda birdaniga mashhur kishiga aylandi?
A) "œYunon-fors urushlari to`g`risidagi tarix"
B) "œForslar"
S) "œYunonlar va troyaliklar o`rtasidagi urush tarixi"
D) "œSiyosat"
E) "œMetodika"

175. Quyidagi qaysi yunon olimi tarix ilmi bilan shuxrat topgan?
A) Gerodot
B) Aristotel
S) Demokrit
D) Aristofan
E) Arximed

176. Quyidagi qaysi yunon olimi Sharqda "œArastu" nomi bilan mashhurdir?
A) Aristofan
B) Aristotel
S) Gerodot
D) Arximed
E) Demokrit

177. Muhim kashfiyotni yechimini topgach,  qaysi yunon olim "œEvrika!" deb hayqirgan?
A) Demokrit
B) Aristotel
S) Diogen
D) Geraklit
E) Arximed

178. Mashhur yunon olimi Arximed uchun taaluqli bo"œlgan bandni belgilang.
A) ko"œzgular tizimidan foydalanib yorug"œlikni bitta yo"œnalishga jamladi va yunonlar ustiga hujum qilib kelayotgan rimliklar kemalarini yondirib yubordi
B) "œMening donishmandligim shundaki, kamina faqat hech nimani bilmasligimni bilaman, xolos!"
S) barcha narsa ko"œzga ko"œrinmaydigan mayda-mayda zarralar — atomlardan tashkil topgan degan fikrni bildirib o"œtgan
D) Yer yuzidagi barcha narsa olovdan kelib chiqqan degan fikrni bildirgan
E)  "œHamma narsa oqadi, hech narsa bir joyda turmaydi" degan hikmatni aytib o`tgan

179. Qaysi olim richag qonunini ishlab chiqqan?
A) Aristotel
B) Arximed
S) Diogen
D) Geraklit
E) Demokrit

180. "œMenga tayanch nuqtasini topib bering, Yerni o`z o`qidan chiqarib yuboraman!" degan ibora qaysi olimga taaluqli?
A) Aristotel
B) Protagor
S) Arximed
D) Platon
E) Demokrit
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 16:23:14
181. Mashhur yunon fizigi va matematigi Arximed qaysi shaharda rimliklar tomonidan o"œldiriladi?
A) Frakiya
B) Afina
S) Miken
D) Sirakuza
E) Milet

182. "œMening donishmandligim shundaki, kamina faqat hech nimani bilmasligimni bilaman, xolos!" degan so`zlar qaysi yunon faylasufiga taaluqli?
A) Protogor
B) Platon
S) Gomer
D) Gippokrat
E) Suqrot

183. Ma"œlumki, Suqrot hech mahal o"œz asarlarini qog"œozga tushirmagan. Ammo bizgacha Suqrotning g"œoyalari qay tarzda yetib kelgan?
A) Suqrotning zamondoshi Fukididning yozishmalari orqali
B) tarixchi Gerodotning ma"œlumotlari orqali
S) Aristotelning yozib qoldirgan hujjaatlari orqali
D) Gomerning dostonlari orqali
E) faylasuf Platonning muloqotlari orqali

184. Quyidagi qaysi olim bizga "œAflotun" nomi bilan ma`lum?
A) Aristofan
B) Aristotel
S) Platon
D) Suqrot
E) Gippokrat

185. Yunon faylasufi Platonga taaluqli bo"œlgan qatorni belgilang.
A) barcha narsa ko"œzga ko"œrinmaydigan mayda-mayda zarralar — atomlardan tashkil topgan degan fikrni bildirib o"œtgan
B) ko"œzgular tizimidan foydalanib yorug"œlikni bitta yo"œnalishga jamladi va yunonlar ustiga hujum qilib kelayotgan rimliklar kemalarini yondirib yubordi
S) Atlantida degan hayoliy davlat to"œg"œrisida ta"œlimotni yaratgan
D) Yer yuzidagi barcha narsa olovdan kelib chiqqan degan fikrni bildirgan
E)  "œHamma narsa oqadi, hech narsa bir joyda turmaydi" degan hikmatni aytib o`tgan

186. "œXudo bizning o`zimizdadir!" degan hikmatli so`zlar qaysi yunon faylasufiga taaluqlidir? 
A) Gomer
B) Platon
S) Suqrot
D) Gippokrat
E) Protegor

187. Quyidagi qaysi yunon faylasufi Atlantida degan hayoliy davlat to"œg"œrisida ta"œlimotni yaratgan?
A) Aristofan
B) Aristotel
S) Platon
D) Suqrot
E) Gippokrat

188. Qadimgi yunon rivoyatlariga ko"œra, titanlar kimlar?
A) yarim qush, yarim ayollar
B) yovuz maxluqotlar
S) xudolardan tug"œilgan qudratli pahlovonlar
D) yarim otlar, yarim odamlar
E) peshonasida bitta dumaloq ko"œzi bo"œlgan mahluqlar

189. Qadimgi yunonlarning xudolar va bahodirlar haqidagi rivoyatlaridagi kentavr deb ataladigan maxluqlar qay tazda tasvirlanga?
A) yarim qush, yarim ayol
B) yarim baliq, yarim ayol
S) yarim ot, yarim odam
D) xudolardan tug"œilgan qudratli pahlovon
E) peshonasida bitta dumaloq ko"œzi bo"œlgan mahluq

190. Qadimgi yunon rivoyatlariga ko"œra, yarim qush yarim ayol qiyofasidagi mahluqlar nima deb nomlangan?
A) sirena
B) titan
S) kentavr
D) siklop
E) geya
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 16:28:16
191. Ma"œlumki, qadimda yunonlarning xudolar va bahodirlar haqidagi rivoyatlarida peshonasida bitta dumaloq ko"œzi bo"œlgan afsonaviy mavjudotlar o"œziga xos o"œrin egallaydi. Bunday mahluqlar nima deb nomlanadi?
A) titan
B) siklop
S) kentavr
D) sirena
E) geya

192. Qadimgi yunon mifologiyasidagi Geya va Uran qanday ma"œnoga ega?
A) Oy va Yulduz
B) quruqlik va suv xudolari
S) Yer va Osmon
D) Oy va Quyosh xudolari
E) Quyosh va Yer

193. Ma"œlumki, yunon asotirlarida aytilishicha, azalda Yer hamma tomonidan dengizlar bilan o"œraglan. Dastlab qaysi titan (iloh) barcha dengizlarning hukmdori hisoblangan?
A) Axill
B) Zevs
S) Atlas
D) Okean
E) Poseydon

194. Qadimgi yunon rivoyatlariga ko"œra, sikloplar bu - "¦
A) xudolardan tug"œilgan qudratli pahlovonlar
B) yarim ot, yarim odamlar
S) yarim baliq, yarim ayollar
D) yarim qush, yarim ayollar
E) peshonasida bitta dumaloq ko"œzi bo"œlgan afsonaviy mavjudotlar

195. Ma"œlumki, qadimda yunonlarning xudolar va bahodirlar haqidagi rivoyatlarida yarimi ot, yarimi odam bo"œlgan afsonaviy mavjudotlar o"œziga xos o"œrin egallaydi. Bunday mahluqlar nima deb nomlanadi?
A) kentavr
B) titan
S) siklop
D) sirena
E) geya

196. Qadimgi yunon asotirlariga ko"œra, Atlas bu - "¦
A) yelkalarida Osmon gumbazini suyab turuvchi titan
B) Yer ilohasi
S) Quyosh xudosi
D) dastlabki butun Yer yuzini qoplagan dengizlar hukmdori bo"œlgan titan
E) Zamon xudosi

197. Qadimgi yunon rivoyatlaridagi bahodir qahramonlarni aniqlang.
1) Gerakl; 2) Appolon; 3) Axill; 4) Artemida; 5) Tesey; 6) Gelios; 7) Ayaks; 8) Gefest.
A) 1, 2, 4, 6
B) 1, 3, 4, 7, 8
S) 1, 2, 5, 7, 8
D) 1, 3, 5, 7
E) 2, 4, 6, 8

198. Ma"œlumki, qadimgi yunonlarning uch xudosi Olamga hukmronlik qilar edi: osmonda, dengizda va marhumlar saltanatida. Ular qaysi xudolar hisoblangan?
A) Demetra, Femida, Gefest
B) Gelios, Poseydon, Aid
S) Zevs, Poseydon, Afina
D) Zevs, Poseydon, Aid
E) Artemida, Poseydon, Aid

199. Qadimgi yunonlarning e"œtiqodicha, xudolar Yunonistonning qaysi hududlarida yashashgan?
1) Sirakuzada; 2) Makedoniya va Fessaliya chegarasidagi tog"œda; 3) Krit orolida; 4) Elida viloyatida; 5) Itaka orolida; 6) Olimp tog"œida; 7) Afina shahridagi tog"œlarda; 8) Rodos orolida.
A) 1, 2, 8
B) 1, 3, 6, 7
S) 3, 5, 8
D) 2, 4, 6
E) 2, 3, 7, 8

200. Quyidagi qaysi qatorda yunon xudolarining ta"œrifi noto"œg"œri berilgan?
A) Afina — donishmandlik ilohasi
B) Ares — urush xudosi
S) Poseydon — dengiz xudosi
D) Gelios — Yer ilohasi
E) Zevs — oliy xudo
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 16:28:58
201. Quyidagi qaysi qatorda yunon xudolarining ta"œrifi to"œg"œri berilgan?
A) Appolon — yorug"œlik, musiqa va she"œriyat xudosi
B) Geya — Quyosh xudosi
S) Demetra — adliya ilohasi
D) Femida — sharob xudosi
E) Gefest — savdo xudosi

202. Izohi bir xil bo"œlgan xudolar nomi berilgan javobni belgilang.
A) Gratsiya, Set
B) Osiris, Aid
S) Anubis, Artemida
D) Femida, Nika
E) Xapi, Eros

203. Qadimgi yunon mifologiyasida Zevs bu - "¦
A) yelkalarida Osmon gumbazini suyab turuvchi xudo
B) oily xudo va qolgan barcha xudolarning rahnamosi
S) dastlabki butun Yer yuzini qoplagan dengizlar hukmdori bo"œlgan titan
D) Yer ilohasi
E) Zamon xudosi

204. Qadimgi yunonlar e"œtiqodida Quyosh xudosi nima deb nomlangan?
A) Femida
B) Amon-Ra
S) Gelios
D) Appolon
E) Afrotida

205. Qadimgi yunonlarning dehqonchilik va hosildorlik ilohasini aniqlang.
A) Poseydon
B) Afrotida
S) Germes
D) Demetra
E) Geya

206. Ma"œlumki, qadimgi yunon xudolari rang-barang va qiziqarlidir. Yunonlarning D ionis nomli ilohi qanday xudo hisoblangan? 
A) muhabbat va go"œzallik xudosi
B) savdo xudosi
S) uyqu xudosi
D) tongi shafaq xudosi
E) sharob xudosi

207. Quyidagi qaysi xudolar ta"œrifiga ko"œra bir xil hisoblanadi?
A) Afrotida va Xatxor
B) Appolon va Anubis
S) Set va Poseydon
D) Tot va Gipnos
E) Geya va Uran

208. Ma"œlumki, yunonlarning oily xudosi Zevsning inisi Poseydon — dengiz xudosi, qizi Afina — donishmandlik ilohasi. Uning o"œg"œli qanday xudo hisoblangan?
A) dehqonchilik va hosildorlik xudosi
B) yorug"œlik, musiqa va she"œriyat xudosi
S) Quyosh xudosi
D) Yer xudosi
E) urush xudosi

209. Quyidagi qaysi javobda faqat yunon xudolarining nomi ko"œrsatilgan?
1) Zevs; 2) Ptax; 3) Poseydon; 4) Aid; 5) Xronos; 6) Osiris; 7) Gipnos; 8) Axuramazda; 9) Afrotida; 10) Gratsiya; 11) Pinker; 12) Mitra
A) 1, 3, 4, 6, 10
B) 1, 2, 5, 8, 12
S) 1, 3, 4, 5, 7, 9, 10
D) 3, 5, 6, 11, 12
E) 1, 2, 3, 5, 7, 9, 10, 11

210. Ma"œlumki, Qadimgi Misrda adolat va adliya ilohasi Maat hisoblangan. Qadimgi yunon mifologiyasida bunday xudo nomi qanday nomlanadi?
A) Artemida
B) Demetra
S) Afina
D) Femida
E) Gratsiya
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 16:30:02
211. Quyidagi atamalar orasida faqatgina Qadimgi Yunonistonga taaluqligini aniqlang.
1) oykumena; 2) polis; 3) plebey; 4) goplit; 5) konsul; 6) patritsiy; 7) falanga; 8) ilot; 9) metek; 10) kolon; 11) palestr; 12) legion.
A) 1, 3, 5, 8, 9, 11, 12
B) 2, 3, 6, 7, 9, 12
S) 1, 2, 4, 7, 8, 12
D) 3, 2, 4, 8, 9, 10
E) 1,2,4,7,8,9,11

212. Qadimgi Yunonistonda nina bargli o"œrmonlar qayerlarda o"œsgan?
A) Itaka va Krit orollarida
B) Attika va Penopolisda
S) Rodos va Krit orollarida
D) Troya va Fokkeyada
E) Yunoniston shimolida va Peloponnesda

213. Qadimgi Yunoniston geografik o"œrnining o"œziga xosligi nimada?
1) Sahroyi Kabir va Liviya cho"œllarining joylashganligi; 2) mamlakatning uchdan bir qismini tog"œlar egallaganligi; 3) o"œrmonlarning kamligi; 4) Reyn daryosining joylashganligi; 5) jazirama havo, ishlov berish uchun qulay serunum yerlar, o"œrmonlar va botqoqlarning mavjudligi; 6) dengizning quruq ichkarisiga ancha joygacha kirib borganligi.
A) 1, 3, 5
B) 2, 4, 6
S) 2, 3, 6
D) 2, 3, 5
E) 3, 5, 6

214. Qadimgi Yunoniston tog"œlarida qanday tabiiy boyliklar mavjud bo"œlgan?
A) temir va mis rudasi, marmar hamda kulolchilik uchun qulay sog"œlom tuproq
B) oltin, kumush va neft mahsulotlari
S) oltin va mis rudasi
D) oltin, kumush, qalayi, qo"œrg"œoshin
E) oltin, kumush, marmar toshi

215. Qadimda Krit orolidagi Minoy sivilizatsiyasining nomi "¦
A) oroldagi poytaxt shahar nomiga atalgan
B) afsonaviy podsho Minos nomi bilan atalgan
S) sivilizatsiyaga asos solgan misrliklarning Menes podshosi sharafiga atalgan
D) oroldagi tup aholi minoy qabilasining nomi bilan atalgan
E) Kichik Osiyodagi qadimgi qabila nomi

216. Nima sababdan Qadimgi oddiy yunon dengizchilari qisqa masofalarga suzishgan?
A) kompos bo"œlmaganligi sababli
B) Egey dengizida qaroqchilarning ko"œp sonligi
S) dengizlarda doimiy toshqin va to"œfonlar bo"œlib turishi sababli
D) oddiy eshkakli qayiqlar mavjudligi va komposning bo"œlmaganligi sababli
E) dengizchilik orqali orttiriladigan mahsulotlarga ehtiyojning yo"œqligi

217. Qadimgi yunon tajribali dengizchilari yelkanlardan foydalanib qaysi hududlarga suzib borishgan?
A) Misr va Apennin yarimoroliga
B) Faqatgina Egey dengizi orollariga
S) Mesopotamiyaga va O"œrta Yer dengizi sohillaridagi shaharlarga
D) Krit oroliga va Kichik Osiyo shaharlariga
E) Misrga hamda O"œrta Yer va Qora dengiz sohillaridagi shaharlarga

218. Ma"œlumki, Qadimgi Yunoniston tarixiga "œantik" sifati qo"œshib aytiladi. Bu so"œz qaysi tildan olingan va qanday ma"œnoni anglatadi?
A) grekcha «antik» - «qadimgi» deganidir
B) lotincha «antikvus» - «qadimgi» demakdir
S) grekcha «arxaik» - «ko‘hna» deganidir
D) fransuzcha «ansiyen» - «qadimgi» deganidir
E) arabcha «moziy» - «o‘tmish» deganidir

219. Qadimgi davrda yunon shaharlarining ko"œpchiligi qay tarzda tashkil topgan?
A) ko"œchmanchi qabilalarining bostirib kirib, asos solishi natijasida
B) qulay iqlim sharoitli hududlarga aholining ko"œchib kelishi natijasida
S) bir qancha manzilgohlarning birlashishi yo"œli bilan
D) savdo-sotiq markazi bo"œlgan joylarga ko"œp sonli aholining ko"œchib kelishi natijasida
E) ko"œchmanchi qabilalar hujumi oqibatida aholining birlashishi natijasida

220. Mil.avv. IX-VII asrlarda yunon askarlari qanday qurol-aslahalarga ega edi?
1) changak; 2) qilich; 3) to"œr; 4) nayza; 5) kamon; 6) bronza va temirdan yasalgan ko"œkrak sovut; 7) oybolta;
8) teri qoplangan yog"œochdan yasalgan qalqon.
A) 2, 4, 6, 8
B) 1, 3, 5, 7
S) 2, 3, 5, 8
D) 3, 5, 7, 8
E) 1, 2, 4, 7
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 16:30:38
221. Nima sababdan qadimda Afina davlati fuqarosi bo"œlish faxrli va foydali edi?
A) fuqarolar davlat organlarida ishlashga muayyan haq olardilar
B) fuqarolar barcha huquqlardan foydalanardilar
S) faqatgina Afina fuqarolari davlat organlariga ishga olinardilar
D) Afina fuqarosi bo"œlmagan shaxslar eng quyi tabaqa hisoblanardi
E) fuqarolar barcha huquqlardan foydalanardilar va davlat organlarida ishlashga haq olardilar

222. Qachondan boshlab qadimgi Afinadagi quldorlar qullar hayotini qadrlamay qo"œyishdi?
A) Makedoniyaning Yunonistonni bosib olishidan so"œng
B) forslar ustidan qozonilgan g"œalabadan so"œng
S) Afinada Parikl hukmronligining davridan boshlab
D) Drakont qonunlaridan so"œng
E) Solon islohotlaridan so"œng

223. Qadimgi Afinada faqat kimlar uchun ta"œlim olish majburiy edi?
A) qizlar uchun
B) 7 yoshdan oshgan o"œg"œil va qiz bolalar uchun
S) puldor ota-onalarning farzandlari  uchun
D) o"œg"œil bolalar uchun
E) 5 yoshdan oshgan barcha o"œg"œil va qiz bolalar uchun

224. Ma"œlumki, Qadimgi Afinada puldor ota-onalarning farzandlari palestrlarda tahsilni davom ettirishardi. Palestrlarda nimalar o"œrgatilardi?
A) adabiyot, she"œr yozish va musiqa
B) adabiyot, astronomiya va she"œr yozish
S) astronomiya, geometriya, geografiya
D) she"œr yozish, musiqa, tarix
E) astronomiya, geometriya, musiqa

225. Ma"œlumki, Qadimgi Afinada oliy ma"œlumot beradigan o"œquv yurtlari bo"œlgan. Ularda kimlar o"œqish imkoniyatiga ega edi?
A) faqat senatorlarning farzandlari
B) goplitlar
S) o"œta boy ota-onalarning farzandlari
D) meteklar
E) 16 yoshga to"œlgan barcha Afina yigitlari

226. Qadimgi Afinadagi oliy ma"œlumot beradigan o"œquv yurtlarida qanday fanlar o"œqitilardi?
A) fizika, geografiya, astronomiya, tarix
B) geometriya, geografiya, astronomiya, geodeziya
S) fiqhshunoslik, tarix, geodziya, astronomiya
D) astronomiya, geometriya, geografiya, tarix
E) adabiyot, tarix, fiqhshunoslik, geodeziya

227. Qadimgi Sparta davlatining asoschisi hisoblangan qabila nomini aniqlang.
A) mikena
B) doriylar
S) xunnlar
D) yuechjilar
E) amoriylar

228. Ma"œlumki, mil. avv. VIII-VII asrlarda Spartada qulga aylantirilgan aholi ko"œpchilikni tashkil etar, ular ham spartaliklardan qattiq nafratlanar edi. Shuning uchun spartaliklar o"œz davlatida qanday shart-sharoit yaratdilar?
A) doimo qullarni ezib ishlatish va ulardan keng ko"œlamda foydalanish
B) huquq va majburiyatlar borasida hammani tenglashtiruvchi qonunlar yozish
S) mamlakatda demokratiya hokimiyatini o"œrnatish
D) Xalq majlisi faoliyatini tiklash va nasl-nasabidan qat"œiy nazar spartaliklar uchun davlat mansablarini egallash islohati
E) hamma amal qilishi lozim bo"œlgan qat"œiy intizom va aniq-raso rejalashtirilgan turmush tarzi hamda yengilganlarga qarshi shavqatsiz zo"œravonlik

229. Nima sababdn ajnabiylar Qadimgi Sparta davlatiga unchalik oshiqishmagan?
A) Spartada savdo-sotiq sust rivojlanganligi, san"œat asarlari, chiroyli ibodatxonalar va turar joy binolari ham yo"œqligi
B) yalpi harbiy tayyorgarlikda bo"œlgan spartaliklar ajnabiylarni sig"œishtirmasdi
S) Spartaga kirgan ajnabiylar qulga aylantirilardi
D) Spartada ajnabiylar kiritilmasligi to"œg"œrisida qonun qabul qilingan edi
E) Spartada turar joy binolarining yo"œqligi

230. Qadimgi Sparta davlatida kimlar dehqonchilik va chorvachilik bilan shug"œullanishgan?
A) periyeklar
B) spartaliklar
S) ilotlar
D) meteklar
E) plebeylar
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 16:30:56
231. Qadimgi Sparta davlatini kimlar savdo-sotiq bilan shug"œullanib, ajnabiylar bilan muloqotda bo"œlar edi?
A) periyeklar
B) spartaliklar
S) ilotlar
D) meteklar
E) plebeylar

232. Ma"œlumki, Qadimgi Yunonistonda o"œz vatanini tark etib, o"œzga yurtga ko"œchib ketadiganlar paydo bo"œla boshladi. Ular qaysi hududlarda o"œz manzilgohlariga asos soldilar?
1) Sitsiliya oroli; 2) Hindiston yarimoroli; 3) Apennin yarimoroli; 4) Kaspiy dengiz bo"œylari; 5) O"œrtayer dengizi bo"œylari;  Sardiniya oroli; 7) Qora dengiz bo"œylari; 8) Korsika oroli.
A) 2, 4, 6, 8
B) 1, 3, 5, 7
S) 1, 2, 3, 7, 8
D) 2, 5, 7, 8
E) 2, 4, 5, 6

233. Qadimda Buyuk yunon koloniyalashtirishi qanday oqibatlarga olib keldi?
A) Finikiya yozuviga asoslangan yangi yozuv vujudga keldi va Yunoniston hududi o"œzga mamlakatlar hisobiga kengaydi
B) koloniyalar va polislar o"œrtasidagi mahsulot ayirboshlash, savdo sotiq va hunarmandchilik ravnaq topishiga asos yaratildi hamda Yunoniston hududi o"œzga mamlakatlar hisobiga kengaydi
S) Yunoniston hududi o"œzga mamlakatlar hisobiga kengaydi
D) Finikiya yozuviga asoslangan yangi yozuv vujudga keldi va koloniyalar va polislar o"œrtasidagi mahsulot ayirboshlash, savdo sotiq va hunarmandchilik ravnaq topishiga asos yaratildi
E) Finikiya yozuviga asoslangan yangi yozuv vujudga keldi

234. Qadimgi Afinadagi mol-mulk va boylikning deyarli hammasiga egalik qilgan aholining bir qismi qanday nomlangan?
A) aristokratlar
B) arxontlar
S) demokratlar
D) senatorlar
E) patritsiylar

235. "œYunonistonning ko`pgina shaharlarida bo`ldim, xalq zodagonlarga qarshi chiqayotganini o`z ko`zim bilan ko`rdim. Kambag`allarga qullar kelib qo`shilmasdan turib, xalq talablarining bir qismini bajarish kerak". Ushbu so`zlar qaysi Afina hukmdoriga  taaluqli?
A) Drakont
B) Perikl
S) Femistokl
D) Solon
E) Demosfen

236. Qadimgi Afina davlatida Solon hukmronligi davrida kimlar qabul qilinayotgan qonunlar  muhokamasida va ovoz berishda ishtirok eta olmasdilar?
A) ayollar va meteklar
B) Afina fuqarolari
S) ilotlar va periyeklar
D) periyeklar va ajnabiylar
E) meteklar va erkaklar

237. Davlat boshqaruvi sohasida Afina hukmdori Solon qanday islohatni amalga oshirdi?
A) hamma amal qilishi lozim bo"œlgan qat"œiy intizom va aniq-raso rejalashtirilgan turmush tarzi hamda yengilganlarga qarshi shavqatsiz zo"œravonlik
B) Beshyuzlar kengashi tiklandi va strateg lavozimiga asos solindi
S) nasl-nasabidan qat"œiy nazar afinaliklar uchun davlat mansablarini egallash imkoniyati
D) huquq va majburiyatlar borasida hammani tenglashtiruvchi qonunlar yozish
E) Xalq majlisi faoliyati tiklandi va nasl-nasabidan qat"œiy nazar afinaliklar uchun davlat mansablarini egallash imkoniyati

238. Qachondan boshlab Qadimgi Sparta davlati Afinaning asosiy raqibiga aylandi?
A) mil. avv. V asrdan
B) mil. avv. VI asrdan
S) mil. avv. IV asrdan
D) mil. avv. III asrdan
E) mil. avv. II asrdan

239. Qadimgi Yunonistonning barcha shaharlarida fors elchilari : "œBizning hukmdorimiz, kunchiqardan kunbotargacha barcha odamlarning birdan bir egasi sizdan yer va suv talab qilmoqdadir" deb o`zlarining qaysi hukmdorini nazarda tutgan edi?
A) Doro I
B) Kir II
S) Kserks
D) Kambiz
E) Artakserks

240. Qachon Qadimgi Afina davlati O"œrtayer dengizi havzasidagi eng qudratli davlatga aylandi?
A) mil. avv. III asr
B) mil. avv. V asr boshlari
S) mil. avv. IV asr oxiri
D) mil. avv. V asr o"œrtalari
E) mil. avv. VI asr
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 16:31:27

241. Quyidagi qaysi sanalar Olimpiada o"œyinlari tarixida muhim hisoblanadi?
1) mil. avv. 776-yil; 2) mil. avv. 394-yil; 3) 1877-yil; 4) mil. avv. 767-yil; 5) 1896-yil; 6) mil. avv. 435-yil.
A) 2, 3, 6
B) 1, 2, 5
S) 1, 3, 5
D) 1, 2, 3
E) 1, 4, 6

242. Qadimgi Yunonistondagi teatrlarda tomoshabinlar aktyorlarning kimlarni tasvirlayotganligini qanday qilib ajratib olishardi?
A) aktyorlarning niqoblariga qarab
B) tomosha boshlanishidan oldin aktyorlarning qaysi obrazda o"œynayotganligi tanishtirib chiqilardi
S) aktyorning harakatiga qarab
D) aktyorlar kiyib olgan kiyimiga qarab
E) aktyorlar taqib olgan qurollarga qarab

243. Qadimgi yunon haykaltaroshlarini aniqlang.
A) Aristofan va Dedal
B) Miron va Poliklet
S) Fidiy va Dedal
D) Fidiy va Poliklet
E) Sofokl, Yevripid, Aristofan

244. Yunonlarning Parfenon — iloha Afina ibodatxonasi peshtog"œining yuqori qismida nima tasvirlangan?
A) hayvonlar tasviri
B) gimnastika bilan shug"œullanayotgan bolalar tasviri
S) odamlar va xudolar siymosi
D) odamlar va tabiat tasviri
E) xudolar siymosi

245. Quyidagilarning qaysilari qadimgi yunon faylasuflari hisoblanadi?
1) Geraklit; 2) Kvint Kursiy Ruf; 3) Sima Szyang; 4) Diogen; 5) Demokrit; 6) Pompey Trog; 7) Aristotel; 8) Strabon; 9) Platon; 10) Rixtgofen; 11) Demosfen; 12) Sokrat.
A) 2, 3, 4, 6, 8, 10
B) 1, 2, 4, 5, 9, 11
S) 1, 3, 5, 7, 9, 11
D) 1, 4, 5, 7, 9, 12
E) 2, 3, 5, 7, 8, 11

246. Qadimgi yunon afsonalariga ko"œra, necha jasorat tufayli Gerakl Olimp tog"œidagi xudolar saltanatida faxrli o"œringa ega bo"œlgan?
A) o"œn ikki
B) yetti
S) to"œqqiz
D) to"œrt
E) o"œn besh

247. Quyidagi qaysi javobda Yunonistonning tarixiy shaxslari to"œg"œri ko"œrsatilgan?
1) Oktavian Avgust; 2) Gerakl; 3) Drakont; 4) Mark Antoniy; 5) Solon; 6) Filipp II; 7) Perikl; 8) Menes; 9) Demosfen; 10) Miltiad.
A) 1, 4, 5, 6, 7, 10
B) 3, 5, 7, 9, 10
S) 1, 3, 7, 10
D) 2, 3, 5, 7, 9
E) 2, 4, 6, 8, 10
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 16:32:57
IV BO"œLIM. MILODDAN AVVALGI VI —
MILODIY IV ASRLARDA O"œRTA OSIYO

Ahamoniylar davrida O‘rta  Osiyo
(miloddan avvalgi 540-330 yillar)
Mil. avv. VI asrda Eronda yashovchi xalqlar Kir II boshchiligida kuchli davlatga uyushdilar. Ahomoniylar davlati hududi Eronni va Hind daryosidan Egey va O‘rta dengizgacha bo‘lgan oraliqdagi Osiyo mamlakatlarini, shuningdek Misr, Liviya va Bolqon yarim orolining bir qismini bosib olish natijasida tashkil topgan. Ahomoniylar davlatiga Ahomoniylar vakili Kir II (mil. avv. 558-530) asos solgan. Ahomoniylar davlati dunyoning yirik bir mintaqasida tarqoq holda yashayotgan xalq va elatlarni siyosiy jihatdan birlashtirgan birinchi yirik jahon imperiyasidir. Bu davlat hukmdorlari tarixda birinchi bo‘lib butun dunyoni bosib olishni o‘z oldilariga maqsad qilib qo‘ygan edilar. Ahamoniylar davlatini Ahamoniylar sulolasi boshqargan. Bu sulola qadimiy fors urug‘idan boshlanib, bu urug‘ asoschisi Axoman miloddan avvalgi 7 asrda Parsua deb nom olgan viloyatga ko‘chib kelgan fors qabilasining yo‘lboshchisi bo‘lgan. O‘rta  Osiyoda Ahomoniylar sulolasi mil. avv. 540-330-yillarda hukmronlik qilgan.
Kir II 545-540-yillarda Parfiya, Marg‘iyona va Baqtriyani bosib oladi. Shunday qilib, Ahamoniylar O‘rta  Osiyoning o‘troq dehqonchilik aholisini birinchi bo‘lib bo‘ysundirgan edilar. Kir II ning O‘rta  Osiyoga yurishlarini qadimgi yunon tarixchisi Gerodot ta’riflagan.
Mil. avv. 530-yilda Kir II O‘rta  Osiyodagi massagetlarga qarshi yurish qiladi. Bu haqida Gerodot «Tarix» asarida forslarning Araks (Amudaryo) daryosidan kechib o‘tishi va massagetlar yerlarining ichkarisiga kirib borishi, To‘marisning o‘g‘li Sparganis boshchiligidagi massagetlarning bir qismi tasodifan forslardan mag‘lubiyatga uchrashi, To‘maris boshchiligidagi massagetlarning harakatlari natijasida forslarning butunlay qirib tashlanishi, podsho Kir jasadining jang maydonidan topilishi va uning kesilgan boshini qon bilan to‘lg‘izilgan meshga solinishi tasvirlangan.
Gerodot o‘zining asarida Kir II ning olib borgan janglari xususida so‘z yuritib, massagetlar va forslar o‘rtasidagi bu jang barcha janglardan ham dahshatli bo‘lganini ta’kidlaydi.
Kir II ning o‘g‘li Kambiz (mil. avv. 529-522) otasining bosqinchilik siyosatini davom ettiradi. Uning qo‘shinlari Misrni bosib oladi. Shunda Kambiz o‘z akasi Bardiyani o‘ldirib, hokimiyat tepasiga qonunsiz kelgani oshkor bo‘lib qoladi. Bu holdan foydalangan zardushtiylik kohini Gaumata o‘zini Bardiya deb e’lon qilib, taxtga o‘tiradi. Kambizni Eronga qaytayotganda yo‘lda o‘ldiradilar. Biroq, Gaumataning qismati ham shunday tugaydi. U mil. avv. 522-yilda o‘ldirilib, o‘rniga Ahamoniylar sulolasiga mansub bo‘lgan Doro I  (mil. avv. 522-486) o‘tiradi.     
Mil. avv. 522-yilda Ahamoniylar taxtiga Doro I o‘tirishi bilanoq fors bosqinchilariga qarshi Parfiyada (miloddan avvalgi 522 yil 30.09-521 yilning yozi), Marg‘iyonada Frada boshchiligida (mil. avv. 522 yil 30.09.-10.12.) va saklar o‘lkasida Skunxa boshchiligidagi (miloddan avvalgi 519-yil) qo‘zg‘olon ko‘tariladi.
Doro I ning harbiy yurishiga qarshi tarixchi Poliyenning «Harbiy hiylalar» asaridagi Shiroqning  harbiy jasorati diqqatga molikdir. Manbada hikoya qilinishicha, yilqi boquvchi Shiroq o‘z vataniga bostirib kelgan dushmanlarni hiyla ishlatib, chalg‘itib, Qizilqumning halokatli jazirama  dashtlariga boshlab boradi va o‘z jonini qurbon qilib bo‘lsa-da, vatani va xalqini yovuz dushmandan asrab qoladi. Shiroq - millat, yurt va vatanga fidoiylik, vatanparvarlikning yorqin timsolidir.
Doro I O‘rta  Osiyodagi Ahamoniylarga qarshi qo‘zg‘olon haqida Kirmonshoh shahri yaqinidagi Behistun qoyalariga rasm va bitiklarni yozdiradi. Behistun yozuvlari uch tilda — qadimgi fors, elam va bobil tillarida yozilgan. Bu yozuvlarda u zabt etgan mamlakat va xalqlar, jumladan O‘rta  Osiyodagi Xorazm, Sug‘diyona va Baqtriya  viloyatlari bilan barcha sak qabilalari sanab o‘tiladi.
O‘rta  Osiyo xalqlarining erk va ozodlik kurashlari ahamoniy hukmdorlarni bir qator islohotlar o‘tkazishga majbur qildi. Jumladan, Doro I saroy zodagonlari huquqlarini cheklashga majbur bo‘lgan, mamlakatda o‘zining mutlaq hokimiyatini o‘rnatgan. Mamlakatni 20 ta «xshatra», ya’ni viloyatlarga bo‘lib idora qilgan. Viloyat boshlig‘i-satrapga cheklanmagan hokimiyat berilgan. Har bir viloyat ayg‘oqchisi bo‘lgan. Bu ayg‘oqchilar hukmdorning viloyatlardagi «ko‘zu-quloqlari» edi.
O‘rta  Osiyoning bosib olingan viloyatlari uch satraplikka bo‘lingan. Ular baqtriyaliklar, egllar, saklar, kaspiylar, parfiyaliklar, sug‘diylar va xorazmliklarning yerlari bo‘lgan. Har bir satraplik yillik xiroj to‘lagan va hasharlarga jalb qilingan. 12 satraplikka Baqtriya bilan Marg‘iyona kirgan bo‘lib, 360 talan yillik xiroj, 15 satraplikka saklar bilan kaspiylar kirgan bo‘lib, 250 talan yillik xiroj, 16 satraplikka Parfiya, Xorazm, So‘g‘d va Ariya kirgan bo‘lib, 300 talan yillik xiroj to‘lagan. Ahamoniylar Farg‘ona vodiysi va Toshkent vohasini bosib olmagan.
Ahamoniylar davrida O‘rta  Osiyo aholisining asosiy mashg‘uloti dehqonchilik bo‘lgan. Mil. avv. VI-IV asrlardagi yirik shaharlar Afrosiyob, Qiziltepa, Erqo‘rg‘on, Uzunqir, Qal’aliqir yirik hunarmandchilik markazlari bo‘lgan. Erkqal’a qalin va mustahkam mudofa devorlari bilan o‘ralgan. Zargarlik san’atining yuqori darajada rivoj topganiga Amudaryo xazinasining oltin va kumushlari yorqin misol bo‘la oladi. Bugun ular Londondagi Britaniya muzeyida saqlanmoqda. Amudaryo xazinasi buyumlarini 1877-yilda Qo‘bodiyonda mahalliy aholi topib olgan. Bu xazinaning 180 taga yaqin zargarlik buyumlari va ko‘plab tangalari bo‘lgan.
Ahamoniylar davrida ko‘pgina sharq xalqlarining siyosiy birligi, keng madaniy va iqtisodiy aloqalar rivojiga asos soldi. Bu davrda O‘rta  Osiyoda oromiy yozuvi tarqaladi. Oromiy yozuvi asosida 4 ta mahalliy yozuv ajralib chiqdi. Bular parfiya, sug‘d, baqtriya va xorazm yozuvlari bo‘lib, ular O‘rta Osiyoda arablar kelguncha saqlanib qoldi. Mil. avv. VI-IV asrlarda hunarmandchilik va savdo-sotiq munosabatlarining rivojlanishi natijasida O‘rta Osiyo xalqlari ilk marta zarb qilingan tanga pullar bilan tanishdilar va muomala qildilar. Mil. avv. V-IV asrlarda O‘rta Osiyoda dastlabki Ahamoniylar tangalari tarqalgan.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 16:34:15
Makedoniyalik Iskandarning yurishlari va yunon-makedon bosqinchilariga qarshi kurash

Mil. avv. 360-yilda Filipp II  Makedoniya taxtiga o‘tirdi. Kuchli armiya tuzib, Yunonistonni egallab olgan Filipp II 337-yilda Korinf shahridagi anjumanda o‘zini Yunoniston podshosi deb e’lon qildi. Bu davrda Ahamoniylar bilan Yunoniston o‘rtasida ziddiyatlar kuchaydi. Filipp II miloddan avvalgi 336-yilda forslarga qarshi urush e’lon qildi. Ammo shu yili uning  o‘ldirilganligi tufayli urush harakatlari to‘xtab qoldi. Taxtni Filipp II ning 20 yoshli o‘g‘li Iskandar egalladi.
Iskandar otasi Filipp II yo‘lini davom ettirdi. Ammo u dastlab mamlakat ichki hayotini mustahkamladi. Davlat hokimiyatiga qarshi bo‘lgan amaldorlarga nisbatan qattiq choralar ko‘rdi. U Bolqon yarim orolida o‘z hokimiyatini mustahkamladi.
Mil. avv. 334-yilda Iskandarning qo‘shinlari forslarga qarshi yurish boshladi. Uch asosiy qattiq janglarda — mil. avv. 334-yilda Granik, mil. avv. 333-yilda Iss va mil. avv. 331-yilda Gavgamelda forslar mag‘lubiyatga uchradilar va makedonlar Ahamoniylar davlatining sharqiy chegaralariga yetib bordilar.
Mil. avv. 329-yilda Iskandar Hindiqush tog‘laridan o‘tib, Baqtriyaning markazi Baqtrani istilo qiladi. Baqtriya va Sug‘diyonaning hokimi Bess oxirgi ahamoniy podshosi Doro III ni o‘ldirishda qatnashib, o‘zini Artakserks IV - «ulug‘ podsho» deb e’lon qiladi va Sug‘diyonaning Nautaka viloyatiga qochib ketishga majbur bo‘ladi.
Bess Spitamen, Oksiart va Datafaron bilan ittifoq tuzib, yunonlarga qarshi kurashishga ahd qiladilar. Biroq, Bess o‘zini ulardan yuqori tutib, podsholarcha munosabatda bo‘lishni talab qilishi, ular o‘rtasida kelishmovchilikni keltirib chiqaradi. Ittifoqchilar Bessni Iskandarga topshirishga ahd qiladilar. Iskandar lashkarboshi Ptolemey Lagni Nautakaga yuboradi.
Nautaka va Maroqanda shaharlarini Iskandar zabt etadi. Maroqandada u o‘z harbiylarining bir qismini qoldirib, Sirdaryo tomonga yo‘l oladi. Ustrushonada 30 ming aholidan 22 ming aholini qirib tashlaydi, Kiropolisda qattiq janglarni olib boradi.
Shu davrda Spitamen boshchiligida yunon-makedonlarga qarshi kurash boshlanadi va Maroqandadagi askarlariga yordam berish maqsadida qo‘shinlarining bir qismini yuboradi. Bu qo‘shin Politimet (Zarafshon) jangida Spitamen tomonidan qirib tashlanadi. Iskandar uchun bu juda ham katta mag‘lubiyat edi. Spitamenga qarshi jiddiy tayyorgarlikni amalga oshirish maqsadida uning o‘zi asosiy kuchlari bilan Maroqandaga etib keladi, lekin Spitamen tezda g‘oyib bo‘ladi. G‘azablangan Iskandar Sug‘diyonadagi 120 ming tinch aholini qirib tashlaydi.
Mil. avv. 328-yilda Spitamen Baqtriyada va Quyi Zarafshonda yunon-makedonlarga qarshi hujum uyushtiradi, ammo bu janglar Spitamen uchun muvaffaqiyatsiz yakunlanadi va u saklar bilan cho‘lga qochishga majbur bo‘ladi. Saklar Iskandar ularning yerlariga hujumga tayyorgarlik ko‘rayotganidan habardor bo‘lib, Spitamenni o‘ldiradilar.
Spitamenning o‘limidan keyin xalq harakati susaygan bo‘lsa-da, lekin tamoman so‘nmadi. Iskandar hiyla ishlatib mahalliy hukmdorlardan Sug‘d qal’asining hokimi Oksiartning qizi Roksanaga uylanadi, mahalliy xalqqa o‘zini yaqin tutib, uning milliy urf-odatlarini qabul qiladi, milliy kiyimlarini kiyib yuradi. Shundan so‘nggina mahalliy hukumdorlarning bir qismi uning tomoniga o‘tadi va Iskandar o‘z niyatlarini ro‘yobga chiqaradi.
Iskandar Baqtriya, Sug‘diyona va Ustushonaning bir qismini istilo qilib, mil. avv. 327-324-yillarda Hindistonni zabt etadi. Xorazm, Choch, Farg‘ona va saklar yurti mustaqil bo‘lib qoladi. U mil. avv. 323-yilda o‘z davlatining yangi poytaxti Bobil shahrida vafot etadi. Shunday qilib, makedoniyalik Iskandar olib borgan bosqinchilik va adolatsiz urushlar oqibatida O‘rta  Osiyoda Ahamoniylar zulmi yunon-makedon istilochilari zulmi bilan almashdi. O‘rta  Osiyoda zabt etilgan viloyatlar va shaharlarni boshqarish uchun yunon-makedon sarkardalari bilan birga mahalliy hokimlar ham jalb etilgan. Masalan: Artaboz-Baqtriyada, Oksiart va Xoriyen Sug‘diyona viloyatlarida hokimlik qilar edilar.
Iskandarning harbiy yurishlari Sharq va G‘arb o‘rtasidagi keng savdo-sotiq hamda madaniy aloqalarning rivojlanishiga olib keldi. O‘rta  Osiyo tarixida antik (lotincha antiquus - qadimgi) davr boshlandi. Yunonlar Qadimgi Sharqning juda ko‘p madaniy yutuqlarini qabul qiladilar va o‘zlarining madaniy ta’sirini ham mahalliy aholining madaniyatiga joriy etdilar. Makedoniyalik Iskandar o‘z saltanatida 70 dan ziyod shahar, jumladan Markaziy Osiyoda 12 ta shahar qurdirgan. Ularning ba’zilari vayron etilgan So‘g‘diyona va Baqtriya shaharlari o‘rnida, boshqalari esa tayanch qal’alar tarzida yangidan qurildi. Bu shaharlarda yunon-makedon piyoda va otliq askarlari joylashdi. Mil. avv. 324-yildan boshlab bu askarlarning siyraklashgan saflari Makedoniyaliya tartibida qurollantirilgan Baqtriya va Sug‘diyona yoshlari hisobiga to‘ldiriladi. Iskandar va uning yaqin lashkarboshlarining o‘limidan so‘ng mahalliy hamda yunon madaniyatining qo‘shilish jarayoni, ya’ni ellinlashtirish boshlanadi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 16:35:22
                                                       Salavkiylar davlati
                                             (miloddan avvalgi 312-64 yillar)


Iskandar Zulqarnayn vafotidan so‘ng taxt vorisligi uchun uning lashkarboshilari o‘rtasida kurash avj olib ketdi. Natijada Iskandar davlati uch mustaqil davlatga bo‘linib ketdi: Makedoniya, Misr va Suriya (Salavkiylar) davlatlariga.
Mil. avv. 312-yilda Salavkiylar davlatiga Bobil satrapiyasining diodoxi  Salavk I Nikator (mil. avv. 358-280) asos solgan. Salavkiylar hukmronligi Kichik Osiyo, Suriya, Eron va O‘rta  Osiyoda o‘rnatildi. Salavkiylar hokimiyati Sharqdagi harbiy manzilgohlarda joylashgan yunon-makedon qurol aslahalari bilan qurollangan, mahalliy xalqlarning vakillari harbiy kuchlariga tayangan edi. Yunon-makedon hokimiyatini mustahkamlash maqsadida Sharqda ko‘plab harbiy tayanch nuqtalarni barpo etish Iskandar davrida boshlangan edi. Iskandar O‘rta  Osiyoda 12 ta shaharga asos solgan edi. Salavk I Nikator asos solgan 75 ta shahar Salavkiylar davlatining asosiy tayanchi bo‘lgan.  Uning davlatidan o‘tgan xalqaro savdo yo‘llar ichki va tashqi savdoning kuchayishi va hunarmandchilikning rivojlanishiga sabab bo‘ldi. Salavkiylar davlati satrapliklarga bo‘linib, ularni strateglar boshqargan. Starteglar sobiq lashkarboshilardan tayinlangan bo‘lib, ular davlat mudofaasi va qo‘shinlarni tashkil etish bilan shug‘ullangan.   
Mil. avv. 293-yilda davlatning sharqiy viloyatlariga Salavka va Spitamenning qizi Apamaning o‘g‘li Antiox hokim etib tayinlanadi. Salavka va uning o‘g‘li O‘rta  Osiyoga katta e’tibor bergan. Bu davrda qishloq ho‘jaligi, hunarmandchilik, savdo-sotiq ancha rivojlangan. Bu hududlarda 75 ta shahar qurilgan. Antiox davrida Baqtriya hayotida dastlabki tangalar-oltin, kumush, mis drham va tetradrhamlar (pul birligi) zarb qilingan.
Ellinlashtirish jarayoni boshlanadi. Elinlashtirish — Sharqqa yunon madaniyatining yoyilishi jarayoni, aralash madaniyatining — yunon va mahalliy sharq madaniyatitning tashkil topish jarayoni. Salavkiylar davlati hududlariga ko‘chmanchi qabilalar tez-tez hujum qilib turar edi. O‘zi notinch bo‘lsada, Salavka Hindiston bilan urush harakatlarini olib borgan va engilgan. Bu hol salavkiylarning O‘rta   Osiyodagi obro‘siga salbiy ta’sir qildi. Salavkiylarga qarshi mahalliy xalq qo‘zg‘olonlar ko‘taradi. Ayniqsa bu qo‘zg‘olonlar mil. avv. 280-yilda Salavka vafotidan so‘ng kuchayadi. Mutloq hokimiyatni o‘z qo‘liga olgan uning o‘g‘li Antiox mahalliy zodagonlarga tayanib, O‘rta  Osiyodagi qo‘zg‘olonlarni bostirgan. Antiox hukmronligi davri (mil. avv. 293-261-yillar)da g‘arbga qilgan harbiy yurishlari bilan shuhrat qozondi. Natijada sharqiy viloyatlar ma’lum darajada uning e’tiboridan chetda qoldi. Bu jarayondan foydalangan sharqiy viloyatlar mustaqillikka intilib, salavkiylarga qarshi chiqishlar uyushtirdilar. Natijada salavkiylar davlati parchalanib ketgan. Mil. avv. III asr o‘rtalari kelib dastlab Parfiya, so‘ngra Yunon-Baqtriya bu davlat tarkibidan ajralib chiqib, mustaqillikka erishdilar.
Antiox III davrida (mil. avv. 223-187) Salavkiylar davlati siyosiy jihatdan mustahkamlandi. Lekin mil. avv. 190-yili rimliklar bilan bo‘lgan urushda yengildi va u tanazzulga uchray boshladi. Hukmdorlar o‘rtasidagi o‘zaro urushlar natijasida Salavkiylar davlati yanada kuchsizlana bordi va nihoyat Rim uni o‘z viloyatiga aylantirib oldi.   

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 16:36:28
                       Yunon-Baqtriya podsholigi (miloddan avvalgi 250-130-yillar)

Yunon-Baqtriya podsholigiga salavkiylarning Baqtriyadagi eparxi (noibi) Diodot asos solgan. Baqtriyadagi mahalliy va yunon zodagonlariga tayangan Diodot I mil. avv 250-yilda O‘rta  Osiyoda salavkiylarga qarshi ko‘tarilgan xalq qo‘zg‘olonidan foydalanib, Baqtriyani salavkiylar davlatidan ajratib oldi va o‘zini Baqtriya podshosi deb e’lon qildi. Hukumdorlar yunon zodagonlaridan bo‘lgani uchun bu davlat tarixda Yunon-Baqtriya podsholigi nomini olgan. Uning tarkibiga Baqtriya, Sug‘d, Marg‘iyona, Choch va Dovon viloyatlarining bir qismi kirgan. Poytaxti qadimgi Zariasp - Balx shahri bo‘lgan.
Parfiyani qo‘lga kiritish maqsadida Diodot I salavkiylar tomonidan turib Arshak I ga qarshi kurashgan bo‘lsa, o‘g‘li Diodot II Parfiya bilan ittifoq bo‘lib, salavkiylarga qarshi urush olib borgan. Diodot I davlat hokimiyatini mustahkamlashga katta hissa qo‘shgan, Diodot II esa buni aksini qilgan. Natijada mil. avv. 230-yilda Diodot II taxtdan tushirilib, hokimiyat Sug‘d  hokimi bo‘lgan Yevtidem I qo‘liga o‘tadi. Mil. avv. 208-206-yillarda Yevtidem O‘rta  Osiyo satrapliklarini qaytarib olish maqsadida yurish qilgan salavkiylar podshosi Antiox III bilan shiddatli janglar olib borgan. Mil. avv. 208-yilda Antiox III Oh daryosining quyi oqimida - Marg‘iyonada Yevtidemning otliq askarlarini tor-mor qilib, Zariasp shahrini qamal qiladi. Mil. avv. 206-yilda ular o‘rtasida sulh tuziladi. Sulhga ko‘ra, Antiox III Yevtidemning shohligini tan oladi. Yunon-Baqtriya podsholigining eng kuchaygan davri Yevtidem va uning o‘g‘li Demetriy hukmronlik yillariga (mil. avv. III asrning 2-yarmi va II asrning 1-yarmi) to‘g‘ri keladi. Demetriy davrida (mil. avv. 199-167) davlat chegaralari har jihatdan kengayib, taraqqiy eta boshlaydi. Uning nomi bilan tangalar zarb qilinadi, davlat boshqaruvida islohatlar o‘tkazadi, davlatni mayda hokimliklarga bo‘lib boshqarishni joriy qiladi, mahalliy aslzodalarni davlat boshqaruviga keng jalb qiladi. Demetriy davrida bir qator harbiy qal’alar quriladi, ana shunday qal’alardan biri Termiz shahridir. Bu shahar o‘z joylashgan mavqeiga ko‘ra davlatning iqtisodiy va savdo aloqalarini rivojlantirishda muhim ahamiyat kasb etgan. Davlat chegaralarining Hindiston hisobiga kengayishi munosabati bilan Demetriy davlatining markazini janubga — Taksilaga ko‘chiradi. Demetriyning Hindistonga yurishidan foydalanib, mil. avv. 175-yilda uning sarkardasi Yevkratit Baqtriyada davlat to‘ntarishini amalga oshirib, hokimiyatni o‘z qo‘liga oladi. Unga qarshi otlangan Demetriy jangda halok bo‘ladi (mil. avv. 167-yil).
Yevkratit davrida (mil. avv. 167-155) Parfiya podshosi Mitridat I (mil. avv. 171-138) Marg‘iyonani bosib oladi. Xuddi shu vaqtlarda Sug‘diyona Yunon-Baqtriya davlatidan ajralib ketdi. Mil. avv. 155-yilda Yevkratit o‘z o‘g‘li Geliokl tomonidan o‘ldiriladi. Geliokl davrida (mil. avv 155-130) faqat Baqtriya viloyatinigina o‘z qo‘lida saqlab qoldi. Mil. avv. II asr o‘rtalarida bu davlatning harbiy-siyosiy qudrati orqaga keta boshladi. Bundan foydalangan yuechji qabilalari mil. avv. 140-130-yillar Yunon-Baqtriya podsholigini bosib oldilar.
Termiz, Taxti-Sangin, Denov, Kampirtepa, Afrosiyobdan topilgan arxeologik qazilmalar Yunon-Baqtriya davlatining ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy taraqqiyot darajasi to‘g‘risida qimmatli ma’lumotlar beradi. Bu davlatda dehqonchilik, chorvachilik, hunarmandchilik, madaniyat va savdo ancha rivojlangan. Davlat bir necha viloyatlarga bo‘lingan edi. Yagona hukmdor podsho bo‘lgan, viloyat hokimlari unga bo‘ysunganlar. Yunon-Baqtriya davlatida har xil tangalar hukmdor tasviri bilan zarb etilgan.   

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 16:38:13
                    Qadimgi Xorazm (miloddan avvalgi IV asrdan-milodiy IV asrgacha)

Mil. avv. IV asrda Xorazm ahamoniylardan mustaqil davlatga aylandi. Mil. avv. 328-yilda Xorazm podshosi Farasman 1500 askari bilan Iskandarning huzuriga kelib, Qora dengiz bo‘yi qabilalari ustiga yurish qilmoqchi bo‘lsa, bu yurishda unga yordam qilmoqchi ekanligini bildiradi. Tarixiy manbalarda Farasmandan keyingi Xorazm podsholari haqida biron bir ma’lumotlar yo‘q. Miloddan avvalgi III- milodning I asrdaqadimgi xorazmda shahar hayoti, iqtisodiyoti, madaniyati yuksak rivojlangan. Bu davrda zarb etilgan tangalarda Yunon-Baqtriya va Parfiya tangalariga taqlid qilib chiqarilgan Qang‘ tangalari uchraydi. Bu davrda Xorazm Qang‘ tarkibida bo‘lgan. I asrdan — III asrgacha esa Kushon tarkibida bo‘lgan. Arxeologlar numizmatika (tangashunoslik) ma’lumotlariga asoslanib shunday xulosaga kelganlar. III asrdan Xorazm podsholarining tasviri tushirilgan tangalar paydo bo‘ladi. Bu kumush va mis tangalarda Arsumaxa, Vazamar tasvirlari tushirilgan. Bu davrda Xorazm qudratli davlat bo‘lgan. Xorazm davlatining xo‘jaligi asosini dehqonchilik tashkil etgan. Shahar qurilishi, kulolchilik, qurolsozlik, to‘qimachilik va zargarlik yuksak darajada rivoj topgan. Xorazmda o‘ziga xos madaniyat vujudga kelgan. Jonbosqal’a, Qo‘yqirilganqal’a yodgorliklari o‘ziga xos madaniyat namunalaridir. Qo‘yqirilganqal’adan (mil. avv. IV asr — mil.I asr)  aylana shaklda qurilgan mustahkam ibodatxona qoldiqlari topilgan. Astronom olimlar fikriga ko‘ra, Qo‘yqirilganqal’a ulkan rasadxona bo‘lgan. Jonbosqal’a (mil. avv. IV asr — mil.II asr) Qoraqalpog‘istonning To‘rtko‘l tumanidagi Sulton Uvays tog‘i janubiy sharqida joylashgan. Jonbosqal’a 200x170 m iborat bo‘lib, xom g‘isht va paxsadan qilingan qalin va qo‘sh devorlar bilan o‘ralgan. Devorlarining balandligi 10-11 m, qalinligi 1-13 m, ular o‘rtasidagi 2,8 m kenglikda yo‘lak bo‘lib, tashqi devorda shaxmat taxtasi tarzida ikki qator qiya shinaklar bo‘lgan. Qal’ani ichida otashparastlarning ibodatxonasi-otashkada, 300 dan oshiq uy va kichik hovlilar bo‘lgan. Topilgan turli rangdagi marjon-munchoqlar orasida Suriya, Misr, Shimoliy Qora dengiz bo‘yi shaharlaridan keltirilganlari ham uchraydi. 
Tuproqqal’a ham milodning II-III asrlarida qurilgan ulkan inshoot bo‘lgani aniqlangan.  Arxeologlar Jonbosqal’ani "œhaykalchalar muzeyi", Tuproqqal’ani "œbehisob tangalar muzeyi" deb atashgan. Tuproqqal’aning maydoni17,5 gk bo‘lib, 3 gk ortiqroq maydonida ko‘shk-Xorazm podsho saroyi joylashgan. Podsho saroyi ko‘shkning markazida joylashgan bo‘lib, 80x80 m teng.  Bu qal’ada podsha arxivi ham topilgan. Arxiv 100 ga yaqin hujjatlardan iborat bo‘lib, 26 tasini o‘qish mumkin bo‘lgan. Topilgan hujatlarni mazmuniga ko‘ra ikki guruhga bo‘lish mumkin: soliqqa doir hujjatlar, yog‘ochga yozilgan (18 tasi), xo‘jalikka oid hujjatlar, teriga yozilgan. Tuproqqal’a qadimgi Xorazmning poytaxti bo‘lgan.   
Xorazm Sug‘diyona, Marg‘iyona, Baqtriya va sahro ko‘chmanchilari bilan tashqi savdo munosabatlarini olib borgan. Mil. avv. I asrda va milodning I asrda Xorazmda kumush va mis tangalar zarb qilingan.
Xorazmda O‘rta Osiyodagi eng qadimgi yozuvlar topilgan. Oybuyirqal’a (mil. avv.V-IV asr) yodgorligida xum sirtiga chekilgan mahalliy yozuv topilgan.  Qo‘yqirilganqal’ada (mil. avv. IV-III asr) ham ba’zi yozuv namunalari topib o‘rganilgan. Bu manba yagona «asparak»-«otliq», «chavandoz» so‘zidan iborat. Xorazmdagi Tuproqqal’ada oromiy yozuvi asosidagi butun arxiv hujjatlar topilgan.
Milodning I asrida Xorazmda mahalliy taqvim ishlab chiqilgan bo‘lib, bu taqvim VIII asrgacha amalda bo‘lgan.
Toponomik ma’lumotlarga ko‘ra, Xorazm so‘zining ma’nosi quyidagilarni bildiradi: Xvarri yeri (S.P. Tolstov), Oziq-ovqatga boy mamlakat (nemis olimi K.E. Zasxau), Quyoshli o‘lka (so‘g‘d), Qorasoch (qadimgi turkiy)
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 16:39:02
                     Qang‘  davlati (miloddan avvalgi III asrdan-milodiy III asrgacha)

Mil. avv. III asr boshlarida saklarning tashqi harbiy hujumlaridan ximoyalanish zarurati tufayli Qang‘ davlati tashkil topgan. Bu jarayon yunon-makedon hukmronligiga qarshi kurashlar davridan boshlangan. Dastlab uning hududiy asosini Toshkent vohasi tashkil etgan. Keyinchalik Qang‘ davlati hozirgi Toshkent vohasi, Chimkent viloyati va Sirdaryo havzasi yerlarini egallagan.
Mil. avv. II asr oxiri - I asr boshlarida Qang‘ davlatining eng rivojlangan davridir. Qang‘ davlati bu davrda Xorazm, Sug‘d va Ural tog‘ oldi yerlarini o‘ziga bo‘ysundirib, bu davlatlarning ichki boshqaruviga aralashmagan, faqat yillik o‘lpon olib turgan. Qang‘ davlatining ikki poytaxti bo‘lib, uning hukmdorlari yozni O‘trorda, qishlovni esa Qanqada o‘tkazar edilar. Qanqa Toshkent viloyatining Oqqo‘rg‘on  tumanidagi Qang‘xa shahar xarobasi o‘rnida joylashgan bo‘lib, unga mil. avv. III asrda asos solingan. Qang‘ davlatining asosiy shaharlari Sirdaryo sohillari bo‘ylab joylashgan.
Dovon davlati bilan do‘st davlat bo‘lgan. Mil. avv. 104-101-yillarda Xitoy-Dovon mojarolariga aralashib, xitoyliklarga katta talofat yetkazganlar.
Davlat boshqaruvida Oliy Kengash ahamiyati katta bo‘lgan. Oliy Kengash hukmdor bilan bamaslahat ish yuritgan. Qang‘liklar o‘troq va yarim o‘troq hayot kechirganlar. Ular asosan dehqonchilik, bog‘dorchilik va hunarmandchilik, ma’lum bir qismi esa ko‘chmanchi chorvachilik bilan shug‘ullangan.
Qang‘liklarda madaniyat va san’at ham yuksak darajada rivojlangan. Mil. avv. II-III asrlarga oid Xitoy manbalarida qang‘liklarning mohir sozanda, maqomchi va bastakor bo‘lganliklari, ularning mashhur raqqosalari to‘g‘risida ma’lumotlar bor.
Qang‘ va qang‘liklar to‘g‘risida, ularning ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy hayoti xaqida arxeologik qazilma yodgorliklar ham keng ma’lumot beradi. Bu borada ayniqsa Qovunchi madaniyati, Qang‘ xarobasi, Choshtepa yodgorliklari katta ahamiyat kasb etadi.
Toponomik ma’lumotlarga ko‘ra, Qang‘ so‘zi quyidagi ma’nolarni bildiradi:
«Mardonovor», «Jasurlik» (vizantiyaliklar), «Xorazm» (S. P. Tolstov), «Arava» (Rashididdin, XIII asr o‘rtalari), «Kanal» (K. Shoniyozov).

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 16:41:13
                     Farg‘ona davlati (miloddan avvalgi III asrdan-milodiy II asr)
   
Farg‘ona vodiysining qadimgi davri tarixi yetarlicha o‘rganilmagan. Mil. avv II-I asrlar Xitoy manbalarida Farg‘ona vodiysi tarixi haqida ba’zi ma’lumotlar bor. Ana shu ma’lumotlarda Farg‘ona Dovon  podsholigi deb atalgan. Dovon davlati taxminan miloddan avvalgi III a. paydo bo‘lgan.
Mil. avv. II asr Xitoy manbalari ma’lumotlarida ta’kidlanishicha, Farg‘onada 300 ming aholi yashagan. Vohada 70 ta shahar bo‘lgan, poytaxti Ershi shahri edi.
Qadimshunoslarning tadqiqotlari natijasida Farg‘onada ko‘p sonli uy-qo‘rg‘onlar, qishloq va shahar xarobalari topib o‘rganilgan. Sho‘rabashat (O‘zgan yaqini), Uchqo‘rg‘on (Namangan viloyati) singari shaharlar atrofidagi aholisi yerni ishlash, sholi va bug‘doy yetishtirish, bog‘dorchilik va uzum yetishtirishda katta yutuqlarga erishganlar. Hunarmandchilik keng rivojlangan. Savdoda pulsiz mol ayirboshlash keng yo‘lga qo‘yilgan.
Ijtimoiy va siyosiy hayotda ayollarning o‘rni katta bo‘lgan. Ularga nisbatan hurmat kuchli bo‘lgan.
Xitoy sayyohi va elchisi Chjan Szyanning bergan ma’lumotlariga qaraganda, Dovon ayniqsa o‘zining samoviy otlari bilan mashhur bo‘lgan. Farg‘onaliklar ot ustida turib kamon otishga juda mohir va jasur bo‘lganlar.
Dovon davlati Xitoy, Hindiston va boshqa Sharq mamlakatlari bilan xalqaro savdoda muhim o‘rin tutgan.
Mil. avv. 104-101-yillarda Xitoy qo‘shinlari Dovonga yurishlar qilib, Ershi shahrini qamal qiladilar. Shu paytda Qang‘ davlatining qo‘shinlari yordamga kelib, xitoyliklarga qarshi kurashda faol qatnashdilar. Xitoy lashkarlari sulhga rozi bo‘lib, Dovonni tashlab chiqadilar.
Olimlarning aniqlashicha, milodning II asr Farg‘ona davlati barham topdi va uning yerlari Kushon podsholigiga qo‘shib olindi.
Farg‘ona so‘zi quyidagi ma’nolarni bildirgan: "œkichik viloyat" (hind), "œtog‘ oralig‘idagi vodiy", "œatrofi berk soylik" (fors).

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 16:47:38
                          Kushon davlati  (miloddan avvalgi I asr-milodiy IV asr)

Spitamen qo‘zg‘oloni mag‘lubiyatga uchragandan so‘ng mil. avv. IV asr oxirlarida asli O‘rta  Osiyoda yashagan massaget qabilalarining katta bir qismi Sharqiy Turkistondan to Mo‘g‘uliston chegaralarigacha bo‘lgan hududlarga ko‘chib ketganlar. Xitoy manbalarida o‘sha massagetlar yuechjilar nomi bilan atalganlar. Mil. avv. 176-yilda xunlar yuechjilarni g‘arbga uloqtirib tashlaydilar. Mil. avv. 140-130-yillarda yuechjilar Yunon-Baqtriya davlatini bosib oladilar va «Katta yuechji» davlat uyushmasiga asos soladilar. Bu davlat uyushmasiga beshta hokimlik bo‘ysunar edi. Guyshuan, Xyumi, Shuanmi, Xisi va Xuanmi ana shular jumlasidandir. Guyshuan qabilasi yabg‘usi Kudzula Kadfiz boshqa to‘rta hokimlikni ham o‘ziga tobe qilib o‘z davlatini Kushon davlati sifatida e’lon qildi. Bu davlatning markazi Dalvarzintepa edi. Podsho Kudzula Kadfiz davrida Kushon davlati hududi ancha kengayib, davlat tarkibiga Janubiy Tojikiston, Afg‘oniston va Kashmir yerlari qo‘shib olindi. Uning davrida kushonlarning o‘z pullari bo‘lmagan. Rim va Parfiya davlatlari tangalariga taqlid qilib pullar chiqarilgan. Bu davrda davlat tili yunon tili bo‘lgan.
Vima Kadfiz davrida (51-78-yillar) Kushonlar davlati Pokiston va Hindistonning markaziy viloyatlari hisobiga kengayadi. Pul islohoti o‘tkazilib, Kushon davlatining puli joriy qilinadi. Pullar oltin, kumush va misdan zarb qilinadi. Oltin pullar tashqi savdo uchun zarb qilingan. Bitta oltin pulning og‘irligi 8 gr bo‘lgan. Davlat tillari yunon va hind tillari bo‘lgan.
Kushon podsholari ichida eng mashhuri Kanishka davrida (78-100-123-yillar) davlat ulkan saltanatga aylandi. Kushon davlati Surxon vohasi, Janubiy Tojikiston, Afg‘oniston, Shimoliy Hindiston va Sharqiy Turkiston hududlarini o‘z ichiga olgan. Kanishka zamonida poytaxt Peshovarga ko‘chiriladi. Qadimgi dunyo tarixida mashhur bo‘lgan Rim, Parfiya, Xitoy davlatlari kabi Kushon podsholigi ham yirik qudratli davlatlardan biriga aylanadi.
Shunisi diqqatga sazovorki, O‘zbekiston hududining asosiy qismi (Xorazm, Zarafshon, Qashqadaryo, Toshkent va Farg‘ona vohalari) Kushon davlati tarkibiga kirmagan. 
Kushonlar sulolasi yozma manbalar asosida va tangashunoslik tadqiqotlari orqali o‘rganilgan. Kushonlar ilk tangalarining bir tomonida Yunon-Baqtriyaning so‘nggi podshosi Germey tasviri, ikkinchi tomonida esa kushonlar yag‘busi tasviri tushurilgan.
Bu davrda ayniqsa Termiz, Samarqand, Naqshob, Buxoro, Choch, Dalvarzin va Peshovar shaharlari rivojlandi. Xitoy va Rim bilan savdo aloqalari kengaydi. Savdo munosabatlarining rivojlanishida Buyuk Ipak yo‘lining ahamiyati katta bo‘lgan. Termizdan Rim tangalari hazinasi, O‘rta yer dengizi atrofidagi hududlarda esa Kushon tangalari topilgan.
Kanishka davrida Hindistondan tarqalgan Budda dini davlat diniga aylandi. Oromiy va yunonlar yozuvlari asosida kushon yozuvi mavjud bo‘lgan. Kushon davrida me’morchilik va tasviriy san’at yuksak darajada rivojlangan. San’at namunalari yodgorliklari Ayritom, Eski Termiz, Dalvarzintepa va Xolchayondan topilgan. Ular jahon miqyosida mashhur bo‘lgan san’at obidalaridir. Ayritom Termiz shahridan 18 km sharqda, Amudaryo qirg‘og‘ida joylashgan. Ayritomdan qo‘shnay, chiltor, ud, nog‘ora chalayotgan sozandalar va gulchambarlar, meva solingan idishlar ko‘tarib olgan yigit-qizlar ifodalangan frizlar, budda ibodatxonasi xarobasi topilgan. Dalvarzintepa qadimgi shahar xarobasi bo‘lib, Surxondaryodagi Sho‘rchi shahridan 10 km shimoli-sharqda joylashgan. Dalvarzintepa ikki qismdan iborat bo‘lgan: qudratli mudofaa devori bilan o‘rab olingan shoh saroy qal’asi va shaharning o‘zi. Shahar ham mudofaa istehkomi tizimiga ega bo‘lib, bu yerda aslzodalar, hunarmandlar, kulollar, savdogarlar va ruhoniylar istiqomat qilganlar. Dalvarzintepadan 36 kg keladigan hududda 115 ta oltin buyumlari bo‘lgan noyob xazina va fil suyagidan ishlangan dunyodagi eng qadimgi shaxmat donalari, ulug‘vor haykallari bo‘lgan ibodatxona topilgan. Bu yerda 1989-yildan boshlab yapon mutaxasislari bilan hamkorlikda keng qamrovli tadqiqot ishlari olib borilmoqda. Eski Termiz shahri hududida Qoratepa yodgorligi ochilgan. Bu erdan budda ibodatxonasi topilgan. Shu yodgorlik yaqinida Fayoztepada ham budda yodgorligi o‘rganilgan. Fayoztepa budda ibodatxonasi va o‘quv maktabi bo‘lgan. Shuningdek Afg‘oniston, Hindiston, Pokiston va Tojikistondan ham san’at yodgorliklari topib o‘rganilgan.
Kushon davlati davrida suv tegirmoni, chig‘ir turlari kashf etilgan, yerga ishlov berish qurollari takomillashtirilgan. 
Kushon davlatining tinimsiz urushlar olib borishi uning inqirozga uchrashiga olib keldi. IV asrga kelib Kushon podsholigi asosiy hududlaridan mahrum bo‘ldi.   
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 23 Iyul 2008, 16:48:50
                             Buyuk Ipak yo‘li (miloddan avvalgi II asr-milodiy XVI asr)
 
Har bir davlatning iqtisodiy taraqqiyoti darajasini belgilaydigan ko‘rsatkichlaridan asosiysi uning savdo aloqalarida ishtirokidir. Iqtisodiy jihatdan rivojlangan davlatgina boshqa davlatlar bilan teng aloqa o‘rnata oladi.
O‘rta  Osiyo xalqlarining asrlar davomida «Buyuk Ipak yo‘li» deb atalgan xalqaro savdo yo‘lida istiqomat qilganliklari va keng miqyosda iqtisodiy aloqalar olib borganliklari ularning turli sohalarda erishgan yutuqlaridan dalolat beradi.
Buyuk Ipak yo‘li tashkil topmasdan avval mil. avv. III-II mingyillikda Yaqin va O‘rta Sharqda Badaxshon la’liga bo‘lgan ehtiyojning ortishi bilan «La’l yo‘li», Eron Ahamoniylari davrida esa «Shoh yo‘li» mavjud bo‘lgan.
Buyuk ipak yo‘li fanga «Ipak yo‘li» nomi bilan 1877-yilda nemis olimi K. Rextgofen tomonidan kiritilgan. Ilgari u «G‘arbiy meridian yo‘l» deb atalgan. Xitoyda yetishtirilgan ipak xom ashyosi va ipakdan to‘qilgan matolar mazkur yo‘l orqali Qadimgi Xitoyning Sian shahridan boshlanib 12 ming km uzunlikdagi masofaga cho‘zilgan va Sharq bilan g‘arbni bog‘lagan. Sharq bilan G‘arb madaniyati o‘zaro yaqinlashdi, shu tufayli  madaniyatlararo umumiy o‘xshashliklar vujudga keldi. Podsholar va hukmdorlar bu yo‘l orqali o‘zaro elchilar almashganlar, bir-birlariga qimmatbaho sovg‘a-salomlar in’om etganlar.
Buyuk ipak yo‘liga asos solinishida Xitoy elchisi Chjan Syanning xizmatlari katta. U Xitoy imperatori Vu Di topshirig‘iga ko‘ra xunnlarga qarshi kurashda ittifoqchi topish uchun jo‘natiladi. Chjan Syan o‘tgan yo‘l bo‘ylab mil. avv. II asrda jahon ahamiyatiga ega bo‘lgan karvon yo‘liga asos solinadi. Bu yo‘l mil. avv. II asrdan milodiy XVI asrgacha Sharqni G‘arb bilan bog‘lovchi asosiy savdo yo‘li edi. Buyuk ipak yo‘li Xitoy, Hindiston, Eron, O‘rta Osiyo, Yaqin Sharq va O‘rtayer dengizi mamlakatlarining iqtisodiy va madaniy rivojlanishida muhim o‘rin tutgan.
Buyuk Ipak yo‘li orqali Xitoydan ipak, chinni idishlar, choy va boshqa mahsulotlar chet mamlakatlariga chiqarilgan. Ular ichida ipak asosiy mahsulot bo‘lganligi sababli savdo yo‘li «Buyuk Ipak yo‘li» nomini olgan. O‘rta  Osiyodan Xitoyga turli xil gazlamalar, qo‘y terisi, qurol, qimmatli toshlar, otlar olib borilgan.
Buyuk Ipak yo‘li davlatlar o‘rtasida faqat iqtisodiy aloqalar vositasi bo‘lib qolmasdan madaniy, ilmiy va diplomatik munosabatlar uchun ham xizmat qilgan.
Xalqaro savdoda Xitoy bilan aloqada bo‘lgan davlatlar orasida Sug‘diyona va Baqtriya muhim o‘rin tutgan. Sug‘dlarning qadimdan yaxshi diplomat va savdo sohasida mohir ekanliklari ma’lum. Ular tijorat ishlarida faol qatnashish bilan cheklanmasdan, Sug‘diyonadan anchagina uzoqda ham savdo-sotiq olib boradigan manzillar tashkil etganlar. Ana shunday manzillar Sharqiy Turkiston, Xitoy, Yaponiyada qurilgan.
XV asr oxiri va XVI asr boshlarida Buyuk geografik kashfiyotlar tufayli savdo yo‘llari yo‘nalishida katta o‘zgarishlar yuz beradi. Endi G‘arbning Sharq bilan savdosi quruqlikdagi eski karvon yo‘llaridan suv yo‘llariga ko‘chadi. Shu sababli Buyuk Ipak yo‘li tushkunlikka uchrab boradi.
Hozirgi kunda Buyuk Ipak yo‘lining yana tiklanib, kelajak uchun xizmat qilishi tobora namoyon bo‘lib bormoqda. 1993-yilda Bryussel uchrashuvida TRASEKA — Yevropani Osiyo bilan birlashtiruvchi Yevropa-Kavkaz-Osiyo transport yo‘lagini barpo etish masalasi ko‘rib chiqilib, bu masala yuzasidan deklaratsiya qabul qilindi. 1996-yil 13-mayda Seraxs manzilida O‘rta  Osiyo va Eron temir yo‘llarining birlashtirilishi bu ulug‘vor loyihani amalga oshirish yo‘lidagi muhim voqea bo‘ldi. 1998-yil 8-sentabrda Bokuda Buyuk Ipak yo‘lini qayta tiklashga bag‘ishlangan xalqaro konferensiyada Yevropa — Osiyo yo‘nalishini rivojlantirishdagi xalqaro transport to‘g‘risida shartnoma imzolandi. 
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 25 Iyul 2008, 16:06:54
                                               Atama va tushunchalar

AFINA -  Yunoniston tarixi va madaniyatida muhim ahamiyatga ega bo"œlgan shahar-davlat (polis). Afina Yunonistonning Attika deb atalgan tog"œli joyida vujudga kelgan. Arxeologik ma"œlumotlarga ko"œra, bu joylarda odamlar neolit davridan boshlab yashagan. Attikaliklar Afina mabudasiga sajda qilganlar. Mil. avv. IX-VIII asrlarda Attikadagi qishloqlar  birlashib Afina shahri vujudga keldi. Bu vaqtda (Gomer davri) harbiy demokratiya susayib, urug"œchilik munosabatlari yemirila boshlagan edi. Hokimiyatni urug"œ aristokratlari (Evpatridlar) boshqarardilar. Mil. avv. VII asrda Afinada evpatridlar siquvi kuchayib dehqnlar ahvoli og"œirlashgan edi. Mil. avv. 594-yilda savdogarlar aristokratiyasidan Solon arxon (hokim) bo"œldi. Solon Afinada ijtimoiy-siyosiy tuzumni tubdan o"œzgartiradigan islohotlar o"œtkazdi. Aristokrat naslidan bo"œlgan Pisistrat o"œz tarafdorlari va yollanma askarlariga tayanib, mil. avv. 560-yilda o"œzini Attika dehqonlarining dohiysi deb e"œlon qildi va Afinaning mustabid hokimi bo"œlib oldi. Pisistrat o"œziga qarshi bo"œlgan aristokratlarning yerlarini tortib olib, dehqonlarga ulashib berdi, ularga davlat hisobidan pul qarz berishni joriy etdi. Pisistrat davrida Afinada savdo munosabatlari rivojlandi. Ibodatxona va qasrlar qurildi, suv quvuri o"œtkazildi. Pisistrat va uning o"œg"œillari saroyda eng yaxshi adiblarni to"œpladilar. Gomerning "œOdisseya" va "œIliada" asarlari yozib olindi. Afinada dastlabki teart vujudga keldi. Mil. avv. 527-yilda Pisistrat vafot etdi va hokimiyat uning  o"œg"œillari Gippiy va Gipparxga o"œtdi, lekin mustabid hokimlik uzoq davom etmadi. Gipparx fitnachilar tomonidan o"œldirildi, Gippiy esa hokimiyatdan haydaldi (510-yil). Yirik savdogar va hunarmandlar vakili Klisfen xalq qo"œzg"œalonlariga boshchilik qilib, hokimiyatni qo"œlga oldi (508-yil). U to"œrtta urug"œchilik o"œkrugi o"œrniga o"œnta hududiy okrug tashkil etdi. Shu bilan urug"œchilik jamoasining so"œnggi qoldiqlari barham berildi. Mil. avv. V asr boshida yunon-fors urushlari boshlandi. Marafon jangida (mil. avv. 490-yil) yunonlar forslarga qattiq zarba berdilar. 480-yilda Kserksning juda katta qo"œshini Bolqon yarimoroliga bostirib kirdi. Salamin oroli yonidagi dengiz jangida yunonlar g"œalaba qildilar. Afinada Egey dengizi davlatlarinng birlashuvidan iborat Delos ittifoqi tuzildi. Bu ittifoq keyinroq Afinaning dengizdagi hukmronligini ta"œminladi Afijnadan tashqariga vino, zaytun moyi, turli hunarmandchilik buyumlari chiqarilar, chetdan asosan, qullar, g"œalla va yog"œoch keltirilar edi. Afinada Perikl hukmronligi davri (mil. avv. 444-429-yillar) qadimgi quldorlik  demokratiyasining namunasi edi. "œPerikl oltin asri" deb atalgan yillar Afina madaniyatining eng yuksak darajada taraqqiy etgan davri bo"œldi. Bu davrda Afinada tarixchi Gerodot, faylasuf Anaksagor, haykaltarosh Fidiy, Esxil, Sofokl va Yevripid kabi tragediya namoyandalari yashagan. Me"œmorchilik ustalari - Iktin va Kallikratlar Fidiy rahbarligida Afina ma"œbudasi ibodatxonasi - Parfenonni bunyod etganlar. O"œsha vaqtlarda Afina yozuvchilarining tili (attika lahjasi) keng tarqalgan va ellinistik davlatlarda adabiy til hisoblangan. Periklning butun Yunonistonni Afinaga bo"œysundirishga qartatilgan tashqi siyosati yunonlar davlatidagi boshqa guruhlarning qarshiligiga duch keldi. Bu guruhlar orasuda Sparta boshchiligidagi Peloponnes ittifoqining e"œtibori baland edi. Peloponnes ittifoqi demokratik tartibga qarshi oligarxiya tartibini yoqlab chiqdi. o"œrtadagi qarama-qarshilik butun Yunoniston uchun halokatli bo"œlgan Peloponnes urushini (mil. avv. 431-404-yillar) keltirib chiqardi. Urushda mag"œlubiyatga uchragan Afina o"œzining Yunonistonda tutgan yetakchilik mavqeini yo"œqotdi. Lekin bu mag"œlubiyatdan so"œng ham Afina davlati yana ancha vaqtgacha qadimgi dunyo madaniyatining eng yirik markazlaridan biri bo"œlib keldi. Mil. avv. 338-yilda Makedoniya poshosi Filipp II Xeroneyadagi jangdan so"œng Yunonistonni o"œziga bo"œysundirdi. Afina bilan Rim imperiyasi o"œrtasidagi do"œstlik munosabatlari mil. avv. 88-yilgacha davom etib keldi. 86-yilning 1-martida rimliklar Afinani bosib oldilar, ko"œpgina bino va qasrlar vayron qilindi. ammo Rim sarkardasi Sulla Afinaning o"œtmishdagi shuhratini e"œtiborga olib, unga ozodlik in"œom etdi. Mil. avv. 27-yilda Butun Yunoniston Rim imperiyasining mustamlakasiga aylandi. Shunda ham Afina o"œz-o"œzini mustaqil idora etar, Rim noibiga itoat etmas, soliq to"œlamas edi. Afina ilmiy va madaniy markaz sifatidagi ahamiyatini yoqotmadi, badavlat rimliklar shu yerga kelib ma"œlumot olar edilar. Rim imperatorlarining ba"œzilari, ayniqsa Adrian Afinaga alohida ahamiyat berib, unga ko"œrkam imorat, ibodatxonalar qurdirgan, kutubxona va gimnaziyalar tashkil etgan. Milodiy III asrdan varvarlar istilosi boshlangandan keyin Afina uzil-kesil tanazzulga yuz tutdi. Vizantiya imperiyasi tashkil eitlishi bilan Afinadagi san"œat va madaniyatning buyuk yodgorliklari Konstantinopolga olib ketildi. 529-yilda Vizantiya imperatori Yustinianning buyurug"œiga binoan Afinadagi oxirgi maktablar yopildi. Shu bilan qadimgi Afina madaniy tarixi tugadi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 25 Iyul 2008, 16:21:54
AFINA (Afina Pallada) - yunon afsolaridagi urush va g"œalaba, san"œat va hunarmandchilik, bilim va donolik ma"œbudasi. Zevsning qizi. Zevsning boshidan to"œla qurollangan holatda (dubulg"œa va sovut bilan) tug"œilgan. Afina shahrining homiysi. Rim afsonasidagi Minervaga mos  keladi. Yunon san"œatining nodir yodgorligi bo"œlgan Afinadagi Parfenon ibodatxonasi oldida Afinaning jasur qiz shaklida tasvirlangan katta haykali qo"œyilgan. Afina shahriga bu ma"œbudning nomi qo"œyilgan.
AFRODITA - yunon afsonasida dastlab hosildorlik, keyinroq sevgi va go"œzallik ma"œbudasi. Afrodita dengiz xudosi va dengiz sayohatchilarining homiysi ham edi. Afsonalarga qaraganda, Afrodita dengiz ko"œpigida tug"œilgan, asosiy ibodatxonalaridan biri Qibris orolining Pafos shahrida bo"œlgan. Afroditaga sig"œinish oldin Kichik Osiyo, Qibris oroli va boshqa orollarda keng yoyilgan bo"œlsa, keyinroq Bolqon yarimoroli va Yunonistonga tarqalgan. Afrodita qadimgi rimliklarda Venera deb yuritilgan.
AGORA - Qadimgi Yunonistonda xalq yig"œinlari o"œtkaziladigan shahar maydoni.  Agora dastlab Vasiliy saroyi oldida o"œrnashgan, keyin mustahkamlangan tepa etagidagi akropolga ko"œchirilgan. Eng mashhur agora Afinada bo"œlib, akropolning shimolida joylashgan. Afina agorasi jamoat binolari, usti berk galeriyalar, xudolarga atab qurilgan ibodatxona, e"œtiborli kishilar nomini abadiylashtirish uchun qo"œyilgan yodgorliklar va oshqalarni o"œz ichiga olagan. Bizning davrimizgacha saqlangan Gefest ibodatxonasi ham agoraga borib taqaladi.   
AID (Gades, Pluton) - yunon mifologiyasida yer osti dunyosi va o"œliklar saltanatining xudosi. Shuningdek mazkur saltanatning o"œzi ham Aid deb atalgan. 
AKROPOL (yunoncha akros - yuqori, polis - shahar) - yunon shaharlarining muhofazalangan va balandlikka joylashgan qismi, yuqori shahar. Afina Akropolining qadimgi mudofaa devorlari mil. avv. II mingyillikka oid. Odatda Akropol dastlabki manzilgoh bo"œlib, uning atrofida ubcha mustahkam bo"œlmagan quyi shahar deb atalmish qism joylashgan. Akropol dastlab yunon jamoasining diniy va madaniy markazi bo"œlgan. Akropollarning ayrim xarobalarigina (Miken, Agros kabi) saqlanib qolgan. Bular o"œsha davr moddiy-madaniy va ma"œnaviy hayotining yuksak tarqqiyotidan darak beradi. Ular orasida mil. avv. 447-438-yillarda haykaltarosh Fidiy rahbarligida me"œmorlar Iktin, Kallikrat qurgan Afina Akropoli mashhur. Afina Akropoli majmuasidagi binolar orasida Parfenon ibodatxonasi diqqatga sazovordir. Afina Akroplida arxeologik qo"œriqxona va muzey barpo etilgan.         
AMFORLAR- yunonistonlik mohir ustalar ishlagan qo"œsh quloqli katta-katta xumlar. 
ANTIK DAVR (lotincha antiquus - qadimgi) - Qadimgi Yunoniston va Qadimgi Rim tarixi va madaniyatining ellinizm davrini anglatadi.   
APOLLON - yunon mifologiyasi va dinida olimp xudosi. Zevs va Letoning o"œg"œli, shifo baxsh etuvchi, sohibkaromat va san"œat homiysi. Apollonga sig"œinish Kichik Osiyoda boshlanib, mil. avv. II mingyillikda Yunonistonga, u yerdan Rimga tarqalgan. Dastlab cho"œponlar homiysi, olmazorlar xudosi deb tanilgan. Uni she"œriyat va musiqa homiysi sifatida ham e"œzozlashgan. Qadimgi yunon san"œatida Apollon qo"œlida o"œq-yoy yoki musiqa asbobi ushlagan yosh yigit qiyofasida tasvirlangan.
ARES - yunon afsonasida urush xudosi.
ARGONAVTLAR TO"œG"œRISIDA AFSONA - Qadimgi yunon adiblari tomonidan yaratilgan afsona. Afsona shunday boshlanadi: Kavkazda — Qora dengiz sohilidagi o"œrmonda oltin barra — oltin junli qo"œy terisi osib qo"œyilgan ekan. Uning egasi dengiz sohillarining xo"œjayini bo"œlgan podsho ekan. Aslo ko"œzini yummaydigan bir ajdar ana shu oltin barrani qo"œriqlab yatarkan. Oltin barrani qo"œlga kiritish uchun uzoq xatarli safarga borishga ahd qilgan botir yigitlar Yunonistonning hamma tomonlaridan yig"œilib kelishibdi. Ularga zodagon yigit Yason boshchilik qilibdi. Arg ismli mohir bir usta ular uchun yog"œoch kema yasab beribdi, bu kema yelkan bilan, ham eshkaklar bilan yurar ekan. Ustaning nomidan olib, bu kemani "œArgo" deb, sayohatchilarni esa argonavtlar deb atashibdi. Argonavtlar uzoq vaqt suzib yurishibdi. Ular goh ajralib, goh yana qoshilib, dahshatli kuch va guldurash bilan bir-biriga kelib uriladigan qoyalar o"œrtasidan suzib o"œtishibdi. "œArgo" bu qoyalar orasidan zo"œrg"œa sirg"œlib o"œtishga ulguribdi: qoyalar rul sifatida boshqariladigan eshkaklarning oxirgi taxtachasini majaqlabdi, xolos. Argonavtlar ko"œp sarguzashtlarni boshlaridan kechirib, Kavkazga yetib kelishibdi. Yasoq agar xavfli topshiriqni bajaradigan bo"œlsa, podsho unga oltin barrani berishni va"œda qilibdi. Podshohning qizi sehrgar Medeya Yasonga g"œaroyib tarzda ta"œsir qiladigan moy dori beribdi. Yason shu moy dori bilan badanini artgan ekan, badani g"œayri insoni kuchga to"œlib, oyoqlari xuddi omburdek mustahkam bo"œlib qolibdi. Nafasidan olov purkab turadigan ikkita bahaybat ho"œkiz shoxlarini cho"œzib, Yasonga tashlanibdi. Lekin ularning zarbasi Yasonni hatto o"œrnidan qo"œzg"œata olmabdi. Podshoning buyurug"œi bilan Yason ho"œkizlarni omochga qo"œshib, yer haydabdi va unga ajdarlarning tishlarini ekib chiqibdi.Ekilgan shu tishlardan avvaliga yer ostidan nayzalarning uchlari va dubulg"œalarming usti ko"œrinibdi, so"œngra esa qurol-yarog"œlari misdan yasalgan butun boshli qo"œshin unib chiqibdi. Bu qo"œshin Yason ustiga daxshat bilan bostirib kela boshlabdi. Yason qo"œshin orasiga tosh otibdi. Shundan keyin jangchilar bir birlari bilan mushtlashib ketishibdi, bu vaqt esa Yason ularni o"œz qilichi bilan birma-bir qirib tashlabdi. Garchi Yason topshiriqni bajargan bo"œlsa ham podsho unga oltin barrani bermabdi. Shunda Medeya oltin barrani qo"œriqlab yotgan ajdarni sehr bilan avrab, uxlatib qo"œyibdi. Argonavtlar oltin barrani olib, kemalariga tushib, sohildan jo"œnab ketishibdi. Ular iz quvlovchilaridan zo"œrg"œa qutilib, Gretsiyaga qaytib kelishibdi.       
ARISTOKRATIYA (yunoncha aristokratia - yaxshi odamlar hukmronligi) - iqtisodiy hukmron sinf, zodagonlarning siyosiy hokimiyati, hukmronligi. Aristokratiya birinchi marta antik davrning mashhur mutaffakkirlari - Aristotel, Platon tomonidan quldorlik davlat tuzumini idora etish vositasi sifatida ishlab chiqilgan.   
ARTEMIDA  - yunon mifologiyasida ovchilik xudosi, hayvon va qushlar homiysi; oy ilohasi. Keyinroq ayollar iffatining homiysi. Zevs va Letoning qizi. Apollonning egizak singlisi. Boshida o"œq-yoy, ba"œzan yarim oy holatida tasvirlangan. Rim afsonalarida Diana timsoliga mos keladi.
ARXONT (yunoncha archon — boshliq, hukmdor) — Yunonistondagi oliy mansabdor shaxslar. Rivoyatlarga ko"œra, arxontlik lavozimi umrbod hisoblangan, keyinroq 10 yilga, mil. avv. 683-yildan boshlab esa bir yilga keltirilgan. Arxont 9 kishidan iborat bo"œlgan. Mil. avv. VI asrda Solon islohotidan keyin arxontlik lavozimiga oliy darajadagi mulkdorlar saylangan. Klisfen islohotidan so"œng (mil. avv. V asr) arxont o"œzining siyosiy ahamiyatini yo"œqotgan.   
AXEYA ITTIFOQI — yunon shahar-davlatlarining uyushmasi. U mil. avv. 280-yilda tashkil topgan. U Axeya davlatida tashkil topganligi uchun shunday deb atalgan. Ittifoqqa Korinf, Megara, Agros va Peloponnesdagi boshqa yunon shahar-davlatlari a"œzo bo"œlganlar. Bu ittifoq Makedoniyaga qarshi qaratilgan edi. Mil. avv. 146-yilda Axeya Ittifoqi davlatlari rimliklarning jabr-zulmiga qarshi qo"œzg"œolon ko"œtarganlar. Qo"œzg"œolonchilar qarzlarni bekor qilinishini, soliqlarni kamaytirilishini va rimliklarning zo"œravonligiga barham berilishini talab qilganlar. Qo"œzg"œolonni bostirish uchun Rim senati qo"œzg"œolonchilar ustiga katta qo"œshin yuborgan. Rim legionlari qo"œzg"œolon markazi Korinfga hujum qilganlar. Ittifoqchilar bilan bosqinchilar o"œrtasida shiddatli jang boshlangan. Ko"œp odamlar qirilgan. Rim askarlari Korinfni ishg"œol qilib boyliklarini talab, unga o"œt qo"œyganlar. Aholining ko"œp qismi qul qilib olib ketilgan. Axeya Ittifoqi tarqatib yuborilgan. Yunonistonning ko"œpgina shahar-davlatlari Rimga itoat ettirilgan. Sparta bilan Afinaning mustaqilligi nomigagina saqlanib qolgan. Rimliklar Makedoniya va Yunonistonning juda ko"œp boyliklarini Italiyaga tashib ketganlar. Rim varvarlari Yunonistondagi ajoyib obidalarni vayron etganlar.
AXEYLAR — mil. avv. II mingyillik boshlarida Fessaliyada yashagan asosiy yunon qabilalaridan biri, Peloponnesda ham yashaganlar. Axey so"œzi Xett hujjatlarida (mil. avv. 14 asr), Gomer asarlarida uchraydi. Axey davlatlari: Miken, Pilos va boshqalar. Troya urushida qatnashganlar. Mil. avv. XII asrda doriylar tomonidan Kichik Osiyo, Kiprga va boshqa orollarga, Peloponnesning shimoliga siqib chiqarilgan (viloyat Axayya nomini olgan).     
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyul 2008, 15:00:25
AXEYLAR — mil. avv. II mingyillik boshlarida Fessaliyada yashagan asosiy yunon qabilalaridan biri, Peloponnesda ham yashaganlar. Axey so"œzi Xett hujjatlarida (mil. avv. 14 asr), Gomer asarlarida uchraydi. Axey davlatlari: Miken, Pilos va boshqalar. Troya urushida qatnashganlar. Mil. avv. XII asrda doriylar tomonidan Kichik Osiyo, Kiprga va boshqa orollarga, Peloponnesning shimoliga siqib chiqarilgan (viloyat Axayya nomini olgan).     
BESHYUZLAR KENGASHI - Qadimgi Afina davlatining ma"œmuriy-nazorat organi bo"œlib, u har yili chek tashlash yo"œli bilan qaytadan saylangan. Bu kengash kundalik joriy masalalarni hal qilar edi. Uning qarorlari Xalq majlisida tasdiqlanardi. Beshyuzlar kengashida strateg rahbarlik qilgan.
BUTSEFAL (Bukefal) — Aleksandr Makedonskiyning eng yaxshi va sevimli oti. U Aleksandrdan boshqa hech kimni mindirmas edi. Shoh minayotganida esa, bu ot cho"œkkallab olar edi. Aleksandr bu vafodor otiga Hindistonning Gidaspa daryosi qirg"œog"œidan Butsefaliya nomli shahar qurgan. 
BUYUK YUNON KOLONIYALASHTIRILISHI — mil. avv. VII-VI asrlar Qadimgi Yunoniston tarixida ommaviy ko"œchib joylashish va koloniyalar tashkil etish davri "œBuyuk yunon koloniyalashtirilishi" nomini oldi. Qora dengiz sohilida Olviya, Xersones, Pantekapey, Tanais, Fasis, Trapezund va boshqa yirik koloniyalar vujudga keldi. O"œrtayer dengizi sohillarida yuzdan ortiq yunon koloniyalari tashkil topdi.     
DANAYLAR — Gomer o"œzining "œIliada" asarida yunonlarni shunday atagan.
DEDAL VA IKAR HAQIDA AFSONA - Yunonistonda yaratilgan qadimiy doston.  Yunon afsonalarida aytilishicha, Kritda mohir arxitektor, haykaltarosh, ko"œpgina foydali asboblarning ixtirochisi bo"œlgan Dedal degan bir kishi yashar ekan. U Krit podshosiga labirint — chalkash yo"œlakli bir bino qurib beribdiki, unga kirgandan keyin chiqib ketishi mumkin emas ekan. Dedal Kritdan bosh olib chiqib ketmoqchi bo"œlar ekan, lekin podsho uni qo"œyib yubormas ekan. Shunda Dedal o"œzi va o"œg"œli Ikar uchun qush patlarini mum bilan yopishtirib, qanot yasabdi. Ular qanotdan foydalanib, Kritdan uchib ketishibdi. Dastlab Ikar otasining orqasidan uchib boribdi, lekin uchishga mahliyo bo"œlib ketib, baland osmonga ko"œtarilibdi. Quyoshning issiq nurlari mumni eritib yuboribdi. Ikar dengizga yiqilib tushib, cho"œkib ketibdi: faqat qanotlarining patlarigina to"œlqinlarda suzib yuribdi. Dedal bo"œlsa uzoq Sitsiliya oroliga uchib borib qo"œnibdi.     
DEMETRA - yunon mifologiyasida dastlab hosildorlik, dehqonchilik, keyinchalik nikoh va oilaviy hayot ma"œbudasi. Kronos va Reyaning qizi, Zevsning singlisi, Persefonaning onasi. Demetra odamlarga bug"œdoy boshog"œini sovg"œa qilgan va ularni dehqonchilikka o"œrgatgan. Yer osti saltanati xudosi Aid  Persefonani o"œg"œirlab ketganda Demetra g"œazablangan va yer hosil bermay qo"œygan, ocharchilik boshlangan. Shunda Zevs Persefonaga yarim yil yerda onasi bilan, yarim yil u dunyoda Aid bilan bo"œlish buyurgan. Bu afsonada o"œsimlik dunyosining har yili xazon bo"œlishi va yangidan uyg"œonishi jarayoni aks etgan. Demetra rimliklar mifologiyasidagi Seraraga mos keladi.     
DEMOKRATIYA (yunoncha demos - xalq va kratiya)  - fuqarolar erkinligi va tengligi qonunlarda mustahkamlangan, xalq hokimiyatchiligining vosita va shakllari amalda o"œrnatilgan va yuzaga chiqarilgan siyosiy tuzum.
DEMOS (yunoncha demos - xalq) - Yunonistonda fuqarolik huquqlariga ega bo"œlgan erkin aholi. Mil. avv. V-IV asrlardan boshlab demos aholi (asosan, shaharda yashovchilar) ning kambag"œal qatlamlari nomi.   
DIADOHLAR (vorislar) — Makedoniyalik Aleksandr vafotidan keyin turli hududlar ustidan hokimiyatni egallab olgan harbiy sarkardalar. 
DIONIS - yunon mifologiyasida uzumchilik va sharob xudosi. Zevs bilan fivalik malika Semelaning o"œg"œli. Dionis sharafiga bag"œishlangan bayramlar o"œta xushchaqchaqlik, kayf-safo bilan o"œtgan.   
DORIYLAR - Yunonistoning to"œrt asosiy qabilalaridan biri. Mil. avv. XII asrda Shimoliy va O"œrta Yunonistondan Peloponnesning janubi-g"œarbiga (Argolida, Messeniya, Lakoniya), keyinchalik Rodos, Krit, Kos orollari va Kichik Osiyo (Knid) hamda Janubiy Italiya, Sitsiliyaning turli joylariga borib o"œrnashganlar. Doriylar dehqonchilik va chorvachilik bilan shug"œullangan. Peloponnesda doriylar hukmron elat bo"œlgan, ishlab chiqarishda qullar mehnatidan foydalanilgan, davlat vujudga kelgan. Doriylar boshqa yunon qabilalaridan o"œzining harbiy intizomi, barqaror urug"œchilik urf-odatlari, mag"œrurliklari va hayot tarzi bilan ajralib turgan. Bular Sparta ahli uchun xos bo"œlgan. Doriylar shevasi adabiy til hisoblangan.  Madaniyat sohasida doriylar boshqa yunon qabilalaridan, ayniqsa ioniyaliklardan ancha ortda qolganlar. Doriylar yashagan hududlarda yirik quldorlik davlatlari vujudga kelgan.   
DRAKONT QONUNLARI - Afina hukmdori Drakont tomonidan tuzilgan xalq boshqaruvini bekor qilish to"œg"œrisidagi qonunlar to"œplami. Bu qonunlar mil. avv. 621-yil (VII asr)da yozilgan va amalga kiritilgan. Drakont qonunlarida jinoyatchilarni jazolash uchun qattiq jazo berganlar. "œDrakont qonunlari" haqida afinaliklar "œUlar siyoh bilan emas, qon bilan yozilgan", der edilar. Bu davrda Afinada aslzodalarning mavqei oshib ketgan. Shu tufayli ular o"œz idora usullarini "œaslzodalar hokimiyati" deb ataganlar. Avvaliga afinaliklar bu qonunlarga itoat etishgan, so"œngra norozi bo"œla boshlashgan va Drakontni shahardan haydab yuborishgan.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyul 2008, 15:04:00
ELLADA - Qadimgi dunyoda, dastlab Fessaliyadagi kichikroq hududlarning, keyinchalik butun Gretsiyaning nomi. 1833-yildan Gretsiya rasman Ellada deb ataladi.   
ELLINLAR - Qadimiy yunonlar; dastlab Yunonistonning barcha aholisi shunday deb atalgan.
EOS - Qadimgi yunon mifologiyasida tonggi shafaq ilohasi, qadimgi rimliklarda - Avrora. 
ERGASTRIYA — Yunonistonning yirik qishloqlari va shaharlarida mavjud bo"œlgan ishxonalar va ustaxonalar. Bunday ustaxonalarda 20-30 kishi ishlab, ularning asosiy qismini yollanma ishchilar va qullar tashkil etgan.   
EROS - yunon afsonasida sevgi xudosi.
ESKULAP - qadimgi yunon mifologiyasida tabiblik xudosi. Mil. avv. III mingyillikdan boshlab Rimda ham shu xidoga sig"œinishgan. 
FALANGA (yunoncha phalanx) - Yunоnistоndа оg"œir qurоlli piyodа аskаr (gоplit)lаrning jips sаfgа tizilgаn ko"œp qаtоrli jаngоvаr tаrtibi. Falangadа аskаrlаr оrаsidаgi mаsоfа 0,5-1 m ni tаshkil etgаn. Falanga, аsоsаn, 8-16 (bа"œzаn 25) qаtоrdаn ibоrаt bo"œlib, sаfdа  turgаn 1000 jаngchi 500-1000 m.gаchа frоntgа cho"œzilgаn. Falanga Trоya urushigаchа mа"œlum bo"œlsа-dа, birоq, u mil. avv. VI аsrgа kelib to"œlа shаkllаnаdi. Mаkedоniyalik Filipp II Falanga tаrkibigа  muаyyan o"œzgаrishlаr kiritаdi, uni suvоriylаr bilan  mustаhkаmlаydi. Mаkedоniya kаttа falangasi 16384 gоplitlаr, 8192 peltаstlаr vа 4096 оtliq аskаrlаrdаn tаshkil qilingаn. Falanganing lохоs (16 gоplitlаrdаn ibоrаt bir qаtоr), sintаgmа (16 lохоslаr) vа kichik Falanga (16 sintаgmа)dаn ibоrаt bo"œlinmаlаri tuzilgаn. Falanga sаfi (jаngоvаr tаrtibi)  kvаdrаt, оmbir hаmdа  o"œyiq ko"œrinishidа bo"œlgаn.  Falanga, аsоsаn, uzun nаyzаlаr yordаmidа ro"œpаrаdаn qаqshаtqich zаrbа berish uchun mo"œljаllаngаn. Falanganing jаnggоhdа mаnyovr qilish imkоniyati nisbаtаn cheklаngаn. Hаrаkаt pаytidа falanganing sаfi tez buzilib ketаr edi. Falanga Qаdimgi Rimdа (mil.  аv. IV аsr охiri) mаnipulа (legiоn bo"œlinmаsi) sаfi jоriy qilingungа qаdаr qo"œllаnilgаn.
FEMIDA - yunon mifologiyasida odil sud ma"œbudasi. Ko"œzi bog"œlangan (odillik alomati), bir qo"œlida tarozi, ikkimchisida qilich ushlagan holda tasvirlangan. 
FERMOPIL JANGI - yunоn-fоrs urushlаri dаvridаgi Lаmiya shahridаn jаnubi-shаrqdа  jоylаshgаn  Fessаliya bilan O"œrtа  Yunоnistоn o"œrtаsidаgi tоg"œ yo"œlаgidа sоdir bo"œlgаn jаng (mil. аv. 480-yil).  Оz sоnli yunоn ittifоqchi qo"œshini (5 ming kishigа yaqin) Spаrtа pоdshоsi Leоnid bоshchiligidа Fermоpil yo"œlаgidаgi pоzitsiyani egаllаb, ахоmаniylаr pоdshоsi Kserks qo"œshini yo"œligа g"œоv bo"œlgаn. Yunоn qo"œshinidаn qоchib o"œtgаn хоin yordаmidа fоrslаr yunоnlаrning оrqа tоmоnigа o"œtib оlishgа muvаffаq bo"œlishgаn. Shundа Leоnid аsоsiy kuchlаrini Аfinаni mudоfаа etish uchun jo"œnаtgаn, o"œzi  esа 300 tа spаrtаlik bilan Fermоpilni qаttiq mudоfаа qilishni dаvоm ettirgаn. Tengsiz jаngdа bаrchа jаngchilаr hаlоk bo"œlgаn. Fоrs qo"œshinlаri O"œrtа Yunоnistоngа bоstirib kirib Аfinаni egаllаshgаn.
FETLAR — Attikaning yersiz, kambag"œal kishilari. Ular oliy mansabdagi vazifalarni egallashlari mumkin bo"œlmagan.
GAVGAMEL JANGI (mil. avv. 331-yil 1-oktabr) — Aleksandr Makedonskiy boshchiligidagi yunon-makedon qo"œshini bilan Doro III Kodoman rahbarligidagi ahamoniylar qo"œshini o"œrtasida hozirgi Arbil (Iroq) yaqinidagi Gavgamel (hozirgi Tall-Gomel) qishlog"œi yaqinida sodir bo"œlgan jang. Doro III qo"œshini tarkibida forslar va yollanma yunon askarlaridan tashqari Baqtriya satrapi Bess qo"œmondonligi ostida baqtriyaliklar, sug"œdiylar, hindlar bo"œlgan. Bundan tashqari Doroning harbiy ittifoqchisi bo"œlgan Mavak boshchiligidagi otliq, kamonchi saklar ham yetib kelib qo"œshinning chap qanotini egallaganlar. Arrianning bo"œrttirib yozishicha, Doro qo"œshinida 40 ming otliq, 1 millionga yaqin piyoda jangchi, 200 chalg"œi o"œrnatilgan jang aravasi va hindlar olib kelgan 15 ta fil bo"œlgan. Aleksandr qo"œshinida 7 ming otliq va 40 mingga yaqin piyoda jangchi bo"œlgan. Jang otliq qo"œshinlarning shiddatli mahorabasi bilan boshlangan. Unda saklarning qo"œli baland kelgan, chunki ularning otlari zirhli sovutpo"œsh bilan muhofazalangandi. Biroq makedon qo"œshinining qulay joylashganligi va forslarning Doro III boshchiligidagi markaziga bergan qaqshatqich zarbasi natijasida Doroning sarosimaga tushib jang maydonini tashlab qochganligi jang taqdirini Aleksandr foydasiga hal qilgan.   
GEFEST - yunon mifologiyasida olov hamda temirchilik va hunarmandlar xudosi. Kasb-hunar homiysi sifatida e"œzozlangan. Zevs bilan Geraning (yoki faqat Geraning) o"œg"œli. Ikkala oyog"œi cho"œloq, badbashara bo"œlgan holda sohibjamol Afroditaga uylangan. Gefest - qo"œli gul usta; yer ostidagi bahaybat temirchilik ustaxonasida Zevs uchun  chaqmoq va momaqaldiroqlar tayorlab beradi, deb tasavvur qilingan. Gefest to"œg"œrisidagi miflar Yunonistonda badiiy hunarmandchilik yuksak darajada rivojlanganligini ifoda etar edi. Odatda, Gefest hunarmand kiyimida, qo"œlida bolg"œa yoki ombur ushlagan holda tasvirlangan. Rim mifologiyasidagi Vulkanga mos keladi.         
GELIOS (Geliy) - yunon mifologiyasida Quyosh xudosi, Quyosh nurining va Quyosh harorati ilhombaxsh kuchining timsoli; titanlar Giperion va Feyaning o"œg"œli. Baland osmandagi Gelios xudolar va odamlarning ishlarini kuzatib turadi.   
GERAKL HAQIDAGI AFSONALAR - qadimgi yunon adiblari tomonidan yaratilgan afsona. Xudolarning buyurug"œi bilan zabardast pahlavon Gerakl 12 ta jasorat ko"œrsatishi lozim edi. Bahaybat bir sher chorva mollariga va odamlarga hujum qilib turar ekan. Uning terisi shu qadar qattiq ekanki, bronza uchlik kamon o"œqlari ham unga kor qilmay, sachirab ketavarar ekan. Gerakl Dub daraxtini ag"œdaribdi, undan yigirmatta odam ham ko"œtara olmaydigan so"œyil yasab olibdi. U o"œsha sher yashaydigan g"œorga dadil kirib boribdi. Sher Geraklga tashlanibdi, lekin paxlavon esa qo"œlidagi so"œyil bilan bir urib, uni gangitib qo"œyibdi, keyin qo"œllari bilan bo"œg"œib o"œldiribdi. Sherning terisi Gerakl uchun ham sovut, ham dubulg"œa o"œrnini bosibdi. O"œtib bo"œlmas botqoqlikda gidra — terisi yaltiroq tangachalar bilan qoplangan to"œqqiz boshli ajdar yashar ekan. U botqoqlikdan chiqib kelib, chorva mollarini yeb ketaverar ekan. Gerakl ana shu gidra bilan olishibdi, lekin u qilich bilan ajdarning boshini kesib tashlayvergan sari, bitta bosh o"œrniga ikkita bosh o"œsib chiqaveribdi. Shunda Gerakl yonidagi hamrohiga gidraning chopilgan bo"œynini lakka chog"œ bo"œlib turgan g"œo"œlalar bilan kuydirib turishni buyuribdi. Shundan keyin yangi boshlar o"œsib chiqmay qo"œyibdi va Gerakl bahaybat ajdarni o"œldiribdi. Podsho Avgiyning besh ming ho"œkizi bor ekan mol xonani hech kim tozalamagani uchun molxonada go"œng qalashib ketibdi. Gerakl shu molxonani bir kunda tozalab berishi kerak ekan. Avgi mehmonlar bilan bazim qurib o"œtirgan paytda Gerakl yaqin o"œrtada oqib o"œtadigan  ikkita daryoni bo"œg"œib qo"œyibdi. Daryolar toshib, shiddat bilan kelgan suv oqimi molxonada qalashib yotgan hamma go"œngni yuvub ketibdi. Gerakl oltin olmalar olib kelish uchun uzoq yo"œlga otlanibdi. Bunday olmalar Yunonistondan uzoqdagi okean sohilidagi bog"œda o"œsar ekan. Qadimgi  yunonlarning ishonishicha o"œsha joyda osmon yer bilan tutashar ekan; zabardast Atlant osmoni — g"œoyat katta yarim doira shaklidagi gumbazni o"œz yelkasida ko"œtarib turar ekan. Gerakl uchun Atlant olmalarni uzib chiqquncha Gerakl osmonni yelkasida ko"œtarib turgan. Osmon gumbazining og"œirligidan Geraklning oyoqlari tizasigacha yerga kirib ketibdi, suyaklari qirsillab badanini qora ter bosibdi.
GERMES - yunon mifologiyasida dastlab chorvador va cho"œponlar xudosi, poda va yaylovlar homiysi. Zevs va Mayyaning o"œg"œli. Keyinchalik yo"œl,  yo"œlovchilar, savdogarlar va savdo homiysi, o"œlchovlar, sonlar va lira (musiqa asbobi) ixtirochisi sifatida sig"œinilgan. Gefest  olimp xudolarining xabarchisi, marhumlarning jonini aid (yer osti saltanati, do"œzax)ga o"œtkazuvchi hisoblangan. Ko"œpincha patli shippak kiyib olgan yigitcha ko"œrinishida tasvirlangan. Qadimgi Rim mifologiyasidagi Merkuriyga to"œg"œri keladi. Serg"œayrat va ayyor odamlar xudosi.
GIMENEY - yunon afsonasida nikoh xudosi.
GIMNASTIKA - yunonistonlik o"œg"œil bolalar 14 yoshdan shug"œullangan sport turi. 
GIPNOS - yunon afsonasida uyqu xudosi.
GOPLITLAR (hoplitai) - Yunonistondagi og"œir qurollangan piyoda askarlar (mil. avv. V-IV asrlar). Ular uzun nayza, kalta qilich bilan qurollanib, qalqon, dubulg"œa va va sovut kiyishgan.  Goplitlar 8 qatordan 25 qatorgacha saf tortib jips holda jangga otlanganlar. Jang paytida oldingi ikki qator jang qilgach, orqadagi qatorlar oldingalarni siqib turgan va safdan chiqqanlarning o"œrnini to"œldirgan. Goplitlar o"œrta mulkdorlar bo"œlib, o"œz hisoblaridan qurollanganlar. Mil. avv. IV asrda o"œrta mulkdorlarning xonavayron bo"œlishi tufayli Goplitlar o"œz ahamiyatini yo"œqotib, asta-sekin yollanma askarlar bilan almashtirilgan.     
GRANIK JANGI (mil. avv. 334-yilning bahori) — Aleksandr qo"œshini bilan Doro III qo"œshinlari o"œrtasidagi jang. Marmar dengiziga quyiladigan Turkiyadagi Xojabosh  daryosi (yunoncha Granik) bo"œyida sodir bo"œlgan. Mil. avv. 334-yilda  makedon qo"œshini (30 ming piyoda va 5 ming otliq askar) Gellespontni kechib o"œtgan. Lidiya satrapi Arzites qo"œmondonligi ostida fors qo"œshini (30-40 ming askar) Granik daryosining baland o"œng qirg"œog"œini egallagan. Makedoniyaliklarning yengil piyodalar ko"œmak berib turgan og"œir qurol-yarog"œli otliq qo"œshini Granik daryosini kechib o"œtib forslarning chap qanotini yanchib tashlagan. Ayni paytda makedoniyaliklar forslarning ilg"œor va o"œng qanotini ham chekinishga majbur qilishgan. Forslarning asosiy kuchlari (yunonlardan iborat yollanma piyodalar) qurshab olinib tor-mor qilingan. Forslar 20 mingdan oshiq askaridan ayrilganlar. Granik jangidagi g"œalaba Aleksandrga Kichik Osiyoga kirish yo"œlini ochib berib, bu bilan Eronning Aleksandr tomonidan zabt etilishi boshlangan.
GRATSIYA   - yunon afsonasida go"œzallik va quvonch ilohasi.
ILIADA  (Ilias) - yunon epik dostoni. Gomer yozgan  deb taxmin qilinadi. Aftidan, mil. avv. XIII asrdagi Ilion, ya"œni Troya urushi haqidagi rivoyatlar asosida IX-VIII srlarda paydo bo"œlgan. Gekzametr (muqaddas) o"œlchovida yozilgan (15700 misraga yaqin). "œIliada"ning bosh qahramoni - Axilles. Buyuk yo"œlboshchisi Agamennon tomonidan haqoratlangan "œAxilles qahri" doston mavzuining asosini tashkil etadi. Unda yakkama-yakka qahramona jang manzaralari, qamal qilingan Troyadagi hayot lavhalari, ma"œbudalarning olimpdagi munozaralari, mutayibali tasvirlangan.
ILOTLAR (yunoncha heilotai) - Spartada dehqonchilik bilan shug"œullangan o"œtroq aholi. Ilotlar davlat mulki hisoblanib, to"œla huquqli fuqarolar - spartiatlarning yer hovlilariga biriktirib qo"œyilgan. Bu tabaqa Peloponnesning ilgarigi aholisining doriylar tomonidan bo"œysundirilganligi natijasida shakllangan.   
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyul 2008, 15:08:51
ISS JANGI (mil. avv. 333-yilning kuzi) — Aleksandr Makedonskiyning 30-40 ming kishilik armiyasi va Doro III ning  120-130 ming kishilik qo"œshini o"œrtasidagi jang. Kilikiya (Kichik Osiyo yarim oroli)dagi Iss shahri yaqinida bo"œlib o"œtgan. Jangda makedoniyalik Aleksandr armiyasi g"œalaba qozongan. Urush taqdirini makedon falangasining fors qo"œshinining chap qanotiga va forslarning markazida turgan yunon yollanma askarlariga bergan shiddatli zarbasi hal qilgan. Makedon piyodalarining harakati og"œir qurollangan otliq qo"œshin tomonidan faol suratda quvvatlab turilgan. Bu zarbadan so"œng Doro III jang maydonidan qochgan. Iss yaqinidagi g"œalabadan so"œng Aleksandr Egey  dengizi va Ahamoniylar podsholigining g"œarbiy qismida hukmronlikning o"œz qo"œliga oldi.   
KENTAVR - yunon mifologiyasida yarmi ot va yarmi odam bo"œlgan mavjudot.
KLIO - yunon afsonasida tarix muzasi.
KOLONIYA  - o"œz yurtini tark etgan odamlar o"œz mamlakatidan tashqarida, yangi yerlarda asos solgan manzilgoh va shahar.
KOMEDIYA (yunoncha komodia - xushchaqchaq olomon; xushchaqchaq dehqonlar qo"œshig"œi) - hodisa, voqea va xususiyatlar kulgili ko"œrsatilgan drama turi. Komediya Yunonistonda xudo Dionis sharafiga o"œtkazilgan xalq bayramlarida paydo bo"œlgan. Yorqin siyosiy komediyalar yaratgan Aristofan "œKomediya otasi" hisoblanadi.
KORINF KONGRESSI - "œXeroniya jangi" bilan butun Yunonistonni Makedoniyaga bo`ysundirgan Filipp II butun yunon shahar-davlatlarini erkin deb e`lon qiladi va mil. avv. 337-yilda Korinf shahrida yunon shahar-davlatlarining kongressini chaqiradi. Unda Spartadan boshqa barcha yunon shahar-davlatlari qatnashadi. Kongressda yunon davlatlarining tinch-totuv yashashi, bir-birlarining ichki ishlariga aralashmaslik va o`zaro urushlar olib bormaslik to`g`risida bir qarorga keladilar. Kongressda barcha yunon davlatlari Eronga qarshi birgalikda kurash olib borish rejasi tuziladi. Filip II Makedoniya va yunon davlatlari birlashgan qo`shinlarining bosh qo`mondani etib tayinlanadi. Shu tariqa u Eronga qarshi harbiy yurish qilishga jiddiy tayyorgalik ko`ra boshlaydi.   
MARAFON JANGI (mil. avv. 490-yil 13-sеntabr) - yunоn-fоrs urushlari davridagi mashhur jang. Attikadagi Marafоn tеkisligida sоdir bo"œlgan. Yunоn qo"œshini (11 ming jangchi) sarkarda Miltiad qo"œmоndоnligi оstida Marafоn vоdiysiga kirish yеrida falanga bo"œlib saf tоrtgan, uning kuchaytirilgan o"œng va so"œl qanоtlari tоg"œ va qоyatоshlar bilan mustahkamlangan. Bu yunоnlarni fоrslar оtliq qo"œshinining qanоt zarbasidan muhоfaza etgan. Yunоnlar kеmalardan tushgan fоrslarga (taхm. 20 ming jangchi) yopirilib hujum  qilishgan, birоq fоrs piyoda-kamоnchilari qarshi hujumga o"œtib, yunоnlar falangasi markazini yorib o"œtganlar. Ayni paytda yunоnlarning kuchli, saylanma оtryadlari qanоtlardagi fоrs оtliq  qo"œshini va yеngil piyodalarini ulоqtirib tashlagan, so"œngra markazdagi fоrs piyoda qo"œshinini mag"œlubiyatga uchratganlar. Yunоnlar sоhil tоmоn qоchayotgan fоrslarni ta"œqib qilishdan to"œхtab, jangda halоk bo"œlgan yunоnlarni (192 kishi) dafn etishga kirishib kеtganlari tufayli, fоrslar kеmalarga o"œtirib qaytib kеtganlar. Marafon jangidada falanga tarkibida jang qilgan gоplitlar o"œzlaridan sоn jihatdan ustun bo"œlsa-da, tashkiliy jihatdan yaхshi uyushmagan fоrslar armiyasi ustidan g"œalaba qоzоngan.
MARAFON YUGURISHI - yеngil atlеtikada katta yo"œl (shоssе)da 42 km 195 m ni yugurib o"œtish. Nоmi va masоfa uzunligi yunоn askari haqidagi rivоyat bilan bоg"œliq: u Yunоnistоndagi Marafоn qishlоg"œi bilan Afina o"œrtasidagi taхm. 40 km yo"œlni yugurib o"œtib, Afinaga yunоnlarning fоrslar ustidan g"œalabasi (mil. avv. 490-yil) to"œg"œrisidagi хabarni yеtkazgan. Marafon yugurishi 1896-yildan Оlimpiada musоbaqalari dasturiga kiritilgan.
METEKLAR - Afinada yashovchi ajnabiylar.
MINOY SIVILIZATSIYASI — mil. avv. II mingyillikda Krit orolida vujudga kelgan sivilizatsiya (afsonaviy podsho Minos nomidan olingan).  Mil. avv. 1450-yillarda kuchli zilzila va suv toshqiniga sabab bo"œlgan vulqon otilishi oqibatida zavolga yuz tutgan. Yunoniston hududidav Krit oroliga bostirib kirgan mikena qabilalarining muqim aholisi axeylar "œMinoy sivilizatsiyasi" ning barham topishini nihoyasiga yetkazganlar.   
MOM - yunon afsonasida g"œiybat va kinoya xudosi.
MOYRALAR - yunon afsonasida taqdir ilohalari.
NEMEZIDA - yunon afsonasida qasos va intiqom ilohasi.
NIKA - yunon afsonasida g"œalaba ilohasi.
ОDISSEYA (lоtincha Оdessea, Оdussia) - yunоn epik dоstоni. Muаllifligi Gоmergа nisbаt berilаdi. Mil. avv. tахminan IX-VIII аsrlаrdа pаydо bo"œlgаn «Iliаdа» dоstоnidаn keyin yarаtilgаn. Gekzаmetr (musаddаs o"œlchоvi)dа yozilgаn (12100 misrа). «Оdisseya» negizidа dunyogа mаshhur fоlklоr syujeti yotаdi: uzоq dаrbаdаrlikdаn so"œng sаdоqаtli rаfiqаsi Penelоpа оldigа tаnib bo"œlmаydigаn hоldа eri - Оdissey qаytib kelаdi. Оdissey оbrаzidа qаhrаmоnlik sifаtlаridаn ko"œrа uning ас–l-zаkоvаti, epchilligi, tаdbirkоrligi ustun turаdi. «Оdisseya»dа mаishiy kаrtinаlаr vа ertаk unsurlаri «Iliаdа»dаgigа qаrаgаndа ko"œprоq. Dоstоn qadimgi zаmоnlаrdаyoq yunоn хаlqining muqаddаs vа mo"œtаbаr kitоbigа аylаngаn.
OLIMPIYA O"œYINLARI - Yunоnistоndа umumyunоn bаyrаmi vа musоbаqаlаri; (g"œildirаkli аrаvаdа tez yurish, beshkurаsh, mushtlаshish musоbас–аlаri, sаn"œаt kоnkursi). Mil. avv. 776-yildаn bоshlаb milоdiy 394 yilgаchа hаr 4 yildа Оlimpiya shahridа хudо Zevs shаrаfigа o"œtkаzilgаn. Аnа shu 4 yillik dаvr Оlimpiаdа deb аtаlgаn. O"œyinlаr 5 kun dаvоm etgаn.
OYKUMENIA - Yer yuzining odamlar yashaydigan qismi, chegarasi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyul 2008, 15:14:32
PALESTR - yunon zodagonlarining farzandlari tahsil olgan o"œquv dargohi. Unda adabiyot, she"œr yozish hamda musiqa san"œati o"œrgatilgan. 
PARFENON IBODATXONASI (yunoncha parthenon, parthenos - bоkirа qiz) - Аkrоpоl (Аfinа)dаgi mа"œbudа Аfinа ibоdаtхоnаsi, yunоn me"œmоrligi sаn"œаtining ulkаn yodgоrligi. Mil. avv. 447-438-yillаrdа Iktin vа Kаllikrаt tоmоnidаn qurilgаn. Ibоdаtхоnаdа  kаttа sellаlаr (diniy hаykаllаr uchun хоnаlаr) vа kichik хоnаlаr (хuddi ibоdаtхоnа kаbi "œPаrfenоn" deb nоmlаngаn) bo"œlib, ulаrdа хаzinаlаr sаqlаsh mo"œljаllаngаn. Bu хоnаlаr (tаrhi 30,89А…96,54 m) dоriy kоlоnnаdаlаri bilan o"œrаlgаn. Hаshаmаtli оq mаrmаrli inshооt Fidiy vа yunоn hаykаltаrоshlаri ishlаgаn hаykаltаrоshlik bezаklаri bilan to"œldirilgаn. Binо tаrzi hоshiyasi metоplаridа kentаvr, bаhаybаt оdаm, аmаzоnkаlаrning o"œzаrо kurаsh sаhnаlаri, frоntоnlаri  hаykаltаrоshlik mujаssоmоti bilan bezаtilgаn. Parfenon me"œmоrligidа yunоn sаn"œаtining buyukligi uning gullаgаn dаvridаgi gаrmоniyasi, go"œzаlligi, hаyotiyligi аks ettirilgаn. 1687-yildа turklаr bilan bo"œlgаn urushdа venetsiyaliklаr tоmоnidаn vаyrоn qilingаn. 1801-1803-yillаrda Parfenon hаykаllаri Аngliyagа оlib ketilib, 1816-yilda Britаniya muzeyigа qo"œyilgаn.
PEDAGOG - yunoncha so"œz bo"œlib, bolani yo"œlda kuzatib boruvchi ma"œnosini anglatadi. Qadimgi Yunonistonda bolalarga ta"œlim beruvchi o"œqituvchi.   
PELOPONNES ITTIFOQI - Pelоpоnnesdаgi yunоn pоlislаrini (Аrgоs vа Аxаyyaning аyrim pоlislаridаn tаshqаri) Spаrtа gegemоnligi оstidа birlаshtirgаn ittifоq (mil. avv. VI asrning 2-yarmi  - IV аsr o"œrtаsi). V аsrdа Delоs ittifоqi bilan urush qilgаn. Spаrtа Fivа bilan bo"œlgаn urushdа yengilgаch, tаrqаlib ketgаn (362-yil).
PELOPONNES-AFINA URUSHI (mil. avv. 431-404-yillаr) - Yunоnistоn tаrixidаgi eng yirik urush; yunоn pоlislаri ittifоqlаri: Delоs (Аfinа bоshchiligidа) vа Pelоpоnnes (Spаrtа bоshchiligidа) o"œrtаsidа sоdir bo"œlgаn; butun Yunоnistоn vа Jаnubiy Itаliyadаgi yunоn shаhаrlаri vа Sitsiliyani qаmrаb оlgаn. 404-yilda quruqlik vа dengizdаn qаmаl qilingаn Аfinа tаslim bo"œlgаn. Sulh shаrtlаrigа ko"œrа, Delоs ittifоqi tаrqаtib yubоrilgаn. Аfinа  Spаrtаgа flоti (12 qo"œriqchi kemаdаn tаshqаri)ni tоpshirgаn, Аfinа vа  Pirey istehkоmlаri yo"œq qilingаn, Yunоn dunyosidа Spаrtаning gegemоnligi tаn оlingаn. Аfinаdа "œo"œttiz tirаn" оligаrxik tuzumi o"œrnаtilgаn.
PERIKL ASRI — mil. avv. 443-429-yillarda Afinaning bosh strategi bo"œlgan Periklning hukmdorlik davri "œPerikl asri" deb ataladi. Afinada Perikl davri qadimgi quldorlik demakratiyasining namunasi edi. Perikl qonuni bo"œyicha hamma ozod aholi ishtirok etadigan Xalq majlisi - oliy organ hisoblanar va u barcha muhim davlat ishlarini muhokama qilardi, chek tashlash yo"œli bilan saylanadigan 500 yuzlar kengashi davlatning ma"œmuriy-nazorat organi hisoblanar, ijro etuvchi oliy hokimiyat 10 strateg kollegiyasi qo"œlida edi. Perikl Xalq majlisi lavozimidagi ish haqi to"œlashni joriy qildi. Endi kambag"œal fuqarolar ham davlat ishlari bilan shug"œullana oladigan bo"œldi. "œPerikl oltin asri" deb ataladigan yillar Afina madaniyatining eng yuksak darajada tarqqiy etgan davri bo"œldi. Perikl davrida me"œmorchilik ustalari - Iktin va Kallikratlar Fidiy rahbarligida Afina ma"œbudasining ibodatxonasi - Parfenonni bunyod etganlar.       
PERIYEKLAR - Sparta davlatida to"œla-to"œkis huquqlarga ega bo"œlmagan fuqarolar. Ular shaxsan ozod kishilar bo"œlsa-da,  Xalq kengashida ishtirok eta olmas, armiyada xizmat qila olmas edi.
POLIS (yunoncha polis, lоtincha sivitas) - shаhаr-dаvlаt. Yunоnistоn vа Qadimgi Itаliyadа jаmiyat vа dаvlаtni ijtimоiy-iqtisоdiy vа siyosiy tаshkil etishning аlоhidа shаkli. Polis dаvlаt аppаrаti to"œlа huquqli erkаk fuqаrоlаrning хаlq mаjlisi (аpellа, ekklesiya), kengаsh (gerusiya, аreоpаg, bule, senаt) vа turli sаylаnuvchi mаnsаbdоr shахslаr (mаgistrаtlаr)dаn tаshkil tоpgаn. Polislаr оligаrхik (mаsalan Spаrtа) yoki demоkrаtik (mаsalan Аfinа) bo"œlgаn. Polisdаgi shаhаr аhоlisining bir qismi (meteklаr, periyeklаr, hаr qаndаy huquqlardan mаhrum bo"œlgаn qullаr) fuqаrоlаr tаrkibigа kiritilmаgаn vа huquqsiz bo"œlgаn. Polis Yunоnistоndа mil. avv. IV аsrning bоshidа (eng rivоjlаngаn dаvri mil. avv. V аsr), Rimdа mil. avv. III-I аsrlаrdа (eng rivоjlаngаn dаvri mil. avv. V-III аsrlаr) inqirоzgа uchrаgаn.
POSEYDON - yunоn mifоlоgiyasidа оlimpiyalik хudоlаrdаn biri, Krоnоs vа Reyaning o"œg"œli. Dunyogа hukmrоnlik qilishni аkаlаri Zevs vа Аid bilan bo"œlishib оlgаn. Ungа dengiz nаsib qilgаn. Afsonalarga ko"œra, u o"œzining uch ayriliq nayzasi bilan yerni larzaga keltrib, dengizda bo"œron ko"œtarar va kemalarni parchalab cho"œktirib yuborar ekan. Qаdimgi Rim mifоlоgiyasidаgi Neptungа to"œg"œri kelаdi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyul 2008, 15:17:00
SALAMIN JANGI (mil. аvv. 480-yil 28-sentabr) - yunоn-fоrs urushlаri dаvri (mil. аvv. 500/499-449-yillar)dа Egey dengizidаgi Sаlаmin оroli yaqinidа bo"œlib o"œtgаn jаng. Bu jаngdа yunоn flоti (Yevribiаd qo"œmоndоnligidаgi 350-380 triyer - eshkаkli kemа) fоrs flоtini (Kserks qo"œmоndоnligidаgi 800 dаn оrtiq kemа) mаg"œlubiyatgа uchrаtgаn. Yunоnlаr kemаlаrini qulаy jоylаshtirgаnlаri, jаngоvаr qurоllаr vа jаng qilish usullаridаn mоhirlik bilan fоydаlаngаnlаri tufаyli g"œаlаbа qоzоnishgаn. Fоrslаr 200 tа, yunоnlаr 40 tа kemа yo"œqоtgаn. Salamin jangi nаtijаsidа fоrslаr dengiz аlоqа yo"œllаridаn аjrаlgаn, bu esа urushning bоrishidа burilish nuqtаsi bo"œlgаn.
SIKLOP - yunon mifologiyasida peshanasida bitta dumaloq ko"œzi bo"œlgan mavjudot.
SIRENA -  yunon mifologiyasida yarim qush va yarim ayollar bo"œlgan mavjudot. 
SOLON ISLOHOTLARI - savdogarlar aristokratiyasidan chiqqan va mil. avv. 594-yilda Afina arxonti (hokimi) etib saylangan Solonning  ijtimoiy-siyosiy tuzumda o"œtkazgan islohotlari. U dehqonlarning qarzlarini bekor qildi va dalalardagi "œqarz toshi"ni olib tashladi, qarz tufayli qulga aylantirilgan ozod kishilar qullikdan ozod etildi, urug"œchilik munosabatlariga uzil-kesil zarba berdi. Siyosiy huquq va lavozimlar kishilarning mol-mulkiga qarab belgilanadigan bo"œldi. Solon davlatni idora qilishning oldingi tizimini o"œzgartirdi. Avvalgi boshqaruv tizimi — aristokratiya demokratiyaga almashtirdi. 
SPARTA (Lаkedemоn) - Lаkоnikа (Pelоpоnnes)dаgi yunоn shаhаr-dаvlаti (pоlisi); mil. avv. VIII-VI аsrlаrdа Pelоpоnnesning jаnubiy qismini bоsib оlgаch, yirik dаvlаtgа аylаngаn. Rivоyatgа ko"œrа, Spartadаgi dаvlаt tuzumigа Likurg (IX-VIII аsrlаr) tоmоnidаn аsоs sоlingаn. Spаrtiаtlаr (Spartaning to"œlа huquqli fuqаrоlаri) o"œzlаrigа biriktirib qo"œyilgаn ilоtlаr bilan teng rаvishdа dаvlаt yer bo"œlаklаrigа egаlik qilishgаn, o"œzlаri esа, аsоsаn, hаrbiy ish bilan mаshg"œul bo"œlishgаn. Hunаrmаndchilik vа sаvdо periyeklаr qo"œlidа bo"œlgаn. Sparta - оligаrхik dаvlаt tuzumigа egа pоlisning yuksаk nаmunаsi;  dаvlаt ishlаri gerusiya, so"œngrа efоrlаr kоllegiyasi tоmоnidаn hаl  etilgаn.  Аfinа  vа Sparta o"œrtаsidаgi rаqоbаt mil. avv. 431-404-yillаrdаgi  Pelоpоnnes urushigа оlib kelgаn; Sparta undа g"œаlаbа qоzоnib Yunоnistоn ustidаn o"œz hukmrоnligini o"œrnаtgаn. Mil. avv. IV-III asrlаrdа Spartadа tоvаr-pul munоsаbаtlаri tаrаqqiy etgаn, bu mulkiy tаbаqаlаnishni yanаdа kuchаytirgаn. Sparta Fivа bilan Levktrа (371) vа Mаntineya (362) yonidа bo"œlgаn jаnglаrdа mаg"œlubiyatgа uchrаgаch, 2-dаrаjаli dаvlаtgа аylаnib qоlgаn. Mil. avv. 146-yilda Rim tоmоnidаn bo"œysundirilgаn, mil. аvv. 27-yilda Rimning Ахаyya prоvintsiyasi tаrkibigа kirgаn. Qadimgi Sparta o"œrnidа hozirgi Gretsiyaning Spаrtа shahri jоylаshgаn.
SPARTA TARBIYASI — mil. avv. VIII-IV аsrlаrdа Spаrtа dаvlаtidа zоdаgоnlаrning bоlаlаrini tаrbiyalаsh  tizimi. 7-20 yoshdаgi bоlаlаr 7 yoshgаchа оilаdа tаrbiyalаngаn, keyin dаvlаt internаtlаridа hаrbiy-jismоniy tаyyorgаrlik ko"œrishgаn. O"œqish vа yozishni o"œrgаnishgаn; buyruqqа bo"œysunish, uni so"œzsiz bаjаrish vа g"œаlаbаgа erishish ko"œnikmаlаri shаkllаntirilgаn, hаrbiy intizоm аsоsidа hаyotgа o"œrgаtilgаn. Tаrtib-intizоm yildаn-yilgа qiyinlаshtirib bоrilgаn. Kаttаlаrgа so"œzsiz bo"œysunish, yengil kiyimdа, оyoq kiyimsiz yurishgа, qаttiq o"œrin-jоydа yotishgа o"œrgаtilgаn. Mаxsus jismоniy mаshqlаr bаjаrilishi belgilаb qo"œyilgаn. 15-20  yoshdаgilаr uchun hаrbiy mаshqlаr bilan birgа, xоrdа kuylаsh аsоsiy mаshg"œulоtlаr sirаsigа kiritilgаn. Yoshlаrning аqliy rivоjlаnishi muhim hisоblаngаn vа sаvоllаrgа аniq hаmdа qisqа jаvоb berish mаxsus mаshg"œulоtlаr jаrаyonidа o"œzlаshtirilgаn. Qizlаr оilаdа tаrbiyalаngаn, lekin ulаrning tаrbiya tizimigа yugurish, kurаsh, disk vа nаyzа ulоqtirish kаbi mаshqlаr kiritilgаn. XVIII-XIX аsrlarda pedаgоgik fikr tаrаqqiyotidа Spartak tarbiyasining muhim ijоbiy tа"œsiri bo"œlgаn. Bu tаrbiyaning аyrim jihаtlаri keyingi yillаrdа Frаnsiya vа Rоssiya hаrbiy o"œquv yurtlаridа hаm qo"œllаnilgаn.
STIL - qadimgi yunonlar yozishda foydalangan uchi o"œtkir metall qalamcha.
STRATEG (yunoncha strategos, stratos — qo"œshin va ago — boshlab boraman) — Yunonistonda keng harbiy va siyosiy vakolatlarga ega bo"œlgan lashkarboshi. U Qadimgi Afina davlatining ma"œmuriy-nazorat organi bo"œlgan Beshyuzlar kengashida rahbarlik qilgan.
TARIX OTASI - Rim notig"œi Sitseron tomonidan qadimgi yunon tarixchisi Gerodotga berilgan faxriy nom.
TEATR (yunoncha theatron - tomoshagoh; tomoshalar joyi) — san"œat turi. Dastlab mil. avv. VII-VI asrlarda Qadimgi Yunonistonda paydo bo"œlgan bo"œlib, u xo"œjaligi homiysi - xudo Dionis sharafiga o"œtkazilgan bayramlar asnosida paydo bo"œlgan. Yunonlar uzum va mevali daraxtlar barg chiqargan bahorda - ko"œklamgi Dionis va meva uzumlar pishgan kuzda - kuzgi Dionis bayramlarini o"œtkazganlar. Ana shu bayramlar vaqtida yunonlar teatrga to"œplanib, qo"œshiqlar aytishgan va turli o"œyinlar ko"œrsatishgan. Ular sevikli xudolari Dionis haqidagi afsonalarni ashula qilib aytishgan. Afsonalar asosida kichik-kichik pyesalar yaratib, uni sahnada ijro etganlar. Dastlab tomoshalar oddiy bir joyda ko"œrsatilgan. Keyinchalik esa tomoshalar tepalik pastida, qal"œa - akropol tepaligi pastida namoyish etilgan. Tomoshabinlar esa tepalik yonbag"œrida o"œtirishgan. Mil. avv. V-IV asrlarda Afina va Yunonistonning boshqa shaharlarida tepasi ochiq teatr binolari qurilgan. Teatr tepa yonbag"œrida qurilib, unga tosh va taxtadan o"œrindiqlar qo"œyilgan. Pastga esa tomosha ko"œrsatiladigan sahna va doira shakldagi maydon bo"œlgan. Bunday teatrlarga 20-25 ming tomoshabinlar siqqan. Teatr tomoshabinga salmoqli tarbiyaviy ta"œsir o"œtkazgani sababli uni "œkattalar uchun maktab" deya ta"œriflashgan.
TESEY HAQIDA AFSONA - Yunonistonda yaratilgan qadimiy doston.  Afina shahriga bir vaqtlar Egey degan kishi hokimlik qilgan ekan. Krit podshosi, shaharga og"œir va sharmandali soliq solibdi: afinaliklar har to"œqqiz yilda yetti yigit va qizni Kritga yuborishlari lozim ekan. Ularning gavdasi odamga o"œxshaydigan xo"œkiz boshli bir maxluq yeyar ekan, bu maxluq mashhur labirintda yashar ekan. Egeyning o"œg"œli — Qudratli Tesey qurbon qilinadigan yigitlar orasida Kritga borishga va maxluq bilan jang qilishga qaror qilibdi. Kemaga qayg"œu belgisi sifatida qora yelkan o"œrnatilgan ekan: Tesey g"œalaba qozongan taqdirda bu yelkanlarni oq yelkanlar bilan almashtirishga otasiga va"œda beribdi. Kritda podshoning qizi Ariadna yashirin ravishda Teseyga o"œtkir bronza qilich va ip o"œrami beribdi. Tesey labirintga kiraverishda ipni bog"œlab, labirint binosi ichiga kirib ketibdi, ipni yoyibdi. Tesey maxluqni o"œldiribdi va ip bo"œylab o"œz hamrohlarini labirintdan chiqaribdi. Tesey otasiga bergan va"œdasini unutib, yelkanni almashtirmabdi. Egey qora yelkanli kemani ko"œrib, o"œzini dengizga tashlabdi va cho"œkib ketibdi. Uning xotirasini eslab dengizni Egey dengizi deb atashibdi.   
TITAN -  yunon mifologiyasida aks etgan Uran va Geyning farzandi,  ro"œdapolar. Zevs ular ustidan g"œlabaga erishgach, titanlarni Tartarga (yer ostidagi o"œliklar saltanati) uloqtirib tashlaydi.
TRAGEDIYA (yunoncha tragos - echki, ode - qo"œshiq; tragodia - echkilar qo"œshig"œi) - dramatik tur janrlaridan biri. Uning paydo bo"œlishi antik davr marosimlariga borib taqaladi. Yunonlar ma"œbud Dionis sharafiga echki so"œyib, bayram tomoshalari o"œtkazganlar. "œTragediya" so"œzidagi "œechkilar qo"œshig"œi" degan lug"œaviy ma"œno o"œsha marosimlarga daxldor. Mil. avv. V asrga kelib, yunon tragediyasi kamolat bosqichiga ko"œtarildi: Esxil ("œZanjirband Prometey", "œForslar"), Sofokl ("œShoh Edip", "œAntigona"), Yevripid ("œElektra") kabi antik davr adabiyoti namoyandalari tragediya rivojiga ulkan hissa qo"œshganlar.    Yunonlar mashhur tragediya mualiflarini "œdonishmandlik  yo"œlboshchilari" deb ataganlar. 90 dan ortiq tragediyalar muallifi Esxil "œTragediya otasi" hisoblanadi.         
TRIYER - yunon-fors urushlarining suv ustida kechgan Salamin jangida yunonlar foydalangan eshkakli harbiy kemalar. Triyerlar Femistokl maslahati bilan qurilgan bo"œlib, o"œsha davr uchun katta bo"œlgan soatiga 18 kilometr tezlikda suza olgan. Bu harbiy kemalarning qoyalar orasidan va sayoz joylardan yaxshi suzib o"œtish xususiyatiga ega bo"œlgani uchun ham Salamin jangida yunonlar g"œalabasining asosiy tayanchi bo"œlib xizmat qilgan.     
TROYA OTI - yunon rivoyatlariga ko"œra, yog"œochdan yasalgan ulkan ot. Uning ichiga yashirinib olgan yunonlarning sara askarlari Troyaga kirganlar (Troya urushi). Troyaliklar yunonlarning bu hiylasidan g"œaflatda qolishgan va shahar devori oldida turgan otni shaharga olib kirishgan. Tunda yunonlar otning ichidan chiqib qal"œa darvozasini ochganlar va qolgan qo"œshinni shaharga kirishiga imkon berganlar. "œTroya oti" iborasi majoziy ma"œno (dushmanni halok etish maqsadida unga tuhfa berish) kasb etgan.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyul 2008, 15:25:40
XALQ MAJLISI - Qadimgi Afinada erkak jinsiga mansub barcha fuqarolar 20 yoshdan boshlab ishtirok etadigan davlat organi. Xalq majlisining katta qismi badavlat bo"œlmagan hunarmandlar, savdogarlar, kunbay ishchilar, dehqonlardan iborat edi. Xalq majlisida omma uchun foydali bo"œlgan qarorlar qabul qilinar edi. Navbatdagi majlis bo"œladigan kun oldindan e"œlon qilinardi. Majlis ertalab barvaqt tayinlanar, negaki mehnatkash odamlar kunduz kuni majlisga kela olmasdi. Podsho tomonidan mansabga tayinlanuvchi amaldorlardan farqli o"œlaroq Afinada mansabdor shaxslar Xalq majlisi tomoonidan muayyan muddatga saylanar va majlisga hisobot berishar edi. Mabodo mansabdor shaxs o"œz majburiyatlari ijrosini uddalay olmasa, Xalq majlisi bu odamni muddatidan oldin lavozimidan bo"œshatar edi. Xalq majlisi yangi qonunlarni tasdiqlar, eski qonunlarni bekor qilar, boshqa qarorlar, masalan, yangi inshootlar qurilishiga, armiyaga va boshqalarga mablag"œ ajratish to"œg"œrisida qaror qabul qilar edi.         
XALQ SUDI - Qadimgi Afinaning davlat organi bo"œlib, 70 yoshga to"œlgan fuqarolar uning faoliyatida ishtirok etar edilar. Sudda ayblanuvchi shaxs o"œzini-o"œzi ximoya qila bilishi yoki chiroyli so"œzlay oladigan va qonunlarni biladigan odamni yollashi shart edi.
XERONIYA JANGI - mil. avv. 338-yil 2-avgustda yunon ittifoqi qo"œshini bilan Filip II boshliq Makedoniya askarlari o"œrtasida bo"œlib o"œtgan jang. Jang Xeroniya yaqinidagi Beotiyada sodir bo"œlgan. Jangning dastlabki davrida yunon ittifoqchi qo"œshini makedon qo"œshinlarini orqaga chekinishga majbur qiladilar. Filip II ning 18 yoshli o"œg"œli Aleksandr (Iskandar) askarlarining jangga kirishi urush oqibatini makedoniyaliklar foydasiga hal qiladi. Shu jangdan keyin butun Yunoniston Makedoniyaga itoat etishga majbur bo"œladi. 
XRONOS - yunon afsonasida zamon xudosi.
YUNON-FORS URUSHLARI (mil. avv. 500/499-449-yillar) - qadimgi yunon shahar-davlatlarining fors davlatining bosqinchilik siyosatiga qarshi olib borgan urushi. Forslar Kichik Osiyoning markaziy qismini bosib olgach, O"œrta dengizning sharqiy qirg"œoqlarini va unga yaqin orollarni bo"œysuntirishga harakat qila boshladi (mil. avv. VI asr). Mil. avv. 492-yili forslar shohi Doro I Bolqondagi yunonlarga qarshi  kuyovi Mardoniy qo"œmondonligi ostida 1-yurishini uyushtirdi. Eron qo"œshinlarining bir qismi Gellespot bo"œg"œozidan o"œtib Frakiya orqali Bolqonga bostirib kira boshlaydilar. Forslarning harbiy dengiz kuchlari Frakiya dengizidan suzib borib Fasos orolini bosib olganlar. Frakiyaning jangovar qabilalari Xalkidika yarimoroliga yaqinlashib kelayotgan fors qo"œshinlariga qattiq shikast yetkazganlar. Bu vaqtda Frakiya dengizida dahshatli bo"œron ko"œtarilib, fors harbiy kemalarining ko"œpi halokatga uchragan. Shundan keyin fors qo"œshinlari Yunonistonga yetolmay, orqaga chekinishga majbur bo"œlganlar. Doro I Yunoniston polislariga elchi yuborib, ularni Eronga tobe bo"œlishlarini talab qilgan. Fessaliya, Beotiya va boshqa polislar Eronga tobe bo"œlishga rozi bo"œlganlar. Afina bilan Sparta forslarning talablarini rad etganlar. Shu tariqa Doro I ning Yunonistonga uyushtirgan birinchi yurishi muvaffaqiyatsizlik bilan tugagan. Forslarning 2-yurishi Datis va Artafern boshchiligida mil. avv. 490-yili boshlandi. Hal qiluvchi jang mil. avv. 490-yil 13-sеntabrda  Attikadagi Marafon yaqinida bo"œlib, afinaliklar Miltiad boshchiligida forslar ustidan g"œalaba qozonadilar. Forslarning 3-yurishi  Doro I ning o"œg"œli Kserks  boshchiligida mil. avv. 480-yilda bo"œldi. Mil. avv. 480-yil iyun oyida fors qo"œshinlari Sparta podshosi Leonid boshchiligida yunonlar himoya qilib turgan Fermopil tog"œ yo"œli orqali bostirib kirdilar. Forslar Attika va Afinani egalladi. Biroq Salamin oroli yonida mil. avv. 480-yil 28-sentabrda fors floti, mil. avv. 479-yili Platey shahri yaqinidagi Mardoniy boshliq quruqlikdagi armiya mag"œlubiyatga uchradi. Shundan so"œng yunonlar Egey dengizi va Kichik Osiyoda forslarga qarshi urush olib borganlar. Kiprdagi Salamin shahri yaqinida mil. avv. 449-yilda yunonlar dengizda yirik g"œalabaga erishdilar. Mil. avv. 449-yili Suzada sulh tuzilib, u yunon tomonning vakili Kalliy nomi bilan «Kalliy sulhi» deb atalgan. Kalliy sulhiga binoan, forslar Kichik Osiyodagi yunon shaharlari va Egey dengizidagi barcha orollar mustaqilligini tan olgan. Eron harbiy-dengiz flotiga Egey dengizida suzish taqiqlangan. Eron Yunonistonga ko"œp miqdorda tovon to"œlashi kerak bo"œlgan.                 
YUNОN-TRОYA URUSHI — yunon eposlari "œIliada" va "œOdisseya"da bayon qilinishicha, Miken shohi - Agamennon boshchiligida axeyyalik shohlar ittifoqining Troyaga qarshi olib borgan 10 yilllik urushi. Axeylarning Troyani zabt etishi bilan tugagan. Troyada olib borilgan arxeologik qazish ishlarining ko`rsatishicha, mil. avv 1260-yilda shahar uzoq muddatli qamalni boshidan kechirgan va vayron qilingan. Shunday qilib, yunon afsonalaridagi ma`lumotlar tasdiqlangan. Epos ma`lumotlariga qaraganda, troyalik shahzoda Paris tomonidan Sparta shohi Menelayning qizi - Sohibjamol Yelenani o`g`irlab ketilishi Yunon-Troya urushiga sabab bo`lgan. Menelay va uning birodari Agamennon yunon davlatlari shohlarini yordamga chaqirib katta flot bilan Troya sohillariga yo`l olgan. Troya shohi Priamga frigiyalik, likiyalik, frakiyalik ittifoqchilar yordam bergan. Yunonlar Troyani 10 yil qamal qilganlar va Itaka оrоli shоhi Оdissеy maslaхati bilan yog`оchdan katta оt yasab, ichiga jangchilarni jоylagan. Bu хiyla natijasida Trоya mablug`iyatga uchraydi va shaхar 400 yil davоmida хarоba hоlatida yotadi. Asosan, buyuk jangchilarning yakkama-yakka olishuvidan iborat bo`lgan harbiy harakatlarda yunon-axeylardan Axillis, ikki Ayaks, Patrokl, Agamennon, Odissey vaboshqalar bo`lsa, troyaliklardan - Gektor, Glavk, Sarpedont va Eney shuhrat qozonishgan. Troyaliklarning mag`lubiyati Dariylar tomonidan Yunonistondan siqib chiqarilgan axeylarning bir qismini Kichik Osiyoga ko`chib o`tishini yengillashtirgan
YUNON YOZUVI - yunonlarning mil. avv. X-VIII asrlarda finikiyaliklar yozuvi asosida yaratilgan 24 harfdan iborat yozuvi (bizgacha yetib kelgan qadimgi yodgorliklari mil. avv. VIII-VII asrlarga taaluqli).  Yunon yozuvida faqat undosh tovushlarni ifodalovchi belgilar emas, balki unli tovushlarni ifodalovchi belgilar ham bor edi.
YUNONISTON - Bolqon yarimoroli, Egey, O"œrtayer dengizining sharqidagi bir qancha orollarni va Kichik Osiyoning g"œarbiy sohilidagi qadimgi yunon davlatlarining umumiy nomi. Yunoniston so"œzi "œtoshli yer" degan ma"œnoni anglatadi.
ZEVS - qadimgi yunon afsonalarida osmon, momaqaldiroq, chaqmoq va yomg"œir xudosi deb  tan olinib, odamlar va xudolarning bosh hukmdori - podshosi, eng oliy xudo; Kronos va Reyaning o"œg"œli. Xudolarning uchinchi avlodiga mansub. Tartarda o"œz otasi va boshqa titanlarni yengib, Olimp tog"œida hukmron bo"œlgandan keyin Zevs asta-sekin olamni qaytadan tuzadi, xudolarni yaratadi, qonunlar chiqaradi, tartib o"œrnatadi, fan, san"œat, axloq me"œyorlari joriy etadi. Zevs xudolarning irodasini va yaxshi niyatlarini ro"œyobga chiqaruvchi ko"œplab qahramonlar (Gerakl, Persey)ning otasi. Ayni vaqtda Zevs - dahshatli jazolovchi kuch hamdir. U bir necha marta odam zotini yo"œq qilib, undan ham mukammal insonni yaratishga urinadi. Zevs to"œg"œrisidagi afsonalarning ayrim qismlari "œIliada", "œOdisseya" va boshqa antik asarlarda bor. Qadimgi Rim afsonalarida Zevs Yupiterga to"œg"œri keladi. 
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyul 2008, 15:28:17

Geografik nomlar
ATTIKA - Qadimgi O"œrta Yunonistonning janubi-sharqida joylashgan viloyat. Yunon rivoyatlariga ko"œra, Afina atrofida Attikaning siyosiy birlashuvi shoh Tesey davrida sodir bo"œlgan; aslida bu jarayon bir necha asrlarga cho"œzilgan. Mil. avv. VI asrga kelib Afina Attikada mutloq iqtisodiy va siyosiy ustunlikka erishgan. Hozirgi Gretsiyada Attika shu nomdagi ma"œmuriy-hududiy birlik - nom (markazi - Afina).
KNOSS - Shimoliy Kritning markaziy qismida joylashgan qadimgi shahar. Egey madaniyati markazlaridan biri. Mil. avv. III mingyillik oxirlaridan podsholikning poytaxti. Knoss podsholari mil. avv. XVI-XV asrlarda Krit ilk quldorlik davlatining oliy hukmdorlaridan bo"œlgan. Mil. avv. 1470-yilda sodir bo"œlgan zilzila, mil. avv. taxminan 1380-yildagi yong"œin natijasida vayron bo"œlgan. 1900-1930-yillarda ingliz arxeologi A.J.Evans tomonidan olib borilgan arxeologik qazishmalar natijasida Knoss hukmdorlarining saroyi ochilgan va "œxo"œjalik arxivi" - yozuvli jadvallar topilgan. Knoss mil. avv. XV asr 2-yarmida axeylar tomonidan bosib olingach tanazzulga uchragan.
KORINF - qadimgi yunon shаhаr-dаvlаti (pоlis) (hоzirgi Kоrinfdаn 6 km nаridа). Tахminan mil. avv. X аsrdа dоriylаr tоmоnidаn bаrpо qilingаn. Tirаnlаr - Kipsel vа Periаndr dаvri (mil. аv. VII-VI аsrlаr bоshi)dа gullаb-yashnаgаn. Korinf yirik sаvdо-hunаrmаndchilik mаrkаzi; Аfinа bilan rаqоbаtlаshgаn; brоnzа vа sоpоl buyumlаri bilan mаshhur bo"œlgаn; yunоn kоlоnizаtsiyasidа fаоl qаtnаshgаn.
KRIT - Yunoniston hududidagi O"œrta dеngizning sharqiy qismidagi оrоl. Yevrоpa madaniyatining eng qadimgi o"œchоqlaridan. Antik davrda qurilgan ko"œplab mе"œmоriy yodgоrliklar saqlangan. Bu yerda mil. avv. III mingyillikda ilk quldоrlik davlatlari vujudga kеlgan. Mil. avv. XX-XV asrlarda bu davlatlar juda rivоjlangan. Mil. avv. I asrda Krit Grеtsiyaning siyosiy va madaniy hayotida muhim o"œrin tutgan. Mil. avv. 67-yilda оrоlni rimliklar egallagan. 395-yilda Rim impеriyasi parchalanib kеtgandan so"œng Krit Sharqiy Rim impеriyasining tasarrufiga o"œtgan.
MIKEN (Mikеni) - Argоlida (Jan. Grеtsiya)dagi qadimgi shahar. Egеy madaniyatining yirik markazi. Mil. avv. III mingyillikda manzilgоh. XVII asrdan aхеylar davlatlaridan birining pоytaхti. Ravnaq tоpgan davri mil. avv. 1400-1200 yillarga to"œg"œri kеladi. Mil. avv. 1200 yilda yong"œindan хarоbaga aylangan. Qazishmalar (1876-yildan) natijasida sarоy, daхmalar, ulkan dеvоrlar, hunarmandlar uylari оchilgan.
OLIMP TOG"œI - Yunoniston tog"œlarining eng baland cho"œqqisi bo"œlib, uning balandligi 2911 metr. Bu tog"œ mamlakatning shimoli-sharqiy qismida joylashgan.
PELOPONNES - Yunonistonning jаnubidagi yarimоrоl. Bоlqоn yarim orolining jаnubiy qismi. Peloponnesdа Spаrtа, Mikenа, Kоrinf kabi yirik tarixiy vilоyatlаri jоylаshgаn.
PILOS (Pylos) - Messeniya sоhili (Pelоpоnnes)dаgi qadimgi yunоn shаhri (mil. avv. XVI-XIII аsrlаr); hozirgi Pilоs shahridan 17 km shimoldаgi Аnо-Engliаnоs tepаligidа jоylаshgаn shаhаr хаrоbаsi. Mil. avv. III mingyillik охiri - II mingyillikdа bu yerdа mаnzilgоh bo"œlgаn. Mil. avv. XVI-XIII аsrlаrdа Pilos mаhаlliy ахey hukmdоrlаri qаrоrgоhi. Pilosdаn devоriy rаsmlаr sоlingаn sаrоy, pоdshоh mаqbаrаlаri qоldiqlаri, qadimgi bitiklаr tushirilgаn 600 dаn оrtiq sоpоl jаdvаlchаlаr, nekrоpоl tоpilgаn.
PIREY BANDARGOHI - Afinaning asosiy port shahari.
TIRINF - Qadimgi Yunonistonda mil. avv. II mingyillikda vujudga kelgan ilk davlatlardan biri.
TROYA (Ilion) — Kichik Оsiyoning shimоli-g"œarbidagi qadimgi shahar. Yunon eposi orqali ma"œlum. Nemis arxeologi Genrix Shlimann 1870-yilda Hisorlik tepaligi xarobalari hududida qazishmalar olib borishi natijasida topgan. XIX asrning oxiridan muntazam qazish ishlari olib borilgan, natijada Troyaning ilk jez davri (mil. avv taxm. 3000 y.) dan boshlangan turli qatlamlari ochilgan. Jez davrida Troya yirik markaz va kichik podsholik poytaxti bo"œlgan. Troya tepalik yon bag"œrida joylashgan, atrofi burjli mudofaa devori bilan o"œralgan. Tepalik ark, uning atrofida zodagonlarning uylari bo"œlgan. Mil. avv. 1260-yilda Troya urushi natijasida axeylar tomonidan bosib olinib, vayron qilingan. Axeylar ketgach, shahar qadimgi madaniy an"œanasini saqlab qolgan, lekin ilgari mavqeini tiklay olmagan. Mil. avv. 1190-yilda Bolqon yarimorolining shimoliy viloyatlaridan ko"œchib kelganlarning yangi guruhi o"œzlari bilan jez qurol-aslahalari va sopol buyumlarining yangi shakllarini olib kelishgan. Mil. avv. 1100-yilda Troya bosqinchilik qurboni bo"œlib, vayron qilingan, faqat 400 yil o"œtgach, mil. avv. 700-yilda yunonlar Troya o"œrnida Yangi Ilion nomli yangi shahar barpo etishgan.

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyul 2008, 15:32:02
XRONOLOGIYA


MILODDAN AVVALGI IX-VII MINGYILLIK — Yunonistonda dehqonchilik va hunarmandchilik rivoj topishi bilan manzilgohlar va shaharlar hajmi ortib bordi. Yunon shaharlarining kopchiligi bir qancha manzilgohlar birlashishi yo"œli bilan tashkil topdi. Bunday shaharlar va ularning tevaragida joylashgan qishloqlar shahar-davlatlarni vujudga keltirdi. Afina va Sparta davlatlari ana shunday shahar-davlatlarning eng yiriklari bo"œlgan.
MILODDAN AVVALGI VI-V-MINGYILLIKLAR — Krit oroliga Kichik Osiyodan odamlar suzib kelishgan. Krit bilan Misr o‘rtasida aloqalar o‘rnatilishi.
MILODDAN AVVALGI IV MINGYILLIK OXIRI VA III MINGYILLIKNING I-YARMI — Kritda xo"œjalik — dehqonchilik, hunarmandchilik va savdo-sotiq ancha rivoj topib, odamlar orasida xususiy mulk, mulkiy tengsizlik va tabaqalanish boshlangan. Kritda dastlabki davlatga asos solinishi.
MILODDAN AVVALGI IV-III MINGYILLIKLAR — Janubiy Yunoniston (Peleponnes)da ibtidoiy urug"œ jamoasi buzila boshladi, jamiyatda tabaqalanish sodir bo"œlib, Miken, Pilos, Tirinf kabi yirik aholi markazlari vujudga keldi.
MILODDAN AVVALGI III MINGYILLIK OXIRI — Dunay bo"œyidan ko"œchib kelgan axey va mahalliy yunon qabilalari Peloponnesning shimoli-sharqidagi Miken davlatiga asos soldilar.
MILODDAN AVVALGI III MINGYILLIK OXIRI-II MINGYILLIKNING 1-YARMI — Qadimgi Lakonika va Messeniyada Krit-Miken madaniyatiga mansub bir qancha aholi markazlari bo"œlgan. Ularning eng yirigi Pilos edi.
MILODDAN AVVALGI III-MINGYILLIK OXIRI VA II-MINGYILLIK BOSHI —Janubiy Yunoniston (Peleponnes)ning markazlarida dastlabki quldorlik davlatchalar tashkil topdi. Bu davlatlarning eng yiriklaridan biri Miken bo"œlgan. Miken Peloponnesning shimoli-sharqida joylashgan edi.
MILODDAN AVVALGI III MINGYILLIK OXIRI — II MINGYILLIK BOSHLARI — Yunonistonda qulchilik vujudga kelgan.
MILODDAN AVVALGI III MINGYILLIK OXIRI - II MINGYILLIKNING I-YARMI — Janubiy Yunonistonning g"œarbida joylashgan Pilos shahar-davlati tashkil topgan.
MILODDAN AVVALGI III-II MINGYILLIKLAR — Kirit-Miken madaniyati ravnaq topgan.
MILODDAN AVVALGI II MINGYILLIK — Yunonistonda Knoss, Mikena, Tirinf, Pilos kabi ilk davlatlar vujudga kela boshladi. Yunonistondagi ilk Minoy sivilizatsiyasi (afsonaviy podsho Menos nomi bilan bog"œliq) Krit orolida vujudga keldi.
MILODDAN AVVALGI II MINGYILLIK —Attikaning g"œarbidagi tepalikka akropol — yuqori shahar deb atalgan qal"œa bunyod etilgan. Qal"œa mustahkam devor bilan o"œralgan. Ana shu akropol keyinchalik Afina shahriga asos bo"œlgan. Afina akropoli atrofida aholining uylari joylashgan. Dushmanlar hujum qilgan vaqtlarda aholi akropolga kirib yashiringan. 
MILODDAN AVVALGI XVIII ASRNING 2-YARMI — Kritda vayron bo"œlgan saroylar tiklangan. Knoss shohi Minos butun Kritda hukmronlikni qo"œlga olib, kuchli dengiz davlatini tuzgan. Minos kuchli harbiy-dengiz floti qurib Egey dengizidagi orollarni, Kichik Osiyo va Bolqon yarimoroli sohilidagi yerlarni, hatto Attikani ham o"œziga itoat ettirdi. Minos boshliq dengizchilar uzoq Sitsiliyagacha suzib borganlar. Ba"œzi ma"œlumotlarga qaraganda, Minos Sitsiliyadagi janglarda halok bo"œlgan ekan.
MILODDAN AVVALGI XVI-XV ASRLAR — Krit O"œrtayer dengizi havzasidagi eng kuchli quldorlik davlatiga aylangan. Kritda dehqonchilik, chorvachilik, hunarmandchilik va savdo-sotiq yuksak darajada rivojlanadi. Krit shohlari O"œrtayer dengizi havzasidagi hamma mamlakatlar bilan qizg"œin savdo-sotiq olib boradilar.
MILODDAN AVVALGI XVI-XIII ASRLAR — Pilos ravnaq topgan.
MILODDAN AVVALGI XV ASRNING 2-YARMI — Krit davlati yemirildi. Zilzila, vulqon va dengiz to"œlqinari mamlakatni vayron etdi. Axey qabilalari Krit oroliga kelib o"œrnashdilar.
MILODDAN AVVALGI XV-XIII ASRLAR — Janubiy Yunonistonning shimoli-sharqidagi Miken quldorlik davlatining gullab-yashnashi.
MILODDAN AVVALGI XIV-XIII ASRLAR — Janubiy Yunonistonning g"œarbida joylashgan Pilos shahar-davlati zaiflashdi va doriylar hujumi natijasida yemirildi.
MILODDAN AVVALGI XIII ASR — Krit oroliga doriylar bostirib kirib, uni ishg"œol qildilar. Shu bilan Krit davlati va uning madaniyati ham inqirozga uchraydi.
MILODDAN AVVALGI XIII-XII ASRLAR — qadim zamonlardan boshlab Bolqondan shimolda, quyi Dunay bo"œylarida yashagan doriy qabilalari o"œz boshlaridan ibtidoiy jamoa tuzumining so"œnggi bosqichini kechirdilar. Ular madaniyat jihatdan krit-mikenliklardan orqada qolmoqda edilar.
MILODDAN AVVALGI XIII-XII ASRLAR — doriylar Yunonistonga bostirib kirib, uni bosib ola boshladilar. Janubiy Yunoniston va Krit doriylar ixtiyoriga o"œtadi. Faqat Attika aholisi doriylarga qarshilik ko"œrsatib o"œz mustaqilliklarini saqlab qolganlar. Doriylar bilan bo"œlgan janglarda juda ko"œp aholi halok bo"œlgan, qishloq va shaharlar kuydirilib,vayron etilgan. Mahalliy aholining bir qismi doriylarga itoat etib, ular bilan aralashib ketgan. Bosqinchilarga itoat etishni istamagan aholi o"œz vatanini tashlab uzoq o"œlkalarga ketganlar. Doriylar istilosi natijasida Yunonistonning xo"œjaligi tushkunlikka uchragan. Qadimgi Miken, Tirinf, Krit va Pilos kabi quldorlik davlatlari tugatilgan. Ammo doriylar o"œzlari bilan temir va temir qurollar olib kelishgan. Doriylar yunon aholisi bilan aralashib ketganlar.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyul 2008, 15:40:06
MILODDAN AVVALGI XIII ASR OXIRI — XII ASR BOSHLARI — doriy qabilalari Peloponnesga bostirib kirib Lakonikani bosib oladilar. Doriylar Lakonikadan oqib o"œtuvchi Yevfrot daryosining o"œng sohilida Sparta shahrini bunyod etganlar va o"œzlarini spartaliklar deb ataydilar.
MILODDAN AVVALGI XII ASR BOSHLARI — Yunonlar Kichik Osiyoda joylashgan Troyaga yurishI. Troya podshosi Paris tomonidan Sparta podshosining rafiqasi Yelenani o"œg"œirlab ketilishi Troya urushiga sabab bo"œlgan. 
MILODDAN AVVALGI XII ASR - Janubiy Yunoniston (Lakonika ) hududiga ko"œchmanchi doriylar qabilasi bostirib kirdi. Ular mahalliy qabilalarni bo"œysundirib, Sparta davlatiga asos soladilar.
MILODDAN AVVALGI XII-XI ASRLAR - Yunonistonda temir davriga o"œtish.
MILODDAN AVVALGI XI-IX ASRLAR — Afinani oqsoqollar kengashi va shu kengash saylab qo"œygan 9 hokim idora qilgan.
MILODDAN AVVALGI XI-IX ASRLAR — doriylar istilosidan keyin yunon qabilalari Yunonistonning va Kichik Osiyoning turli joylarida tarqalib yashaydilar. Shimoliy Yunoniston va Kichik Osiyoning shimoli-g"œarbida eoliylar joylashib olganlar. O"œrta Yunonistonning sharqiy Egey dengizi orollari va Kichik Osiyoning g"œarbiy sohillarida esa ioniylar yashar edilar. Peloponnes, Krit, Egey dengizining janubidagi orollar va Kichik Osiyoning janubi-g"œarbiy sohillariga esa doriylar o"œrnashib olgan edilar. Peloponnesning shimoliy va markaziy qismi, shuningdek, Kpirda axeylar yashardilar. Bu davrda Yunonistonda yashagan aholi urug"œ va qabilalardan tashkil topgan edi.
MILODDAN AVVALGI IX-VIII ASRLAR — xo"œjalikning rivojlanishi bilan tepasida hokim va podshochalar turgan bir nechta o"œn yunon shahar-davlatlari (Afina, Sparta, Korinf, Agros, Epis, Fiva va boshqalar) tashkil topgan. Yunonistondagi bu shahar-davlatlarni polislar deb atalgan. Bu davlatlarga shahar va uning atrofidagi qishloqlar va viloyatlar kirgan. Shahar atrofi mustahkam devor bilan o"œrab olingan. Yunonistondagi shahar-davlatlardan eng yirigi Afina va Sparta bo"œlgan.
MILODDAN AVVALGI IX-VIII ASRLAR — Attikada dehqonchilik, chorvachilik, ayniqsa hunarmandchilikning rivoj topish munosabati bilan ortiqcha mahsulot ishlab chiqarila boshlangan. Ortiqcha mahsulotlar ichki va tashqi bozorlarga chiqarib sotilgan. Attikada katta-kichik qishloq va shaharlar ko"œpaygan. Har bir katta qishloq va shaharning o"œz bozori bo"œlgan.
MILODDAN AVVALGI IX-VIII ASRLAR — Afina Attikaning bosh shahri va markaziga aylanib, tez rivojlangan. Akropol atrofida ustaxonalar bino qilinib, dahalar vujudga kelgan.
MILODDAN AVVALGI IX-VIII ASRLAR — Yunonlar Qora va O"œrtayer dengizi sohillarida o"œzlarining dastlabki manzilgohlarini qurib, mahalliy aholi bilan savdo-sotiq va almashuv ishlarini olib borganlar.
MILODDAN AVVALGI IX-VIII ASRLAR - yunon yozuvining paydo bo"œlishi.
MILODDAN AVVALGI VIII ASR - Yunonistonda Finikiya alifbosiga asoslangan  yangi yozuv vujudga keldi. Alifbo 24 ta harfdan iborat bo"œlgan. Ular orasida unli harflar paydo bo"œldi.
MILODDAN AVVALGI VIII ASR - Sparta davlati Meseniyani bo"œysundirdilar. Sparta eng yirik yunon davlatlaridan biriga aylandi.
MILODDAN AVVALGI VIII ASR - Gomer tomonidan "œIlliada" va "œOddiseya" dostonlarining yaratilishi. 
MILODDAN AVVALGI VIII-VII ASRLAR - qullar soni uncha ko"œp bo"œlmagan Afinadan  farqli o"œlaroq Spartada qulga aylantirilgan aholi ko"œpchilikni tashkil etar, ular spartaliklardan qattiq nafratlanardilar. Spartaliklar hamma amal qilishi lozim bo"œlgan qat"œiy intizom va aniq-raso rejalashtirilgan turmush tarzi hamda yengilganlarga qarshi shafqatsiz terrorni qo"œllaganlar.
MILODDAN AVVALGI VIII-VII ASRLAR — Afinada zo"œrlikka asoslangan davlat qaror topadi. Aholining tabaqalarga ajralishi kuchayib, aslzodalar bilan qullar va quyi tabaqa vakillari o"œrtasidagi qarama-qarshilik avjiga chiqadi.
MILODDAN AVVALGI VIII-VII ASRLAR — Afinada demosning bir qismi badavlat kishilarga aylandilar. Ular orasidan boy savdogarlar, dehqonlar, chorvadorlar, kema va ustaxona egalari ajralib chiqdilar. Ularning ixtiyorida qullar ham bo"œlib, ustaxonalarda qullar va yollanma mardikor kuchidan foydalanganlar. Lekin shunga qaramay demosning haq-huquqlari cheklanganicha qolgan.
MILODDAN AVVALGI VIII-VII ASRLAR — Yunon shoiri Gesiod yashab ijod etgan. U "œKambag`allar qarzlaridan, mash`um ocharchilikdan qutulish maqsadida o`z vatanlarini tashlab, uzoq o`lkalarga jo`nab ketardilar" — deb yozgan edi.
MILODDAN AVVALGI VIII-VI ASRLAR - Yunonistonda kichik-kichik quldorlik shahar-davlatlar (polis) vujudga kela boshladi, ular qariyb yuzta bo"œlgan. Bu davlatlar har bir vodiyda va har bir orolda vujudga kela boshladi. Ular orasida eng kattasi poytaxti Afina shahri bo"œlgan Afina davalati edi.
MILODDAN AVVALGI VIII-V ASRLAR — O"œrtayer dengizining shimoliy sohillari - Korsika, Sardiniya, Sitsiliya orollari va Apenin yarimoroli sohillarida tashkil topgan manzilgoh shaharlar tez rivojlanib ketdi.
MILODDAN AVVALGI VIII ASR YOKI XII ASRLAR — Gomer yashab ijod etgan.
MILODDAN AVVALGI VII ASR — Spartalik doriylarning ilotlar va ozod kishilarga o"œtkazgan jabr-zulmlariga qarshi Messeniyada juda katta qo"œzg"œolon ko"œtarildi.
MILODDAN AVVALGI VII ASR —Afina hokimi Drakon tomonidan jinoyatchilarni jazolash uchun qattiq jazolar belgilangan "œDrakon qonunlari" tuzilgan. Sudyalar ana shu qonunga asoslanib kishilarga qattiq jazo berganlar. Shu davrda Afinada aslzodalarning mavqei oshib ketgan. Shu tufayli ular o`z idora usullarini "œaslzodalar hokimiyati" deb ataganlar.
MILODDAN AVVALGI VII  ASR — Ibodatxonalar va boshqa jamoat binolari toshdan qurila boshladi, ayni paytda xususiy  uylar g"œishtan va paxsadan qurilar edi. Ustunlar jamoat binolari va ibodatxonalarning alohida bezagi va ko"œrki edi. Ustunlar metall o"œqlar yordamida bir-biriga mustahkamlangan bir necha tosh bo"œlaklaridan yasalgan. 
MILODDAN AVVALGI VII ASR OXIRLARI — boylar va aslzoda dehqonlar Attikadagi yerlarning katta qismini egallab olganlar. Dehqonlarning ko"œpi yerdan ajrab qullikka tushib qolganlar.
MILODDAN AVVALGI VII-VI ASRLAR - Yunonistonda ommaviy ko"œchib joylashish va koloniyalar tashkil etish davri. Bu tarixda Buyuk yunon koloniyalashtirishi nomini olgan. Qora dengiz sohillarida Olviya, Xersones, Pantikapey, Tanais, Fasis, Trapezund kabi yirik  koloniyalar vujudga keldi. O"œrtayer dengizi sohillarida yuzdan ortiq yunon koloniyalari tashkil topdi.
MILODDAN AVVALGI VII-VI ASR BOSHLARI — Afinaning oddiy fuqarosi hisoblangan demosning aslzodalar hukmronligiga qarshi norozilik kuchayadi.
MILODDAN AVVALGI VII-VI ASR — Spartada kuchli quldorlik davlati vujudga keldi.
MILODDAN AVVALGI VII ASR OXIRI — VI ASR BOSHLARI — Afinada aslzodalar bilan demos o"œrtasida shiddatli janglar boshlanib ketdi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyul 2008, 15:44:24
MILODDAN AVVALGI VII-I ASRLAR — Yunonistonda Gomer, Gesiod, Gerodot, Demokrit, Protagor, Gippokrat, Suqrot, Aflotun va Arastu (Aristotel) kabi ulug"œ siymolar yetishib chiqdi.
MILODDAN AVVALGI VII-VI ASRLAR — Qadimgi yunon teatri paydo bo"œlgan.
MILODDAN AVVALGI VII-VI ASRLARI — Makedoniyda xususiy mulk, mulki tengsizlik va tabaqalanish kelib chiqqan.
MILODDAN AVVALGI VI ASR BOSHLARI — shiddatli janglar va o"œtkazilgan islohotlar natijasida Attika demosi - oddiy fuqarosi katta g"œalabani qo"œlga kiritgan. Oddiy fuqarolar ham davlatning hamma sohadagi ishlarida faol qatnashadigan bo"œldilar.
MILODDAN AVVALGI VI ASR OXIRI - Fors shohlari Kichik Osiyodagi yunonlarning shahar-davlatlarini bosib oldilar.
MILODDAN AVVALGI VI ASR - Yunon sivilizatsiyasining gullab-yashnashi.
MILODDAN AVVALGI VI ASR — Makedoniyada ilk davlat qaror topdi.
MILODDAN AVVALGI VI ASR OXIRI — V ASR BOSHLARI — Misrdan Hindistongacha, Arab dengizidan Orol dengizigacha bo"œlgan yerlarni bosib olgan Eron Sharqning eng qudratli davlatiga aylandi.
MILODDAN AVVALGI VI-V ASRLAR — Milet shahri ilm-ma"œrifat markaziga aylangan.
MILODDAN AVVALGI VI-V ASRLAR — Yunoniston me"œmorchiligida 2 xil ustun ishlatilgan. Biri doriy uslubidagi ustunlar bo"œlsa, ikkinchisi ioniya uslubidagi ustunlar hisoblangan.
MILODDAN AVVALGI VI-V ASRLAR — Yunonistonda hunarmandchilikning rivojlanishi.
MILODDAN AVVALGI VI-IV ASRLAR — Yunonistonda Esxil, Sofokl, Evripidlar yashab ijod etgan.
MILODDAN AVVALGI V ASR - Ahamoniylar davlatida hukmronlik qilayotgan Doro I Yunonistonga  tahdid sola boshladi. 
MILODDAN AVVALGI V ASR - Afina va Sparta davlatining gullab-yashnashi.
MILODDAN AVVALGI V ASR - Afina davlati fuqarolari davlat tizimlarida ishlashga muayyan haq to"œlana boshladi.     
MILODDAN AVVALGI V ASR — Yunonistonda quldorlik tuzumi rivoj topgan va mustahkamlangan. Afina esa Yunonistondagi eng kuchli quldorlik davlati bo"œlgan.
MILODDAN AVVALGI V ASR — Yunonistonda bir-biriga dushman ikki ittifoq - Sparta boshliq Peloponnes va Afina boshliq 1-Afina dengiz ittifoqi vujudga keldi.
MILODDAN AVVALGI V ASR - Geradotni "œTarix" asarini yozishi. 
MILODDAN AVVALGI V ASR — Yunonistonning mashhur haykaltaroshlari Miron, Palliklet va Fidilarning hayoti faoliyati.
MILODDAN AVVALGI  V ASR — qadimgi yunonlarda me"œmorchilik, haykaltaroshlik va rassomchilik san"œatlari o"œz rivojining yuqori pog"œonasiga ko"œtarildi.
MILODDAN AVVALGI V ASR — Yunon faylasufi Platon yashab ijod etgan. U "œKavkaz tog`laridan Gibraltar bo`g`ozigacha bo`lgan dengiz sohillarida istiqomat qilgan shahar-davlatlarning aholisi hovuz bo`yiga chiqib o`tirgan qurbaqalarga o`xshaydilar", - deb yozgan edi.
MILODDAN AVVALGI  V ASR — Qiz bola boshli Rim nusxasi haykali topilgan.
MILODDAN AVVALGI V ASRNING 2-YARMI — Afina o"œz kuch-qudratining eng yuqori cho"œqqisiga ko"œtarilgan. Bu quldorlik demokratiyasi quldorlarning qullar ustidan hukmronligini ta"œminlaydigan idora usuli edi. Bu idora usulidan Attikaning tub joy aholisiga mansub bo"œlgan erkaklar foydalanganlar.
MILODDAN AVVALGI V-IV ASRLAR — Afina va Yunonistonning boshqa shaharlarida hozirgi sirklarimizga o"œxshash tepasi ochiq teatr binolari qurilgan.
MILODDAN AVVALGI V-IV ASRLAR — Yunon haykaltaroshlarining va rassomlarining gullagan davri.
MILODDAN AVVALGI IV ASR — yunon idishlarining qizil tusli bo"œlishi.
II ASR — Bosredagi Rim teatri qurilgan.
MILODDAN AVVALGI IV ASR O"œRTALARI - Makedoniyaning kuchayib borishi.
XIX ASR OXIRI — Nemis olimi Genrix Shlimann Gomer hikoyalarini tadqiq qilib, Troyada joylashgan yerni hisoblab chiqdi.
MILODDAN AVVALGI 2000-YIL — Kritda Knoss hukmdorining saroyi qurilgan.
MILODDAN AVVALGI 1750-YIL — Kritda qattiq zilzila bo"œlib, Knoss, Fest, Maliya, Katoo, Zakrodagi saroylari vayron bo"œldi.
MILODDAN AVVALGI 1450-YIL — Krit orolidagi Minoy sivilizatsiyasi kuchli zilzila va suv toshqiniga sabab bo"œlgan vulqon otilishi oqibatida barham topdi. Yunoniston hududidan mikkena qabilalari bostirib kirdi, uning muqim aholisini axeylar deyishgan. Axeylar Minoy sivilizatsiyasi barbod bo"œlishini nihoyasiga yetkazganlar.
MILODDAN AVVALGI 776-394-YILLAR -  dastlabki Olimpiada o"œyinlari o"œtqazildi. Olimpiada o"œyinlari Olimp xudosi Zevz sharafiga bag"œishlab o"œtkazilgan. Uning asoschisi Gerakl hisoblangan.
MILODDAN AVVALGI 621-YIL - Yunon davlati hukmdori Drakont xalq boshqaruvini bekor qilgan qonunlarini yozadi va amalga kiritadi. Bu qonunlar shu qadar qattiq va ayovsiz ediki, afinaliklar ularga "œsiyoh qolib, qon bilan yozilgan" deb baho berishgan. Qonunni arzimas darajada buzganlik uchun ham Drakont bitta jazo - o`lim jazosini belgilagan. Avvaliga afinaliklar bu qonunlarga itoat etishgan, so`ngra norozi bo`la boshlagan va Drakontni shahardan haydab yuborishagan.
MILODDAN AVVALGI 594-YIL - Afinada Solon tomonidan islohotlar o"œtkazildi. Solon davlatni idora qilishni oldingi tizimini o"œzgartirdi. Avvalgi boshqaruv tizimi - aristokratsiya (eng yaxshi odamlar hokimiyati)ni Solon demokratiya (xalq hokimiyati)ga almashtirdi. Davlatni boshqarishda faqat fuqarolar ishtirok eta olardi. Ayollar va ajnabiylar (meteklar) qabul qilinayotgan qonunlar muhokamasida va ovoz berishda ishtirok eta olmasdilar.  Solon islohotlarining barchasi dehqonlar qarzlari va qarzdorlikdan qullikni bekor qilish hamda davlat boshqaruvi islohotidan iborat bo"œlgan.  Solon islohotlaridan keyin Attika aholisi fuqarolar va qullarga ajratiladigan bo"œldi.
MILODDAN AVVALGI 550-YILLAR — Qorabo"œyoqli yunon humlari.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyul 2008, 15:51:40
MILODDAN AVVALGI 498-454-YILLAR — Makedoniya podshosi Aleksandr I ning hukmronlik yillari.
MILODDAN AVVALGI 492-YIL — Eron shohi Doro I kuyovi Mardoniy qo"œmondonligi ostida katta qo"œshinni Yunonistonga yuboradi. Biroq, Doro I ning Yunonistonga uyushtirgan birinchi yurishi muvaffaqiyatsizlik bilan tugagan.
MILODDAN AVVALGI 490-YIL — Doro I Yunonitonga 2-yurishini boshladi.
MILODDAN AVVALGI 490-YIL SENTABRI - Fors harbiy floti Egey dengizini kesib o"œtdi va Attika sohilida langar tashladi. Yunonlar va forslar o"œrtasida Marafon jangi bo"œlib o"œtdi va yunonlar g"œalabasi bilan tugadi. 
MILODDAN AVVALGI 490-449-YILLAR — Forslarning Yunonistonga uyushtirgan harbiy yurishlari natijasida yunon-fors urushlari bo"œlib o"œtdi.
MILODDAN AVVALGI 481-YIL — Afina bilan Sparta o"œrtasida ittifoq tuzildi.
MILODDAN AVVALGI 480-YILNING BAHORI — Eronliklar Yunonistonga 3-yurishini boshladi.
MILODDAN AVVALGI 480-YIL — Yunonlar va forslar o"œrtasida Fermopil jangi bo"œlib o"œtdi va unda forslar g"œalaba qozondi. Fermopil kamari Yunoniston shimolidan janubiga olib boradigan birdan-bir yo"œli edi. Kserks qo"œshinlari Janubiy Yunnonistonga yetib bordi, yunonlar qo"œshinalarini aylanib o"œtib, Fermopilni egalladi. Shundan so"œng Kserks tomonidan Afinani egallandi va uning amri bilan shahar yondirildi.
MILODDAN AVVALGI 480-YIL - Salamin yonidagi dengiz jangida forslar qo"œshinlari uzil-kesil tor-mor etildi.
MILODDAN AVVALGI 479-YIL — Mardoniy boshliq Eron qo"œshinlari yana Attikaga bostirib kirib, Afinani vaqtincha ishg"œol qiladi. Yunon polislarining birlashgan kuchlari eroniylarga zarba berib, ularni Beotiyaga chekintiradi. Plateya yonidagi jangda Eron qo"œshinlari yengilib, Mardoniy halok bo"œladi. 
MILODDAN AVVALGI 479-YIL — Plateya shahri yaqinida forslar qo"œshini tor-mor keltirildi. Eron shohi bilan tuzilgan shartnomaga muvofiq u Old Osiyodagi barcha yunon polislari mustaqilligini etirof etdi, yunonlarga qarshi harbiy harakat olib bormastlikka va’da berdi. Afina O"œrta Yer dengizi sohilidagi eng qudratli davlatga aylandi.
MILODDAN AVVALGI 478-YIL — Yunon-fors urushlarida ishtirok etgan yunon polislari, Kichik Osiyodagi yunon shaharlari va Egey dengizidagi orol — davlatlar Afina boshchiligida ittifoq tuzganlar. Bu Delos yoki 1-Afina ittifoqi nomini olgan. Uning Delos ittifoqi deb atalishi ittifoq xazinasi muqaddas Delos orolida saqlangan. Bu ittifoq yunonlarning eroniylar ustidan uzil-kesil g"œalaba qilishida muhim ahamiyat kasb etgan.
MILODDAN AVVALGI 449-YIL — Suzada yunonlar va eroniylar o"œrtasida Kaliy sulhining tuzilishi. Kalliy sulhiga binoan, forslar Kichik Osiyodagi yunon shaharlari va Egey dengizidagi barcha orollar mustaqilligini tan olgan. Eron harbiy-dengiz flotiga Egey dengizida suzish taqiqlangan. Eron Yunonistonga ko"œp miqdorda tovon to"œlashi kerak bo"œlgan.
MILODDAN AVVALGI 443-429-YILLAR - strateg lavozimga saylangan aslzoda va badavlat oiladan chiqqan Perikl hukmronligi davrida Afina eng qudratli davlat bo"œldi, mamlakatda demokratiya ravnaq topdi. Bu davr shuning uchun ham "œPerikl asri" deb atalgan. Perikl xalq majlisidagi lavozimlarga ish haqi to"œlashni joriy qildi. Endi kambag"œal fuqarolar ham davlat ishlari balan shug"œullana oladigan bo"œldi. Akropoldagi Parfenon ibodatxonasi qurilishi.
MILODDAN AVVALGI 431-401-YILLAR - Sparta va Afina o"œrtasidagi Peloponnes urushi.
MILODDAN AVVALGI 431-421-YILLAR — Afina va Sparta o"œrtasidagi Peloponnes urushining birinchi bosqichi.
MILODDAN AVVALGI 431-YIL — Peloponnes ittifoqi rahbari Sparta Afinaga qarshi urush harakatlarini boshlab yubordi. Urushga Sparta podshosi Arxidam II boshchilik qilgan. Shuning uchun Peloponnes urushi Arxidam urushi ham deyiladi.
MILODDAN AVVALGI 430-426-YILLAR — Afina qo"œshinlari Peloponnesning g"œarbiy sohillaridagi Kefaleniya va Zakinf orollarini, Navpakt va Solliy shaharlarini bosib oldilar.
MILODDAN AVVALGI 427-424-YILLAR — Afinaliklar Sitsiliyaga bir necha bor muvaffaqiyatli yurish qildilar.
MILODDAN AVVALGI 426-YIL — Lesbos orolidagi Mitilena shahrida Afinaga qarshi qo"œzg"œolon ko"œtarilgan. Qo"œzg"œolonchilarga Sparta katta yordam bergan. Afinaliklar Mitilenadagi qo"œzg"œolonni shafqatsizlik bilan bostirganlar. Afina Lesbosga Spartadan keladigan harbiy kemalarni yo"œlini to"œsish uchun Peloponnes sohillariga 100 triyerdan iborat harbiy kuch yuborgan.
MILODDAN AVVALGI 425-424-YILLAR — Afina qo"œshinlari Korinf va Delinda bo"œlgan janglarda yengilganlar.
MILODDAN AVVALGI 424-YIL — Afinaliklar floti Messeniya sohillarida spartaliklarga zarba berib, Kifera Sifakteriya orolini bosib oldilar. Sparta esa qiyin ahvolga tushib qolib, Afina rahbarlari Demosfen va Kleonlardan sulh tuzishni so"œraganlar. Ammo Afina rahbarlari Spartaga qabul qilib bo"œlmaydigan shartlarni qo"œygan. Natijada sulh tuzilmay, urush davom etgan.
MILODDAN AVVALGI 422-YIL — Brasid rahbarligidagi spartaliklar hamda Kleon boshliq afinaliklar o"œrtasida Amfiopol yaqinida bo"œlgan qattiq jangda Brasid ham, Kleon ham halok bo"œlgan. Amfiopol afinaliklar qo"œlidan ketgan.
MILODDAN AVVALGI 421-YIL — Afina bilan Sparta o"œrtasida 50 yilga mo"œljallangan sulh shartnomasi tuzildi.
MILODDAN AVVALGI 419-399-YILLAR — Arxelay hukmronlik qilgan davr.
MILODDAN AVVALGI 415-YIL — Afinaliklar 260 harbiy kema, 32 minglik katta qo"œshin bilan Sitsiliya oroli tomon jo"œnagan. Afina qo"œshiniga Alkiviad, Nikiy va Lamaxlar rahbarlik qilgan.
MILODDAN AVVALGI 415-404-YILLAR — Afina va Sparta o"œrtasidagi Peloponnes urushining ikkinchi bosqichi.
MILODDAN AVVALGI 413-YIL — Demosfen boshliq Afina floti Sparta va ittifoqchilar tomonidan tor-mor etilgan. Jangda Nikiy, Demosfen va Lamaxlar halok bo"œlgan.
MILODDAN AVVALGI 413-YIL — Sparta qo"œshinlari Afinadan 22 km naridagi Dekeleya qishlog"œini bosib oldilar.
MILODDAN AVVALGI 403-YIL — Frasibul Afinada demokratiyani qayta tikladi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyul 2008, 15:55:39
MILODDAN AVVALGI 394-YIL — Olimpiya zilzila oqibatida vayron bo"œlishi oqibatida Olimpiada o"œyinlari o"œtkazilmay qoldi. 
MILODDAN AVVALGI 359-YIL — Makedoniya taxtini Filipp II egalladi.
MILODDAN AVVALGI 356-YIL — Aleksandr Makedonskiy (Iskandar Zulqarnayn) tug"œilgan.
MILODDAN AVVALGI 338-YIL 2-AVGUST — Makedoniya qo"œshinlari Beotiyaga bostirib kirib, Xeroniya shahri yaqinida yunon ittifoqi qo"œshini bilan Makedoniya askarlari o"œrtasida shiddatli jang bo"œlgan. Filipp II ning 18 yoshli o"œg"œli Aleksandr askarlarining jangga kirishi urush oqibatini makedoniyaliklar foydasiga hal qiladi. Yunoniston Makedoniyaga boysundirildi va Yunonistonda Makedoniya hokimiyati o"œrnatildi.
MILODDAN AVVALGI 337-YIL — Spartadan tashqari barcha yunon shahar-davlatlari Korinfga yig"œildilar va Makedoniya hokimiyati ostida yunon davlatlari ittifoqini tuzadilar. Ular murosada tinch yashash, o"œzaro urushlar olib bormastlik va bir-birining ichki ishlariga aralashmaslik to"œg"œrisida shartlashadilar. Barcha  ixtiloflarni yunon shahar-davlatlari ittifoqi hal etishi lozimligi nazarda tutilgan edi. Filipp II Eronga qarshi yurish maqsadida yunonlar va makedonlar harbiy ittifoqini tuzishni taklif qildi. 
MILODDAN AVVALGI 336-YIL — Filipp II o"œz qizining nikoh to"œyi vaqtida fitnachilar tomonidan o"œldirildi.
MILODDAN AVVALGI 336-YIL — Iskandar Zulqarnaynning Makedoniya taxtiga o"œtirishi.
MILODDAN AVVALGI 336-334-YILLAR — Iskandar Zulqarnayn Makedoniyaga tutash bo"œlgan davlatlarni va Yunonistonni o"œziga bo"œysundiradi.
MILODDAN AVVALGI 335-YIL — Iskandar Zulqarnayn Illiriya va Frakiyani o"œziga itoat ettiradi. Iskandar Makedoniyaga qarshi qo"œzg"œolon ko"œtargan Fiva ustiga yurish qilib, shaharni vayron qiladi, boshqalarga namuna bo"œlsin deb uning aholisini qul qilib sottirib yuboradi.
MILODDAN AVVALGI 334-325-YILLAR — Iskandar Zulqarnayn Sharqqa yurish qilib ko"œp davlatlarni zabt etadi.
MILODDAN AVVALGI 334-YIL — Iskandar Zulqarnayn Granik daryosi bo"œyida Eron qo"œshinlari ustidan dastlabki g"œalabasiga erishdi. Granik g"œalabasidan so"œng iskandar qo"œshinlari Kichik Osiyo sohili bo"œylab janub tomon yuradilar. Sohildagi ko"œp shahar va qishloqlar, shuningdek, Milet ham bosib olinadi.
MILODDAN AVVALGI 333-YIL — Iskandar Zulqarnayn Kichik Osiyoning o"œrtasidagi Kappidoniya viloyatini ishg"œol qildi. Eron qo"œshinlarining Kappidoniya tomon kelayotganidan xabar topgan Iskandar o"œz qo"œshinlarini Kilikiyaga olib o"œtib, Tars shaharchasini ishg"œol qiladi.
MILODDAN AVVALGI 333-YIL — Eron va makedon qo"œshinlari Kilikiyaning Iss shahri yaqinida to"œqnashadilar, bu jang Iskandarning g"œalabasi bilan tugaydi.
MILODDAN AVVALGI 332-YIL — Iskandar Zulqarnayn Misrni zabt etdi. U Misr fir"œavni deb e"œlon qilindi.
MILODDAN AVVALGI 323-YIL — Iskandar Zulqarnayn Bobilda bezgakdan vafot etdi.
MILODDAN AVVALGI 331-YIL — Iskandar Zulqarnayn Mesopotamiyaga qo"œshin tortadi.
MILODDAN AVVALGI 331-YIL - Iskandar Zulqarnayn Gavgamel jangida Doro III ni mag"œlubiyatga uchratishi.
MILODDAN AVVALGI 330-YIL — Eron shohligi barham topadi.
MILODDAN AVVALGI 329-YIL — Iskandar Zulqarnayn Navtakada Bessni qo"œlga tushirib qatl ettiradi.
MILODDAN AVVALGI 329-327-YILLAR — Iskandar Zulqarnayn Turonda qonli urushlar olib boradi.
MILODDAN AVVALGI 327-YIL — Iskandar Zulqarnayn Hindistonga kirib boradi.
MILODDAN AVVALGI 325-YIL — Iskandar Zulqarnayn Bobilga qaytadi.
MILODDAN AVVALGI 525-456-YILLAR — "œTragediya otasi" Esxil yashab ijod etgan.
MILODDAN AVVALGI 492-449-YILLAR — Yunon-Eron urushlari.
MILODDAN AVVALGI 496-406-YILLAR — 120 dan ortiq tragediya muallifi Sofokl yashab ijod etgan.
MILODDAN AVVALGI 480-388-YILLAR — "œKomediya otasi" Aristofan yashab ijod etgan.
MILODDAN AVVALGI 490-424-YILLAR — "œTarix otasi" Gerodot yashab ijod etgan.
MILODDAN AVVALGI 477-455-YILLAR — Gerodot Misr, Bobil, Suriya, Kichik Osiyo va Qora dengiz sohillaridagi mamlakatlarga sayohat qilgan.
MILODDAN AVVALGI 471-YIL — Suqrot tavallud topgan.
MILODDAN AVVALGI 470-400-YILLAR — Yunon tarixchisi Fukidid yashab ijod etgan.
MILODDAN AVVALGI 460-370-YILLAR — Demokrit yashab ijod etgan.
MILODDAN AVVALGI 460-375-YILLAR — Sharq dunyosida Buqrot nomi bilan mashhur bo"œlgan Gippokratning yashab ijod etgan davri.
MILODDAN AVVALGI 450-388-YILLAR — Aristofan yashab ijod etgan.
MILODDAN AVVALGI 384-322-YILLAR — Sharq dunyosida "œmuallimi avval" — "œbirinchi muallim" nomi bilan mashhur bo`lgan Aristotel (Arastu)ning yashab ijod etgan davri.
1870-YIL — Nemis olimi Genrix Shlimann Turkiyadagi Xisorlik shahri hududida qazishma ishlarini boshlab yubordi va Troya qoldilarini topdi.
1896-YIL — Olimpiyada o"œyinlari qayta tiklandi. 
1953-YIL — Ingliz olimlari Ventris va Chadviklar qadimgi kritliklarning chiziqli "œB" yozuvini o`qishga muvaffaq bo`ldilar.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyul 2008, 15:59:11
                                              Qadimgi Yunoniston

1. Qadimgi yunonlar Bolqon yarimoroli va O"œrtayer dengizi orollaridagi qadimgi mamlakatni nima deb atashgan?
A) Ellada
B) Italiya
S) Mesopatamiya
D) Troya
E) Sparta

2. Qadimda kimlar o"œzlarini ellinlar deb atashgan?
A) midiyaliklar
B) misrliklar
S) forslar
D) yunonlar
E) makedonlar

3. Ellada bu "¦
A) Qadimgi Sharqda yunonlar mamlakatining nomlanishi
B) Qadimgi Yunonistonning forslar tomonidan nomlanishi
S) Qadimgi Mesopatamiyaning yunonlar tomonidan nomlanishi
D) Qadimgi Yunonistonning yunonlar tomonidan nomlanishi
E) Qadimgi Italiyaning yunonlar tomonidan nomlanishi

4. Qadimgi Yunonistonda ilk shahar-davlatlar qaysi davrda vujudga kela boshladi?
A) mil. avv. I mingyillik
B) mil. avv. II mingyillik
S) mil. avv. III mingyillik
D) mil. avv. IV mingyillik boshi
E) mil. avv. III mingyillik boshi

5. Qadimgi Yunonistondagi ilk shahar-davlatlarni belgilang.
1) Knoss; 2) Lagash; 3) Mikena; 4) Pilos; 5) Umma; 6) Tirinf; 7) Eredu; 8) Larsa.
A) 3, 4, 6, 7, 8
B) 2, 3, 5, 6
S) 1, 2, 3, 7, 8
D) 1, 3, 4, 6, 7
E) 1, 3, 4, 6

6. Miloddan avvalgi II mingyillikda Qadimgi Yunonistonda "¦
A) qudratli davlat barpo etildi
B) Finikiya alifbosi asosida yangi yozuv vujudga keldi
S) ilk shahar-davlatlar vujudga kela boshladi
D) dehqonchilik manzilgohlari paydo bo"œla boshladi
E) dehqonchilik va hunarmandchilik rivoj topishi bilan manzilgohlar va shaharlar hajmi ortib bordi

7. Yunonistondagi ilk Minoy sivilizatsiyasi qayerda vujudga keldi?
A) Krit orolida
B) Spartada
S) Mikenda
D) Attikada
E)  Pilosda

8. Knoss shahar-davlati Qadimgi Yunonistonning qaysi hududida joylashgan?
A) Pelopannes yarimorolida
B) Krit orolida
S) Attikada
D) Troyada
E) O"œrta Yunonistonda

9. Minoy sivilizatsiyasining dastlabki vayron bo"œlishi qay tarzda yuz bergan?
A) ossurlarning bostirib kirishi natijasida
B) mikena qabilasining bostirib kirishi natijasida
S) kuchli zilzila va suv toshqiniga sabab bo"œlgan vulqon otilishi oqibatida
D) finikiyaliklarning hujumi natijasida
E) doriylarning bostirib kirishi natijasida

10. Qachon Krit oroliga Yunoniston hududidan mikena qabilalari bostirib kirdi?
A) mil. avv. 1540-yillarda
B) mil. avv. II minyillik boshida
S) mil. avv. 1450-yillarda
D) mil. avv. III mingyillik oxirlarida
E) mil. avv. 1200-yilda
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyul 2008, 16:01:42
11. Qadimda kimlar Minoy (Krit) svilizatsiyasini vayronaga aylantirdilar?
A) axeylar
B) forslar
S) finikiyaliklar
D) doriylar
E) misrliklar

12. Axeylar kimlar?
A) Krit orolining tub aholisi 
B) Qadimgi Yunoniston hududidagi mikena qabilalarining muqim aholisi
S) Krit oroli tub aholisining yunonlar tomonidan nomlanishi
D) Kichik Osiyodagi qadimgi qabila
E) Krit orolidan Pelopannesga ko"œchib borgan aholi shunday nomlangan
 
13. Qadimgi yunonlar orasida dengizchilik rivoj topishiga imkon yaratgan omillarni aniqlang.
A) hunarmandchilik va temirsozlikni rivoj topganligi
B) yunonlarning ko"œpchiligini dengiz sayohlari bo"œlganligi
S) yunon kemasozligini rivoj topganligi
D) Yunonistonning jahon dengiz savdo yo"œlida joylashganligi
E) Egey dengizidagi ko"œp sonli katta-kichik orollar, qulay gavanlar va buxtalarning mavjudligi

14. Qadimgi yunonlar Yer yuzining odamlar yashaydigan qismini nima deb atashgan?
A) Koloniya
B) Nekropol
S) Oykumena
D) Forum
E) Polis

15. Miloddan avvalgi 1200-yilda kimlar Miken davlatini vayronaga aylantirdilar?
A) doriylar
B) forslar
S) finikiyaliklar
D) axeylar
E) misrliklar

16. Qadimgi Miken davlati doriylar tomonidan qachon vayron etilgan?
A) mil. avv. 1200-yil
B) mil. avv. 1450-yil
S) mil. avv. 960-yil
D) mil. avv. 1300-yil
E) mil. avv. 1250-yil

17. Miloddan avvalgi IX-VII asrlarda Qadimgi Yunonistonda "¦
A) "œAkropol"ga asos solindi
B) dehqonchilik va hunarmandchilik rivoj topishi bilan manzilgohlar va shaharlar soni ortib bordi
S) Lakonika hududiga ko"œchmanchi doriylar qabilasi bostirib kira boshladi
D) kichik-kichik quldorlik davlatlari vujudga kelib, ravnaq topdi
E) aholi faqat dehqonchilik bilan shug"œullanar edi
18. Miloddan avvalgi IX-VII asrlarda Qadimgi Yunonistondagi shaharlar va ularning tevaragidagi joylashgan qishloqlar "¦ vujudga keltirardi.
A) svilizatsiyalashgan shaharni
B) davlatni
S) polislarni
D) koloniyalarni
E) "œnom"larni

19. Qadimgi Yunonistonda vujudga kelgan har bir shahar-davlatlar nima deb atalgan?
A) Akropol
B) Nom
S) Polis
D) Koloniya
E) Oykumena

20. Yunoncha "œshahar" ma`nosini anglatadigan atamani belgilang.
A) Koloniya
B) Nom
S) Akropol
D) Polis
E) Oykumena

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyul 2008, 16:07:16
21. Qadimgi yunonlarda "œpolis" atamasi qanday ma`noni anglatgan?
A) shahar-davlat
B) davlat
S) qishloq
D) o"œz yurtini tark etgan odamlar tomonidan yangi yerlarda asos solingan manzilgoh va shaharlar
E) Yer yuzining odamlar yashaydigan qismi, chegarasi

22. Qadimgi yunon armiyalarining og"œir qurollangan piyoda jangchisi nima deb atalgan?
A) argonavt
B) falanga
S) ellin
D) diadoh
E) goplit

23. Qadimgi yunon armiyasining og"œir qurollangan askarlari qay tarzda jang qilishgan?
A) uchburchak shaklini yuzaga keltiruvchi bir-biriga tiqilib olgan qatorlar bilan
B) bir qator uzun tizilish ostida    
S) aylana shaklida dushman safini o"œrab olish bilan
D) to"œrtburchak shaklini yuzaga keltiruvchi bir-biriga tiqilib olgan qatorlar bilan
E) bitta yirik saf ostida

24. Qadimgi Yunoniston armiyasining asosini nima tashkil qilgan?
A) goplit
B) otliq qo"œshin
S) kamonchilar
D) nayzabardorlar
E) aravali jangchilar

25. Qadimgi Yunoniston armiyasida goplitlarning saf tortishi qanday nom bilan atalgan?
A) strateg
B) goplit
S) falanga
D) agema
E) agora

26. Qadimgi Attika viloyati qaysi hududda joylashgan edi?
A) Krit orolida
B) Peloponnes yarimorolida
S) Shimoliy Yunonistonning janubida
D) O"œrta Yunonistonning  g"œarbiy qismida
E) O"œrta Yunonistonning janubi sharqiy qismida

27. Quyidagi qaysi qatorda falanga atamasining izohi berilgan?
A) xalq yig"œilish joyi, markaziy maydon
B) og"œir qurollangan askarlarning bir necha, odatda 9 yoki 16 sherengada saf tortishi
S) armiyaning og"œir qurollangan piyoda jangchisi
D) goplitlarining to"œrtburchak shaklini yuzaga keltiruvchi bir-biriga tiqilib olgan qatorlar bilan saf tortishi
E) og"œir qurollangan askarlarning bir necha, odatda 9 yoki 16 sherengada saf tortishi va goplitlarining to"œrtburchak shaklini yuzaga keltiruvchi bir-biriga tiqilib olgan qatorlar bilan saf tortishi

28. Miloddan avvalgi II mingyillikda Attikaning g"œarbiy qismida "¦
A) doriylar hujumi boshlandi
B) yunonlar "œAkropol" quradilar
S) qudratli davlat vujudga keldi
D) dehqonchilik va hunarmandchilik rivoj topishi bilan manzilgohlar va shaharlar soni ham ortib bordi
E) shahar-davlatlar soni ko"œpayib bordi

29. Quyidagi qaysi qatordagi termin "œYuqori shahar" degan ma`noni anglatadi?
A) koloniya
B) falanga
S) akropol
D) metek
E) polis

30. Afina shahri qachon vujudga kelgan?
A) mil. avv. III mingyillik oxiri
B) mil. avv. II mingyillik
S) mil. avv. I mingyillik
D) mil. avv. I mingyillik o"œrtalari
E) mil. avv. IX-VIII asr

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyul 2008, 16:09:04
31. Qadimgi yunon shaharlari ichidagi eng yiriklarini aniqlang.
A) Xersones va Pantikapey
B) Tanais va Fasis
S) Trapezund va Xersones
D) Afina va Sparta
E) Afina va Milet

32. Quyidagi qaysi qal"œaning qurilishi natijasida Afina shahri vujudga keldi?
A) Kapitoliy
B) Akveduk
S) Ellada
D) Akropol
E) Metek

33. Attika aholisining bir qismini tashkil etuvchi meteklar bu "¦
A) ajnabiylar
B) qullar
S) fuqarolar
D) amaldorlar
E) quldorlar

34. Qadimgi Yunonistonda kimlar Afina fuqarosi bo"œla olgan?
A) faqatgina harbiy ilmdan xabardor bo"œlgan erkaklar
B) aqli raso barcha Afinada yashovchi aholi
S) aqli raso barcha Afinada yashovchi erkaklar
D) otasi va onasi ozod afinalik bo"œlgan erkaklar
E) otasi va onasi ozod afinalik bo"œlgan erkak va ayollar

35. Qachondan boshlab Afina fuqarolari uchun davlat organlarida ishlashga muayyan haq to"œlana boshlandi?
A) mil. avv. VII asrdan
B) mil. avv. IV asrdan
S) mil. avv. V asrdan
D) mil. avv. IX asrdan
E) mil. avv. VIII asrdan

36. Qadimgi Afina aholisining qaysi guruhi barcha huquqlardan foydalanib, og"œir mehnat va salomatlikka zarar yetkazuvchi ishlardan ozod qilingan edilar?
A) meteklar
B) fuqarolar
S) quldorlar
D) amaldorlar
E) qullar

37. Afinaning asosiy portiga aylangan Pirey bandargohi o"œzining nimasi bilan mashhur edi?
A) qul savdosi bilan
B) xilma-xil gazlamalar savdosi bilan
S) qayiqsozlikning rivojlanganligi bilan
D) yirik savdo markazi bilan
E) eng katta kurash maydonining mavjudligi bilan

38. Afina dengiz ittifoqi g"œaznasi qaysi shaharda joylashgan edi?
A) Afina
B) Korinf
S) Agros
D) Epis
E) Fiva

39. "œPedagog" so`zi qaysi tildan olingan va u qanday ma`noni anglatadi?
A) lotincha, "œilm o`rgatuvchi"
B) yunoncha, "œo`qituvchi"
S) lotincha, "œbolani yo`lda kuzatib boruvchi"
D) yunoncha, "œbolaga ilm o`rgatuvchi"
E) yunoncha, "œbolani yo`lda kuzatib boruvchi"

40. Qadimgi Afinada bolalarga necha yoshdan boshlab yozuv va hisob o"œrgatilgan?
A) yetti yoshdan
B) sakkiz yoshdan
S) to"œqqiz yoshdan
D) olti yoshdan
E) besh yoshdan
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyul 2008, 16:10:30
41. Stil bu "¦
A) yozish uchun ishlatiladigan mum surtilgan taxtacha
B) davlatga oid hujjatlar saqlanadigan joy
S) gimnastikani o"œrgatuvchi maxsus maktab
D) selgimagan suvoqqa chizilgan rasm
E) mum surkalgan taxtachalarga harflarni yozishda ishlatiladigan metal tayoqcha

42. Qadimgi Yunonistonni shimoldan tashqari qaysi dengiz o"œrab turgan?
A) Egey dengizi
B) O"œrtayer dengizi
S) Ioniya dengizi
D) Qizil dengiz
E) Qora dengiz

43. Afinada puldor ota-onalarning farzandlari  qayerda tahsilni davom ettirishardi?
A) oykumenalarda
B) forumlarda
S) nekropollarda
D) pedagoglarda
E) palestrlarda

44. Qadimgi Afinada o"œg"œil bolalar necha yoshdan boshlab gimnastika bilan shug"œullanardilar?
A) 14 yoshdan
B) 12 yoshdan
S) 15 yoshdan
D) 16 yoshdan
E) 18 yoshdan

45. Dunyo tarixida qaysi xalq qadimdan boshlab dastlab gimnastika ilmidan xabardor bo"œlgan va bolalarini gimnastika mashg"œulotlari bilan shug"œullantirgan?
A) xitoylar
B) yunonlar
S) misrliklar
D) forslar
E) rimliklar

46. Ma"œlumki, Afinadagi palestrlarda mashhur haykaltaroshlar ishlagan haykallar turgan. Ushbu haykallar vositasida yigit kishi qanday bo"œlishi kerakligi uqtirilgan?
A) faqatgina haykaldagi siymo timsolidek jismonan barkamol bo"œlishi
B) mavjud haykalga mos ravishda kuchli va baquvvat bo"œlishi
S) kuchli, jismonan barkamol va o"œz vatani himoyasiga shay turishi
D) mazkur haykaldek baquvvat bo"œlishga zid ravishda ma"œnaviy barkamol bo"œlish
E) mavjud haykaldagi o"œtmishda o"œtib ketgan ulug"œ siymolardek bo"œlib yetishish

47. Ma"œlumki, Afinada oily ma"œlumot beradigan o"œquv yurtlari ham bo"œlgan. U yerda ta"œlim olish muddati necha yil davom etgan?
A) 5-6 yil
B) 2-3 yil
S) 4-5 yil
D) 3-4 yil
E) 1-2 yil

48. Miloddan avvalgi XII asrda Janubiy Yunoniston hududiga qaysi qabila bostirib kirdi?
A) doriylar
B) axeylar
S) forslar
D) xettlar
E) oriylar

49. Palestrlarda qaysi mashhur haykaltaroshlarning ishlagan haykallari turgan?
A) Polikrit va Aristofan
B) Miron va Sofokl
S) Sofokl va Aristofan
D) Fidiy va Dedal
E) Miron va Polekrit

50. Qachon Sparta davlatiga asos solindi?
A) mil. avv. II mingyillikda
B) mil. avv. XII asrda
S) mil. avv. VIII asrda
D) mil. avv. IX asrda
E) mil. avv. XVI asrda
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyul 2008, 16:16:05
51. Sparta davlati qaysi viloyat tarkibiga  kirgan?
A) Beotiya
B) Messaniya
S) Lakonika
D) Attika
E) Miken

52. Qachon doriylar tomonidan Messaniya  bo"œysundirildi?
A) mil. avv. VII asrda
B) mil. avv. IX asrda
S) mil. avv. XII asrda
D) mil. avv. VIII asrda
E) mil. avv. V asrda

53. Qaysi davrda Sparta eng yirik yunon davlatlaridan biriga aylandi?
A) mil. avv. VIII asrda
B) mil. avv. IX asrda
S) mil. avv. XII asrda
D) mil. avv. VII asrda
E) mil. avv. V asrda

54. Ilotlar kimlar?
A) Appenin yarimorolining shimoli-sharqida yashagan qabila
B) doriylar tomonidan itoat ettirilib, qulga aylantirilgan yerli xalq
S) Janubi-sharqiy Yevropada yashagan qadimgi ko"œchmanchi qabilalar
D) doriylarning bosib olingan hudud aholisi tomonidan nomlanishi
E) Minoy svilizatsiyasini vayronaga aylantirgan mikena qabilalarining muqim aholisi

55. Ajnabiylar Spartada qanday mavqega ega edi?
A) Spartada ajnabiylar faqat qul qilinardi
B) barcha ajnabiylar Sparta fuqarosi bo"œlishi mumkin edi
S) ajnabiylar Spartaga kiritilmagan
D) Spartada ajnabiylar eng quyi mansabga tayinlanar edi
E) faqatgina harbiy ilmdan xabardor bo"œlgan ajnabiygina Sparta fuqarosi bo"œla olardi

56. Sparta madaniyatining sustlashiga qanday omil o"œz ta"œsirini o"œtkazdi?
A) doimiy ilotlarning qo"œzg"œoloni
B) axeylarning doimiy hujumi
S) spartaliklarning doimiy bosqinchilik ishlari bilan mashg"œul bo"œlganligi
D) Spartadagi doriylarning past madaniyatliligi
E) yalpi harbiy tayyorgarlik

57. Spartada kimlar faqatgina harbiy ishlar bilan shug"œullanganlar?
A) ajnabiylar
B) ilotlar
S) periyeklar
D) doriylar
E) lotinlar

58. Spartada to"œla-to"œkis huquqlarga ega bo"œlmagan fuqarolar qanday nomlangan?
A) meteklar va ajnabiylar
B) ilotlar va periyeklar
S) patritsiylar  va plebiylar
D) italiklar va lotinlar
E) plebeylar va demoslar

59. Qadimgi Spartada qaysi aholi butun boshli davlatni mulki hisoblangan?
A) meteklar
B) plebeylar
S) patritsiylar
D) periyeklar
E) ilotlat

60. Qadimgi Spartada ayollarning roli qanday edi?
A) ayollar ham jismoniy mashqlar bilan shug"œullanishga majbur qilingan
B) ayollar faqatgina yerga ishlov berar, chorvani boqar va uy-yumushlari bilan mashg"œul edi
S) ayollar jismoniy mashqlar bilan shug"œullanmasa-da, erkaklar uchun kerakli bo"œlgan qurol-aslahalarni yetkazib berib turardi
D) ayollar xalq kengashida ishtirok etish huquqiga ega edi
E) ayollar erkaklar bilan teng huquqli edi
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyul 2008, 16:17:33
61. Ma"œlumki, Qadimgi Yunonistonda o"œz vatanini tark etib, o"œzga yurtga ko"œchib ketadiganlar paydo bo"œla boshladi. Dastlab kimlar Yunonistondan ketib o"œzga yurtga borib o"œrnashdilar?
A) surgun qilinganlar
B) zodagonlardan qarzdor bo"œlib qolgan, o"œz yer va mulkiga ega bo"œlmagan ko"œplab kishilar va boshpanasiz yupun va och odamlar
S) o"œzga yerni bosib olish maqsadida harbiy amaldorlar va ularning qo"œshini
D) o"œzga hududda yangidan hayot boshlayman degan yirik boylar
E) doimiy hujumdan bezor bo"œlgan mahalliy xalq

62. Ma"œlumki, yunonlar o"œz vatanini tark etib, o"œzga yurtlarda o"œzlari uchun manzilgohlar barpo etadilar. Bu manzilgohlar nima deb atalgan?
A) oykumena
B) mustamlaka
S) koloniya
D) metropoliya
E) polis

63. Varvarlar kimlar?
A) yangi koloniyalar tashkil etgan yunonlar o"œzlarini shunday nomlashgan
B) O"œrtayer dengizi sohillarida yashagan qadimgi qabilalardan biri
S) Qadimgi Yunonistonda yashagan qabilalardan biri
D) yunon tilida so"œzlashmaydigan har qanday chet mamlakatlik kishilar
E) yunonlar o"œzlashtirgan yerlar tevaragida yashovchi xalqlar tomonidan yunonlarning nomlanishi

64. Yunonlar o"œz manzilgohlari tevaragida yashovchi yunon bo"œlmagan xalqlarni qanday nom bilan atashardi?
A) periyeklar
B) keltlar
S) lulubeylar
D) kolonlar
E) varvarlar

65. Koloniya bu - "¦
A) kuchli davlat tomonidan bosib, itoat ettirilgan ma"œlum bir hudud
B) Yer yuzining odamlar yashaydigan qismi, chegarasi.
S) o"œz yurtini tark etgan odamlar tomonidan yangi yerlarda asos solingan manzilgoh va shaharlar
D) bosib olingan hududlarga ega bo"œlgan davlat
E) yunon shahar-davlatlari

66. Buyuk yunon koloniyalashtirishi qaysi davrni o"œz ichiga oladi?
A) mil. avv. VII-VI asrlar
B) mil. avv. IX-VII asrlar
S) mil. avv. VI-IV asrlar
D) mil. avv. IV-III asrlar
E) mil. avv. III-II asrlar

67. Buyuk yunon koloniyalashtirishi davrida yunonlarning Qora dengiz sohillarida barpo etgan  koloniyalarini belgilang.
1) Olviya; 2) Fokeya; 3) Xersones; 4) Rodos; 5) Pantikapey; 6) Tanais; 7) Fasis; 8) Trapezund
A) 2, 3, 5, 6, 8
B) 1, 4, 6, 7, 8
S) 1, 2, 4, 6, 7, 8
D) 2, 3, 5, 6, 7
E) 1, 3, 5, 6, 7, 8

68. Qaysi davrda Yunonistonda 24 harfdan iborat bo"œlgan alifbo vujudga keldi?
A) mil. avv. VI asrda
B) mil. avv. VII asrda
S) mil. avv. IX asrda
D) mil. avv. VIII asrda
E) mil. avv. IV asrda

69. Yunonlarning 24 harfdan iborat alifbosi qaysi yozuv asosida vujudga kelgan edi?
A) Shumer mixxati
B) Misr iyerogliflari
S) Finikiya alifbosi
D) Suriya yozuvi
E) Palastin yozuvi

70. Miloddan avvalgi VIII-VI asrlarda Yunonistonda  "¦
A) forslar hukmronligi davom etdi
B) Buyuk yunon koloniyalashtirishi davri va kichik-kichik quldorlik davlatlari vujudga kela boshladi
S) Buyuk yunon koloniyalashtirishi davri bo"œldi
D) kichik-kichik quldorlik davlatlari vujudga kela boshladi
E) shahar-davlatlar vujudga kela boshladi
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyul 2008, 16:19:40
71. Qadimgi Yunonistonda kichik-kichik quldorlik davlatlari vujudga kela boshlashi qaysi asrlarda ro"œy berdi?
A) mil. avv.VIII-VI asrlarda
B) mil. avv. IX-VIII asrlarda
S) mil. avv. X-VIII asrlarda
D) mil. avv. VI-IV asrlarda
E) mil. avv. IV-III asrlarda

72. Ma"œlumki, mloddan avvalgi VIII-VI asrlarda Yunonistonda kichik-kichik quldorlik davlatlari vujudga kela boshlagan, ular qariyb yuzta bo"œlgan. Ularning orasida eng katta davlat berilgan qatorni ko"œrsating.
A) Afina
B) Sparta
S) Korinf
D) Epis
E) Agros

73. Agora nima?
A) ustida shaharga suv keladigan anhori bo"œlgan baland ko"œprik
B) Qadimgi Yunoniston shaharlarida xalq yig"œilishi joyi, markaziy maydon
S) qabriston; maqbara
D) Yunonistondagi kichik-kichik davlatlarning umumiy nomi
E) tepasida ibodatxonasi bo"œlgan zinapoyali yirik minora

74. Ma"œlumki, Afina shahrida markaziy maydon bo"œlib, uning tevaragini turli-tuman imoratlar qurshab turar edi. Ushbu markaziy maydon qanday nom bilan yuritilgan?
A) akropol
B) agema
S) agora
D) forum
E) nekropol

75. Quyidagi qaysi atama Qadimgi Afina xalqini umumiy nom bilan izohlaydi?
A) ellin
B) strateg
S) metek
D) "œdemos"
E) "œkratos"

76. "œDemokratiya" atamasining ma`nosi nima?
A) konstitutiyaviy hokimiyat
B) xalq yig"œilishi
S) aslzodalar hokimiyati
D) yakka hokimlik
E) xalq hokimiyati

77. Ma"œlumki, Afinada erkak fuqarolar oyiga to"œrt marta yig"œilib, yuzaga kelgan muommolar va yangi qonunlarni muhokama qilishgan. Afina fuqarolari qayerda yig"œilib o"œz muhokamalarini hal qilishgan?
A) Forumda
B) Agorada
S) Akropolda
D) Senatda
E) Nekropolda

78. Ma"œlumki, Afinada barcha qarorlar erkak fuqarolarning ovoz berishi yo"œli bilan qabul qilingan. Davlat boshqaruvining bu shakli nima deb ataladi?
A) konstitutsion monarxiya
B) monarxiya
S) demokratiya
D) aristokratiya
E) antidemokratiya

79. Miloddan avvalgi 621-yilda "¦
A) Afinada Solon demokratiya hokimiyatini o"œrnatdi
B) skiflar Kichik Osiyoga bostirib kirdi
S) Dastlab Bobil, so"œngra Midiya Ossuriya podsholigidan ajralib chiqdi
D) Afinada Drakont qonunlari amalga kiritildi
E) Ossuriya poytaxti Ashshur Bobil va Midiya ittifoqi tomonidan ishg’ol qilindi

80. Jahon tarixida qanday qonunga "œsiyoh qolib, qon bilan yozilgan" deya ta`rif berilgan?
A) Doro I qonunlariga
B) Solon qonuniga
S) Hammurapi qonuniga
D) Sezar qonunlariga
E) Drakont qonuniga
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyul 2008, 16:20:44
81. Ma"œlumki, Afinada zodagonlar va xalq o"œrtasida kelishmovchiliklar va nizo bo"œlgan bir payda hukmdor Drakont huquq va majburiyatlar borasida hammani tenglashtiruvchi qonun loyihasini tuzdi. Ushbu qonun nechanchi yilda amalgam kiritildi.
A) mil. avv. 720-yil
B) mil. avv. 621-yil
S) mil. avv. 594-yil
D) mil. avv. 443-yil
E) mil. avv. 612-yil

82. Qadimgi Afinada joriy etilgan Drakont qonunlariga ko"œra, o"œzga kishining bog"œidan olma o"œg"œirlagan odam uchun qanday jazo berilgan?
A) jazo jabrlanuvchining xohishiga qarab belgilangan
B) qo"œlini kesib tashlash jazosi
S) umrbod zindon jazosi
D) uzilgan olma daraxtidagi olmalar hajmida jarima to"œlash
E) o"œlim jazosi

83. Aristokratiya bu - "¦
A) yakka hokimlik
B) eng yaxshi odamlar hokimiyati
S) xalq hokimiyati
D) xalq yig"œilishi
E) qo"œshhokimiyatchilik

84. Nechanchi yilda zodagonlardan bo"œlgan Solon Afina arxonti (hokimi) etib saylandi?
A) mil. avv. 594-yil
B) mil. avv. 621-yil
S) mil. avv. 443-yil
D) mil. avv. 549-yil
E) mil. avv. 429-yil

85. Ma"œlumki, miloddan avvalgi 594-yilda Afina hokimi Solon davlatni idora qilishning oldingi tizimini o"œzgartirdi. U qanday ishni amalga oshirdi?
A) avvalgi boshqaruv tizimi —demokratiyani monarxiyaga almashtirdi
B) avvalgi boshqaruv tizimi — monarxiya(yakkahokimlik)ni demokratiyaga almashtirdi
S) avvalgi boshqaruv tizimi — demokratiyani aristokratiyaga almashtirdi
D) avvalgi boshqaruv tizimi — aristokratiyani demokratiyaga almashtirdi
E) avvalgi boshqaruv tizimi — aristokratiyani yakkahokimlikka almashtirdi

86. Afina hokimi Solon islohatlari asosan qanday masalalarga qaratilgan edi?
A) davlat boshqaruvi va jangovar kuchni oshirish
B) qullikni bekor qilish hamda davlat boshqaruvi
S) dehqonlar qarzlari va davlat boshqaruvi
D) qarzlarni bekor qilish va qo"œshin safini kengaytirish
E) dehqonlar qarzlari va qarzdorlikdan qullikni bekor qilish hamda davlat boshqaruvi

87. Qachondan boshlab Attika aholisi ikki guruhga: fuqarolar va qullarga ajratiladigan bo"œldi?
A) mil. avv. V asrdan
B) mil. avv. VI asrdan
S) mil. avv. VII asrdan
D) mil. avv. IV asrdan
E) mil. avv. III asrdan

88. Ma"œlumki, Attika aholisi uch katta guruh: qullar, ajnabiylar (meteklar) va fuqarolarga bo"œlingan edi. Ammo miloddan avvalgi VI asrga kelib aholi ikki guruh: fuqarolar va qullarga ajratiladigan bo"œldi. Nimaning natijasida bunday o"œzgarish sodir bo"œldi?
A) Drakont qonunlari natijasida
B) mamlakatda aslzodalar hokimiyatining o"œrnatilishi natijasida
S) Solon islohatlari natijasida
D) mamlakatda demokratiyaning o"œrnatilishi natijasida
E) Perikl islohatlari natijasida

89. Afinada erkak jinsiga mansub barcha fuqarolar necha yoshdan boshlab Xalq majlisida ishtirok etardilar?
A) 19 yoshdan
B) 20 yoshdan
S) 18 yoshdan
D) 21 yoshdan
E) 17 yoshdan

90. Qadimgi Afinada qanday organ kundalik joriy masalalarni hal qilardi?
A) Beshyuzlar kengashi
B) Xalq majlisi
S) Xalq sudi
D) Senat
E) Xalq yig"œilishi
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyul 2008, 16:22:19

91. Quyidagi qaysi organga strateg rahbarlik qilgan?
A) Senat
B) Xalq yig"œilishi
S) Xalq sudi
D) Beshyuzlar kengashi
E) Xalq majlisi

92. Strateg bu - "¦
A) Afinaning harbiy boshlig"œi
B) Afinaning oddiy aholisi
S) og"œir qurollangan piyoda jangchi
D) Afinada Xalq majlisining a"œzosi
E) Afinada Xalq sudi rahbari

93. Ma"œlumki, Afinada har yili saylanadigan Beshyuzlar kengashi kundalik joriy masalalarni hal qilardi. Bu kengashning rahbari nima den atalgan?
A) strateg
B) pilot
S) demos
D) legion
E) metek

94. Afinada necha yoshga to"œlgan fuqarolar Xalq sudi faoliyatida ishtirok etar edilar?
A) 70 yoshga
B) 40 yoshga
S) 50 yoshga
D) 60 yoshga
E) 30 yoshga

95. Afinada Perikl hukmronligi  - "œPerikl asri" nechanchi yillarni o`z ichiga oladi?
A) mil. avv. 443-429-yillar
B) mil. avv. 594-573-yillar
S) mil. avv. 443-435-yillar
D) mil. avv. 435-421-yillar
E) mil. avv. 556-537-yillar

96. Kimning hukmronligi davrida Afinada demokratiya ravnaq topdi?
A) Miltiad
B) Drakont
S) Solon
D) Perikl
E) Leonid

97. Afinada kimning hukmronligi davrida Akropoldagi Parfenon — iloha Afina ibodatxonasi qurildi?
A) Drakont
B) Perikl
S) Solon
D) Miltiad
E) Leonid

98. Afinadagi mashhur Parfenon ibodatxonasi qachon qurilgan?
A) mil. avv. IV asrda
B) mil. avv. VI asrda
S) mil. avv. V asrda
D) mil. avv. III asrda
E) mil. avv. I asrda

99. Kimning davrida Afinada Xalq majlisidagi lavozimlarga ish haqi to"œlash joriy qilindi?
A) Solon
B) Drakont
S) Miltiad
D) Perikl
E) Leonid

100. Quyidagi qaysi ishlar Afinada strateg lavozimiga saylangan Perikl hukmronligi davrida amalga oshirilgan?
1) huquq va majburiyatlar borasida hammani tenglashtiruvchi qonunlar tuzildi
2) Xalq majlisidagi lavozimlarga ish haqi to"œlash joriy qilindi
3) Akropoldagi Parfenon ibodatxonasi qurildi
4) avvalgi boshqaruv tizimi — aristokratiya demokratiyaga almashtirildi
5) Xalq majlisi faoliyati tiklandi
6) Afinadan to Pirey dengiz portigacha mudofaa devorlari qurish to"œg"œrisida buyruq berildi
A) 3,5,6
B) 1,2,4,5
S) 2,3,5
D) 1,3,5,6
E) 2,3,6
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyul 2008, 16:30:45
101. Ma"œlumki, miloddan avvalgi V asrda forslar va yunonlar o"œrtasida urush uzoq davom etgan. Bu yunon-fors urushi nechanchi yillarni o"œz ichiga oladi?
A) mil. avv. 480-449-yillar
B) mil. avv. 480-465-yillar
S) mil. avv. 478-449-yillar
D) mil. avv. 490-443-yillar
E) mil. avv. 490-449-yillar

102. Miloddan avvalgi V asrda yuz bergan Yunon-Eron urushi necha yil davom etdi?
A) 29 yil
B) 15 yil
S) 47 yil
D) 41 yil
E) 31 yil

103. Quyidagi qaysi voqea miloddan avvalgi VI asr oxirida yuz bergan?
A) yunonlar Kichik Osiyodagi Troyaga yurish qilishdi
B) Yunoniston Finikiya alifbosiga asoslangan yangi yozuv vujudga keldi
S) fors shohlari Kichik Osiyodagi yunon polislarini bosib oldilar
D) saklar, xorazmiylar va massagetlar Ahamoniylar davlati tarkibidan chiqib mustaqil bo"œldilar
E) yunon-fors urushi yakunlandi

104. Jahon tarixida bo"œlib o"œtgan mashhur Marafon jangi qaysi xalqlar o"œrtasida yuzgan bergan edi?
A) forslar va saklar o"œrtasida
B) forslar va yunonlar o"œrtasida
S) misrliklar va forslar o"œrtasida
D) misrliklar va xettlar o"œrtasida
E) forslar va yunon-makedonlar o"œrtasida

105. Ma"œlumki, miloddan avvalgi 490-yil yunonlar va forslar o"œrtasida bo"œlib o"œtgan jang yunonlar g"œalabasi bilan tugadi. Bu jang jahon tarixida qanday nom bilan mashhur?
A) Marafon jangi
B) Pelusiya jangi
S) Fermopil jangi
D) Salamin jangi
E) Gavgamel jangi

106. Quyidagi qaysi jang miloddan avvalgi V asrda uzoq vaqt davom etgan yunon-fors urushining  dastlabki jangi hisoblanadi?
A) Pelusiya jangi
B) Gavgamel jangi
S) Fermopil jangi
D) Salamin jangi
E) Marafon jangi

107. Yunonlar va forslar o"œrtasida yuz bergan Marafon jangida yunon qo"œshinlariga kim sarkardalik qilgan?
A) Miltiad
B) Mardoniy
S) Datis
D) Perikl
E) Leonid

108. Bugungi kunimizda sport musobaqasida "œMarafon yugurishi" o`ziga xos o`rin egallagan. Quyidagi qaysi tarixda yuz bergan voqea "œMarafon yugurishi" ning kelib chiqishiga zamin yaratgan?
A) Marafon jangida mag"œlubiyatga uchragan fors qo"œshinlari chekinish uchun 42 kilometr masofadani yugurib yerni bosib o"œtishdi
B) Marafon jangidagi g"œalabani Afinaga yetkazish uchun yugurib 42 kilometrni bosib o"œtgan yunon jangchisi manziliga yetdi-da, "œg"œalaba!", "œg"œalaba!" deya hayqirib, nafasi yetmasdan o"œlar holatda yiqilib tushdi
S)  Marafon jangidagi g"œalabani Doro I huzuriga yetkazish uchun yugurib 42 kilometrni bosib o"œtgan fors jangchisi manziliga yetdi-da, "œg"œalaba!", "œg"œalaba!" deya hayqirib, nafasi yetmasdan o"œlar holatda yiqilib tushdi
D) Marafon jangida har ikki taraf — yunon va fors qo"œshinlarining bir-biriga uzoq masofadan yugurib tashlanishi natijasida jang boshlandi
E) yunonlar va forslar o"œrtasidagi nizolarni bartaraf etish maqsadida Marafon maydonida turgan shoh Doro I huzuriga yugurib 42 kilometrni bosib o"œtgan yunon elchisi manziliga yetib, nafasi yetmasdan o"œlar holatda yiqilib tushdi

109. Eronda kimning hukmronligi davrida jahon tarixidagi yunon-fors urushi boshlandi?
A) Kir II
B) Kserks
S) Doro I
D) Artakserks
E) Doro III

110. Jahon tarixida bir yil davomida bo"œlib o"œtgan janglarni ko"œrsating.
A) Qarqara va Pelusiya janglari
B) Iss va Gavgamel janglari
S) Marafon va Plateya janglari
D) Fermopil va Salamin janglari
E) Fermopil va Marafon janglari

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyul 2008, 16:31:47

111. Yunon-Eron urushi tarkibidagi Marafon jangidan 10 yil o"œtgandan so"œng - "¦
1) Fermopil jangi bolib o"œtdi; 2) Plateya shahri yaqinida yunonlar tomonidan forslar qo"œshini tor-mor keltirildi;
3) Ahamoniylar davlatida Kserks hukmronligi boshlandi; 4) Misrda eroniylarga qarshi qo’zg’olon boshlandi;
5) Leonid boshchiligida "œUch yuz spartaliklar jasorati" yuz berdi; 6) yunonlar va forslar o`rtasida Salamin bo`g`ozida hal qiluvchi dengiz jangi bo`lib o`tdi; 7) Sparta va Afina o`rtasidagi Peloponnes urushi boshlandi;
8) Kserks juda katta qo’shin bilan Yunonistonga bostirib kiradi.
A) 3, 8
B) 2, 4, 8
S) 2, 5, 7, 8
D) 1, 4, 5, 6, 7
E) 1, 5, 6, 8

112. Yunon-eron urushi tarkibidagi Fermopil jangida yunon lashkarlariga kim boshchilik qilgan?
A) Leonid
B) Miltiad
S) Datis
D) Perikl
E) Mardoniy

113. Qadimgi Yunonistonda sodir bo"œlgan "œUch yuz spartaliklar jasorati" qachon yuz berdi?
A) mil. avv.  443-yil
B) mil. avv. 480-yil
S) mil. avv. 594-yil
D) mil. avv. 621-yil
E) mil. avv. 490-yil

114. Qaysi fors shohi buyrug"œiga ko"œra Afina shahri yondirib yuboriladi?
A) Artakserks
B) Doro I
S) Kserks
D) Kir II
E) Kambiz

115. Triyera nima?
A) yunon armiyasining nomi
B) mamlakatning uch kishi tomonidan boshqarilishi
S) ustida shaharga suv keladigan anhori bo"œlgan baland ko"œprik
D) harbiy kema
E) forslarning dengiz floti

116. Fors shohi Kserks qaysi jangdan so"œng o"œz flotining qoldiqlari bilan Yunonistonni tark etishga majbur bo"œldi?
A) Pelusiya jangi
B) Gavgamel jangi
S) Fermopil jangi
D) Marafon jangi
E) Salamin jangi
 
117. Quyidagi qaysi urush davrida Plateya jangi sodir bo"œlgan?
A) Misr-Xett urushlarida
B) Peloponnes-Afina urushlarida
S) Karfagen va Rim urushlarida
D) Puni urushida
E) Yunon-Eron urushida

118. Yunon-Eron urushi davrida sodir bo"œlgan janglarni to"œg"œri ko"œrsating.
1) Marafon; 2) Gavgamel; 3) Fermopil; 4) Amfiopol; 5) Salamin; 6) Kanna; 7) Trebiya
8) Zama; 9) Plateya; 10) Xeroniya.
A) 1, 3, 5, 9, 10
B) 1, 3, 4, 6, 7
S) 2, 4, 6, 8
D) 1, 3, 5, 9
E) 4, 5, 9, 10

119. Yunon-Eron urushida forslar faqatgina qaysi jangda g"œalaba qozona oldi?
A) Salamin jangida
B) Gavgamel jangida
S) Fermopil jangida
D) Marafon jangida
E) Pelusiya jangida

120. Nima uchun miloddan avvalgi IV asrda ko"œpgina yunon polislari Makedoniya podshosi Filipp II ning Yunonistonni bosib olishiga qarshi emas edi?
A) chunki, Filipp II o"œzining "œXurjuniga oltin joylashgan eshak bilan har qanday kuchli qal"œa va shaharni qo"œlga kiritish mumkin" degan gapiga rioya qilgan holda yunonlarni o"œz tarafiga o"œg"œdirib olgan edi
B) chunki, o"œzaro urushlardan xonavayron bo"œlgan yunonlar Filipp II tartib o"œrnatadi va polislar o"œrtasida tinchlikni barqarorlashtiradi deb umid qilar edi
S) chunki, Filipp II o"œzaro urushlardan xonavayron bo"œlgan yunonlarga Yunonistonda tinchlik o"œrnatishga va"œda bergan edi
D) chunki, o"œzaro urushlardan xonavayron bo"œlgan yunonlar Filipp II yunon tarqoq polislarini yagona davlatga birlashtiradi deb umid qilar edi
E) chunki, Filipp II yunon shahar-davlatlari boshliqlarini o"œz tomoniga og"œdirib olgan edi

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyul 2008, 16:33:45
121. Makedonlarning Yunonistonga hujumi bo"œlgan bir paytda kim Ellada aholisini birlashish va makedonlarga qarshi kurashishga da"œvat etadi?
A) Demosfen
B) Perikl
S) Femistokl
D) Leonid
E) Miltiad

122. Miloddan avvalgi 338-yil avgustda "¦
A) Spartadan tashqari barcha yunon shahar-davlatlari Korinfga yig"œildilar va Makedoniya hokimiyati ostida yunon davlatlari ittifoqini tuzdilar
B) Xoreniya shahri yaqinidagi Beotiyada makedonlar yunonlar ustidan g"œalaba qozondilar
S) 20 yoshga to"œlgan Aleksandr Makedoniya podshosi bo"œldi
D) Olimpiya zilzila oqibatida vayron bo"œlishi natijasida Olimpiada o"œyinlari o"œtkazilmay qoldi
E) Korinf kongressida Filipp II Eronga qarshi yurish maqsadida yunonlar va makedonlar harbiy ittifoqini tuzishni taklif qildi

123. Qaysi jangdan so"œng Yunoniston Makedoniyaga butunlay qaram bo"œlib qoldi?
A) Gavgamel jangida
B) Xeroneya ostonasidagi jangda
S) Iss shahri yaqinidagi jangda
D) Amfiopol jangida
E) Marafon jangida

124. Demosfen kim?
A) Makedoniya podshosi
B) Ellada aholisini birlashish va Filipp II ga qarshi kurashishga da"œvat etgan mashhur yunon notig"œi
S) Xeroniya ostonasidagi jangda Makedoniya qo"œshiniga rahbarlik qilgan Filipp II o"œg"œillaridan biri
D) "œIlliada" dostonining bosh qahramoni
E) Troya podshosi

125. Qaysi Makedoniya podshosi o"œzini "œbirlashgan qo"œshinlar bosh qo"œmondoni" deb e"œlon qilgan?
A) Aleksandr I
B) Filipp II
S) Arxelay
D) Iskandar Zulqarnayn
E) Perikl

126. Miloddan avvalgi 337-yilda Makedoniya hokimiyati ostida yunon shahar-davlatlarining ittifoqi qaysi shaharda tuzildi?
A) Afina
B) Korinf
S) Agros
D) Epis
E) Fiva

127.  Xeroniya ostonasidagi jangdagi g"œalabadan so"œng Yunonistonni bosib olgan Filipp II yunon shahar-davlatlariga qanday e"œtiborda bo"œldi?
A) yunon shahar-davlatlarini yagona davlatga birlashtirib, yunon-makedon davlatini tuzdi
B) yunon shahar-davlatlarini amalda qaram, ammo rasmiy jihatdan mustaqil qildi
S) yunon shahar-davlatlari Makedoniya hokimiyati ostida birlashdi deb e"œlon qildi
D) yunon shahar-davlatlarini rasmiy jihatdan qaram, ammo amalda mustaqil qildi
E) yunon shahar-davlatlarini erkin deb e"œlon qildi

128. Miloddan avvalgi 337-yilda Yunonistonda bo"œlib o"œtgan Korinf yig"œilishi nima to"œg"œrisida o"œtkazilgan edi?
A) yunon shahar-davlatlari va Makedoniya ittifoqligida Fors davlatiga qarshi kurashish to"œg"œrisida
B) yunon shahar davlatlarining Makedoniyaga tobe ekanligi to"œg"œrisida
S) yunon shahar-davlatlarining ittifoqda Makedoniyaga qarshi kurashishi to"œg"œrisida
D) yunon shahar-davlatlarining tinch-totuv yashash, o"œzaro urushlar olib bormaslik va bir-birining ichki ishlariga aralashmaslik to"œg"œrisida
E) yunon shahar-davlatlarining Eron bilan birgalashib Makedoniyaga qarshi ozodlik kurashini olib borishi to"œg"œrisida

129. Ma"œlumki, Makedoniya podshosi Filipp II Fors davlatini yunon qo"œshinlar bilan birgalikda bosib olishni rejalashtirgan edi. Filipp II urush uchun yunonlarni qanoatlantiradigan qanday bahona o"œylab topadi?
A) Egey dengizida forslarni qaroqchilik qilishi
B) forslarni Kalliy sulhi shartlarini bajarishdan bosh tortishi
S) yunon-fors urushlari davrida yetkazilgan zarar uchun qasos olish va shoh Kserks Eronga olib ketgan yunon xudolari haykallarini asirlikdan qutqarish
D) Eronning Bolqon yarimorolida o"œz manzilgohlariga asos solishi
E) yunon savdogarlarini Eron hududidan o"œtkazmaganligi

130. Miloddan avvalgi 337-yilgi Korinf yig"œilishiga ko"œra yunon polislarining barcha kelishmovchilik va nizolarini qanday organ hal qilishi lozim bo"œlib qoldi?
A) Beshyuzlar kengashi
B) Yunon shahar-davlatlari kengashi
S) Xalq majlisi
D) Xalq sudi
E) Senat
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyul 2008, 16:35:19
131. Qadimgi Yunonistonda umumiy ta"œlimdan so"œng o"œg"œil bolalar necha yil harbiy ta"œlimni o"œtashgan?
A) ikki yil
B) uch yil
S) to"œrt yil
D) bir yil
E) besh yil

132. Qadimgi Yunonistonda mamlakatni mudofaa qilish zarurati yuzaga kelgan taqdirda necha yoshga to"œlmagan erkaklar qurol-yarog"œlari va harbiy kiyim-kechaklari bilan ko"œrikka yetib kelishi shart bo"œlgan?
A) 30 yoshga
B) 25 yoshga
S) 35 yoshga
D) 37 yoshga
E) 40 yoshga

133. Qadimgi Yunonistonda ilk marotaba Olimpiada o"œyinlari qachon o"œtkazilgan?
A) mil. avv. 394-yil
B) mil. avv. 621-yil
S) mil. avv. 767-yil
D) mil. avv. 594-yil
E) mil. avv. 776-yil   

134. Ma"œlumki, Qadimgi Yunonistonda har to"œrt yilda bir marta Olimp tog"œida Olimpiada o"œyinlari o"œtkazilib, mamlakatning to"œrt tarafidan kelgan sportchilar beshkurashda bellashar edilar. Bu beshkurash nimalardan iborat edi?
1) tez yurish; 2) sakrash; 3) disk uloqtirish; 4) qilichbozlik; 5) nayza uloqtirish; 6) yugurish; 7) suzish; 8) kurash
A) 1, 3, 5, 6, 7
B) 2, 3, 4, 7, 8
S) 2, 3, 5, 6, 8
D) 3, 4, 6, 7, 8
E) 1,3, 5, 6, 8

135. Qadimgi Yunonistonda Olimpiada o"œyinlari qaysi xudo sharafiga o"œtkazilgan?
A) Artemida
B) Afina
S) Appolon
D) Gelios
E) Zevs

136. Qadimgi Yunonistondagi Olimpiada o"œyinlarining asoschisi kim deb hisoblangan?
A) Axill
B) Gerakl
S) Zevs
D) Tesey
E) Ayaks

137. Qadimgi Yunonistonda Olimpiada o"œyinlariga faqat kimlar ishtirok etishga haqli edi?
A) 18 yoshdan oshgan barcha yunon erkaklari
B) barcha yunon fuqarolari
S) jinoyat sodir etib, sha"œniga dog"œ tushurmagan ozod yunonlar
D) 18 yoshdan oshgan barcha yunon aholisi
E) barcha harbiy xizmatni o"œtagan yunon erkaklari

138. Qadimgi Yunonistonda so"œngi marta Olimpiada o"œyinlari nechanchi yil o"œtkazildi?
A) mil. avv. 367-yil
B) mil. avv. 621-yil
S) mil. avv. 776-yil
D) mil. avv. 394-yil
E) mil. avv. 287-yil

139. Miloddan avvalgi 394-yilda "¦
A) Filipp II o’ldirilgach, Makedoniya taxtiga uning o"œg"œli Iskandar o"œtirdi
B) Spartadan tashqari barcha yunon shahar-davlatlari Korinfga yig"œildilar va Makedoniya hokimiyati ostida yunon davlatlari ittifoqini tuzadilar
S) Makedoniyalik Iskandarning Sharqqa yurishlarining boshlandi
D) forslar shohi Kserks o"œldirildi
E) Olimpiya zilzila oqibatida vayron bo"œlishi oqibatida Olimpiada o"œyinlari o"œtkazilmay qoldi

140. Ma"œlumki, Qadimgi Yunonistonda Olimpiada o"œyinlari mavjud bo"œlgan. Ammo u miloddan avvalgi IV asrga kelib bu o"œyinlar o"œtkazilmay qo"œydi. Bugungi kunimizdagi to"œrt yilda bir marta jahon miqyosida o"œtkaziladigan Olimpiada o"œyinlari nechanchi yilda qayta tiklangan?
A) 1896-yil
B) 1877-yil
S) 1920-yil
D) 1965-yil
E) 1957-yil
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 27 Iyul 2008, 16:36:32

141. Yunonlar qachon Kichik Osiyoda joylashgan Troyaga yurish qilishgan?      
A) mil. avv. XII asrda
B) mil. avv. 1200-yilda
S) mil. avv. XVII asrda
D) mil. avv. 594-yil
E) mil. avv. 479-yil

142. Sparta podshosining rafiqasi Sohibjamol Yelenani o"œz vataniga o"œg"œirlab ketgan Troya podshosining ismini aniqlang.
A) Priam
B) Frasibul
S) Laokoon
D) Paris
E) Agammennon

143. Yunon rivoyatlariga ko"œra, miloddan avvalgi XII asrda yunonlarning Troyaga qilgan yurishining sababi nimada edi?
A) yunon sarkardalarining harbiy mahoratini oshirish
B) turli xil boyliklar va o"œljalar orttirish
S) troyaliklar tomonidan Sparta yunonlari xudolarining haykallari o"œg"œirlab ketilishi
D) Troya podshosi tomonidan Sparta podshosi rafiqasining o"œg"œirlab ketilishi
E) endigina Sparta tomon hujum qilmoqchi bo"œlgan troyaliklar havfini bartaraf etish

144. "œIlliada" va "œOddiseya" dostonlari qaysi mashhur yunon yozuvchisining qalamiga mansub?
A) Aristofan
B) Demokrit
S) Esxil
D) Gomer
E) Gesiod

145. Yunonlarning "œIlliada" dostoniga ko`ra, Troya homiyasi hisoblangan mabudani belgilang.
A) Afrotida
B) Demetra
S) Femida
D) Afina Pallada
E) Gratsiya

146. Yunonlarning mashhur "œIlliada" dostoni qanday tarixiy voqealar haqida hikoya qiladi?
A) yunonlarning Troyani to"œqqiz yil behuda qamal qilganligi haqida
B) Troya podshosining Sparta podshosi rafiqasini o"œg"œirlab ketishidagi zarguzashtlari haqida
S) Troyadan qaytayotgan Oddiseyning jonajon Itaka o"œlkasiga yetib borguniga qadar dengiz va begona yurtlardagi sarguzashtlari haqida
D) yunonlarning Troyani qamal qilganligining o"œninchi yili haqida
E) "œArgo" nomli kemadagi argonavtlarning "œoltin mo`yna" uchun olib brogan mashaqqatlari haqida

147. Ma"œlumki, "œIlliada" dostonida Troyani to"œqqiz yil qamal qilib, shaharni jang bilan ololmagan yunonlar hiyla ishlatishga jazm qiladilar. Yunonlar qanday hiyla oqibatida shahar darvozasini ochib, uni bosib oladilar?
A) Troyaga suv beruvchi daryo tog"œnining buzib tashlanishi natijasida
B) yunonlarning ichi bo"œm-bosh ulkan yog"œoch ot yasab, ichiga qo"œshinlarining bir qismini jo"œylashtirishi va uni Troyaga sovg"œa qilishi natijasida
S) Troyaga yovvoyi hayvonlarini haydab, aholiga qo"œrquv solishi natijasida
D) yunonlarning ichi bo"œm-bosh ulkan yog"œoch ho"œkiz yasab, ichiga qo"œshinlarining bir qismini jo"œylashtirishi va uni Troyaga sovg"œa qilishi natijasida
E) Troyaning amaldorlarini o"œz tomonlariga og"œdirib olishi natijasida

148. Yunonlarning mashhur "œIlliada" dostonida kim yunonlarni Troyaga yog`och ot olib bormaslikka ishontirishga harakat qilgan?
A) Axilles
B) Oddisey
S) Laokoon
D) Shlimann
E) Demosfen

149. Yunonlarning mashhur "œIlliada" dostonining bosh qahramoni bu - "¦
A) Laokoon
B) Axilles
S) Oddisey
D) Demosfen
E) Shlimann

150. Quyidagi qaysi tushunchalar yunonlarning mashhur "œIlliada" dostoniga xosdir?
1) oltin mo"œyna; 2) Stiks daryosi; 3) "œOddisey tovoni"; 4) "œTroya oti"; 5) "œArgo" kemasi; 6) "œAxilles tovoni"; 7) Oddisey sarguzashti; 8) Axilles hiylasi
A) 1, 2, 4, 8
B) 2, 4, 6
S) 4, 5, 6
D) 3, 4, 8
E) 1, 5, 7
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 28 Iyul 2008, 15:13:28

151. Ma"œlumki, "œIlliada" dostonida Axillesning yoshligida onasi o"œg"œlini barhayot bo"œlishi uchun Stiks daryosiga botirib oladi. Ammo janglardan birida Axilles halok bo"œladi. Buning sababi nimada edi?
A) yoshligida Stiks daryosiga botirib olingan Axillesning peshonasiga suv tegmasdan qolgan edi, shuning uchun jangda Axilles peshonasiga tekkan o"œqdan halok bo"œlgan
B) O"œsha vaqtda urush xudosi Ares tomonidan Stiks daryosi o"œz sehrini yo"œqotgan edi
S) Stiks daryosida Axillesning onasi ushlagan tovoniga suv tegmasdan qolgan edi, shuning uchun jangda Axilles tovoniga tekkan o"œqdan halok bo"œlgan
D) O"œsha vaqtda marhumlar saltanati xudosi Aid tomonidan Stiks daryosining sehri yo"œqotilgan edi
E) Stiks daryosida Axillesning onasi ushlagan ikki qo"œliga suv tegmasdan qolgan edi, shuning uchun jangda Axillesning o"œn qo"œliga tekkan o"œqdan halok bo"œlgan

152. Qaysi olim 1870-yilda Turkiyadagi Hisorlik tepaligi xarobalari hududida qazishma ishlarini olib borib, Qadimgi Troya qoldiqlarini topdi?
A) Genrix Shlimann
B) Fransua Shampalon
S) Rixtgofen
D) D. D. Klark
E) Meri Boys

153. Buyuk yunon yozuvchisi Gomerning "œOddiseya" dostoni qanday tarixiy voqealar haqida hikoya qiladi?
A) Troyadan qaytayotgan Oddiseyning jonajon Itaka o"œlkasiga yetib borguniga qadar dengiz va begona yurtlardagi sarguzashtlari haqida
B) Troya podshosi Oddiseyning Sparta podshosi rafiqasini o"œg"œirlab ketishidagi zarguzashtlari haqida
S) yunonlarning Troyani qamal qilganligining o"œninchi yilida Oddiseyning hiylalari haqida
D) yunonlarning Troyani to"œqqiz yil behuda qamal qilganligi haqida
E) "œArgo" nomli kemada Oddisey rahbarligidagi argonavtlarning "œoltin mo`yna" uchun olib borgan mashaqqatlari va sarguzashtlari haqida

154. Qadimdan teatr qaysi davlatda vujudga kelgan?
A) Rim imperiyasida
B) Qadimgi Yunonistonda
S) Qadimgi Misrda
D) Mesopatamiyada
E) Qadimgi Finikiyada

155. "œTeatr" so`zi qaysi tildan olingan va u qanday ma`noni anglatadi?
A) lotincha, "œtomoshalar uchun joy"
B) yunoncha, "œtomoshaxona"
S) lotincha, "œkattalar uchun maktab"
D) yunoncha, "œechkilar qo`shig`i"
E) yunoncha, "œtarbiya maktabi"

156. Qadimgi Yunonistonda mavjud bo"œlgan Afina teatri necha tomoshabinga mo"œljallangan edi?
A) 15 ming
B) 20 ming
S) 17 ming
D) 12 ming
E) 25 ming

157. Qadimgi Yunonistonda vujudga kelgan oxiri fojia, o"œlim va qotillik bilan tugaydigan pyessalar nima deyiladi?
A) tragik-komediya
B) komediya
S) tragediya
D) dramma
E) fojiyaviy janr

158. Qadimgi Yunonistonda eng mashhur tragediyachi - ‘tragediya otasi’ hisoblangan mashhur yunon shoir-dramaturgini aniqlang.
A) Aristofan
B) Sofokl
S) Yevripid
D) Esxil
E) Gomer

159. Mashhur yunon shoir-dramaturgi Esxilning tragediyalari berilgan qatorni aniqlang.
A) "œForslar", "œSuvoriylar"
B) "œYevripid", "œAntigona"
S) "œShoh Edip", "œZanjirband Prometay"
D) "œSofokl", "œYevripid"
E) "œShoh Edip", "œAntigona"

160. Quyidagi qaysi yunon yozuvchisi komediyalar yozishda mashhur edi?
A) Gesiod
B) Esxil
S) Sofokl
D) Yevripid
E) Aristofan
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 28 Iyul 2008, 15:18:03
161. Qadimgi Yunonistondagi "œArilar", "œQushlar", "œBaqalar" kabi mashhur komediyalarni qaysi yunon muallifi yozgan?
A) Gesiod
B) Esxil
S) Sofokl
D) Yevripid
E) Aristofan

162. Qadimgi Yunonistonda qachondan boshlab ibodatxonalar va boshqa jamoat binolari toshdan barpo etila boshlagan?
A) mil. avv. X asrdan
B) mil. avv. XII asrdan
S) mil. avv. IX asrdan
D) mil. avv. VII asrdan
E) mil. avv. IV asrdan

163. Qadimgi Afinadagi Parfenon ibodatxonasi va Akropolning qayta qurilishiga rahbarlik qilgan mashhur yunon haykaltaroshini aniqlang.
A) Dedal
B) Fidiy
S) Miron
D) Poliklet
E) Praksitel

164. Qadimgi Yunonistondagi Yer yuzidagi yetti mo"œjizalardan biri hisoblangan Olimpiyalik Zevs haykalini yaratgan eng mashhur yunon haykaltaroshini aniqlang.
A) Miron
B) Dedal
S) Fidiy
D) Poliklet
E) Praksitel

165. Qadimgi Yunonistondagi mashhur arxitektor va haykaltarosh Dedal qilgan buyuk ishlaridan birini ko"œrsating.
A) Minos degan podsho uchun mashhur Labirint saroyini barpo etgan
B) "œNayzabardor" haykalini yaratgan
S) Yer yuzidagi yetti mo"œjizalardan biri hisoblangan Olimpiyalik Zevs haykalini yaratgan
D) Dionis bilan Germeslarning o"œynab turgan haykalini ishlagan
E) Afinadagi Parfenon ibodatxonasi va Akropolning qayta qurilishiga rahbarlik qilgan

166. Qadimgi yunonlarda mashhur bo"œlgan "œDiskabol" (Disk irg"œituvchi) haykalining me"œmori kim bo"œlgan?
A) Miron
B) Poliklet
S) Fidiy
D) Praksitel
E) Perikl

167. Quyidagi qaysi me"œmoriy asar Polikletning ijod mahsuli hisoblanadi? 
A) "œAfina bilan Marsiy"
B) "œDiskobol"
S) "œNayzabardor"
D) "œAfina"
E) Dionis bilan Germeslar haykali

168. Qays yunon faylasufi Yer yuzidagi barcha narsa olovdan kelib chiqqan degan fikr bildirgan?
A) Demokrit
B) Geraklit
S) Diogen
D) Aristotel
E) Arximed

169. Quyidagi qaysi bildirilgan fikr mashhur yunon faylasufi Demokritga xosdir?
A) "œHamma narsa oqadi, hech narsa bir joyda turmaydi"
B) Yer yuzidagi barcha narsa olovdan kelib chiqqan
S) Insonda hech qanday ehtiyojlar bo"œlasligi shart
D) barcha narsa ko"œzga ko"œrinmaydigan mayda-mayda zarralar — atomlardan tashkil topgan
E) Quyosh yer atrofida emas, balki Yer Quyosh atrofida aylanadi

170. "œBir daryoga ikkinchi marta sho`ng`iy olmaysan", "œHamma narsa oqadi, hech narsa bir joyda turmaydi" degan mashhur hikmatlar qaysi yunon faylasufiga taaluqli?
A) Arximed
B) Demokrit
S) Diogen
D) Aristotel
E) Geraklit
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 28 Iyul 2008, 15:19:48
171. Bugungi kunda Fizika fanida to"œla isbotini topgan barcha moddalarning atomdan tashkil topganligi haqida fikrni bundan 25 asr oldin qaysi yunon faylasufi tomonidan olg"œa surilgan edi?
A) Demokrit
B) Geraklit
S) Diogen
D) Aristotel
E) Arximed

172. Qadimgi buyuk yunon faylasufi Demokrit qaysi shahrida tavallud topgan?
A) Frakiya
B) Afina
S) Miken
D) Sirakuza
E) Milet

173. Qaysi qadimgi yunon faylasufi Insonda hech qanday ehtiyojlar bo"œlmasiligi shart degan fikrni o"œz ta"œlimotiga asos qilib olgan?
A) Diogen
B) Demokrit
S) Arximed
D) Aristotel
E) Geraklit

174. "œTarix otasi" degan nom egasi bo`lgan Gerodot qaysi asari bilan Yunonistonda birdaniga mashhur kishiga aylandi?
A) "œYunon-fors urushlari to`g`risidagi tarix"
B) "œForslar"
S) "œYunonlar va troyaliklar o`rtasidagi urush tarixi"
D) "œSiyosat"
E) "œMetodika"

175. Quyidagi qaysi yunon olimi tarix ilmi bilan shuxrat topgan?
A) Gerodot
B) Aristotel
S) Demokrit
D) Aristofan
E) Arximed

176. Quyidagi qaysi yunon olimi Sharqda "œArastu" nomi bilan mashhurdir?
A) Aristofan
B) Aristotel
S) Gerodot
D) Arximed
E) Demokrit

177. Muhim kashfiyotni yechimini topgach,  qaysi yunon olim "œEvrika!" deb hayqirgan?
A) Demokrit
B) Aristotel
S) Diogen
D) Geraklit
E) Arximed

178. Mashhur yunon olimi Arximed uchun taaluqli bo"œlgan bandni belgilang.
A) ko"œzgular tizimidan foydalanib yorug"œlikni bitta yo"œnalishga jamladi va yunonlar ustiga hujum qilib kelayotgan rimliklar kemalarini yondirib yubordi
B) "œMening donishmandligim shundaki, kamina faqat hech nimani bilmasligimni bilaman, xolos!"
S) barcha narsa ko"œzga ko"œrinmaydigan mayda-mayda zarralar — atomlardan tashkil topgan degan fikrni bildirib o"œtgan
D) Yer yuzidagi barcha narsa olovdan kelib chiqqan degan fikrni bildirgan
E)  "œHamma narsa oqadi, hech narsa bir joyda turmaydi" degan hikmatni aytib o`tgan

179. Qaysi olim richag qonunini ishlab chiqqan?
A) Aristotel
B) Arximed
S) Diogen
D) Geraklit
E) Demokrit

180. "œMenga tayanch nuqtasini topib bering, Yerni o`z o`qidan chiqarib yuboraman!" degan ibora qaysi olimga taaluqli?
A) Aristotel
B) Protagor
S) Arximed
D) Platon
E) Demokrit
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 28 Iyul 2008, 15:21:59
181. Mashhur yunon fizigi va matematigi Arximed qaysi shaharda rimliklar tomonidan o"œldiriladi?
A) Frakiya
B) Afina
S) Miken
D) Sirakuza
E) Milet

182. "œMening donishmandligim shundaki, kamina faqat hech nimani bilmasligimni bilaman, xolos!" degan so`zlar qaysi yunon faylasufiga taaluqli?
A) Protogor
B) Platon
S) Gomer
D) Gippokrat
E) Suqrot

183. Ma"œlumki, Suqrot hech mahal o"œz asarlarini qog"œozga tushirmagan. Ammo bizgacha Suqrotning g"œoyalari qay tarzda yetib kelgan?
A) Suqrotning zamondoshi Fukididning yozishmalari orqali
B) tarixchi Gerodotning ma"œlumotlari orqali
S) Aristotelning yozib qoldirgan hujjaatlari orqali
D) Gomerning dostonlari orqali
E) faylasuf Platonning muloqotlari orqali

184. Quyidagi qaysi olim bizga "œAflotun" nomi bilan ma`lum?
A) Aristofan
B) Aristotel
S) Platon
D) Suqrot
E) Gippokrat

185. Yunon faylasufi Platonga taaluqli bo"œlgan qatorni belgilang.
A) barcha narsa ko"œzga ko"œrinmaydigan mayda-mayda zarralar — atomlardan tashkil topgan degan fikrni bildirib o"œtgan
B) ko"œzgular tizimidan foydalanib yorug"œlikni bitta yo"œnalishga jamladi va yunonlar ustiga hujum qilib kelayotgan rimliklar kemalarini yondirib yubordi
S) Atlantida degan hayoliy davlat to"œg"œrisida ta"œlimotni yaratgan
D) Yer yuzidagi barcha narsa olovdan kelib chiqqan degan fikrni bildirgan
E)  "œHamma narsa oqadi, hech narsa bir joyda turmaydi" degan hikmatni aytib o`tgan

186. "œXudo bizning o`zimizdadir!" degan hikmatli so`zlar qaysi yunon faylasufiga taaluqlidir? 
A) Gomer
B) Platon
S) Suqrot
D) Gippokrat
E) Protegor

187. Quyidagi qaysi yunon faylasufi Atlantida degan hayoliy davlat to"œg"œrisida ta"œlimotni yaratgan?
A) Aristofan
B) Aristotel
S) Platon
D) Suqrot
E) Gippokrat

188. Qadimgi yunon rivoyatlariga ko"œra, titanlar kimlar?
A) yarim qush, yarim ayollar
B) yovuz maxluqotlar
S) xudolardan tug"œilgan qudratli pahlovonlar
D) yarim otlar, yarim odamlar
E) peshonasida bitta dumaloq ko"œzi bo"œlgan mahluqlar

189. Qadimgi yunonlarning xudolar va bahodirlar haqidagi rivoyatlaridagi kentavr deb ataladigan maxluqlar qay tazda tasvirlanga?
A) yarim qush, yarim ayol
B) yarim baliq, yarim ayol
S) yarim ot, yarim odam
D) xudolardan tug"œilgan qudratli pahlovon
E) peshonasida bitta dumaloq ko"œzi bo"œlgan mahluq

190. Qadimgi yunon rivoyatlariga ko"œra, yarim qush yarim ayol qiyofasidagi mahluqlar nima deb nomlangan?
A) sirena
B) titan
S) kentavr
D) siklop
E) geya

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 28 Iyul 2008, 15:23:19
191. Ma"œlumki, qadimda yunonlarning xudolar va bahodirlar haqidagi rivoyatlarida peshonasida bitta dumaloq ko"œzi bo"œlgan afsonaviy mavjudotlar o"œziga xos o"œrin egallaydi. Bunday mahluqlar nima deb nomlanadi?
A) titan
B) siklop
S) kentavr
D) sirena
E) geya

192. Qadimgi yunon mifologiyasidagi Geya va Uran qanday ma"œnoga ega?
A) Oy va Yulduz
B) quruqlik va suv xudolari
S) Yer va Osmon
D) Oy va Quyosh xudolari
E) Quyosh va Yer

193. Ma"œlumki, yunon asotirlarida aytilishicha, azalda Yer hamma tomonidan dengizlar bilan o"œraglan. Dastlab qaysi titan (iloh) barcha dengizlarning hukmdori hisoblangan?
A) Axill
B) Zevs
S) Atlas
D) Okean
E) Poseydon

194. Qadimgi yunon rivoyatlariga ko"œra, sikloplar bu - "¦
A) xudolardan tug"œilgan qudratli pahlovonlar
B) yarim ot, yarim odamlar
S) yarim baliq, yarim ayollar
D) yarim qush, yarim ayollar
E) peshonasida bitta dumaloq ko"œzi bo"œlgan afsonaviy mavjudotlar

195. Ma"œlumki, qadimda yunonlarning xudolar va bahodirlar haqidagi rivoyatlarida yarimi ot, yarimi odam bo"œlgan afsonaviy mavjudotlar o"œziga xos o"œrin egallaydi. Bunday mahluqlar nima deb nomlanadi?
A) kentavr
B) titan
S) siklop
D) sirena
E) geya

196. Qadimgi yunon asotirlariga ko"œra, Atlas bu - "¦
A) yelkalarida Osmon gumbazini suyab turuvchi titan
B) Yer ilohasi
S) Quyosh xudosi
D) dastlabki butun Yer yuzini qoplagan dengizlar hukmdori bo"œlgan titan
E) Zamon xudosi

197. Qadimgi yunon rivoyatlaridagi bahodir qahramonlarni aniqlang.
1) Gerakl; 2) Appolon; 3) Axill; 4) Artemida; 5) Tesey; 6) Gelios; 7) Ayaks; 8) Gefest.
A) 1, 2, 4, 6
B) 1, 3, 4, 7, 8
S) 1, 2, 5, 7, 8
D) 1, 3, 5, 7
E) 2, 4, 6, 8

198. Ma"œlumki, qadimgi yunonlarning uch xudosi Olamga hukmronlik qilar edi: osmonda, dengizda va marhumlar saltanatida. Ular qaysi xudolar hisoblangan?
A) Demetra, Femida, Gefest
B) Gelios, Poseydon, Aid
S) Zevs, Poseydon, Afina
D) Zevs, Poseydon, Aid
E) Artemida, Poseydon, Aid

199. Qadimgi yunonlarning e"œtiqodicha, xudolar Yunonistonning qaysi hududlarida yashashgan?
1) Sirakuzada; 2) Makedoniya va Fessaliya chegarasidagi tog"œda; 3) Krit orolida; 4) Elida viloyatida; 5) Itaka orolida; 6) Olimp tog"œida; 7) Afina shahridagi tog"œlarda; 8) Rodos orolida.
A) 1, 2, 8
B) 1, 3, 6, 7
S) 3, 5, 8
D) 2, 4, 6
E) 2, 3, 7, 8

200. Quyidagi qaysi qatorda yunon xudolarining ta"œrifi noto"œg"œri berilgan?
A) Afina — donishmandlik ilohasi
B) Ares — urush xudosi
S) Poseydon — dengiz xudosi
D) Gelios — Yer ilohasi
E) Zevs — oliy xudo
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 28 Iyul 2008, 15:24:12
201. Quyidagi qaysi qatorda yunon xudolarining ta"œrifi to"œg"œri berilgan?
A) Appolon — yorug"œlik, musiqa va she"œriyat xudosi
B) Geya — Quyosh xudosi
S) Demetra — adliya ilohasi
D) Femida — sharob xudosi
E) Gefest — savdo xudosi

202. Izohi bir xil bo"œlgan xudolar nomi berilgan javobni belgilang.
A) Gratsiya, Set
B) Osiris, Aid
S) Anubis, Artemida
D) Femida, Nika
E) Xapi, Eros

203. Qadimgi yunon mifologiyasida Zevs bu - "¦
A) yelkalarida Osmon gumbazini suyab turuvchi xudo
B) oily xudo va qolgan barcha xudolarning rahnamosi
S) dastlabki butun Yer yuzini qoplagan dengizlar hukmdori bo"œlgan titan
D) Yer ilohasi
E) Zamon xudosi

204. Qadimgi yunonlar e"œtiqodida Quyosh xudosi nima deb nomlangan?
A) Femida
B) Amon-Ra
S) Gelios
D) Appolon
E) Afrotida

205. Qadimgi yunonlarning dehqonchilik va hosildorlik ilohasini aniqlang.
A) Poseydon
B) Afrotida
S) Germes
D) Demetra
E) Geya

206. Ma"œlumki, qadimgi yunon xudolari rang-barang va qiziqarlidir. Yunonlarning D ionis nomli ilohi qanday xudo hisoblangan? 
A) muhabbat va go"œzallik xudosi
B) savdo xudosi
S) uyqu xudosi
D) tongi shafaq xudosi
E) sharob xudosi

207. Quyidagi qaysi xudolar ta"œrifiga ko"œra bir xil hisoblanadi?
A) Afrotida va Xatxor
B) Appolon va Anubis
S) Set va Poseydon
D) Tot va Gipnos
E) Geya va Uran

208. Ma"œlumki, yunonlarning oily xudosi Zevsning inisi Poseydon — dengiz xudosi, qizi Afina — donishmandlik ilohasi. Uning o"œg"œli qanday xudo hisoblangan?
A) dehqonchilik va hosildorlik xudosi
B) yorug"œlik, musiqa va she"œriyat xudosi
S) Quyosh xudosi
D) Yer xudosi
E) urush xudosi

209. Quyidagi qaysi javobda faqat yunon xudolarining nomi ko"œrsatilgan?
1) Zevs; 2) Ptax; 3) Poseydon; 4) Aid; 5) Xronos; 6) Osiris; 7) Gipnos; 8) Axuramazda; 9) Afrotida; 10) Gratsiya; 11) Pinker; 12) Mitra
A) 1, 3, 4, 6, 10
B) 1, 2, 5, 8, 12
S) 1, 3, 4, 5, 7, 9, 10
D) 3, 5, 6, 11, 12
E) 1, 2, 3, 5, 7, 9, 10, 11

210. Ma"œlumki, Qadimgi Misrda adolat va adliya ilohasi Maat hisoblangan. Qadimgi yunon mifologiyasida bunday xudo nomi qanday nomlanadi?
A) Artemida
B) Demetra
S) Afina
D) Femida
E) Gratsiya
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 28 Iyul 2008, 15:25:27
211. Quyidagi atamalar orasida faqatgina Qadimgi Yunonistonga taaluqligini aniqlang.
1) oykumena; 2) polis; 3) plebey; 4) goplit; 5) konsul; 6) patritsiy; 7) falanga; 8) ilot; 9) metek; 10) kolon; 11) palestr; 12) legion.
A) 1, 3, 5, 8, 9, 11, 12
B) 2, 3, 6, 7, 9, 12
S) 1, 2, 4, 7, 8, 12
D) 3, 2, 4, 8, 9, 10
E) 1,2,4,7,8,9,11

212. Qadimgi Yunonistonda nina bargli o"œrmonlar qayerlarda o"œsgan?
A) Itaka va Krit orollarida
B) Attika va Penopolisda
S) Rodos va Krit orollarida
D) Troya va Fokkeyada
E) Yunoniston shimolida va Peloponnesda

213. Qadimgi Yunoniston geografik o"œrnining o"œziga xosligi nimada?
1) Sahroyi Kabir va Liviya cho"œllarining joylashganligi; 2) mamlakatning uchdan bir qismini tog"œlar egallaganligi; 3) o"œrmonlarning kamligi; 4) Reyn daryosining joylashganligi; 5) jazirama havo, ishlov berish uchun qulay serunum yerlar, o"œrmonlar va botqoqlarning mavjudligi; 6) dengizning quruq ichkarisiga ancha joygacha kirib borganligi.
A) 1, 3, 5
B) 2, 4, 6
S) 2, 3, 6
D) 2, 3, 5
E) 3, 5, 6

214. Qadimgi Yunoniston tog"œlarida qanday tabiiy boyliklar mavjud bo"œlgan?
A) temir va mis rudasi, marmar hamda kulolchilik uchun qulay sog"œlom tuproq
B) oltin, kumush va neft mahsulotlari
S) oltin va mis rudasi
D) oltin, kumush, qalayi, qo"œrg"œoshin
E) oltin, kumush, marmar toshi

215. Qadimda Krit orolidagi Minoy sivilizatsiyasining nomi "¦
A) oroldagi poytaxt shahar nomiga atalgan
B) afsonaviy podsho Minos nomi bilan atalgan
S) sivilizatsiyaga asos solgan misrliklarning Menes podshosi sharafiga atalgan
D) oroldagi tup aholi minoy qabilasining nomi bilan atalgan
E) Kichik Osiyodagi qadimgi qabila nomi

216. Nima sababdan Qadimgi oddiy yunon dengizchilari qisqa masofalarga suzishgan?
A) kompos bo"œlmaganligi sababli
B) Egey dengizida qaroqchilarning ko"œp sonligi
S) dengizlarda doimiy toshqin va to"œfonlar bo"œlib turishi sababli
D) oddiy eshkakli qayiqlar mavjudligi va komposning bo"œlmaganligi sababli
E) dengizchilik orqali orttiriladigan mahsulotlarga ehtiyojning yo"œqligi

217. Qadimgi yunon tajribali dengizchilari yelkanlardan foydalanib qaysi hududlarga suzib borishgan?
A) Misr va Apennin yarimoroliga
B) Faqatgina Egey dengizi orollariga
S) Mesopotamiyaga va O"œrta Yer dengizi sohillaridagi shaharlarga
D) Krit oroliga va Kichik Osiyo shaharlariga
E) Misrga hamda O"œrta Yer va Qora dengiz sohillaridagi shaharlarga

218. Ma"œlumki, Qadimgi Yunoniston tarixiga "œantik" sifati qo"œshib aytiladi. Bu so"œz qaysi tildan olingan va qanday ma"œnoni anglatadi?
A) grekcha «antik» - «qadimgi» deganidir
B) lotincha «antikvus» - «qadimgi» demakdir
S) grekcha «arxaik» - «ko‘hna» deganidir
D) fransuzcha «ansiyen» - «qadimgi» deganidir
E) arabcha «moziy» - «o‘tmish» deganidir

219. Qadimgi davrda yunon shaharlarining ko"œpchiligi qay tarzda tashkil topgan?
A) ko"œchmanchi qabilalarining bostirib kirib, asos solishi natijasida
B) qulay iqlim sharoitli hududlarga aholining ko"œchib kelishi natijasida
S) bir qancha manzilgohlarning birlashishi yo"œli bilan
D) savdo-sotiq markazi bo"œlgan joylarga ko"œp sonli aholining ko"œchib kelishi natijasida
E) ko"œchmanchi qabilalar hujumi oqibatida aholining birlashishi natijasida

220. Mil.avv. IX-VII asrlarda yunon askarlari qanday qurol-aslahalarga ega edi?
1) changak; 2) qilich; 3) to"œr; 4) nayza; 5) kamon; 6) bronza va temirdan yasalgan ko"œkrak sovut; 7) oybolta;
8) teri qoplangan yog"œochdan yasalgan qalqon.
A) 2, 4, 6, 8
B) 1, 3, 5, 7
S) 2, 3, 5, 8
D) 3, 5, 7, 8
E) 1, 2, 4, 7
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 28 Iyul 2008, 15:27:18
221. Nima sababdan qadimda Afina davlati fuqarosi bo"œlish faxrli va foydali edi?
A) fuqarolar davlat organlarida ishlashga muayyan haq olardilar
B) fuqarolar barcha huquqlardan foydalanardilar
S) faqatgina Afina fuqarolari davlat organlariga ishga olinardilar
D) Afina fuqarosi bo"œlmagan shaxslar eng quyi tabaqa hisoblanardi
E) fuqarolar barcha huquqlardan foydalanardilar va davlat organlarida ishlashga haq olardilar

222. Qachondan boshlab qadimgi Afinadagi quldorlar qullar hayotini qadrlamay qo"œyishdi?
A) Makedoniyaning Yunonistonni bosib olishidan so"œng
B) forslar ustidan qozonilgan g"œalabadan so"œng
S) Afinada Parikl hukmronligining davridan boshlab
D) Drakont qonunlaridan so"œng
E) Solon islohotlaridan so"œng

223. Qadimgi Afinada faqat kimlar uchun ta"œlim olish majburiy edi?
A) qizlar uchun
B) 7 yoshdan oshgan o"œg"œil va qiz bolalar uchun
S) puldor ota-onalarning farzandlari  uchun
D) o"œg"œil bolalar uchun
E) 5 yoshdan oshgan barcha o"œg"œil va qiz bolalar uchun

224. Ma"œlumki, Qadimgi Afinada puldor ota-onalarning farzandlari palestrlarda tahsilni davom ettirishardi. Palestrlarda nimalar o"œrgatilardi?
A) adabiyot, she"œr yozish va musiqa
B) adabiyot, astronomiya va she"œr yozish
S) astronomiya, geometriya, geografiya
D) she"œr yozish, musiqa, tarix
E) astronomiya, geometriya, musiqa

225. Ma"œlumki, Qadimgi Afinada oliy ma"œlumot beradigan o"œquv yurtlari bo"œlgan. Ularda kimlar o"œqish imkoniyatiga ega edi?
A) faqat senatorlarning farzandlari
B) goplitlar
S) o"œta boy ota-onalarning farzandlari
D) meteklar
E) 16 yoshga to"œlgan barcha Afina yigitlari

226. Qadimgi Afinadagi oliy ma"œlumot beradigan o"œquv yurtlarida qanday fanlar o"œqitilardi?
A) fizika, geografiya, astronomiya, tarix
B) geometriya, geografiya, astronomiya, geodeziya
S) fiqhshunoslik, tarix, geodziya, astronomiya
D) astronomiya, geometriya, geografiya, tarix
E) adabiyot, tarix, fiqhshunoslik, geodeziya

227. Qadimgi Sparta davlatining asoschisi hisoblangan qabila nomini aniqlang.
A) mikena
B) doriylar
S) xunnlar
D) yuechjilar
E) amoriylar

228. Ma"œlumki, mil. avv. VIII-VII asrlarda Spartada qulga aylantirilgan aholi ko"œpchilikni tashkil etar, ular ham spartaliklardan qattiq nafratlanar edi. Shuning uchun spartaliklar o"œz davlatida qanday shart-sharoit yaratdilar?
A) doimo qullarni ezib ishlatish va ulardan keng ko"œlamda foydalanish
B) huquq va majburiyatlar borasida hammani tenglashtiruvchi qonunlar yozish
S) mamlakatda demokratiya hokimiyatini o"œrnatish
D) Xalq majlisi faoliyatini tiklash va nasl-nasabidan qat"œiy nazar spartaliklar uchun davlat mansablarini egallash islohati
E) hamma amal qilishi lozim bo"œlgan qat"œiy intizom va aniq-raso rejalashtirilgan turmush tarzi hamda yengilganlarga qarshi shavqatsiz zo"œravonlik

229. Nima sababdn ajnabiylar Qadimgi Sparta davlatiga unchalik oshiqishmagan?
A) Spartada savdo-sotiq sust rivojlanganligi, san"œat asarlari, chiroyli ibodatxonalar va turar joy binolari ham yo"œqligi
B) yalpi harbiy tayyorgarlikda bo"œlgan spartaliklar ajnabiylarni sig"œishtirmasdi
S) Spartaga kirgan ajnabiylar qulga aylantirilardi
D) Spartada ajnabiylar kiritilmasligi to"œg"œrisida qonun qabul qilingan edi
E) Spartada turar joy binolarining yo"œqligi

230. Qadimgi Sparta davlatida kimlar dehqonchilik va chorvachilik bilan shug"œullanishgan?
A) periyeklar
B) spartaliklar
S) ilotlar
D) meteklar
E) plebeylar
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 28 Iyul 2008, 15:32:27
231. Qadimgi Sparta davlatini kimlar savdo-sotiq bilan shug"œullanib, ajnabiylar bilan muloqotda bo"œlar edi?
A) periyeklar
B) spartaliklar
S) ilotlar
D) meteklar
E) plebeylar

232. Ma"œlumki, Qadimgi Yunonistonda o"œz vatanini tark etib, o"œzga yurtga ko"œchib ketadiganlar paydo bo"œla boshladi. Ular qaysi hududlarda o"œz manzilgohlariga asos soldilar?
1) Sitsiliya oroli; 2) Hindiston yarimoroli; 3) Apennin yarimoroli; 4) Kaspiy dengiz bo"œylari; 5) O"œrtayer dengizi bo"œylari;  Sardiniya oroli; 7) Qora dengiz bo"œylari; 8) Korsika oroli.
A) 2, 4, 6, 8
B) 1, 3, 5, 7
S) 1, 2, 3, 7, 8
D) 2, 5, 7, 8
E) 2, 4, 5, 6

233. Qadimda Buyuk yunon koloniyalashtirishi qanday oqibatlarga olib keldi?
A) Finikiya yozuviga asoslangan yangi yozuv vujudga keldi va Yunoniston hududi o"œzga mamlakatlar hisobiga kengaydi
B) koloniyalar va polislar o"œrtasidagi mahsulot ayirboshlash, savdo sotiq va hunarmandchilik ravnaq topishiga asos yaratildi hamda Yunoniston hududi o"œzga mamlakatlar hisobiga kengaydi
S) Yunoniston hududi o"œzga mamlakatlar hisobiga kengaydi
D) Finikiya yozuviga asoslangan yangi yozuv vujudga keldi va koloniyalar va polislar o"œrtasidagi mahsulot ayirboshlash, savdo sotiq va hunarmandchilik ravnaq topishiga asos yaratildi
E) Finikiya yozuviga asoslangan yangi yozuv vujudga keldi

234. Qadimgi Afinadagi mol-mulk va boylikning deyarli hammasiga egalik qilgan aholining bir qismi qanday nomlangan?
A) aristokratlar
B) arxontlar
S) demokratlar
D) senatorlar
E) patritsiylar

235. "œYunonistonning ko`pgina shaharlarida bo`ldim, xalq zodagonlarga qarshi chiqayotganini o`z ko`zim bilan ko`rdim. Kambag`allarga qullar kelib qo`shilmasdan turib, xalq talablarining bir qismini bajarish kerak". Ushbu so`zlar qaysi Afina hukmdoriga  taaluqli?
A) Drakont
B) Perikl
S) Femistokl
D) Solon
E) Demosfen

236. Qadimgi Afina davlatida Solon hukmronligi davrida kimlar qabul qilinayotgan qonunlar  muhokamasida va ovoz berishda ishtirok eta olmasdilar?
A) ayollar va meteklar
B) Afina fuqarolari
S) ilotlar va periyeklar
D) periyeklar va ajnabiylar
E) meteklar va erkaklar

237. Davlat boshqaruvi sohasida Afina hukmdori Solon qanday islohatni amalga oshirdi?
A) hamma amal qilishi lozim bo"œlgan qat"œiy intizom va aniq-raso rejalashtirilgan turmush tarzi hamda yengilganlarga qarshi shavqatsiz zo"œravonlik
B) Beshyuzlar kengashi tiklandi va strateg lavozimiga asos solindi
S) nasl-nasabidan qat"œiy nazar afinaliklar uchun davlat mansablarini egallash imkoniyati
D) huquq va majburiyatlar borasida hammani tenglashtiruvchi qonunlar yozish
E) Xalq majlisi faoliyati tiklandi va nasl-nasabidan qat"œiy nazar afinaliklar uchun davlat mansablarini egallash imkoniyati

238. Qachondan boshlab Qadimgi Sparta davlati Afinaning asosiy raqibiga aylandi?
A) mil. avv. V asrdan
B) mil. avv. VI asrdan
S) mil. avv. IV asrdan
D) mil. avv. III asrdan
E) mil. avv. II asrdan

239. Qadimgi Yunonistonning barcha shaharlarida fors elchilari : "œBizning hukmdorimiz, kunchiqardan kunbotargacha barcha odamlarning birdan bir egasi sizdan yer va suv talab qilmoqdadir" deb o`zlarining qaysi hukmdorini nazarda tutgan edi?
A) Doro I
B) Kir II
S) Kserks
D) Kambiz
E) Artakserks

240. Qachon Qadimgi Afina davlati O"œrtayer dengizi havzasidagi eng qudratli davlatga aylandi?
A) mil. avv. III asr
B) mil. avv. V asr boshlari
S) mil. avv. IV asr oxiri
D) mil. avv. V asr o"œrtalari
E) mil. avv. VI asr
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 28 Iyul 2008, 15:52:11
241. Quyidagi qaysi sanalar Olimpiada o"œyinlari tarixida muhim hisoblanadi?
1) mil. avv. 776-yil; 2) mil. avv. 394-yil; 3) 1877-yil; 4) mil. avv. 767-yil; 5) 1896-yil; 6) mil. avv. 435-yil.
A) 2, 3, 6
B) 1, 2, 5
S) 1, 3, 5
D) 1, 2, 3
E) 1, 4, 6

242. Qadimgi Yunonistondagi teatrlarda tomoshabinlar aktyorlarning kimlarni tasvirlayotganligini qanday qilib ajratib olishardi?
A) aktyorlarning niqoblariga qarab
B) tomosha boshlanishidan oldin aktyorlarning qaysi obrazda o"œynayotganligi tanishtirib chiqilardi
S) aktyorning harakatiga qarab
D) aktyorlar kiyib olgan kiyimiga qarab
E) aktyorlar taqib olgan qurollarga qarab

243. Qadimgi yunon haykaltaroshlarini aniqlang.
A) Aristofan va Dedal
B) Miron va Poliklet
S) Fidiy va Dedal
D) Fidiy va Poliklet
E) Sofokl, Yevripid, Aristofan

244. Yunonlarning Parfenon — iloha Afina ibodatxonasi peshtog"œining yuqori qismida nima tasvirlangan?
A) hayvonlar tasviri
B) gimnastika bilan shug"œullanayotgan bolalar tasviri
S) odamlar va xudolar siymosi
D) odamlar va tabiat tasviri
E) xudolar siymosi

245. Quyidagilarning qaysilari qadimgi yunon faylasuflari hisoblanadi?
1) Geraklit; 2) Kvint Kursiy Ruf; 3) Sima Szyang; 4) Diogen; 5) Demokrit; 6) Pompey Trog; 7) Aristotel; 8) Strabon; 9) Platon; 10) Rixtgofen; 11) Demosfen; 12) Sokrat.
A) 2, 3, 4, 6, 8, 10
B) 1, 2, 4, 5, 9, 11
S) 1, 3, 5, 7, 9, 11
D) 1, 4, 5, 7, 9, 12
E) 2, 3, 5, 7, 8, 11

246. Qadimgi yunon afsonalariga ko"œra, necha jasorat tufayli Gerakl Olimp tog"œidagi xudolar saltanatida faxrli o"œringa ega bo"œlgan?
A) o"œn ikki
B) yetti
S) to"œqqiz
D) to"œrt
E) o"œn besh

247. Quyidagi qaysi javobda Yunonistonning tarixiy shaxslari to"œg"œri ko"œrsatilgan?
1) Oktavian Avgust; 2) Gerakl; 3) Drakont; 4) Mark Antoniy; 5) Solon; 6) Filipp II; 7) Perikl; 8) Menes; 9) Demosfen; 10) Miltiad.
A) 1, 4, 5, 6, 7, 10
B) 3, 5, 7, 9, 10
S) 1, 3, 7, 10
D) 2, 3, 5, 7, 9
E) 2, 4, 6, 8, 10
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 14:33:05
                                                 V BO"œLIM. Qаdimgi Rim

Ellinlаr Bоlqоn yarim оrоlini o"œzlаshtirgаn bir pаytdа, ulаrgа qаrdоsh bo"œlgаn Itаliy qаbilаlаri Аpеnnin yarim оrоli, hоzirgi Itаliya mаmlаkаti hududigа kеlib jоylаshgаnlаr mil. avv. I  mingyillikdа Itаliyadа: etrusk, ligur, lоtin, vеnеt, оsk vа sаmnit qаbilаlаri hаm yashаgаn.
Аpеnnindа аhоli yashаshi uchun shаrоit Bоlqоn yarimоrоligа nisbаtаn qulаyrоq edi. Undа bir nеchа sеrsuv dаryolаr, jumlаdаn — Pо dаryosi bo"œlgаn. Hududdа qаtоr qishlоq хo"œjаligi uchun qulаy vоhаlаr hаm mаvjud edi. Ulаrni Аlp tоg"œlаri shimоldаn esаdigаn sоvuq shаmоllаrdаn аsrаgаn. Mаmlаkаt bo"œylаb shimоldаn-jаnubgа tоmоn yastаnib yotgаn Аpеnnin tоg"œlаridа esа fоydаli qаzilmаlаr vа qurilish tоshlаri mo"œl bo"œlgаn Аpеnnin yarimоrоli Tirrеn vа Аdriаtikа dеngizlаri suvlаri bilаn yuvib turilаdi, jаnubdаn Sitsiliya оrоli yondоsh turgаn.
Qаdimgi Rim tаriхidа tili hоzirgа qаdаr o"œqilmаgаn sirli etrusklаr аlоhidа iz qоldirgаnlаr. Qаdimgi yunоnlаr "œtirrеnlаr", rimliklаr esа "œtusklаr" dеb nоmlаgаn bu хаlq mil. аvv. VIII-VI аsrlаrdа Pо daryosining quyi оqimidаn Tibr dаryosigа qаdаr hududlаrgа yashаgаn. Ulаrning Аpеnningа qаyеrdаn kеlgаni hаm аniq bo"œlmаy bir guruh оlimlаr etrusklаrni shimоldаn kеlgаn dеsа, bоshqаlаri esа Kichik Оsiyoning g"œаrbidаn ko"œchib kеlib jоylаshgаn dеb hisоblаshаdi.
Аmmо mil. аvv. VIII аsrdа etrusklаr tеmir ishlаtgаni, оt mingаnlаri, аjоyib dеngizchilаr-u, mоhir sаngtаrоshlаr bo"œlgаni mа"œlum. Ulаr o"œz shаhаrlаrini, yo"œllаrni, ko"œpriklаrni tоshdаn qurgаnlаr. Ulаr sun"œiy sug"œоrishgа аsоslаngаn dеhqоnchilik bilаn shug"œullаnib; bug"œdоy аrpа, lоviya, uzum yеtishtirgаnlаr. Etrusklаr kаnоp, pоya ekishib undаn to"œqilgаn mаtоdаn kеmаlаr uchun yеlkаn, yomg"œir vа quyoshdаn kishini himоyalоvchi sоyabоnlаr yasаgаnlаr. Kаnоp mаtоsidаn yozish uchun hаm fоydаlаnilgаn.
Etrusklаr Itаliyadа tuzgаn dаstlаbki dаvlаtlаr, 12 tа shаhаr—dаvlаtlаr ittifоqi bo"œlib, ulаrdаn eng yiriklаri Rim vа Kаpuyalаr edi. Ushbu quldоrlik dаvlаtlаri hukmdоrlаri — luхоmоn, qаrаm kishilаr esа lаtunlаr dеb nоmlаngаn. Etrusklаr jаmiyati mil. аvv. VII-VI аsrlаrdа kuchаygаn. Lеkin mil. аvv. VI аsr охiridаn shimоldаn gаllаr, so"œng jаnubdаn yunоnlаr hujumlаri bоshlаnib etrusklаr jаmiyatini inqirоzigа sаbаb bo"œlgаn.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 14:33:53
                                          Trоyadаn Rimgаchа

Аfsоnаgа ko"œrа, lоtin qаbilаlаri аsоschisi Enеy trоyalik bo"œlgаn. Etrusklаr bilаn jаngdа Enеy hаlоq bo"œlib, uning o"œg"œli Yul lоtinlаr yashаgаn Lаtsiya vilоyatining bоsh shаhri Аlbа-Lоngаgа аsоs sоlаdi. Yillаr o"œtib bu shаhаrgа Enеyning uzоq аvlоdi Numitоr pоdshо bo"œlаdi. Аmmо hukumdоrning kichik ukаsi Аmuliy аkаsidаn tахtni tоrtib оlib uning qizi Rеya Silviyani — оlоv vа uy o"œchоg"œi mа"œbudаsi Vеstа ibоdаtхоnаsi rаqibаsigа аylаntirаdi. Ungа turmushgа chiqish vа fаrzаnd ko"œrish tа"œqiqlаnаdi. Silviya sirli rаvishdа tuqqаn egizаk o"œg"œillаri хudо Mаrsdаn ekаnligini аytаdi. Ungа ishоnmаgаn Аmuliy bоlаlаrni Tibr daryosigа tаshlаshni buyurаdi. Sаvаtgа sоlingаn bоlаlаrni qichqirgаnini eshitgаn, оnа bo"œri dаryoning sаyoz jоyidаn ulаrni qirg"œоqqа chiqаrib emizаdi. Ko"œp o"œtmаy pоdshо cho"œpоnlаridаn biri bоlаlаrni uygа kеltirib, ulаrgа - Rоmul vа Rеm ismlаrini qo"œyib, sirni hеch kimgа аytmаy, jаsur vа kuchli qilib tаrbiyalаydi. Bоlаlаr o"œsib kаttа bo"œlgаnidа Аmuliyni o"œldirib, tахtni bоbоlаri Numitоrgа оlib bеrаdilаr. Ulаr оnа bo"œri qutqаrgаn Tibr bo"œylаridа yangi shаhаrgа аsоs sоlishgа qаrоr qilishаdi. O"œzаrо jаnjаldа Rоmul ukаsi Rеmni o"œldirib qo"œyadi. U shаhаrgа аsоs sоlish fikridаn qаytmаydi, o"œz nоmi (lоtinchа Rоmа) bilаn аtаlgаn Rimning birinchi pоdshоsi bo"œlgаn. Rimgа аsоs sоlingаn mil. аvv. 753-yilni rimliklаr o"œz tаqvimlаri hisоbi bоshlаnishi sifаtidа оlishgаn.
Аslidа shаhаrgа lоtin, sаbiyan vа etrusk qаbilаlаri аsоs sоlgаn. Pаlаtin, Kаpitоliy tеpаliklаridаgi аhоli: аrpa vа bug"œdоy, uzum vа zig"œirpоya yеtishtirgаn. Yirik shоhli mоl, cho"œchqа, оt bоqishgаn. Hunаrmаndchilikning tеmirchillik, to"œqimаchilik, kulоlchilik sоhаlаri bilаn shug"œullаngаnlаr. Mil. аvv. VI аsrdа Rim аhоlisi ko"œpаyib, 7 tеpаlikdаgi shаhаrgа аylаndi.
Rivоyatlаrgа ko"œrа, Rimdаgi tаrtiblаr Rоmul tоmоnidаn o"œrnаtilgаn. U sеnаt vа хаlq yig"œinlik jоriy etib, аhоlini pаtritsiylаr vа plеbеylаrgа bo"œlаdi. Pаtritsiylаr оtа-bоbоlаri Rimgа аsоs sоlgаnlаrning eng nufuzli оqsоqоllаridаn "œkеksаlаr kеngаshi" tuzilib, u lоtinchаgа sеnаt dеb nоmlаngаn. Itаliyaning bоshqа jоylаridаn Rimgа ko"œchib kеlgаnlаr vа ulаrning аvlоdlаri plеbеylаr dеb аtаlgаn. Plеbеylаr (plеbs) оrаsidа bоylаri hаm bo"œlsаdа, аksаri qismi kаmbаg"œаllаrdаn ibоrаt edi. Dаstlаb Rimni bоshqаrishidа аsоsаn pаtritsiylаr qаtnаshgаn.
Rivоyatlаrgа qаrаgаndа, Rimni birin-kеtin bоshqаrgаn 7 pоdshоning so"œnggi 3 tаsi etrusklаrdаn bo"œlgаn. Mil. аvv. 510-509-yillаri Rimning mаhаlliy аhоlisi so"œnggi pоdshоni zоlimligi vа хаlqni mеnsimаgаni uchun qo"œzg"œolоn ko"œtаrib hаydаb yubоrаdi.

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 14:34:52
                                            Rimdа "œjаmоаchilik ishi"

Rimdа pоdshо bоshqаruvi bеkоr qilinib o"œrnigа rеspublikа (lоtinchаdаn "œjаmоаtchilik ishi") — mа"œlum muddаtgа sаylаb qo"œyilаdigаn kishilаr bоshqаrаdigаn dаvlаt tuzilаdi. Хаlq kеngаshidа hаr yili pаtritsiylаrdа 2 kishi 1 yilgа hоkimlikkа sаylаngаn. Bu hоkimlаr kоnsullаr dеb аtаlgаn. Ulаr urush e"œlоn qilish, ittifоq tuzish, sud vаzifаsini, qоnunlаr qаbul qilish, urush pаytidа bittаsi qo"œshin qo"œmоndоni vаzifаlаrini bаjаrgаn.
Rim аristоkrаtiyasi - zоdаgоnlаr rеspublikаsi bo"œlib, plеbеylаr bоshqаruvdа qаtnаshish huquqidаn mаhrum edilаr. Nаtijаdа ulаr vа pаtritsiylаr оrаsidа ziddiyatlаr bоshlаnib mil. аvv. 494-yil plеbеylаrdаn tuzilgаn rim jаngchilаri, plеbsni grаjdаnlik huquqlаrini chеklаnishidаn nоrоziligini bildirib shаhаrdаn chiqib, Rimdаn unchа uzоq bo"œlmаgаn "œMuqаddаs tоg"œ"gа kеtаdi. Rim qo"œshinining zаiflаshuvidаn qo"œrqqаn pаtritsiylаr plеbsgа mа"œlum yon bеrishlаrgа mаjbur bo"œlаdi. Shu tаriqа plеbеylаr hаr yili o"œz himоyachilаri — хаlq tribunlаrini sаylаsh huquqini qo"œlgа kiritgаnlаr.
Endilikdа sеnаt plеbеylаrgа qаrshi fаrmоyish qаbul qilishi dаvоmidа хаlq tribuni, fаqаt bir so"œz "œveto" ("œtа"œqiqlаymаn") dеyishi kifоya edi. Plеbеylаr o"œz huquqlаri uchun kurаshdа dаvоm etаdi. Nihоyat yanа 100 yilchа o"œtib mil. аvv. 367-yili хаlq tribuni Lutsiy Lаtеrаn ilk bоr kоnsullikkа sаylаnаdi.
Rimdа mil. аvv. IV аsr so"œngidаn bаrchа fuqarolаrning qоnun оldidаgi tеngligi o"œrnаtilаdi. Bu vаqtgа kеlib plеbеylаr hаr qаndаy dаvlаt  lаvоzimini egаllаsh huquqigа erishаdilаr. Хаlq yig"œinlаri Mаrs mаydоnidа o"œtkаzilib, shаhаr uzrа ko"œtаrilаgаn qizil bаyrоq Rimgа hеch qаndаy dushmаn xаvfi yo"œqligini аnglаtgаn. Rim rеspublikаsining eng kuchli tаshkilоti sеnаt bo"œlgаn. U hеch qаndаy sаylоvsiz, аvvаlgi kоnsullаr, хаlq tribunlаri vа bоshqа mаnsаbdоr shахslаr bilаn to"œlаtib bоrilgаn. Sеnаt а"œzоligi umrbоdiy bo"œlib, undа 300 gа yaqin sеnаtоrlаr fаоliyat оlib bоrgаn. Sеnаt hеch kimgа hisоbоt bеrmаgаn vа o"œzining nоo"œrin qаrоrlаri uchun jаvоb hаm bеrmаgаn. Dаvlаtgа kаttа хаvf tug"œilsа sеnаt diktаtоr — yagоnа hukmdоrni sаylаb, ungа bаrchаni bo"œysunishi mаjburiy etib qo"œyilgаn. Bu hоlаtdа vеtо huquqi vаqtinchаlik to"œхtаtilgаn.
Rimliklаr kаttа vа jаngоvоr qo"œshin tuzаdilаr. Qo"œshingа jаngchi yеr-mulkkа egа bo"œlgаn dеhqоnlаrdаn оlingаn. Rim qo"œshini o"œq-yoy vа kаltа nаyzаlаr bilаn qurоllаngаn yеngil аskаr, оg"œir qurоlli jаngchilаr vа оtliq qo"œshindаn ibоrаt edi. Qo"œshin hаr biri 4500 jаngchidаn ibоrаt lеgiоnlаrgа bo"œlingаn. Lеgiоn esа kichik-kichik jаngchi guruhlаrgа аjrаtilgаn. Оdаtdа jаngni yеngil qurоllаngаn аskаrlаr vа mаnjаniq, pаlаhmоnlаr bo"œlinmаlаri: tоsh, kаmоn o"œqi, nаyzаlаr yog"œdirib bоshlаb bеrgаn. Shundаn so"œng ulаr оrqаgа chеkinib оg"œir qurоllаngаn jаngchilаrgа jоy bo"œshаtgаnlаr. Ulаr оg"œir nаyzа, uzun qilichlаrni ishgа sоlgаnlаr. Yuzmа-yuz оlishuvdа kаltа qilichlаr qo"œl kеlgаn. Оtliq jаngchilаr esа jаng vаqtidа piyodа аskаrlаr yon qаnоtidаn (flаng) himоya qilib turgаnlаr. Dushmаn yеngilib qоchа bоshlаgаch uning kеtidаn quvib bоrib tоr-mоr etgаnlаr.
Rimliklаr shаhаrlаri хаvfsizligini o"œz qo"œshinlаrigа to"œlа ishоnch bilаn tоpshirgаnlаr. Аmmо mil. аvv. 390-yili shimоldаn gаllаr hujumi bоshlаnib, Rim qo"œshini tоr-mоr etilib, shаhаr оlinib tаlаnib yondirib yubоrilаdi. Bu vоqеadаn so"œng Rim shаhri tоshdаn mustаhkаm mudоfаа dеvоri bilаn o"œrаb оlinаdi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 14:35:29
                               Itаliya ustidаn hukmrоnlikning o"œrnаtilishi

Itаliyadа yashаgаn xаlqlаr bilаn to"œхtоvsiz urushlаr оlib bоrgаn Rim ulаrni birin-kеtin bo"œysundirа bоshlаydi. Dаstlаb etrusklаr mil. аvv. 406-396-yillаri mаg"œlub etilаdi. Sаmnitlаrgа qаrshi urushlаr mil. аvv. 343-290-yillаrdа bo"œlib, uchinchi sаmnitlаr urushidаn so"œng ulаrning yurti hаm bo"œysundirilаdi. Endigi nаvbаt yunоnlаrning Аpеnnindаgi kоlоniyalаrigа yеtib, mil. аvv. 281-yili Rim Tаrеntgа urush e"œlоn qilаdi. Tаrеntliklаr o"œz dаvrining mаshhur lаshkаrbоshisi sаnаlgаn. Epir pоdshоsi Pirrdаn yordаm so"œrаydilаr. Itаliya qirg"œоqlаrigа kеlib tushgаn Pirr qo"œshinlаri mil. аvv. 280-yili dаstlаbki g"œаlаbаni qo"œlgа kiritаdi. Rim lеgiоnlаri bilаn kеyingi jаng nihоyatdа оg"œir kеchib g"œаlаbаdаn so"œng Pirr "œАgаr yanа bir mаrtа shundаy g"œаlаbаgа erishsаk, biz hаlok bo"œlаmiz!" dеb nidо qilаdi. (Shu tаriqа "œPirr g"œаlаbаsi!" mаtаli shаkllаnib u kаttа tаlоfаtlаr evаzigа erishilgаn g"œаlаbаgа аytilаdi). Uchinchi jаngdа mаg"œlub bo"œlgаn Pirr qоlgаn qo"œshini bilаn Yunоnistоngа qаytgаn.
Rim hukmdоrlаri o"œzigа хоs fuqarolik vа ittifоqchilik tizimini yarаtаdilаr. Qаysi bir shаhаr аhоlisi Rimgа ko"œprоq yordаm ko"œrsаtsа, ungа shunchаlik ko"œp Rim fuqaroligi huquqlаri bеrilаdi. Nаtijаdа ko"œplаb shаhаrlаr Rimgа qаrshi urushishdаn ko"œrа ko"œngilli tаslim bo"œlishni mа"œqul tоpishgаn. Sоtqinlik qilish yanаdа хаvflirоq bo"œlgаn. Rimlinlаr хоinlik qilgаn shаhаrni vаyrоn qilib аhоlisini qullikkа sоtgаn. Shu tаriqа Rim Itаliya ustidаn hukmrоnlik o"œrnаtаdi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 14:38:53
                                               Rim vа Kаrfаgеn

Itаliyani bo"œysundirgаn Rim Sitsiliya оrоlidаgi sеrunum yеrlаrni bоsib оlishgа tаyyorgаrlik ko"œrа bоshlаydi. Bu tаdbirdа Rimgа SHimоliy Аfrikаdаgi eng bоy shаhаr — Kаrfаgеn qаrshilik qilаdi. Finikiyaliklаr аsоs sоlgаn bu shаhаrni ulаr "œKаr Хаdаshiy" — "œYangi shаhаr" dеr edilаr.
O"œrtаyer dеngizining g"œаrbidа eng kuchli dаvlаt hisоblаngаn Kаrfаgеnning Ispаniya va  Sitsiliyadа o"œz kоlоniyalаri bo"œlgаn. Rimliklаr finikiyaliklаrni punilаr dеb аtаshgаn.
1-Puni urushi mil. аvv. 264-yili bоshlаnib 23 yil dаvоm etаdi. Rim undа g"œаlаbа qоzоnib Sitsilyani o"œz hukmigа o"œtkаzаdi Kаrfаgеnning qudrаti sindirilmаy hаr ikki tоmоn yangi jаnglаrgа tаyyorlаnа bоshlаydi.
Rim sеnаti ishlаb chiqqаn rеjаgа binоаn: kоnsullаrdаn birining qo"œshini kаrfаgеnliklаrgа Ispаniyadа hujum qilib, ikkinchisi Аfrikаgа qo"œshin tushirishi lоzim edi. Аmmо Kаrfgеnning yangi sаrkаrdаsi, uning hukmdоri Gаmilkаr Bаrkаning o"œg"œli Gаnnibаl bu rеjаni buzib yubоrаdi. U rimliklаr hujumini kutmаsdаn mil.аvv. 218-yili Ispаniyadаgi Rimning ittifоqchisi bo"œlgаn Sаgunt shаhrini vаyrоn qilаdi. Bungа jаvоbаn Rim Kаrfаgеngа urush e"œlоn qilаdi.
Gаnnibаl bu pаytdа Ispаniyadаn chiqib kаttа tаlоfаtlаr bilаn Аlp tоg"œlаridаn o"œtib, kutilmаgаndа Pо dаryosi hаvzаsigа chiqаdi. Bu yеrdаgi gаl qаbilаlаri Rimning eski dushmаnlаrigа Gаnnibаl Itаliyani Rimdаn оzоd qilish uchun urushgа kirgаnligini e"œlоn qilаdi. Nаtijаdа gаllаr Gаnnibаlgа оziq-оvqаt, оtlаr va jаngchilаr bеrаdi.
Qаtоr jаnglаrdа kоnsullаr qo"œshinini yеnggаn Gаnnibаl mаmlаkаt jаnubigа yurish bоshlаb, u yеrdаgi аhоlini Rimgа qаrshi qo"œzg"œоlоngа ko"œtаrish niyatidа bo"œlgаn. Rim 80 minglik qo"œshin to"œplаshgа erishаdi. Mil.аvv. 216-yili Kаnnа qishlоg"œidаgi jаngdа Gаnnibаlning sаrkаrdаrlik mаhоrаti nоmоyon bo"œlib u 40 minglik qo"œshin bilаn rimliklаr lеgiоnlаrini yеngаdi. Аmmо Kаrfаgеn hukmdоri Rimgа hujum qilishgа shоshilmаydi. Do"œstlаridаn biri Gаnnibаlgа "œg"œаlаbа qisаsаn-u, undаn fоydаlаnishni bilmаysаn" dеgаn ekаn.
Kаnnа jаngidаn so"œng rimliklаr kаttа jаnglаrgа kirmаy, kichik jаnglаr bilаn kаrfаgеnliklаrgа vа ulаr tоmоnigа o"œtgаn shаhаrlаrgа hujum bоshlаydi. Mil.аvv. 204-yili urush hаrаkаtlаri Kаrfаgеngа ko"œchаdi.
Rimning yosh iqtidоrli lаshkаrbоshisi Stsipiоn mil. аvv. 202-yili Zаmа shаhri yaqinidаgi jаngdа Itаliyadаgi 15 yillik urushlаrdа mаg"œlubiyatgа uchrаmаgаn sаrkаrdа Gаnnibаl qo"œshinini yеngаdi. Оrаdаn bir yil o"œtib tuzilgаn sulhgа binоаn Kаrfаgеn Аfrikаdаn chеtdаgi kоlоniyalаrni, hаrbiy dеngiz flоtini, jаngоvоr еrlаrini Rimgа bеrаdi. Sulhdа Kаrfаgеnning kаttа tоvоn to"œlаshi hаm ko"œzdа  tutilgаn. SHu tаriqа Rim O"œrtа Еr dеngizining g"œаrbidа o"œz hukmrоnligini o"œrnаtаdi. Аmmо tеz оrаdа o"œzini tiklаb, mustаhkаmlаnib оlgаn Kаrfаgеnni Rim o"œzining хаvfli rаqibi dеb hisоblаshdа dаvоm etаdi.
Kаrfаgеndа bo"œlib, uning ko"œp sоnli kеmаlаri, dеngiz pоrtlаridаn sаvdо mоllаrini, аhоlisining bоyliklаrini ko"œrib qаytgаn sеnаtоr Mаrk Kаtоn, uni butunlаy yaksоn qilishgа undаy bоshlаydi. Kаtоn sеnаtdаgi hаr bir chiqishini: «Mеn hаr hоldа Kаrfоgеnni vаyrоn qilish kеrаk dеb o"œylаymаn» dеgаn so"œzlаr bilаn tugаtаr edi. Uchinchi Puni urushi mil. аvv. 149-yili bоshlаnib, 3 yillik qаmаldаn so"œng оlingаn Kаrfаgеn yo"œq qilinib, o"œrnidа Rimning Аfrikа vilоyatlаri tuzilаdi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 14:43:03
                                                       O"œrtаyer dеngizi egаlаri

   Kаrfаgеn ustidа erishilgan g"œalabadan so"œng Rim O"œrtа Yer dаngizining shаrqiy sоhilidаgi: Mаkеdоniya, Suriya vа Misrni bo"œysundirgаn. Ellin dаvlаtlаridаn biri Mаkеdоniyani Rim o"œzining аshаddiy dushmаni hisоblаgаn. Rimliklаr Mаkеdоniyagа qаrshi kurаshdа ustаlik bilаn ish yuritib, yunоn pоlislаrigа o"œzini hаlоskоr, do"œst qilib ko"œrsаtаdi. Rim kоnsuli lеgiоnlаri mil. аvv. 197-yili Mаkеdоniya pоdshоsi Filipp V ni mаg"œlub etib, uni Yunоnistоndаn o"œz qo"œshinlаrini оlib chiqishgа mаjbur etаdi.
Ko"œp o"œtmаy Rim Suriyagа urush e"œlоn qilib, Kichik Оsiyogа qo"œshin tushirаdi. Mаgnеziya shаhri yaqinidаgi mil. аvv. 190-yilgi jаngdа Rim  Аntiох qo"œshinini tоr-mоr etаdi. Suriyaning qudrаti uzil-kеsil sindirilаdi.
Bu g"œаlаbаdаn so"œng sеnаt Mаkеdоniyani uzil-kеsil bo"œysundirishgа qаrоr qilаdi. Pidnа jаngidа mil. аvv. 168-yili rim lеgiоnlаri so"œnggi mаkеdоn pоdshоsi Pеrsеy qo"œshinini mаg"œlub etаdi. Rim sеnаti Mаkеdоniya vа uning ittifоqchilаri yеrlаrini 4 qismgа bo"œlib, hаr birini аlоhidа rеspublikа dеb e"œlоn qilаdi. Bu g"œаlаbа uchun kоnsul triumf -Rimgа tаntаnаli kirib kеlish huquqini оlаdi. Tаntаnа kunlаri hаrbiy sаrkаrdа Impеrаtоr (lоt.-hukmdоr, bоsh qo"œmоndоn) fахriy unvоni bilаn tаqdirlаngаn.
Mаkеdоniya ustidаn dаstlаbki g"œаlаbаdаn so"œng Rim, yunоn pоlislаrini erkin dеb e"œlоn qilgаn edi. Аmmо yunоnlаr hursаndchiligi uzоq cho"œzilmаy rimliklаr o"œzlаrini istilоchilаr singаri tutа bоshlаydi. Yunоnlаr qo"œllаrigа qurоl оlib, bоsqinchilаrgа qаrshi mаrdоnаvоr kurаshsаdа mаg"œlubiyatgа uchrаydi. Rim esа Yunоnistоndаn ko"œplаb bоyliklаr, sаn"œаt аsаrlаrini оlib kеtаdi. Yirik sаvdо mаrkаzi Kоrinf rimliklаr tоmоnidаn bеаyov tаlаnib, yaksоn qilib tаshlаnаdi. Bu vоqеа Kаrfagеn yo"œqоtilgаn, mil. аvv. 146-yili sоdir bo"œlаdi.
Mil. аvv. III аsr охirlаridаn Rim qаdimdа libеriya dеb nоmlаngаn Ispаniyani istilо qilа bоshlаgаn. Pirеnеya yarim оrоlidаgi аhоlini bo"œysundirish оsоn kеchmаy, mil. аvv. 154-yili libеriyadа, mil. аvv. 150-yili Luzitаniyadа (hоz. Pоrtugаliya) bоsqinchilаrigа qаrshi qo"œzg"œаlоnlаr bo"œlаdi. Mil. аvv. 133-yili Numаnitsiya shаhrini оlishi bilаn, Rim Pirеnеyadа hаm to"œliq hukmrоnligini o"œrnаtаdi.
Istilоchilik urushlаri nаtijаsidа O"œrtаyer dеngizi hаvzаsidа o"œz hоkimiyatini o"œrnаtgаn Rim, ulаrni o"œz vilоyatlаrigа аylаntirib kоnsullаri оrqаli idоrа qilа bоshlаydi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 14:44:42
                                  Tibеriy Grаkх vа uning yеr hаqidаgi qоnuni

Istilоchilik urushlаri (Itаliya dеhqоnlаrini o"œz хo"œjаligidаn аjrаtаdi. Yurishlаrdаn qаytgаn dеhqоn-lеgiоnеrlаr ko"œpinchа qаrzgа bоtib o"œz yеrlаrini yo"œqоtgаn. Dеhqоnlаrning yеrlаri esа urushlаrdаn bоyib kеtgаn аslzоdаlаr, hаrbiy yo"œlbоshchilаr vа sаvdоgаrlаr qo"œligа o"œtib, ulаrning ko"œp sоnli qullаri tоmоnidаn ishlоv bеrilа bоshlаnаdi. Ilgаri yirik zаmindоrlаr yеrlаrini yеrsiz yoki kаm yеrli dеhqоnlаr оlib ishlаtgаn bo"œlsа, endilikdа bu yеrlаrdа istilоlаr dаvоmidа kеltirilgаn qullаrning ishlаtilishi vаziyatni yanаdа оg"œirlаshtirаdi. Rim jаmiyatidа nоrоzilik kuchаyib bоrаrdi. Dеhqоnlаr yеrni qаytа tаqsimlаshni tаlаb qilа bоshlаydi.
Rim аhоlisi mil. аvv. 133-yili хаlq tribunligigа, nоmdоr plеbеylаr оilаsi vаkili, Tibеriy Grаkхni sаylаshаdi. Grаkх kаttа yеr egаlаrigа o"œtgаn jаmоа yеrlаrining bir qismini dаvlаtgа qаytаrib, uning hisоbidаn kаmbаg"œаl plеybеylаrgа yеr tаqsimlаb bеrish lоyihаsini tаklif etаdi. Хаlq yig"œini bu qоnunni qаbul qilib uni аmаlgа оshirish uchun kоmissiya tuzаdi. Kоmissiyaning ishini Tibеriy bоshqаrib, ungа ukаsi Gаy Grаkх ko"œmаklаshgаn.
Tibеriy tribunlikkа qаytа sаylаnish vа o"œzi bоshlаgаn ishni охirigа еtkаzish niyatidа bo"œlgаn. Аmmо dushmаnlаri Tibеriyni оliy hоkimiyatni nоqоnuniy egаllаsh hаrаkаtidа аyblаb, ungа bo"œhtоnlаr yog"œdirаdi. Ulаr kоnsuldаn Grаkхni sud qilishni tаlаb qilishаdi, аmmо bu tаklif rаd etilаdi. Nihоyat ulаr хаlq yig"œini pаytidа mахsus jаnjаl uyushtirib - Rim qоnunlаrigа ko"œrа muqаddаs vа dахlsiz hisоblаngаn хаlq tribunini Gay Grаkхni o"œldirаdilаr.
Tibеriyning o"œlimidаn 9 yil o"œtib ukаsi Gаy хаlq tribunligigа sаylаnаdi. Uning sаy-hаrаkаtlаri bilаn minglаb dеhqоnlаr yеr uchаstkаlаri оlgаn. Shаhаrning kаmbаg"œаl аhоlisigа dаvlаt оmbоrlаridаn аrzоn g"œаllа sоtishgа erishilаdi. Аmmо rimlik bоylаr Gаygа nаfrаt bilаn qаrаb, uni 3-mаrtа tribunlikkа sаylаnishigа hаr tоmоnlаmа qаrshi kurаsh bоshlаydi. Sеnаt hаm uning tаkliflаrini o"œtkаzmаslikkа hаrаkаt qilаdi.
Sаylоvdа yutqаzgаn Grаkх vа uning tаrаfdоrlаri o"œz islоhоtlаrini kuch bilаn himоya qilmоqchi bo"œlаdilаr. Sеnаt Rimgа qo"œshin kiritаdi. To"œqnаshuvdа Grаkхning tаrаfdоrlаridаn 3 ming kishi hаlоk bo"œlаdi. Gаyni esа,  o"œzining buyrug"œigа binоаn sаdоqаtli quli o"œldirаdi.
Ko"œp vаqt o"œtmаy yеr uchаstkаlаrini sоtishgа tа"œqiq bеkоr qilinаdi. Bоylаr yanа kаmbаg"œаllаr yеrlаrini sоtib оlа bоshlаydilаr. Nаtijаdа Rim rеspublikаsidа dеhqоnlаrning хоnаvаyrоn bo"œlishi dаvоm etаdi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 14:45:33
                                           Spаrtаk qo"œzg"œolоni

 Rimning istilоlаri zаbt etilgаn mаmlаkаtlаr fаqаt bоyliklаrdаn emаs,  ko"œpsоnli аrzоn ishchi kuchi - qullаrni hаm kеltirilishigа zаmin yarаtаdi. Nаtijаdа dеyarlik hаr bir Rim grаjdаnining qullаri bo"œlgаn. Birоrtа hаm quli bo"œlmаslik qаshshоqlik bеlgisi hisоblаngаn. Qullаr bоylаrning yеrlаridа, uy-хo"œjаlik ishlаridа, ulаrni himоya qilishdа, vаqtini хush o"œtkаzishdа mаshg"œul bo"œlgаn. Qul huquqsiz bo"œlib, ungа хo"œjаyin o"œz buyumi sifаtidа qаrаgаn.
Qul uchun eng qаttiq jаzо uni, kоndа ishlаsh yoki glаdiаtоrlаr mаktаbigа sоtib yubоrish hisоblаngаn. Bundаy mаktаblаrdа qullаr qurоl-yarоg"œ ishlаtishgа o"œrgаtilib o"œlim jаnglаrigа tаyyorlаngаn. Itаliya vа vilоyatlаrdа qurilgаn minglаb tаmоshаbin sig"œаdigаn аmfitеаtrlаrdа glаdiаtоrlаr: dubulg"œа, zirх, qаlqоn vа bоshqа himоya kiyimlаrini kiyib qilich, nаyzа, хаnjаrlаr bilаn yakkаmа-yakkа yoki glаdiаtоrlаr guruhlаridа jаng qilgаnlаr.
Jаngdа yеngilib tirik qоlgаn glаdiаtоrlаrning tаqdirini tаmоshаbinlаr hаl etgаnlаr. Аgаr tаmоshаbinlаr qo"œlining bоsh bаrmоg"œini yuqоrigа qаrаtsа jаngchi оmоn qоlib, kеyinchаlik yanа аrеnаgа tushirilgаn. Аgаr glаdiаtоr tаmоshаbinlаrgа nеgаdir yoqmаgаn bo"œlsа vа bоsh bаrmоq pаstgа qаrаtilsа bахtiqаrо o"œldirilishi lоzim bo"œlgаn.
Qullаr bundаy хo"œrlik vа kаmsitishlаrgа qаrshi qo"œzg"œаlоnlаr hаm ko"œtаrgаnlаr. Qаdimgi dunyoning eng kаttа qullаr qo"œzg"œоlоni mil. аvv. 74-71-yillаri, Rimdа eng ko"œp sоnli qullаrgа egа bo"œlib аzоb-uqubаtlаrgа duchоr etilgаn mаmlаkаtdа ro"œy bеrgаn. Kаpuyadаgi glаdiаtоrlаr mаktаbidа yashirin til biriktirilgаn 70 dаn оrtiq qullаr qоchishgа muvаffаq bo"œlishаdi. Ulаrgа Frаkiyadа (Bаlqоn yarimorolida) tug"œilib o"œsgаn vа u yеrdаgi urushlаrdа аsirgа оlingаn Spаrtаk bоshchilik qilаdi. Qo"œriqchilаrgа hujum qilib, qоchishgа muvаffаq bo"œlgаn 78 tа glаdiаtоrlаr, Vеzuviy tоg"œlаridа o"œzlаrigа qаrоrgоh bаrpо etаdilаr. Mil. аvv. 73-yili qo"œzg"œаlоnchilаr sоni 10 minggа yеtаdi. Yo"œlbоshchilikkа sаylаngаn Spаrtаk qurоl-аslаhа tаyyorlаtib, dushmаnlаri hаrbiy tаjribаsi аsоsidа to"œplаngаnlаrni jаnglаrgа tаyyorlаydi. Mustаhkаm qаrоrgоh, оg"œir qurоllаngаn piyodаlаr, sоqchilаr bo"œlinmаlаri bаrchа-bаrchаsi Rim lеgiоnlаridаgi kаbi tuzilаdi. Nаtijаdа kеyinchаlik Spаrtаk lаshkаri Rim lеgiоnlаri ustidаn 5 mаrtа g"œаlаbа qоzоnаdi. Mil. аvv. 71-yili lаshkаrbоshi Krаss qo"œshinlаri bilаn Burundiziy shаhri yaqinidаgi jаngdа Spаrtаk hаlоk bo"œlаdi. Jаng mаydоnigа o"œz qo"œshini bilаn yеtib kеlgаn Pоmpеy, qo"œzg"œаlоnchilаrdаn 6 mingini Kаpuyadаn Rimgаchа yo"œl ustidа ustunlаrgа tiriklаyin miхlаtаdi.
Qаdimgi dunyoning eng kаttа qullаr qo"œzg"œаlоni butun Rim dunyosini lаrzаgа kеltirаdi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 14:48:20
                                       Pоmpеy — Krаss - Sеzаr

Mil. аvv. 80-60-yillаrdа Rim yollаnmа qo"œshinlаrining kuchаyishi nаtijаsidа hаrbiylаrning mаvqеi оshаdi. Urush ko"œrgаn hаrbiy аrbоblаr sеnаt tоpshirig"œigа binоаn аlоhidа lеgiоnlаr tuzаdilаr. Bu lеgiоnlаr tа"œminоti lаshkаrbоshilаr zimmаsidа bo"œlib, urush o"œljаlаrining bir qismi hаm jаngchilаrgа tаqsimlаb bеrilgаn. Rim quldоrlаri mаmаlаkаtdа hаrbiylаr bоshqаrаdigаn hоkimiyatni bаrpо qilmоqchi bo"œlgаnlаr. Spаrtаk qo"œzg"œоlоnini bоstirgаn Krаss eng mаshhur kishilаr qаtоrigа chiqаdi. Suriya istilоchisi lаshkаrbоshi Pоmpеy esа sеnаt tоmоnidаn hаrbiy flоt vа quruqlikdаgi qo"œshin qo"œmоndоni etib tаyinlаngаn. Plеbеylаr Gаy Yuliy Sеzаrni qo"œllаshgаn. Mil. аvv. 60-yillаr o"œrtаlаridа: Pоmpеy, Krаss vа Sеzаrlаr «triumvirаt» - «uchlаr ittifоqi»ni tuzib Rimni birgаlаshib bоshqаrishgа yashirinchа kеlishib оlishаdi.
Pоmpеy, Krаsslаr vа plеbеylаr ko"œmаgidа kоnsullikkа sаylаngаn Sеzаr: аqlli, yaхshi mа"œlumоt оlgаn аjоyib nоtiq shахs bo"œlgаn. Kоnsullik muddаti tugаgаnidаn so"œng uni Gаlliya nоibligigа tаyinlаshаdi. Аlpоrti Gаlliyasidа o"œn yilchа urush hаrаkаtlаri оlib bоrgаn Sеzаr, uni Rim vilоyatigа аylаntirаdi.
Gаlliyadаgi urushlаr Sеzаrgа lаshkаrbоshi sifаtidа shuhrаt kеltirаdi. U kаttа bоyliklаr vа sаdоqаtli qo"œshingа egа bo"œlаdi. Krаss Sеzаrdаn qоlishmаslik uchun Pаrfiyagа qаrshi qo"œshin tоrtаdi. Аmmо mil. аvv. 53-yili jаngdа yеngilib хаlоk bo"œlаdi. Vujudgа kеlgаn vаziyatdа Pоmpеy sеnаtni Sеzаrni o"œz qo"œshinini tаrqаtib yubоrib, qurоlsiz Rimgа qаytishi vа o"œz fаоliyatini izоhlаshi qаrоrini qаbul qilishigа erishаdi. Rаd jаvоb bo"œlgаn tаqdirdа Sеzаr «dаvlаt dushmаni» dеb e"œlоn qilinishi lоzim edi.
Sеnаt qаrоrini eshitgаn Sеzаr qo"œshini bilаn Gаlliyani Itаliyadаn аjrаtib turаdigаn Rubikоn dаryosi sоhiligа kеlib, chuqur o"œygа tоlаdi. Uning mаshхur «qur"œа tаshlаndi» so"œzlаri Rimgа yurishning bоshlаnishini аnglаtаdi. Shu tаrzdа mаmlаkаtdа fuqаrоlаr urushi bоshlаnаdi. Rimni qаrshiliksiz egаllаgаn Sеzаr Pоmpеyni tа"œqib etib uning qo"œshinlаrini (Bоlqоn yarimorolidа) mаg"œlub etаdi. Misrgа qоchib o"œtgаn Pоmpеy o"œshа yеrdа o"œlim tоpаdi. Sеzаr esа Misrdаgi o"œzаrо urushlаrgа аrаlаshib mаlikа Klеоpаtrаni qo"œllаydi vа ungа tахtni оlib bеrаdi. Kichik Оsiyo, Аfrikаdаgi urushlаrdа g"œоlib chiqqаn Sеzаr, Ispаniyadа Pоmpеyning o"œg"œillаri ko"œtаrgаn qo"œzg"œоlоnlаrni bоstirib, fuqаrоlаr urushini yakunlаgаnidаn so"œng pоytахtgа qаytаdi.
U o"œzining хаlqqа bеrgаn vа"œdаlаridаn bir qismini bаjаrishgа kirishаdi. Itаliya vа vilоyatlаrdаn o"œn minglаb vеtеrаn jаngchilаrgа yеr uchаstkаlаri bеrаdi. Uning tаklifigа binоаn Kоrinf vа Kоrfаgеn qаytаdаn tiklаnib, ulаrgа ko"œplаb mulksiz grаjdаnlаr ko"œchirilаdi.
Sеzаr o"œzini Rimning mutlоq хukmdоri — impеrаtоri dеb e"œlоn qilаdi. Rimdа birinchi mаrtа оltin pul — dinоr zаrb qilinаdi. Yangi Yuliаn tаqvimi jоriy etilаdi. Shu tаriqа Rimdа rеspublikа tuzumi bеkоr qilinib Sеzаrning yakkа hоkimligi o"œrnаtilаdi.
Аmmо Rim sеnаtidа, Sеzаrning yakkа hоkimligidаn nоrоzi vа rеspublikаni tiklаsh tаrаfdоrlаri, g"œаnimlаri hаm bo"œlgаn. Ulаr Sеzаrni o"œldirish pаyigа tushаdilаr. Fitnа tаshkil etib, mil. аvv. 44-yili 15 mаrtdа sеnаtdа Kаssiy vа Brutlаr Sеzаrni pichоqlаb o"œldirаdilаr.

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 14:50:26
                                               Оktаviаn Аvgust

Sеzаrning qоtillаrigа qаrshi uning do"œsti kоnsul Аntоniy chiqаdi. Sеnаtdа qo"œllаnmаgаn qоtillаr хаlq g"œаzаbidаn qo"œrqib Bоlqоn yarimоrоligа qоchаdilаr. Ulаr Rimdа rеspublikа tuzishni tiklаsh uchun qo"œshin to"œplаy bоshlаydilаr. Nаtijаdа Itаliyadа yanа fuqаrоlаr urushi bоshlаnib, undа Sitsеrоn bоshchiligidаgi rеspublikаchilаrgа qаrshi Sеzаr tаrаfdоrlаri kurаshаdi.
O"œshа pаytdа Rimdа yanа bir kishi 18 yoshli Оktаviаn ko"œpchilikkа tаnilаdi. Sаbаbi Sеzаr uni o"œz vаsiyatidа tutingаn o"œg"œli dеb, Оktаviаngа bаrchа mоl-mulkini qоldirgаn edi. Аntоniy vа Оktаviаn dаstlаbki pаytdаnоq bir-birini yoqtirmаsаdа umumiy rаqib rеspublikаchilаrgа qаrshi mil. аvv. 43-yili ittifоq tuzib birgаlikdа kurаshishgа mаjbur bo"œlаdilаr. Ittifоqqа lаshkаrbоshi Emiliy Lеpid hаm qo"œshilаdi. Mil. аvv. 42-yili Filippа jаngidа Kаssiy vа Brutlаr qo"œshini tоr-mоr etilgаch Rim impеriyasi yеrlаri uchgа bo"œlinаdi. Оktаviаngа mаmlаkаtning g"œаrbiy vilоyatlаri, Аntоniygа shаrqiy hududlаr, Lеpidgа esа Shimоliy Аfrikа tеgаdi.
Mаrk Аntоniy tаqdiridа Misr mаlikаsi Klеоpаtrа kаttа o"œrin tutаdi. Jоzibаli, yuksаk mа"œlumоtli, bir nеchа tillаrni bilаdigаn Klеоpаtrаgа Аntоniy Sеzаrning o"œlimidаn so"œng uylаnаdi.
Mil. аvv. 31-yili Аntоniy vа Оktаviаnning hаrbiy dеngiz flоtlаri Bаlqоn yarimoroli g"œаrbiy sоhilidа to"œqnаshаdi. Jаng qizigаn pаytdа Klеоpаtrа Misr flоtigа chеkinishni buyurаdi. Аntоniy jаng mаydоnini qоldirib, eng tеzsuzаr kеmаdа uning kеtidаn tаshlаnаdi. Lаshkаrbоshisiz qоlgаn flоt yеngilib bu hаqdа Misrdа hаbаr tоpgаn Аntоniy, o"œzini qilich tig"œigа tаshlаb hаlоk bo"œlаdi. Rim qo"œshinlаri Misrni egаllаydi. Klеоpаtrа isnоddаn o"œlimni аfzаl ko"œrib zаhаr ichаdi. Misrni istilо qilgаn Оktаviаn uni Rim vilоyatigа аylаntirаdi.
Mil. аvv. 30-yildаn Оktаviаn Rimni yakkа o"œzi impеrаtоr sifаtidа bоshqаrаdi. Fuqаrоlаr urushi yakunlаngаni e"œlоn qilinib Itаliya vа uning vilоyatlаridа tinchlik o"œrnаtilаdi. Оktаviаn dаvridаn mаmlаkаt Itаliya dеb аtаlа bоshlаngаn. Sеnаt ungа Аvgust - «Muqаddаs kishi»- dеgаn fахriy nоm bеrgаn. Аvgust Rimni yuksаltirishgа hаrаkаt qilgаn. Undаgi bаrchа rеspublikа hоkimiyati tizilmаlаri: sеnаt, хаlq yig"œini, sаylаnuvchi mаgistrаtlаrni sаqlаb qоlаdi. Оktаviаn Itаliyaning bаrchа аhоlisini Rim fuqorolari ro"œyхаtigа kiritаdi. Itаliya shаhаrlаrining eng tаniqli vаkillаri sеnаtgа kiritilаdi. Rimliklаr istilоchilik urushlаrini to"œхtаtib, o"œz chеgаrаlаrini mustаhkаmlаshgа o"œtаdi. Аvgust o"œzini prinsips - birinchi grаjdаnin dеb аtаshni yaхshi ko"œrgаn. Impеrаtоr mil. аvv. 14-yili vаfоt etаdi. Оktаviаn pаytidаn dаvlаtni bir-birini аlmаshtirgаn impеrаtоrlаr bоshqаrgаnidаn, Rim impеriya dеb аtаlа bоshlаnаdi.

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 14:51:42
                                           Impеriya kеyingi аsrlаrdа

Аvgust dаvridа bаrpо etilgаn Rim Impеriyasi yanа bir nеchа аsr yashаydi. Uning hududlаri g"œаrbdа Аtlаntikа оkеаnidаn, shаrqdа Mеssоpоtаmiyagаchа, jаnubdа Nil оstоnаlаridаn, shimоldа Britаniya оrоllаrigа qаdаr yеrlаrni qаmrаb оlgаn edi. Ushbu dаvr ichidа tаriх, nаzоrаtsiz yakkа hukmrоnlik, turli iqtidоrdаgi kishilаrni hоkimiyatdа bo"œlishi mumkinligini tаsdiqlаdi.
Impеrаtоrlаr оrаsidа Nеrоn (54-68) eng dаhshаtlisi bo"œlgаn Mаlikа Аgrippinаning аvvаlgi eridаn bo"œlgаn Nеrоn, оnаsi impеrаtоr Klаvdiyni zаhаrlаb o"œldirgаnidаn so"œng tахtgа kеlgаn. U o"œzini buyuk shоir, qo"œshiqchi vа аktyor hisоblаgаn. Nеrоn tахtgа 17 yoshidа o"œtirib o"œzigа o"œхshаsh muttаhаm do"œstlаri bilаn kеchаsi shаhаr-ko"œchаlаridа qаrоqchilik qilgаn. Impеrаtоr vа uning hаmrоhlаri uylаrigа qаytаyotgаn sеnаtоrlаrni kаltаklаb, pullаri vа qimmаtbаhо buyumlаrini tоrtib оlgаnlаr. Nеrоnning shаfqаtsizligidаn sеnаtоrdаn tоrtib qulgаchа bаrchа-bаrchа аziyat chеkkаn. Kunlаrdаn biridа Rimlik bоy quli tоmоnidаn o"œldirilgаndа, qоnun bo"œyichа fаqаt аybdоr emаs, ushbu хоnаdоndаgi bоshqа 400 qul hаm o"œldirilаdi.
Nеrоn, mаslаhаtlаri bilаn jig"œigа tеgаvеrgаni uchun оnаsini, bоyliklаrini egаllаsh uchun qаri hоlаsini, хаlq muhаbbаtigа sаzоvоr bo"œlgаn u uchun mаyus хоtini Оktаviаnа o"œldirgаn. Bоylаrni u mоl-mulki, istе"œdоdli kishilаrni - ulаrni qоbiliyatigа rаshq qilib, sеnаtоrlаrni - hаr qаndаy mаshhur insоnlаrni ko"œrа оlmаgаnidаn o"œldirilgаn.
Rimdа 64-yili yong"œin chiqib, shаhаrdаgi 14 rаyоndаn 3 tаsi butunlаy kuyib kеtаdi. Yong"œin pаytidа minglаb kishilаr hаlоk bo"œlgаn. Shаhаrdа yong"œinni Nеrоnning o"œzi tаshkil qilgаni hаqidа mish-mishlаr tаrqаlаdi. Ulаrni оldini оlish uchun «аybdоrlаr» hаm tоpilаdi. O"œzlаrini хristiаnlаr dеb аtаydigаn, qullаr vа kаmbаg"œаllаrning bir guruhi yong"œinni uyushtirgаn dеb e"œlоn qilinаdi.
Оrаdаn 3 yil o"œtib Nеrоn Yunоnistоndаgi оlimpiya o"œyinlаridа jаng аrаvаlаri pоygаsidа qаtnаshib mukоfоtlаr оlаdi. Buning shаrаfigа u Yunоnistоnni оzоd dеb e"œlоn qilаdi.
Rimliklаr sаbr-bаrdоshi tugаb 68-yili Nеrоngа qаrshi vilоyatlаrdаgi qo"œshinlаrdа qo"œzg"œоlоnlаr bоshlаnаdi. Impеrаtоrdаn hаttо mаhsus hаrbiy bo"œlinmаsi hаm yuz o"œgirаdi. Dushmаnlаri qo"œligа tushushni istаmаgаn Nеrоn хizmаtkоrigа o"œzini o"œldirishni buyurаdi. Хаnjаr sаnchilgаn impеrаtоr «Qаndаy buyuk аrtist hаlоk bo"œlmоqdа!»-dеb jоni uzilgаn dеyishаdi.
«Impеrаtоrlаr оrаsidа eng yaхshisi» nоmini оlgаn Trоyan Rimni 98-117-yillаri bоshqаrgаn. Uning bоshqаruvi pаytidа impеriya so`zining so`nggi kеng ko`lаmdаgi istilоchilik urushlаrini оlib bоrаdi. Trоyan Dunаy sоhillаridа yashаgаn dаklаrni, so`ngrа Pаrfiyagа qаrshi urishib Ikki dаryo оrаlig`ini bоsib оlаdi.
Uning dаvridа mulkdоrlаr yеrlаri ko"œpаyib, qullаr mеhnаtini nаzоrаt qilish tоbоrа murаkkаblаshib bоrаdi. Nаtijаdа аyrim yеr egаlаri o"œz ekinzоrlаrini mаydа uchаstkаlаrgа bo"œlib, аtrоfdа yashаgаn kаmbаg"œаllаrgа ijаrаgа bеrа bоshlаdilаr. Bundаy yеr оlgаnlаrni Rimdа kоlоnlаr dеb аtаshgаn. Bа"œzidа yеr mаydоnlаri, ish hаyvоnlаrini qullаrgа hаm bеrilib, ulаrgа mustаqil ishlаsh imkоniyati yarаtilаdi. «Kulbаli qullаr» kоlоnlаr kаbi хo"œjаyingа hоsilning mа"œlum bir qismini tоpshirgаn. Bundаy qullаr fаqаt yеr mаydоnlаri bilаn birgа sоtilа bоshlаnаdi.
Trоyan dаvridа yashirin mа"œlumоt аsоsidа qаtl etishlаr to"œхtаtilаdi. Tаriхchi Tаtsitning yozishichа: «Kаmdаn-kаm uchrаydigаn; hаr kim istаgаn nаrsаsini fikrlаshi vа xоhlаgаn nаrsаsini gаpirishi mumkin bo"œlgаn bахtli yillаr bоshlаnаdi».
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 15:25:37
                                      Rim Diоlеktiаndаn Kоnstаntingаchа

Rim-impеriyasining eng yirik shас–ri bo"œlib uni аbаdiy, оltin dеb аtаshgаn. Shаhаrni хudоlаr vа impеrаtоrlаr hаykаllаri, ibоdаtхоnаlаr, sаrоylаr, ko"œp sоnli fаvvоrаlаr bеzаb turgаn. Zаfаr аrkаlаri vа ustunlаri uning hukmdоrlаri g"œаlаbаlаridаn хоtirа edi.
Inshооtlаr ichidа I - аsr so"œngidа qurib bitkаzilgаn ulkаn vа mаhоbаtli Kоlizеy аlоhidа аjrаlib turgаn. Undа 50 ming tаmоshаbin huzuridа glаdiаtоrlаr jаnglаri o"œtkаzilgаn. Pаntеоn - «bаrchа хudоlаr ibоdаtхоnаsi» insоnni hаyrаtgа sоlsа, Trоyan ustunlаri, fоrumi - mе"œmоrchilik inshооtlаri kоmplеksi, dаklаr ustidаn g"œаlаbа shаrаfigа bunyod etilgаn bo"œlib, o"œzining ulug"œvоrligi hаmdа nаfоsаti bilаn аjrаlib turgаn.
Bоy-bаdаvlаt rimliklаr bаhаvо tеpаliklаrdа qurilgаn hаshаmаtli uy-hоvlilаridа yashаgаnlаr. Ko"œpchilik аhоlisi esа bоylаrgа tеgishli 5-6 qаvаtli uylаrdаn ijаrаgа оlingаn uylаrdа istiqоmаt qilishgаn. Rimliklаr shаhаrdаgi minggа yaqin, kirish nаrхi аrzоn hаmmоmlаr - tеrmlаrdа, dеyarlik hаr kuni bo"œlishgаn. Impеrаtоrlаr buyrug"œigа binоаn tuzilgаn ro"œyхаt bo"œyichа kаmbаg"œаllаrgа bеpul g"œаllа tаrqаtilgаn. Ulаrgа tаmоshаlаr hаm bеpul ko"œrsаtilgаn.
Rimning bоshqа shаhаrlаri hаqidа tаriхchi Аristid shundаy yozgаn: «Bizning dаvrimizdа bаrchа shаhаrlаr chirоyi vа ko`rkаmligi bo`yichа o`zаrо rаqоbаtlаshishi mumkin. Bаrchа shаhаrlаrdа ko`plаb mаydоnlаr, vоdоprоvоdlаr, ibоdаtхоnаlаr, hunаrmаndchilik ustахоnаlаri, mаktаblаr mаvjud. Shаhаrlаr chirоyi jilvаlаnib, bаrchа mаydоnlаr bоg` kаbi gullаrgа burkаngаn.
Аmmо III аsrdаn impеriyaning tinchligi buzilаdi. Vilоyat nоiblаri mаrkаzgа bo"œysunmаy impеrаtоrlik tахtigа, dа"œvо bilаn chiqа bоshlаydi. qo"œshin qоnungа bo"œysunmаy, impеrаtоrlаrni tахtgа o"œtkаzishgа tоrtilа bоrаdi. Shu tаriqа 284-yili qo"œshinlаrdаn birining qo"œmоndоni, оzоd etilgаn qulning o"œg"œli bo"œlgаn, Diоklеtiаn tахtgа kеlаdi. U judа аqlli vа istе"œdоdli insоn bo"œlgаn. Diоklеtiаn dаvlаtni o"œzi tаyinlаgаn аmаldоrlаr оrqаli bоshqаrib, rеspublikаgа хоs mаnsаblаrni tugаtаdi. Impеrаtоrning аytgаni hаmmа uchun qоnun hisоblаnа bоshlаnаdi. Vаqt o"œtib impеrаtоr o"œzini bоsh хudо Yupitеrning o"œg"œli dеb e"œlоn qilgаn.
Diоklеtiаn sаltаnаtini mustаhkаmlаsh uchun qаtоr islоhоtlаr o"œtkаzаdi. Impеriya 12 tа o"œlkаgа, 114 tа vilоyatgа bo"œlinаdi. Ulаrgа ishоnchli nоiblаr tаyinlаnаdi. Yer sоlig"œi qаytа ko"œrib chiqilаdi. Аmmо dаvlаt аmаldоrlаri sоni ko"œpаyishi хаrаjаtlаrni ko"œpаytirib Rim impеriyasini yanа zаiflаshtirgаn.
Mаvjud vаziyatdа Diоklеtiаn hоkimiyatidаn vоz kеchib Rimdаn kеtishi bilаn tахt uchun kurаsh yanа kuchаyadi.
Lаshkаrbоshilаr оrаsidаgi kurаshdа - Kоnstаntin g"œоlib chiqib, (306-337) tахtni egаllаydi. U hоkimiyatni hеch kim bilаn bo"œlishib o"œtirmаsdаn, bаrchа rаqiblаrini, ittifоqchilаri vа hаttо o"œz o"œg"œlini o"œlimgа buyurgаn. Kоnstаntin dаvridа qo"œshinning sоni ko"œpаyadi. Undа rimliklаr bilаn bir qаtоridа vilоyatlаrdаn-gаllаr, gеrmаnlаr, suriyaliklаr hаm оlinа bоshlаnаdi.
Kоlоnlаr аhvоli оg"œirlаshаdi, endi ulаr hоsilning mа"œlum qismini yеr egаsigа bеrishdаn tаshqаri, impеriya хаzinаsigа hаm sоliq to"œlаy bоshlаydi. Umidsizlikkа tushgаn kоlоnlаr yеrlаrini tаshlаb qоchа bоshlаydi. Bu jаrаyonni to"œхtаtish uchun impеrаtоr kоlоnlаrni yеrgа birkitib, ulаrning fаrzаndlаrigа o"œzlаri tug"œilgаn jоyidа qоlib оtаsining ishini dаvоm ettirishi hаqidа fаrmоn chiqаrаdi.
Kоnstаntin dаvridа impеriyaning dеyarli bаrchа vilоyatlаridа хristiаnlаr bo"œlgаn. Ulаr o"œzlаrigа yеpiskоp (yunоnchа «nаzоrаtchi») lаrni, bоshliqlаrni sаylаshgаn. Хristiаnlаr Rim dаvlаti uchun хаvf sоlmаsligini tushungаn Kоnstаntin 313-yili ulаrgа оshkоrа sig"œinish, ibоdаtхоnаlаr qurishgа ruхsаt bеrаdi. Uning bu хizmаtlаri kеyinchаlik chеrkоv tоmоnidаn yuqоri bаhоlаnib, Kоnstаntingа Аvliyo nоmi bеrilgаn. Yoshligi Gаlliya vа Britаniyadа o"œtgаn impеrаtоr Rimni unchаlik хush ko"œrmаgаn nаtijаdа u Bоsfоr bug"œоzi sоhilidаgi yunоnlаrning Vizаntiya shаhrini o"œn yil dаvоmidа qаytа qurdirib, 330-yili pоytахtni Rimdаn Kоnstаntinоpоl dеb аtаlа bоshlаngаn shаhаrgа ko"œchirаdi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 15:31:20
                                         SO"œnggi Rim impеriyasi

395-yili Rim 2 dаvlаtgа — Shаrqiy Rim vа g"œаrbiy Rim impеriyalаrigа bo"œlinаdi. Ko"œp o"œtmаy impеriyaning g"œаrbiy hududlаrigа Аlаriх yo"œlbоshchiligidаgi jаngаri chоt qаbilаlаri, bоstirib kirаdi. Аlp tоg"œlаri etаklаridа dushmаnni gеrmаnlаrning vаndаl qаbilаsigа mаnsub bo"œlgаn аjоyib lаshkаrbоshisi Stiliхоn qаrshi оlаdi. U gоt qo"œshinlаrini tоr-mоr etib, Аlаriх jаng mаydоnidаn fаqаt оtliqlаrini оlib kеtаdi хоlоs.
Shundаn so"œng gоtlаr yanа kаttа qo"œshin to"œplаb Rimgа yurish bоshlаydi. Rimdа esа yosh impеrаtоr Gоnоriy yolg"œоn gаplаrgа ishоnib, sоtqinlikdа аyblаngаn Stiliхоnni qаtl ettirаdi. Bundаy nоhаqlikdаn g"œаzаblаngаn rim lеgiоnlаrining 20 ming vаrvаr yollаnmа jаngchisi Аlаriх tоmоnigа o"œtib kеtаdi.
Stiliхоnning o"œlimidаn so"œng Аlаriхgа  munоsib rаqib qоlmаy, uning qo"œshinlаri Rimni qаmаl qilаdi. Lаyoqаtsiz Gоnоriy esа Rimni tаshlаb, qоchib аhоlini vаrvаrlаr tаlоnchilаrigа muttаlо etаdi. Gоtlаr 410-yilning аvgustidа Rimni оlib uch kun tаlаydilаr.Tаlоnchilikdаn fаqаt хristiаn ibоdаtхоnаlаri vа ulаrdа yashiringаn оdаmlаr оmоn qоlаdi.
Zаiflаnib qоlgаn Rim, V аsr o"œrtаlаridа хunlаrgа qаrshi kurаshаdi. Хunlаr yo"œlbоshchisi Аtillаning o"œlimidаn so"œng; milodiy 455-yili shаhаrni egаllаgаn vаndаl qаbilаlаri uni ikki hаftа tаlаb vаyrоn qilаdi. Vаndаllаrning rimdаgi tаriхiy оbidаlаrni yaksоn qilishdi, «vаndаlizm» so"œzini insоniyat yarаtgаn mоddiy vа mа"œnаviy bоyliklаrni buzish vа yo"œq qilishigа аytilаdigаn bo"œlаdi. Nihоyat 476-yili Rimdаgi gеrmаn qаbilаlаrigа mаnsub qo"œshin sаrkаrdаsi, so"œngi Rim impеrаtоri 15 yoshli Rоmul Аvgustulni tахtdаn chеtlаtаdi g"œаrbiy Rim impеriyasi hаlоkаti qаdimgi dunyo tаriхining охiri hisоblаnаdi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 15:32:12
                                                  Rim mаdаniyati

Etrusklаr mil. аvv. VIII-VII аsrlаrdа yarаtgаn yozuv unutilib, kеyinchаlik Finikiya yozuvi аsоsidаgi lоtin аlifbоsi tuzilаdi. Uning yordаmidа rimliklаr pаpirusdаn qоg"œоz sifаtidа fоydаlаnib o"œzlаrining o"œrаmа shаklidаgi kitоblаrini yarаtishgаn.
Rimliklаr hаm ilmiy bilimlаrni yuksаltirishgа intilgаnlаr. Ulаr quyosh vа suv sоаtlаri, tаqvim yarаtgаnlаr. Mil. аvv. I аsrdа yashаgаn Lukrеtsiy Kаr «Buyumlаr хislаti hаqidа» dоstоnidа; оdаmlаr vа nаrsаlаrning pаydо bo`lishini ilmiy аsоslаb bеrishgа intilgаn. U insоniyatning o`tmishdаgi hаyotini: tоsh, mis vа tеmir dаvrlаrigа bo`lgаn.
Rim-Itаliya аdаbiyotining «оltin dаvri» hisоblаngаn mil. аvv. I аsrdа: Vеrgiliy «Gеоrgiklаr», «Enеydа», Оvidiy Nаzоn «Ishq sаn`аti», «Dаrd-аlаmlаr» dоstоnlаrini yozishgаn. Bu аsаrlаr hоzirgа qаdаr jаhоn аdаbiyoti durdоnаlаri hisоblаnаdi.
Qаdimgi Rimdа аjоyib tаriхiy аsаrlаr yarаtilgаn. Tit Liviyning «Rimning tа`sis etilgаnidаn buyongi tаriхi». Yuliy Sеzаrning «Gаll urushlаri hаqidа yozmаlаr», «Fuqаrоlаr urushi hаqidа yozmаlаr»: Kаrnеliy Tаtsitning (50-120) «Tаriх», «Gеrmаniya» vа yanа ko`plаb аsаrlаr Rim tаriхini o`rgаnishdа qimmаtli mаnbаlаrdir.
Rimdа tibbiyot hаm yaхshi rivоjlаngаn. Eng mаshhur tаbiblаr: Аsklеpiаd (131-56) аsli yunоnistоnlik. Bеmоrlаrni jismоniy chiniqtirish, tоzа hаvо vа uqаlаsh bilаn dаvоlаsh usullаrini yarаtgаn. Kоrnеliy Sеls «Tibbiyot hаqidа» аsаrini yozgаn. Klаvdiy Gаlеn (131-201) Аsklеpitоn tibbiyot mаktаbini tugаtgаn, 400 dаn оrtiq аsаr yozgаn. Eng mаshhurlаri: «Dаvо usullаri», «Tаbiblik sаn`аti», «Dоrilаrning tаrtibi hаqidа» vа hоkаzоlаr.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 15:41:31
                                                            Din

Rimliklаr qidimdа ko"œplаb хudоlаrgа sig"œingаnlаr. Хususаn etrusklаr dаvridаn: Yupitеr,  Minеrvа, Mаrs kаbi хudоlаr bo"œlgаn. Bоsh Хudо Yupitеr bo"œlsа, Minеr vа dоnishmаndlik, Mаrs urush хudоsi vа Rim hоmiysi hisоblаngаn. Yunоnlаr Аppеnin yarimorolgа mil. аvv. II mingyillikdаn kеlib jоylаshа bоshlаgаnlаridаn so"œng ulаrning mаdаniyati vа dini itаliyaliklаrgа kuchli tа"œsir qilа bоshlаdi.
Аsrlаr o"œtib rimliklаr o"œz хudоlаrigа yunоnlаrniki kаbi хislаt vа хususiyat bеrа bоshlаydilаr. Ulаr Yupitеrni Zеvsgа, Yunоnаni Gеrаgа, Vеnеrаni Аfrоditаgа, Diаnаni Аrtеmidаgа, Mаrsni Аrеsgа, Minеrvаni Аfinаgа vа Vulkаnni Gеfеstgа qiyoslаgаnlаr. Yevropa, Оsiyo vа Аfrikаdаgi kеng hududlаr istilо qilinishi dаvоmidа Rim sаltаnаtigа turli diniy e"œtiqоdlаrgа mаnsub аhоli birlаshtirilgаn.
Milodiy I аsr bоshlаridа Yaqin Shаrqdа Fаlаstindа Bibi Mаryamdаn bir chаqаlоq tug"œilаdi. Ungа Isо dеb nоm qo"œyadilаr. U o"œsib ulg"œаyib pаyg"œаmbаrlik dаrаjаsigа erishаdi. U qishlоqmа-qishlоq yurib yakkа хudоgа e"œtiqоd qilishni tаrg"œib qilаdi. Rivоyat qilishlаrichа Isо murdаlаrni tiriltirаr, kаsаllаrni tuzаtаr vа turli mo"œjizаlаr qilishgа qоdir edi. U bоylаrni insоfgа, kаmbаg"œаl-bеchоrаlаrni esа sаbr-tоqаtgа undаydi.
Bu pаytdа Fаlаstin Rim nоibi tоmоnidаn bоshqаrilib, u Isоni хаvfli jinоyatchi tоpib butgа qоqtirishni buyurаdi. Butdаn оlinib dаfn qilingаn Isоning mаyiti uchunchi kuni tiriltirib аrshi-а"œlоgа оlib kеtilаdi.
Isо hаqidаgi rivоyatlаr yozib оlinib, I аsr охiri- II аsr bоshlаridа «Yevаngеliyе - хushхаbаr» dеb nоmlаnаdi. Аstа-sеkin хristiаn dini mаzlum хаlq: qullаr vа kаmbаg`аllаr оrаsidа kеng yoyilib bоrаdi. Хristiаnlаrning аsоsiy bаyrаmlаri Insоning tug`ilishi «Rоjdеstvо» 25 dеkаbr vа qаytа tirilishi mе`rоji аprеldа «Pаsха» sifаtidа bаyrаm qilinа bоshlаnаdi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 15:45:31
TARIXIY SHAXSLAR

ADRIAN (76-138-yil) - Rim impеrаtоri (117-yildаn). Imperator Trayanning o"œgay o"œg"œli. Adrian bosqinchilik urushlarini to"œxtatib har qanday janjalli masalalarni muzokaralar yo"œli bilan hal etishni afzal ko"œrgan. U parfiyaliklar bilan yarashib, tinch-totuv yashashga harakat qilgan. Adrian davlat chegaralarini mustahkamlab, ular bilan tinch munosabatda bo"œlgan. Ammo qo"œshinni kuchaytirgan. Adrian davlatni boshqarish va sud ishlarini izga solish uchun idoralar sonini ko"œpaytirgan. U viloyatlardagi o"œlpon va soliqlar yig"œishni bekor qilib, eski soliq va qarzlar kechib yuborilgan. Adrian qullarni xo"œjayinlar tomonidan jazolanishlarini bekor qilib, ularni sud hukmi bilan jazolash tartibini joriy qilgan. 132-135-yillarda Quddusda bo"œlgan Simon boshliq yahudiylar qo"œzg"œolonini shafqatsizlik bilan bostirgan. Aholining ko"œpchiligi qul qilib sotib yuborilgan. Quddus rimliklarga qaram bo"œlib qolgan. Adrian saltanatning qishloq xo"œjaligi, madaniy va savdo-sotiq ishlariga ham katta e"œtibor bergan. Adrian Misr, Yunoniston va boshqa mamlakatlarga sayohat qilgan. Uning davrida Afinada Yangi Zevs ibodatxonasi qurilib, Afina akropoli qayta tiklangan. Frakiyada esa Adrionopol shahri bino qilingan. Adrian davrida Rim har jihatdan yuksalgan davlatga aylanadi. U 138-yili vafot etadi. Uni Rimdagi katta maqbaraga izzat-ikrom bilan dafn etganlar.     
AGAFOKL (mil. avv. 360-289-yillar) - kulol, lashkarboshi, Sirakuza hukmdori (tirani, 317-yildan). So"œnggi tiraniya vakili. Mamlakatdagi oligarxiyani ag"œdarib tashlagan. 313-yilga kelib Sitsiliyadagi deyarli barcha yunon shaharlarini bosib olgan. Hokimligi davrida Sitsiliyaga egalik qilish uchun Karfagenga qarshi muvaffaqiyatli kurash olib borgan. 305-yili "œsitsiyalilar podshosi" unvonini olgan. 299-yilda Kerkiru oroli (Korfu)ni zabt etgan. Janubiy Italiyaga harbiy safarlari vaqtida vafot etgan. Agafokl hukmronlik yillari Sirakuzaning kuch-qudrati va madaniy ravnaqi yuksalgan davr bo"œlgan.
ALARIX I (Alaricus) (taxm. 370-410-yillar oxiri) — Vestgotlar qiroli (395-yildan).  Frakiyaga bostirib kirgan, Afinani egallagan, Korinf, Argos, Spartani vayron qilgan. Sharqiy Rim imperiyasi imperatori Arkadiy Alarix I bilan sulh tuzib (396-yil), unga Illirikdagi armiya magistri unvonini bergach, vestgotlar federatlar sifatida Illirikka kelib joylashgan. 401-yilda Alarix I Italiyaga bostirib kirgan, biroq vandallardan bo"œlgan Rim sarkardasi Stilixon uni chekinishga majbur qilgan. 408-yilda Alarix I yana Italiyaga bostirib kirib, Rimni 3 marotaba qamal qilgan (qadimgi muarrixlar qamaldagi Rimdan Alarix I armiyasiga ko"œplab qullar qochib o"œtganligi haqida xabar berishadi); 410-yil 24-avgustda Alarix I Rimni egallab, 3 kun davomida talon-taroj qilgan. Rimning varvarlar tomonidan ilk marta olinishi (gallarning mil. avv. IV asrda Italiyaga qilgan istilosidan keyin) zamondoshlarda katta taassurot qoldirgan; bu g"œalaba varvarlar tomonidan G"œarbiy Rim imperiyasining uzil-kesil bosib olinishining boshlanishi edi. Alarix I Janubiy Italiyada Sitsiliya va Afrikaga yurish qilishga tayyorgarlik ko"œrayotib vafot etgan.
ALEKSANDR SEVER (Alexander Severus) (208-235-yillar) — 222-235-yillarda hukmronlik qilgan Rim imperatori. Severlar sulolasining so"œnggi vakili. Uning davrida Sosoniylar hukmdori Ardasher I 230-yilda Rim saltanatiga tegishli bo"œlgan Suriya va Kichik Osiyoni bosib olgan. 232-yilda Aleksandr Sever bu joylarni qayta Rimga qo"œshib olish uchun o"œz qo"œshini bilan Shimoliy Mesopotamiyaga kelgan va Ardasher I qo"œshinlari bilan uzoq vaqt mobaynida qonli urushlar olib borgan. U 235-yilda fitnachilar tomonidan o"œldirilgan.
AMAND — III asrning o"œrtalarida Galliyadagi "œbagaudlar" — oddiy dehqonlar, kolonlar va qullar tomonidan Elian bilan birgalikda imperator deb e"œlon qilingan. Amand Elian bilan dehqonlardan piyoda, podachi-chorvadorlardan otliq qismlar tuzib rimliklarga va mahalliy zodagonlarga qarshi qo"œzg"œolon ko"œtargan. Bagaudlar mustahkamlangan shaharlarga hujum qilib, ularni bosib olganlar. Ular boy-badavlat kishilarning uylariga o"œt qo"œyib, mol-mulklarini talaganlar. 
AMULIY — Lasiya podshosi Eneyning avlodlaridan biri. U akasi Numitorni Lasiya taxtidan ag"œdarib tashlaydi. Amuliy Numitorning qizi Silviya bilan xudo Mars nikohidan tug"œilgan ikki o"œg"œil -  Romul va Remni bobosi Numitorning o"œchini oladi deb Tibr daryosiga tashlab yuboradi. Savat taxtga ilinib qoladi. Ularni ona bo"œri katta qiladi. Keyinchalik bir cho"œpon bolalarni topib tarbiya qilidi. Ulg"œayib mohir jangchi bo"œlishganidan so"œng qo"œzg"œolon ko"œtarib Amuliyni taxtdan ag"œdaradilar va o"œldiradilar.     
ANDRISK — Makedoniyada rimliklarga qarshi qo"œzg"œolon ko"œtargan hunarmand. U o"œzini Makedoniya podshosi Perseyning o"œgli Filipp deb e’lon qiladi. Frakiya va boshqa qo"œshni davlatlar qabilalar Andriskni qo"œllab-quvvatlaydilar. Qo"œzg"œolonchilar rimliklar bilan bir necha bor to"œqnashib, ularga qattiq zarbalar berib, hatto bir necha bor g"œalabaga erishganlar. Rim qo"œmondonligi senatdan yangi qo"œshin talab qiladi. Rim yangi qo"œshin jo"œnatgandan so"œng kurash yanada kuchayadi. Qattiq janglarning birida Andrisk qo"œshinlari rimliklardan yengiladi. Frakiyalik xoinlar esa Andriskni rimliklarga ushlab beradilar.
ANTONIY Mark (Marcus Antonius) (mil. avv. 83-30-yillar) — Rim siyosiy arbobi va sarkardasi. Mark Antoniy 58-yilda Falastin va Misrga qarshi yurishlarda shuhrat qozondi. 54-yilda Sezar bilan birga Galliya urushida ishtirok etdi. 42-yilda respublikachilar tor-mor qilinganidan keyin, Mark Antoniy sharqiy viloyatlarga hokim qilib tayinlandi. U yerda Misr malikasi Kleopatraga uylandi. Sharqdagi ko"œpgina yerlarni egallab, Kleopatraning bolalariga hamma viloyatlarni taqsimlab berdi. Mark Antoniyning bu ishlaridan norozi bo"œlgan senat unga qarshi urush e"œlon qildi. 30-yilda Aksiy burni yonida bo"œlgan jangda u Oktavyandan yengildi. Misrga qochib, u yerda o"œzini o"œldirdi.       
ARISTANIK - mil. avv. 132-130-yillarda Pergamda ko"œtarilgan qo"œzg"œolon rahbari. Bu qo"œzg"œolonda erkin kambag"œallar va qullar ishtirok etganlar. Aristanik qulchilik bo"œlmagan davlat tuzishni maqsad qilib, unga "œGelipolis" — "œQuyosh shahri" deb nom qo"œyishni o"œz tarafdorlariga va’da qilgan. Ammo Aristanik qo"œzg"œoloni Rim konsuli Publiy Krass boshchiligidagi legionlar tomonidan bostirilgan. Aristanik asir olinib, qiynab o"œldirilgan. 
ARKADIY FLAVIY (Arcadius Flavius) (taxm. 377 — 408-yil 1-may, Konstantinopol) — Sharqiy Rim (Vizantiya) imperatori. Rim impеrаtоri Feodesey I ning katta o"œg"œli. 395-yilda Feodesey Rimni ikki davlat: Sharqiy va G"œarbiy Rimga bo"œlib tashlaydi va Sharqiy Rim imperiyasi (Vizantiya)ga Arkadiyni imperator etib tayinlaydi. Sharqiy Rim tarkibiga Bolqon yarimoroli, Kichik Osiyo, O"œrtayer dengizining sharqiy sohilidagi mamlakatlar va Misr kirgan.
ASKANIY YUL -  Lasiya hukmdori Eneyning o"œgli. U Alba-Longu degan shaharni barpo qilgan va unga podsholik qilgan.
ASKLEPIOD (mil. avv. 128-56-yillar) — Qadimgi Rimda tibbiyot ishlari bilan shug"œullangan mashhur yunonistonlik shifokor. U boshqa bir yunonistonlik olim Korneliy Sels bilan birgalikda 70 jildlik "œArteo" ("œSan"œat") nomli asar yozib qoldirgan. Bu asarning 8 jildi tabobat ilmiga bag"œishlangan edi. Asklepiod o"œzidan oldin o"œtgan mashhur tabiblarning asarlarini tartibga solgan. Korneliy esa bu to"œplamni o"œz tajribalari bilan boyitgan.
ATILIY REGUN MARK - Rim konsuli. Uning boshchiligida rimliklar mil. avv. 256-yilda 260 harbiy kema bilan Karfagen tomon yo"œl olgan. Eknom burnida Rim va Karfagen harbiy flotlari to"œqnashgan. Dengiz jangida Mark Atiliy Regun boshliq rimliklar g"œalaba qozonib, Karfagen tuprog"œida urush harakatlarini boshlab yuborganlar. Rim qo"œshinlari quruqlikda ham karfagenliklar ustidan g"œalabaga erishganlar. Bu g"œalabadan so"œng Mark Atiliy Regun boshliq qo"œshin Karfagenda qolib, qo"œshinning boshqa qismi Rimga qaytgan. Mil. avv. 255-yili Karfagenning yollanma askarlari Rim qo"œshinlariga hujum qilib, ularni tor-mor etgan. Mark Atiliy Regun asir tushib, qamoqxonada o"œlgan.
ATTILA Mundsuk o"œg"œli (Etsela, Otilaxon, Etille; laqabi "œXudoning g"œazabi") (? - mil. 453) — Xunnlar podshohi (434-453). Milodiy 433-yili Amakisi Rugila vafot etgach, birodari Bleda (Bilada) bilan birga taxtga o"œtirgan; lekin 445-yilda Bledani qatl etib, hokimiyatni yakka boshqargan. U o"œzining zafarli yurishlari bilan saltanat hududini nihoyatda kengaytirgan. Attila davlati Sharqda — Kavkaz, G"œarbda — Reyn daryosi, Shimolda - Daniya orolida, janubda — Dunay daryosining o"œng sohilini qamrab olgandi. Attila qudratli hukmdor bo"œlgan, shu tufayli ko"œpgina xalqlar o"œz ixtiyorlari bilan bo"œysunganlar. Uning qarorgohi Vengriyaning Tokay mavzesida bo"œlgan. Attila dastlab Dunayning quyi oqimidagi so"œl qirg"œoq yerlarni o"œz hokimiyatiga bo"œysundirgan. 447-yilda Vizantiya imperatorini juda katta to"œlovlar to"œlashga majbur etgan. 451-yili Trua shahri yaqinidagi kattalaun jangi bo"œlib o"œtadi. Attila kuchi bu jangdan so"œng ancha zaiflashib qolib, Germaniyaga qaytadi. U 433-yili vafot etadi. Uning vafoti bilan xunnlarning jahonshumul davlatining qudrati singan. Uning o"œg"œli Ernak davrida xunnlar barpo etgan davlat parchalanib ketgan.   
AVGUST Oktavyan (mil. avv. 63-yil — milodiy 14-yil) — Rim imperatori (mil. avv. 27-yil milodiy 14-yil), Yuliy Sezarning nabira jiyani, uning vasiyatiga ko"œra o"œg"œil qilib olingan. Oktavyan Avgust huquqi cheklanmagan hokim bo"œlib olgach, mil. avv. 27-yilda senat unga Avgust (muqaddas kishi; xudolar tomonidan sharaflangan) degan faxriy unvon bergan. Sezarning o"œlimidan so"œng boshlangan fuqarolar urushi (mil. avv. 43-31-yillar)ni Aksiy yonidagi jangda Rim sarkardasi Mark Antoniy va Misr malikasi Kleopatra ustidan g"œalaba qozonish bilan yakunlagan. Oktavyan Avgust prinsipat ("œprinceps" — senat qatnashchisi) deb ataluvchi siyosiy rejimga asos solgan. Bu davlat tuzumi respublika shaklidagi monarxiyaga o"œxshaydi. Unda ilgarigidek senat va respublika lavozimlari saqlanib qolgan. Ammo butun hokimiyat Oktavyan Avgust qo"œl ostiga o"œtgan. Xalq majlisining ta"œsiri tugagan. Oktavyan Avgust mamlakatning yirik quldorlari va Rim armiyasiga tayanib ish ko"œrgan. U qo"œshin sonini 300 mingga yetkazgan. Rimda tungi soqchilar va o"œt o"œchiruvchilar guruhi tuzulib faoliyat ko"œrsatgan. U shahar aholisiga homiylik qilib, kambag"œallarga non, g"œalla, pul ulashgan vas irk tomoshalari uyushtirgan. U tasodifan qul qilinganlarni ozod qilish uchun senat qarorini chiqartirgan. Italiyaning Rimdan boshqa shaharlarida yashovchi aslzodalarga Rim fuqarosi nomi berilgan. Oktavyan davrida me"œmorchilik, madaniy va diniy ishlarga ham alohida e"œtibor berilgan. Oktavyan davridan boshlab Apenin yarim oroli Italiya deb atala boshlangan. Oktavyan davrida Rim qo"œshinlari Italiyadan shimoli-sharqda joylashgan Dunaybo"œyi qabilalarini Rimga itoat ettirganlar. Bundan tashqari Sitsiliya, Sardiniya va Korsika orollari ham rimliklar tomonidan bo"œysuntiriladi. Oktavyan davrida Rim saltanatining yerlari Ispaniyadan Suriyagacha, Galliyadan Shimoliy Afrikagacha bo"œlgan yerlarni o"œz ichiga olar edi. Oktavyan Avgust o"œz tashqi siyosatida g"œarbga nisbatan bosqinchilik siyosati yurgizgan bo"œlsa, sharqqa nisbatan diplomatik muzokaralar yordamida Rim davlatining hokimligini yoyishga intilgan. Oktavyan hukmronligining so"œnggi yillarida Rim saltanati asta-sekin zaiflashadi. Rimga tobe bo"œlgan joylarda ozodlik va mustaqillik uchun qo"œzg"œolonlar boshlanadi. Bu davrda Rim istilochilik urushlaridan voz kechib, o"œz-o"œzini mudofaa qilishga o"œtadi. Mil. avv. 14-yilda Oktavyan Avgust Rim shahri yaqinidagi Nole shaharchasidagi qarorgohida vafot etadi. Avgustning jasadini unga bag"œishlab qurilgan maxsus maqbaraga dafn etadilar. Keyinchalik "œavgust" nomi imperatorlar unvonini anglatuvchi terminga aylangan.     
AVRELIAN, Lutsiy Domitsiy (214-275-yillar) — 270-275-yillarda hukmronlik qilgan Rim imperatori. Dunay legionlari tomonidan imperator deb e"œlon qilingan. Taxga o"œtirishi bilanoq xalq harakatlarini bostirib, saltanat birligini tiklashga urinib ko"œrgan. Uning qo"œshinlari gotlarni Dunay bo"œylaridan haydab yuborib, Italiyaga bostirib kirmoqchi bo"œlgan qabilalarning hujumlarini qaytargan. Avrelian Rimni varvarlardan himoya qilish maqsadida shahar atrofini qalin mudofaa devoir bilan o"œrattirgan. 273-yilda Avrelian qo"œshinlari Suriyadagi Palmira shahrini ishg"œol qilib, uni vayron etganlar. Galliya hokimi Tetrik bagaudlar harakatining kengayib ketishidan qo"œrqib Avrelianga itoat etgan. Avrelian "œosoyishtalikni tiklovchi" degan iftixorli unvon olgan. U saltanat birligini saqlash maqsadida "œYengilmas quyosh" degan yangi din joriy etgan. Hammani shu xudoga — dinga sig"œinishini talab qilgan. Bu dinga e"œtiqod qilmaganlar ta"œqib qilingan va jazolangan. Bundan Avrelianning dushmanlari foydalanib fitna uyushtirganlar va 275-yilda Avrelianni o"œldirganlar.   
AVRELIY Mark (121-180-yillar) — Rim imperatori (161-yildan). Antoninlar sulolasidan. Senatorlar tabaqasiga suyangan. Armanistonda Rim hukmronligini tiklagan. Parfiyaliklar bilan bo"œlgan urushda (161-166) Mesopotamiyani bosib olgan. 166-180-yillarda Markoman urushi olib borgan. So"œnggi stoitsizm vakili ("œO"œylar" falsafiy asari muallifi). 
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 15:48:05
BRUT Mark Yuniy (mil. avv. 85-42-yillar) — Qadimgi Rimda Sezarga qarshi qirq to"œrtlar fitnasining boshlig"œi (Kassiy bilan birgalikda). Manbalarda keltirilishicha, birinchilardan bo"œlib Sezarga xanjar sanchgan. Brut Kassiy bilan birgalikda mil. avv. 43-yilda Oktavyan, Antoniy va Lepidlardan iborat uchlar ittifoqi ("œIkkinchi triumvirat")ga qarshi kurashgan. Mil. avv. 42-yilda Makedoniyadagi Filippa shahri yaqinida Oktavyan-Antoniy qo"œshinlari bilan Kassiy-Brut qo"œshinlari o"œrtasida qattiq jang bo"œlib o"œtadi va respublikachilarning qo"œshini tor-mor etiladi. Jang vaqtida Brut dushmanlariga asir tushishni istamay o"œzini qilich tig"œiga tashlab halok bo"œladi. Kassiy esa o"œz chodirida o"œldiriladi. 
DESEBAL (Decebalus) - Dakiya sardori. U Rim imperatori Domisian bilan bir necha bor urush olib borgan va u bilan oxir-oqibatda sulh tuzgan. 101-yilda boshqa bir Rim imperatori Trayan bilan urush olib borgan va mag"œlubiyatga uchragan. Desebal Trayan bilan ham sulh tuzib, Dakiyaning ba"œzi joylariga Rim qo"œshinlarini joylashtiradi. Ammo Desebal sulhga xiyonat qilib Rim qo"œshinlari joylashgan istehkomlarga hujum qiladi. 106-107-yillarda Trayan qo"œshinlari Dakiyani qaytadan istilo qiladi. Trayan Dakiyada yangi manzilgohlar ochib, u yerga Italiyadan odamlarni ko"œchirgan va harbiy istehkomlarni mustahkamlagan.   
DIOKLETIAN Gay Avreliy Valeriy (Gaius Aurelius Valerius Diocletianus), haqiqiy ismi Diokl (Diocl) - Rim imperatori (284-305-yillar). Harbiy legionerlar tomonidan imperator deb e"œlon qilingan. U ozod qilingan qulning o"œg"œli bo"œlib, dastlab odiy jangchi sifatida xizmat qilgan. Xizmat yuzasidan o"œzini ko"œrsatib imperator soqchilari boshlig"œi darajasiga ko"œtarilgan. U juda aqlli, tadbirkor va ajoyib iste"œdod egasi bo"œlgan. U o"œz faoliyatini qo"œshinda intizom o"œrnatib, isyonkor jangchilarni ayamay qatl ettirishdan boshlagan. Uning qo"œshinlari Galliyaga bostirib kirib, qishloqlarni talab, yondirib, tinch aholini qirgan. "œBagaudlar" — oddiy dehqonlar rimliklarga qarshi qattiq qarshilik ko"œrsatganlar. Rim qo"œshinlari ularni ham taslim bo"œlishga majbur qilganlar. Aholining bir qismi qirib tashlangan, qolganlari asir qilib olib ketilgan. Rim qo"œshinlari uzoq joylarda qo"œzg"œolonlarni shavfqatsizlik bilan bostirgan. Quldorlar Diokletianni xudo singari ko"œklarga ko"œtarganlar. Uzoq davom etgan urushlardan so"œng rimliklar mamlakatdan varvarlarni quvib chiqarganlar. Diokletian saltanatni mustahkamlashni ko"œzlab islohotlar o"œtkazgan. U mamlakatni 12 o"œlkaga bo"œlib, ularni 114 viloyatga ajratgan. O"œlka va viloyatlar tayinlagan noiblar tomonidan boshqarilgan. Imperator farmoni hamma uchun bajarilishi kerak bo"œlgan qonunga aylangan. "œSinchkovlar" deb atalgan josuslar Italiya va o"œlkalarda odamlarga ko"œz-quloq bo"œlib yurganlar. Diokletian soliq tartibini ham ko"œrib chiqib, yer solig"œining yangi tartibi joriy qilingan. Narx-navoning oshishi munosabati bilan ham islohot o"œtkazilgan. Diokletian davrida senat o"œz faoliyatini to"œxtatgan. Ammo ular aholining nufuzli toifasi bo"œlib qolavergan. U shahar hayotini tiklash va jonlantirish ishiga ham alohida e"œtabor bergan. Diokletian o"œzini xudo Yupiterning o"œg"œli deb e"œlon qilib, ibodatxonalarga uning haykallari o"œrnatilgan. Diokletian bir tomondan ruhoniylar, ikkinchi tomondan xalq noroziligi va mamlakat boshiga tushgan inqirozni bartaraf etolmay oxiri imperatorlikdan voz kechib 305-yilda vafot etgan. U Rim saltanatini 21 yil davomida boshqardi. 
DION KASSIY — milodiy 155-235-yillarda yashagan mashhur Italiya tarixchisi. U "œRim tarixi" degan asarning muallifi bo`lib, bu tarixiy kitobda tarixchi zamonida bo`lgan tarixiy voqealarni atroflicha bayon etgan. 
DOMISIAN (Domitianus) (51-96-yillar) — 81-96-yillarda hukmronlik qilgan Rim imperatori. Flaviylar sulolasidan. Imperator Vespasianning ikkinchi o"œg"œli; Tit Flaviyning ukasi. U otasi va akasi izidan bormay, fitnachi ig"œvogarlarni atrofiga to"œplab senat bilan hisoblashmay ish yuritgan. U hamfikrlariga sovg"œa-salomlar ulashib xazinaga katta zarar keltirgan. Domisian senatorlar mulkini musodara qilib, dehqonlarga ko"œproq don ekishni buyurib, tokzorlarni kengaytirishni man etgan. Uning davrida Rim qo"œshinlari Reyn, Dunay daryolarining yuqori qismini, Germaniyaning janubi-g"œarbiy viloyatlarini bosib olganlar. U Quyi Dunay qabilalari bilan muvaffaqiyatsiz jang olib borgan. U Dakiya sardori Desebal bilan sulh tuzib, ularga katta sovg"œa-salomlar berishni va"œda qilgan. Domisian Britaniya va Sharqda ham muvaffaqiyatsiz urush olib borgan. Uning bu ishlari oddiy fuqarolar, aslzodalar va quldorlar orasida norozilik keltirib chiqargan. 96-yilda unga qarshi suyiqasd uyushtirilib, fitnachilar tomonidan o"œldirilgan.   
ELIAN - III asrning o"œrtalarida Galliyadagi "œbagaudlar" — oddiy dehqonlar, kolonlar va qullar tomonidan Amand bilan birgalikda imperator deb e"œlon qilingan. Elian Amand bilan dehqonlardan piyoda, podachi-chorvadorlardan otliq qismlar tuzib rimliklarga va mahalliy zodagonlarga qarshi qo"œzg"œolon ko"œtargan. Bagaudlar mustahkamlangan shaharlarga hujum qilib, ularni bosib olganlar. Ular boy-badavlat kishilarning uylariga o"œt qo"œyib, mol-mulklarini talaganlar. 
EMILIY PAVEL — Rim konsuli. Emiliy Pavel boshliq Rim qo"œshini mil. avv. 216-yilda Gannibal qo"œshinlari bilan bo"œlgan Kanna qishlog"œi yaqinidagi jangda tor-mor keltirilgan. Emiliy Pavel jangda halok bo"œlgan.
ENEY — rivoyatlarga ko"œra, Troya yunonlar tomonidan bosib olingach, u Lasiyaga ko"œchib kelgan troyaliklarning bir qismiga yo"œlboshchilik qilgan. Lasiya shohi Lotin Eney va troyaliklarni yaxshi kutib oladi va o"œz qizini unga beradi. Lotin vafotidan keyin Lasiya taxtiga Eney o"œtiradi. Troyaliklar esa mahalliy aholi bilan qo"œshilib lotin xalqini tashkil etadi.   
FEODESIY I Buyuk (Theodosius) (tахm. 346-395-yillar) - Rim impеrаtоri (379-yildаn). 380-yilda оrtоdоksаl хristiаnlik hukmrоnligini o"œrnаtgаn, аriаnlаr vа mаjusiylаrni quvg"œin qilgаn. Uning dаvridа Оlimpiya o"œyinlаri (mаjusiylаrgа хоs dеb) bеkоr qilingаn. Аlеksаndriya kutubхоnаsi vа mаjusiylаrning ko"œplаb ibоdаtхоnаlаri yondirib yubоrilgаn. Feodesiy o"œlimi oldidan (395-yil) Rimni ikki davlatga bo"œlib tashlaydi. Bolqon yarimoroli, Kichik Osiyo, O"œrtayer dengizining sharqiy sohilidagi mamlakatlar va Misr Sharqiy Rimga kirib unga Feodeseyning katta o"œg"œli Arkadiy imperator etib tayinlanadi. Italiya, Yevropa va Shimoliy Afrikadagi viloyatlar esa G"œarbiy Rim qo"œl ostida qolib, unga Feodeseyning kichik o"œg"œli Gonoriy imperator etib tayinlangan.
FULVIY FLAKX — Gay Grakx (mil. avv. 153-121) va uning tarafdorlari ko"œtargan qo"œzg"œolon rahbarlaridan. Rim konsuli Lusiy Opimiy qo"œzg"œolonchilar ustiga yuborgan qo"œshin bilan bo"œlgan jangda mag"œlubiyatga uchragan va asir tushib, qatl etilgan.
GALIKARNASS Dionisiy — mil. avv. I asrda yashagan Rim tarixchisi. "œQadimgi Rim yodgorliklari" — degan tarixiy asar yozgan.
GALLILEN (Gallienus) (218-268-yillar) — Rim imperatori (253-268-yillar). Imperator Valerianning o"œg"œli. Rimni siyosiy tushkunlikdan qutqarib qolishga uringan. Ammo uning barcha harakatlari behuda ketgan. III asrning ikkinchi yarmiga kelib Misr bilan Palmira Rimdan ajralib chiqqan. 
GAMILKAR Barka (Hamilcar Barca) (mil. avv. ?-229) — Karfagen sarkardasi. Gannibalning otasi. Karfagen hukmdorlari tomonidan Birinchi Puni urushi (mil. avv. 264-241-yillar)dan so"œng boshlangan qullar va qishloq ahlining qo"œzg"œolonini bostrish uchun qo"œmondon etib saylangan. Gamilkar askarlari qo"œzg"œolonni shafqatsizlarcha bostirib, qo"œzg"œolonchilarni ko"œp qismini qirib tashlagan. Mil. avv. 237-yili Gamilkar o"œz qo"œshinlari bilan Iberiyaga kelib joylashib, Yangi Karfagen shahrini barpo qilgan. Mil. avv. 229-yilda bo"œlib o"œtgan janglarning birida halok bo"œlgan. 
GANNIBAL Anibal Barka (mil. avv. taxm. 247 yoki 246-yil Karfagen — mil. avv. 183-yil, Vifiniya) — Karfagen sarkardasi. Gamilkar Barkaning o"œg"œli. U mohir lashkarboshi va shijoatli jangchi bo"œlgan.  Qadimgi Rim tarixchilaridan biri: "œGannibal xavfli jangga kirar, mardona harakat qilardi. Xavf-xatar oldida nihoyatda ehtiyotkor edi,  u har qanday mehnatdan ham jismonan toliqmas yoki ruhi tushmas edi. Issiqqa ham sovuqqa ham barobar bardoshli edi. U yumshoq o"œrinda yotmasdi, harbiy chakmonda o"œralgan holda askarlar orasida uxlardi. U jangga birinchi bo"œlib otlanar, jang maydonidan esa eng oxiri bo"œlib chiqar edi" — deb yozgan. Ikkinchi Puni urushi davri (mil. avv. 218-201-y.)da Alp tog"œlaridan oshib o"œtib, Titsin, Trebbiya daryolari (mil. avv. 218-y.), Traziman ko"œli (mil. avv. 217-y.), Kanna (mil. avv. 216-y.) yaqinida rimliklar ustidan g"œalaba qozongan. Zama (Shimoliy Afrika) yaqinidagi jang (mil. avv. 202-y.)da Gannibal Rim qo"œshinidan mag"œlubiyatga uchragan va Rim shartlari asosida sulh bitimi imzolashga majbur bo"œlgan. Urushdan so"œng Gannibal Karfagenni boshqargan. Rimga qarshi yangidan urush ochishga tayyorgarlik ko"œrayotgan Rimdagilar xabardor bo"œlib qolganlaridan xavfsiragan Gannibal Suriya podshosi Antiox III huzuriga qochib borib uning harbiy maslahatchisi bo"œlgan. Antiox III Rimga qarshi urush (mil. avv. 192-188-y.)da yengilgach, rimliklar Gannibalni berishni talab qilganlar. Gannibal Armaniston, so"œngra Kichik Osiyoning shimolidagi Vifiniyaga yashiringan. Vifiniya podshosi Prusiy Rim tazyiqi ostida Gannibalni ular qo"œliga topshirmoqchi bo"œlganidan xabar topgach, zaxar ichib o"œlgan.
GASDRUBAL (Hasdrubal) (mil. avv. ? - 221) — Karfagen sarkardasi. Gamilkar Barkaning kuyovi. Gamilkar Barkadan so"œng, Karfagen va Rim o"œrtasida bo"œlgan urushlar (Puni urushlari)da Karfagen qo"œshiniga qo"œmondonlik qilgan. Gasdrubal keltlar bilan bo"œlgan janglarning birida halok bo"œlgan.
GASDRUBAL (Hasdrubal) — Karfagen sarkardasi bo"œlgan Gannibalning ukasi. U Yangi Karfagendan qo"œshin tortib kelayotgan paytda Shimoliy Italiyadagi Metavra daryosi bo"œyida bo"œlib jangda rimliklar tomonidan tor-mor etilgan. Jangda Gasdrubal vafot etgan.
GAY GRAKX (Gaius Gracchus) (mil. avv. 153-121-yillar) - Qadimgi Rimning siyosiy arbobi, xalq tribuni (notig"œi). Plebeylar naslidan. Akasi Tiberiy Grakx senatorlar tomonidan o"œldirilgach (133-yil), uning ishini davom ettirgan ya"œni demokratik agrar (yer) islohot o"œtkazish yo"œli bilan dehqonlarning xonavayron bo"œlishdan saqlab qolmoqchi bo"œlgan. Ammo Rim senatining islohotga qarshi guruhi Gay Grakxni islohotdan chalg"œitish uchun Sardiniya oroliga noib qilib yuborgan. Gay Grakx Sardiniyada uzoq ishlamay qaytib kelgan. Mil. avv. 123-yilda u xalq tribuni bo"œlish uchun o"œz nomzodini qo"œygan va bu lavozimga saylangan. U akasi boshlagan ishni davom ettirish uchun sabot va matonat bilan kurashgan. U o"œz ishini senatda tarafdorlar to"œplashdan boshlab, suvoriylarga tayanib ish olib borgan. U shahar kambag"œallarini o"œziga tortish uchun yangi yo"œllar qurish to"œg"œrisida senat qarorini chiqartirib olgan. Ayni paytda Grakx aholining eng kambag"œal qismiga davlat omborlaridan arzon bahoda don sotish to"œg"œrisida senat roziligini olgan. Shu yo"œl bilan Rim kambag"œallarini o"œz tomoniga og"œdirib olgan. Shundan so"œng u akasi davrida boshlanib, vafotidan keyin to"œxtab qolgan yer islohoti hay"œati ishini jonlantirib yuborgan. Ayni paytda akasining qotillarini jazolash to"œg"œrisida qonun chiqartirib olgan. U yer islohotini davom ettirib, kambag"œallarga yer olib bergan. U senat hokimiyatini cheklab davlatni boshqarish ishlarida kambag"œallarning ham ishtirok etishlari uchun harakat qilgan. Rim konsullari va senatorlari Gay Grakxdan qo"œrqqanlar. Ular yersiz dehqonlarga koloniya tashkil etish maqsadida uni Karfagenga yuborganlar. Rim konsullari va senatorlarning vakillari u yerda Gay Grakx va uning tarafdorlari bilan to"œqnashuv uyushtirganlar. To"œqnashuvlarning birida konsulning xizmatchisi o"œldirilgan. U Karfagendan qaytib kelib o"œz faoliyatini davom ettirgan. Konsul va senat Gay Grakx tarafdorlarini qotillikda ayblab, ularni sudga berganlar. Sud ularni javobgarlikka tortgan. Gay Grakx va uning sheriklari sud hukmini bo"œxton deb, Rim xalqini senatga qarshi kurashga undaganlar. Shahar kambag"œallari va qullar Gay Grakx tomonga o"œtib bir tepalikka joylashib olganlar. Rim konsuli Lusiy Opimiy qo"œzg"œolonchilar ustiga katta qo"œshin yuborgan. Senat Gay Grakx boshini olib kelgan kishiga uning kallasi og"œirligida oltin va"œda qilgan. Qo"œzg"œolonchilar bilan senat qo"œshinlari o"œrtasida jang boshlangan. Konsul qo"œshinlari qo"œzg"œolonchilarni chekinishga majbur qilgan. Qo"œzg"œolon rahbarlaridan Fulviy Flakx qo"œlga tushirilib qatl etilgan. Gay Grakx chekinayotib, dushman qo"œlidan qutulib ketishiga ko"œzi yetmagan va o"œz quliga uni o"œldirishni buyurgan. Mil. avv. 121-yilda Gay Grakx o"œz buyrug"œiga binoan quli tomonidan o"œldirilgan.   
GIYERON II — Agafokldan so"œng taxtga chiqqan Sirakuza hukmdori. U kampaniyalik yollanma askarlar bosib olgan Sitsiliyaning shimoli-sharqidagi Messanani qamal qilib, kampaniyalik yollanma askarlarga qarshi kurash boshlagan. Yollanma askarlarning bir qismi Karfagenga, bir qismi esa Rimga yordam so"œrab murojaat qilganlar. Shundan so"œng rimliklar Messanaga qo"œshin tushirib Karfagenga urush e"œlon qilgan. Bu urush mil. avv. 264-yilda boshlanib 23 yil davom etgan.
GONORIY (Honorius) (384-423-yillar) — G"œarbiy Rim imperiyasi hukmdori (395-yildan). Rim impеrаtоri Feodeseyning kichik o"œg"œli. 395-yilda Feodesey Rimni ikki davlat: Sharqiy va G"œarbiy Rimga bo"œlib tashlaydi va G"œarbiy Rim imperiyasiga Gonoriyni imperator etib tayinlaydi. G"œarbiy Rimga Italiya, Yevropa va Shimoliy Afrikadagi viloyatlar kirgan.
GORDIAN, to"œliq ismi Mark Antoniy Gordian (taxm. 225 — 244-yil, Zayfa, Mesopotamiya) - Rim imperatori (238-yildan). Uning davrida Rim askarlari Sosoniylar hukmdori Shopur I qo"œshinlari bilan janglar olib borgan. Bu urushlarning birida Gordian halok bo"œlib, juda ko"œp rimlik aslzodalar va askarlar asir tushganlar. Ular Shopur I ga 500 ming dinor aqcha to"œlashga majbur bo"œlganlar.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 15:51:33
IOANN Krestitel — Xristianlik dinida Iso Masih (Iisus Xristos)ni cho"œqintirgan inson.
IOSIF (Yusuf) — Falastin o"œlkasi, Jalila viloyatining Nasro (Nazaret) qishlog"œida yashovchi, hazrat Dovud alayhissalom avlodidan bo"œlgan najjor (duradgor). Unga unashtirib qo"œyilgan Maryamdan, Yahudiya o"œlkasining Bayt-Laxm (Vifleem) shahrida qudratli ilohiy kuch bilan Iyso Masih otasiz tug"œilgan.     
IPATIYA (Gipatiya) (370-415-yillar) — ilm-fan yo"œlida jafo chekkan va xristianlar qo"œlida vahshiyona o"œldirilgan olima ayol. Uni xristianlar Iskandariya ko"œchalarida sazoyi qilib, so"œng chavaqlab burda-burda qilib o"œldirganlar. 
ISO Masih -  Qur"œonda tilga olingan payg"œambarlardan biri. Islomda Muhammad (sav)dan oldingi payg"œambar sifatida alohida e"œzozlanadi. Qur"œonda, shuningdek, "œal Masih" ("œxudo yarlaqagan"), Ibn Maryam ("œMaryamning o"œg"œli"), Abdulloh ("œAllohning quli"), Rasululloh ("œAllohning elchisi"), Allohning muqarrabi (yaqini), "œHaqni so"œzlovchi", deb t a"œriflanadi. Iso Masihga Injil nozil qilingan. Qur"œonga ko"œra, Iso — Allohning o"œg"œli emas, Xudo ham emas. Iso — Alohning bandasi va bokira qiz Maryamdan mo"œjiza bilan tug"œilgan. Alloh unga "œBani Isroil" qavmini hidoyatga boshlash uchun payg"œambarlik darajasini iroda etdi. Iso Masih odamlarni o"œz ta"œlimotiga ergashishlariga da"œvat qildi. Yahudiylarni noto"œg"œri yo"œllardan qaytarib, ularga halol va haromni tushuntira boshladi. O"œzidan keyin Ahmad (ya"œni Muhammad) nomida bir payg"œambar bo"œlishi bashoratini ham yetkazdi. Xristianlikda Iso Masih "œIisus Xristos" nomi bilan yuritilib, xristianlik asoschisi hisoblanadi ("œXristos" so"œzi yunoncha so"œz bo"œlib, o"œzbek tilida "œxaloskor" ma"œnosini anglatadi). Xristian cherkovlarining aksariyati uni Xudo-odam sifatida ulug"œlaydi. Injilga ko"œra, Iso xudoning o"œg"œli bo"œlgan, Vifleem (hozirgi Beyt Laxm shahri)da duradgor Iosifning xotini Mariyadan tug"œilgan. Iosif va Mariya go"œdagi bilan podshoh Irod I ta"œqibidan qochib, Misrga boradilar, keyin Galileya (Falastin)ga qaytadilar. Iso Masih targ"œibotchilik faoliyatini boshlab yuboradi. Uni Ioann Krestitel cho"œqintiradi. Iso atrofida 12 shogird (apostol - havoriy)larni to"œplaydi. Havoriylardan biri Iso targ"œibot qilayotgan yangi ta"œlimotni oshkor etib qo"œygach, yahudiylar sudi — sinedrion Iso Masihni o"œlim jazosiga hukm qiladi. Rim noibi Pontiy Pilat bu hukmni tasdiqlashi shart edi. Avvaliga Pontiy Pilat bu ishni qilishdan bosh tortgan, ammo ruhoniylar tazyiqi ostida rozilik beradi. Isoni Golgof tog"œida chormix qilib qatl etadilar. Lekin u tirilib  o"œz shogirdlari oldiga keladi. Xristianlar Isoni tirilib kelishi ("œвоскресение")ga ishonadilar. Fanda Isoning tarixiyligi e"œtirof etiladi. U I asrning 1-yarmida Falastinning Galileya mintaqasida Iisus (Ieshua) ismi bilan sayyor da"œvatchi sifatida faoliyat ko"œrsatgan. Isoning targ"œiboti fariseylar va esseylar ta"œlimoti kabi mahdud emas, balki Falastinning jamiyatining barcha tabaqalariga qaratilgandi. Shu boisdan ham keyingi asrlarda grek-rim zaminida Iso ta"œlimotining tarafdorlari mahalliy tusdagi bu harakatni O"œrta dengiz havzasini to"œlig"œicha qamrab olgan olamshumul dinga aylantirishga erishdilar.   
KALIGULA Gay Sezar (Caligula) (milodiy 12-41-yillar) — 37-41-yillarda Rim imperiyasida imperatorlik qilgan hukmdor. Oktavyan Avgustning o"œg"œli; Yuliy-Klavdiylar sulolasidan. Uning cheklanmagan hokimiyatga va xudo singari izzat-ikrom ko"œrsatishga intilishi senat va pretorianlar tomonidan norozilik uyg"œotadi. U 41-yilda fitnachilar tomonidan o"œldirilgan.
KARAKALL (Caracalla, Caracallus), haqiqiy ismi Septimiy Bassian (Septimius Bassianus), to"œliq imperatorlik ismi Mark Avreli Antonin (Marcus Aurelius Antoninus) [188-yil 4-aprel, Lugdunum, Galliya (hozirgi Lion, Fransiya) — 217-yil 8-aprel, Mesopotamiyadagi Karr yaqinida, (hozirgi Xaran, Turkiya)], — Rim imperatori (211-217-yillar). Severlar sulolasidan. Imperator Septimiy Severning o"œg"œli. Otasi Septimiy Sever vafotidan oldin Rim imperiyasini Karakall va uning ukasi Publiy Septimiy Getega qoldiradi. Ammo Karakall bunga norozi bo"œlgan va ukasi Geteni o"œldirib, hokimiyatni o"œz qo"œliga olgan. U davlatni mustahkamlash uchun ba"œzi ishlar qilgan. Otasi boshlab ketgan hammom — terma binosini qurib bitkazgan. Karakall shimoldagi va sharqdagi saltanat dushmanlari bilan qattiq kurash olib borgan. 215-yilda Mesopotamiyaga bostirib kirgan. Parfiya podshosi Vologiz V rimliklarning talablarini bajaradi va urush to"œxtatiladi. Karakall 216-yilda Parfiyaga qarshi yangidan urush e1lon qilgan. 217-yilda Karakallga suiqasd uyushtirilib, o"œldiriladi.   
KASSIY (Cassius) (mil. avv. ? - 42) - Qadimgi Rimda Sezarga qarshi qirq to"œrtlar fitnasining boshlig"œi (Brut bilan birgalikda). Fitnachilar Sezarni o"œrab olib, kiyimlari ostiga yashirgan xanjar bilan 23 joyidan chavaqlab o"œldirganlar. Kassiy Brut bilan birgalikda mil. avv. 43-yilda Oktavyan, Antoniy va Lepidlardan iborat uchlar ittifoqi ("œIkkinchi triumvirat")ga qarshi kurashgan. Mil. avv. 42-yilda Makedoniyadagi Filippa shahri yaqinida Oktavyan-Antoniy qo"œshinlari bilan Kassiy-Brut qo"œshinlari o"œrtasida qattiq jang bo"œladi. Jangda respublikachilarning qo"œshini tor-mor etiladi. Jang vaqtida Brut dushmanlariga asir tushishni istamay o"œzini qilich tig"œiga tashlab halok bo"œladi. Kassiy esa o"œz chodirida o"œldiriladi. 
KATA Pliniy — I asrning ikkinchi yarmida yashab ijod etgan Rim tarixchisi. Uni qomuschi olim ham deyishgan. Tarixiy mavzuda ko"œplab asarlar yozgan. Ammo uning asarlari bizgacha yetib kelmagan.
KATON SENZOR Mark Porsiy, (Marcus Porcius Cato Censorius, Cato Major) (mil. avv. taxm. 234, Tuskul - 149, Rim) — Birinchi nasrnavis lotin yozuvchisi, Rim senatori. Karfagenliklarning ashaddiy dushmani bo"œlgan. U mil. avv. 153-yilda Karfagenga kelib iqtisodiy faravonlikni ko"œrib hayratga tushgan. Chunki, Karfagen Puni urushlaridan keyin ancha zaiflashib qolgan edi. U o"œzining nutqida "œKarfagenni vayron qilish kerak" degan iborani ko"œp ishlatar ekan.
 KLAVDIY (Claudius) (mil. avv. 10-54-yillar) — Rim imperatori (41-yildan). Yuliy-Klavdiylar sulolasidan. Bir guruh harbiylar tomonidan taxtga o"œtqizilgan. U o"œziga qarshi suyiqasd uyushtirgan fitnachilarni fosh etib, ularning ba"œzilarini qatl ettirgan, ba"œzilarini o"œzga yurtlarga surgun qilgan. U aholi keng qatlamini o"œziga qaratish uchun, kambag"œallarga non, don ulashgan va idoralarning ishini birmuncha yaxshilagan. Klavdiy davrida Bosfor, Britaniya, Frakiya, Dunay bo"œylari, shimoliy Afrikadagi Mavritaniya Rimga itoat ettirilgan. U Parfiya bilan muvaffaqiyatsiz urushlar olib borgan. Ammo u ikkinchi xotini tomonidan zaharlab o"œldirilgan.     
KLAVDIY Galen (Galenus) (taxm. 130-200) — Qadimgi dunyoning eng mashhur tabiblaridan biri. Pergalida tug"œilib voyaga yetgan. Galen 17 yoshidan boshlab Aslklepiod nomidagi tibbiy shifoxona maktabida o"œqiydi. U bu yerda tibbiyot ilmini o"œrganib, mohir shifokor bo"œlib yetishadi. Dastlab u gladiatorlar maktabida, so"œng Rim imperatorlarining saroyida tabiblik qiladi. Galen "œTabiblik san"œati", "œDavo usullari", "œDorilarning tarkibi haqida", - degan tibbiy asarlar yozib qoldirgan. Ammo Rimda yong"œin bo"œlgan yili Galen asarlarining ko"œpi yonib ketgan. Galen asarlari o"œrta asrlarda ko"œp tillarga, shuningdek arab tiliga ham tarjima qilingan. Tabiblar sultoni bobomiz Abu Ali ibn Sino Galen asarlaridan keng foydalangan. 
KLEON - mil. avv. 138-132-yillarda Sitsiliya orolida ko"œtarilgan eng dahshatli va eng uzoq davom etgan qo"œzg"œolonga Yevn bilan birgalikda boshchilik qilgan. Qo"œzg"œolon olti yil davom etib, Rutuliy boshliq Rim qo"œshinlari tomonidan katta qiyinchilik bilan bostirilgan. Qo"œzg"œolon rahbarlaridan Kleon jangda halok bo"œlgan, Yevn esa asir olinib zindonda qiynab o"œldirilgan. Kleon va Yevn boshchiligidagi qo"œzg"œolon Sitsiliyada bo"œlib o"œtgan eng yirik qo"œzg"œolonning birinchisi bo"œlgan.
KLEOPATRA (mil. avv. 69 Iskandariya - mil. avv. 30-yillar) - Misrning Ptolemeylar sulolasidan bo"œlgan so"œnggi podshohi. Ptolemey XI ning qizi. Kleopatra o"œz ukasi Ptolemey XII Dioniska turmushga chiqib, u bilan birgalikda davlatni idora qila boshlagan (mil. avv. 51-yildan) bo"œlsa-da, yakka o"œzi taxtga egalik qilish uchun zimdan kurash olib borgan, niyati fosh bo"œlgach, Suriyaga surgun qilingan (mil. avv.48-yil). Ammo Kleopatraning bilimdonligi, aql-zakovatiga maftun bo"œlib qolgan Yuliy Sezar mil. avv. 47-yilda uni Misrga qaytargan (Kleopatra undan Sezarion ismli o"œg"œil ko"œrgan). Sezar o"œldririlgach, Kleopatra Mark Antoniyning ittifoqchisi va ma"œshuqasi (mil.avv 37-yildan xotini) bo"œlgan. Mil. avv. 31-yilda Oktavian Avgust qo"œshinlari Misrni zabt etgach, Antoniy va Kleopatra o"œzlarini o"œldirishgan. Naqlga ko"œra, o"œsha davrda misrliklar e"œtiqodiga asosan abadiy barhayotlikka erishmoq uchun o"œzini zaharli ilonga chaqtirgan. Kleopatra timsoli G"œarb  hamda Sharq adib, shoir, dramaturg, rassom va haykaltaroshlari asarlarida aks etgan, unga bag"œishlab filmlar yaratilgan.
KLODIY (Clodius) (mil. avv. taxm. 93-52-yillar) — Spartak boshchiligidagi qullar qo"œzg"œolonini (mil. avv. 74-71-yillar) bostirish uchun mil. avv. 73-yilda Rim senati tomonidan yuborilgan sarkarda. Vezuviy tog"œida bo"œlgan ayovsiz jang natijasida Spartakchilar Klodiy boshchiligidagi Rim qo"œshinini tor-mor etgan va juda ko"œp o"œlja va qurol-yarog"œlarni qo"œlga tushirganlar. Bu Spartak boshliq qo"œzg"œolonchilarning dastlabki g"œalabasi bo"œlgan.   
KOMMOD Lutsiy Eliy Avreliy Mark Antonin (Lucius Aelius Aurelius Commodus) (161, Lanuviy - 192, Rim) — Rim imperatori (180-192-yillar). Antoninlar sulolasining so"œnggi vakili. 192-yilda fitnachilar tomonidan o"œldirilgan.
KONSTANTIN I Flaviy Valeriy, Buyuk Konstantin  (tахm. 285, Nаissus - 337, Аnkirоn) - Rim impеrаtоri (306-337-yillar). Dаvlаt bоshqаruvini bоsqichmа-bоsqich mаrkаzlаshtirib bоrgаn, оldingi diniy e"œtiqоd - butpаrаstlikni sаqlаb qоlgаn hоldа, хristiаnlаr chеrkоvini qo"œllаb-quvvаtlаb turgаn. Konstantin I dаvridаgi muhim vоqеаlаrdаn biri 313-yildаgi Milаn edikti edi. Ungа binоаn, хristiаn dinigа e"œtiqоd qiluvchilаrgа erkinlik bеrilib, chеrkоv vа chеrkоv mulklаri qаytаrib bеrildi. 324-330-yillаrdа Vizаntiy shahri o"œrnidа yangi pоytахt — Kоnstаntinоpоlgа аsоs sоlgаn. Konstantin I dаvridа uning g"œаlаbаlаri shаrаfigа Rimdаgi Zаfаr dаrvоzаsi qurilgаn. 
KORNELIY Sels — Italiyada tibbiyot ishlari bilan shug"œullangan mashhur yunonistonlik shifokor. U boshqa bir yunonistonlik olim Asklepiod bilan birgalikda 70 jildlik "œArteo" ("œSan"œat") nomli asar yozib qoldirgan. Bu asarning 8 jildi tabobat ilmiga bag"œishlangan edi. Korneliy bu to"œplamni o"œz tajribalari bilan boyitgan. Asklepiod esa o"œzidan oldin o"œtgan mashhur tabiblarning asarlarini tartibga solgan.
 KORNELIY Tasit (Tacitus) — milodiy 54-120-yillar orasida yashagan Rim tarixchisi. U o"œzining "œTarix" kitobida 68-69-yillardagi fuqarolar urushi va Flaviylar sulolasi zamoni tarixini bayon etgan. Uning "œYilnomalar" nomli asarida Avgust o"œlimi bilan Neron o"œlimi orasidagi voqealar bayon etilgan.
KRASS (Crassus) Mark Litsiniy (mil. аvv. tахm. 115-yil, Rim - mil. аv. 53-yil 6 may, Kаrri) - Rim sаrkаrdаsi. Sullа tаrаfdоri. Prоskripsiyalаr nаtijаsidа nihоyatdа bоyib kеtgаn vа Rimdаgi eng bаdаvlаt shахsgа аylаngаn. Bu bоylikdаn siyosiy mаqsаdlаrdа ustаmоnlik bilan fоydаlаngаn. 70 vа 55-yillаrdа kоnsul etib sаylаngаn. Krass Sеzаr vа  Pоmpеy bilan birgа 1-triumvirаtgа kirgаn (60-yil). Bu uchlik dаvlаtni аmаldа egаllаb оlgаn. Mil. avv. 71-yilda Spаrtаk qo"œzg"œоlоnini bоstirgаn. Krass 55-yilda Suriya vilоyatini 5 yilgа bоshqаrish huquqini оlgаn. Pаrfyanlаr bilan bo"œlgаn Kаrri jаngidа mаg"œlubiyatgа uchrаb hаlоk bo"œlgаn. Krass tаrjimаi hоli Plutаrх tоmоnidаn bаyon etilgаn.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 16:05:29
LOTIN — Troyadan ko"œchib kelgan Eney boshliq troyaliklarni samimiy kutib olgan Lasiya hukmdori. U o"œz qizini Eneyga beradi. Lotin vafotidan keyin Lasiya taxtiga Eney o"œtiradi.
LUKRETSIY, Tit Lukretsiy Kar (Titus Lucretius Carus) (mil. avv. 99-55-yillar) — Rim shoiri va faylasufi. U "œBuyumlar xislati haqida" deb atalgan falsafiy kitobida dunyo, odamlar, hayvonlar va narsalarning paydo bo`lishi to`g`risida ko`p ma`lumot yozib qoldirgan. U yunon olimlari Demokrit va Epikurlar izidan borib, dunyodagi barcha narsalar atom zarralaridan tuzilgan, - deb ta`kidlaydi. Odamlar tabiat hodisalaridan qo`rqib xilma-xil xudolarga e`tiqod qilishni vujudga keltirganlar. Odamlar kashf etgan olov, ma`danlar va ulardan yasalgan qurollar, yozuv, dehqonchilik, chorvachilik, hunarmandchilik va boshqa narsalar xudolar in`omi emas, balki odamlar mehnatining natijasidir, - deb yozgan edi. Lukretsiy o`sha zamondagi diniy e`tiqodlarni inson tafakkurini jilovlab turadigan yuganga o`xshatadi. U o`z asarida tabiat, jamiyat va kishilar hayotida sodir bo`ladigan voqealarni sodda, ilmiy tilda tushuntirib berishga harakat qilgan.     
LUKUM MARK — Frakiya sarkardasi. mil. avv. 71-yilda Spartak qo"œzg"œoloni ishtirokchilari Lukoniyada paydo bo"œlishi senatni qo"œrqitib yuborgan va Mark Lukum boshliq qo"œshinlarni Frakiyadan Italiyaga chaqirib olgan. Senat Mark Lukumga mashhur sarkardalar Pompey va Krass bilan birgalikda Spartak qo"œzg"œolonini bostirishni topshirgan.     
LUSIY OPIMIY — Rim konsuli. Demokratik agrar (yer) islohot o"œtkazish yo"œli bilan dehqonlarning xonavayron bo"œlishdan saqlab qolmoqchi bo"œlgan Gay Grakx (mil. avv. 153-121) va uning tarafdorlari ko"œtargan qo"œzg"œolonni bostirgan.
MAKSIM — Rim imperatori (235-238-yillar). Rim aslzodalari va senat uning ishidan norozi bo"œlganlar. 238-yildagi o"œzaro urushlar davrida halok bo"œlgan.
MANSIN — Karfagen urushining dongdor ishtirokchisi, Ispaniya konsuli. Qadimgi Rimning siyosiy arbobi, xalq tribuni (notig"œi) Tiberiy Grakx uning bosh xazinachisi bo"œlib ishlagan.
MARIYA - Xristiаnlikdа хudо-оnа, Isо Mаsihning оnаsi. Injildа аytilishichа, Mariya Iоsifning хоtini bo"œlib, ilоhiy hоmilаdоr bo"œlgаn vа Isоni tuqqаn. Хristiаnlikdа Mariyagа sig"œinish mаjusiylikdаgi хudо-оnа, hоsildоrlik mа"œbudаsi (Isidа, Аstаrtа)gа sig"œinish tа"œsiridа shаkllаngаn. 3-Jаhоn sоbоridа (431-yilda) Mariya хudоning оnаsi dеb rаsmаn tаn оlingаn. Mariyagа sig"œinish, аyniqsа, kаtоliklаrdа kеng tаrqаlgаn. Kаtоlitizmdа Mariyaning o"œzi hаm ilоhiy hоmilаdоrlik bilan tug"œilgаnligi hаqidа (1854-yil), Mariya vаfоtidаn so"œng uning jаsаdi оsmоngа ko"œtаrilib kеtgаnligi hаqidа (1950-yil) аqidаlаr qаbul qilindi. 1964-yilda pаpа Pаvеl VI Mariyani chеrkоv оnаsi dеb e"œlоn qildi. Mariya vа uning go"œdаgi mаvzusi o"œrtа аsr sаn"œаtidа kаttа o"œrin egаllаydi. Mariya islоm dinidа hаm аyollаr vаliysi, hоmiysi sifаtidа ilоhiylаshtirilgаn, uning nоmi Qur"œоndа tilgа оlingаn (Bibi Mаryam).
MESANAT — o"œz zamonasining ma"œrifatparvar kishisi, Yuliy Sezarning do"œsti. U o"œz zamonasida yashagan shoir va adiblarga homiylik qilib, ularni qo"œllab-quvvatlagan kishi sifatida mashhurdir.
NERON (Nero) (37-yil 15-dekabr, Antiy — 68-yil 9-iyun, Rim) tug"œilganidagi to"œliq ismi —Lutsiy Domisiy Agenobarb (Lucius Domitius Ahenobarbus), taxtga o"œtirganidagi ismi — Neron Klavdiy Sezar Druz Germanik (Nero Claudius Caesar Drusus Germanicus) - Rim impеrаtоri (54-68-yillar); Yuliy-Klаvdiylаr sulоlаsidаn. Rim imperatori Klavdiyning o"œgay o"œg"œli. Bаg"œritоsh, tаkаbbur, mаishаtbоz bo"œlgаn. 59-yilda Оktаviygа оnаsini o"œldirishni, 62-yilda esа хоtinini o"œldirishni buyurgаn. 64-yilda Rimning kаttа qismigа o"œt qo"œygаn, bundа uni qo"œli bоrligidа shubhа qilishmаsligi uchun Rim хristiаnlаrini tа"œqib etа bоshlаgаn. Kеyinchаlik shаhаrni  tiklаsh   uchun prоvinsiyalаr аhоlisidаn оlinаdigаn sоliqlаrni kеskin оshirgаn. Bu Nerongа qаrshi nоrоzilikni kuchаyishigа sаbаb bo"œlgаn. Neron qаtаg"œоn siyosаti vа аhоli mоl-mulkini musоdаrа qilish bilan Rim jаmiyatining turli qаtlаmlаrini o"œzigа qаrshi qilib qo"œygаn. Хаlq qo"œzg"œоlоn ko"œtаrishidаn хаvfsirаb, Rimdаn qоchgаn vа o"œzini o"œzi o"œldirgаn.
NERVA Mark Koksey (Marcus Cocceius Nerva) (taxm. 30 - 98-yil, yanvar) — Rim imperatori (96-98-yillar). Domisian o"œldirilgach, imperator deb e"œlon qilingan. Antoninlar sulolasi asoschisi.   
NUMITOR — Lasiya podshosi Eneyning avlodlaridan biri. U ukasi Amuliy tomonidan taxtdan ag"œdarilib tashlangan.
OVIDIY — mil. avv. I asrda yashagan atoqli Rim shoiri. U "œQahramon ayollar", "œIshq san`ati", "œDard-alamlar" va "œPontdan maktublar" degan asarlar yozgan. U o`zining bu asarlarida Avgust davridagi aslzodalar turmushini qattiq tanqid ostiga oladi. Ovidiy o`zining boshqa asarlarida o`sha davr tuzumidan noroziligini, o`z qayg`u-alamini va mehnatkashlarning og`ir turmushini bayon etgan. Shu tufayli imperator g`azabiga uchrab Qora dengizning g`arbiy sohilidagi Tomi shaharchasiga surgun qilingan. U o`zga yurtlarda sarson-sargardon bo`lib yurishga majbur bo`lgan.   
PERSEY (mil. avv. 213-168-yillar) — Makedoniyaning so"œnggi hukmdori (179-168-yillar). Persey Makedoniyadagi kuchlarni birlashtirib, rimliklarga qarshi kurash boshlagan. Mil. avv. 168-yilda Persey qo"œshinlari bilan rimliklar o"œrtasida qattiq jang bo"œlib, makedoniyaliklar yengilganlar. Persey rimliklar qo"œliga asir tushib halok bo"œlgan.
PIRR (mil. avv. 319-273-yillar) - Epir podshosi (mil. avv. 307-302 va 296-273). Terent hukmdorlari yordam so"œrab murojaati bilan Terent shahri tomon turib, Rim bilan kurashgan. Mil. avv. 280-yili o"œzining saralangan otliq askarlari va jangovar fillaridan iborat katta qo"œshinlari bilan Terebtga yordamga kelgan va Gerakliya yaqinida bo"œlgan jangda Pirr qo"œshini rimliklarni tor-mor etib, samnitlar yurti va Kampaniya orqali Rim ostonalarigacha yetib borgan. Pirr Italiyadagi yunon shaharlari mustaqil bo"œlishi kerakligi haqida rimliklarga sulh taklif qilgan. Ammo Rim senati bu taklifni rad etgan. Mil. avv. 279-yil Pirr qo"œshinlari Auskul shahri yaqinidagi dahshatli jangda Rim qo"œshinlarini tor-mor etgan. Bu jangda Pirr o"œzining juda ko"œp janchilaridan ajragan. Shunda Pirr: "œAgar biz rimliklar ustidan yana bir mana shunday g"œalaba qilsak, butunlay halok bo"œlar ekanmiz", - degan ekan. Shundan so"œng Pirr Sitsiliya karfagenliklar bilan urush olib borgan. Mil. avv. 275-yili Pirr Italiyaga qaytib kelib, o"œzining otliq suvoriylari va jangovar fillarni Rim qo"œshinlari ustiga tashlagan. Rim askarlari fillarning oyoqlari ostiga o"œtkir mix qoqilgan taxtachalar tashlab olovli kamon "œqlari va nayzalar bilan fil mingan jangchilarga hujum qilganlar. Jangda Pirr askarlari mag"œlubiyatga uchrabYunonistonga jo"œnab ketgan. Pirr esa mil. avv. 272-yil Makedoniya taxti uchun olib borilgan janglar vaqtida halok bo"œlgan.
POMPEY Gney (Gnaeus Pompeius Magnus) (mil. avv. 106-48) - Rim sаrkаrdаsi vа siyosаt  аrbоbi. Dаstlаb, Sullа tаrаfdоri bo"œlgаn. Mil. аvv. 70, 55 (Krаss bilan birgаlikdа) vа 52-yillаrdа kоnsul bo"œlgаn. Spаrtаk qo"œzg"œоlоnini bоstirgаn. 66-yildаn Mitridаt VI Еvpаtоrgа qаrshi urushdа Rim qo"œshinigа qo"œmоndоnlik qilgаn vа g"œаlаbаgа erishgаn. Mil. аvv. 60-yildа sеnаtgа qаrshi kurаsh uchun Krаss vа Sеzаr bilan bitim tuzgаn (1-triumvirаt). Triumvirаt bo"œlinishidаn kеyin Sеzаrgа qаrshi kurаshgаn. Mil. аvv. 48-yildа Dirrахiy (Epir) yaqinidа uni yеngаdi, lеkin Fаrsаl (Fеssаliya) yaqinidа Sеzаrdаn mаg"œlubiyatgа uchrаb, Misrgа qоchаdi. U yеrdа shоh Ptоlеmеy XIII Diоnis buyrug"œigа ko"œrа o"œldirilgаn. 
POMPEY Sekst (Pompeius) (mil. avv. taxm. 75-35-yillar) — rimlik mashhur sarkarda Pompey Gneyning o"œg"œli. Sitsiliya, Sardiniya va Korsikada uning orol davlati bo"œlgan. Rim imperatori Oktavyan Avgust hukmronligi davrida uning oroldagi davlati Rimga qo"œshib olingan.
PONTIY Pilat (Pontius Pilatus) — ruhoniylar tazyiqi ostida Iso Masihni Golgof tog"œiga chormix qilib xochga tortishni buyurgan Rim noibi.
PROB (Probus) (232-282-yillar) — Rim imperatori (276-282-yillar). Prob Rim saltanatining chegaralarini mudofaa qilishda jonbozlik ko"œrsatgan, qo"œshinda qattiq intizom o"œrnatishga harakat qilgan. Ammo uning faoliyatidan norozi bo"œlgan harbiylar 282-yilda o"œldirganlar.
PUBLIY KORNELIY SSISION — Rimning mashhur sarkardasi. U mil. avv. 133-yilda Ispaniyani qamal qilib, tashqi aloqalardan mahrum etgan. U boshliq Rim askarlari shaharliklarni holdan toydirib, shaharga bostirib kirganlar va uni ishg"œol qilganlar. Rimliklar avval shaharni talaganlar, so"œng vayron qilib o"œt qo"œyganlar. Numansiyaga qarashli yerlarni rimliklarga bo"œlib berganlar. Ispan aholisining katta qismi qul qilib sotib yuborilgan. Shunday qilib, Publiy Korneliy Ssisionning Ispaniyani bosib olishi Rim davlatining chegaralarini Atlantikaning sharqiy sohillarigacha kengaytirgan. Shu davrda Rim Yevropadagi va jahondagi eng yirik va kuchli quldorlik davlatiga aylangan.   
PUBLIY KRASS - mil. avv. 132-130-yillarda Pergamda ko"œtarilgan Arsitak qo"œzg"œolonini  bostirgan Rim konsuli.
PUBLIY SEPTIMIY GETE — Rim imperatori Septimiy Severning o"œg"œli. Otasi Septimiy Sever vafotidan oldin Rim imperiyasini Gete va uning akasi Karakallga qoldiradi. Ammo Karakall bunga norozi bo"œlgan va ukasi Geteni o"œldirib, hokimiyatni o"œz qo"œliga olgan.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 16:13:52
REM - Rim rivоyatigа ko"œrа, Rimning birinchi podshosi bo"œlgan Romulning egizak ukasi. Kоhin аyol Rеya Silviya vа urush хudоsi Mаrsning nikohidаn tug"œilgаn. Afsonada aytilishicha, Rem shahar barpo qilish va unga  hokim bo"œlish masalasida akasi Romul bilan janjallashib qolgan va janjal vaqtida akasi tomonidan o"œldirilgan.
ROMUL (Romulus) — Rim rivоyatigа ko"œrа, Rim shahri аsоschisi vа 1-pоdshоsi (mil. аv. 754/753 - 717/716). Аfsоnаgа binоаn, kоhin аyol Rеya Silviya vа urush хudоsi Mаrs nikohidаn tug"œilgаn Romul vа uning egizаk ukаsi Rеmni оnа bo"œri emizib, cho"œpоn tаrbiya qilgаn. Egizaklar katta bo"œlishgach, shahar barpo qilish va unga kim hokim bo"œlish masalasida janjallashib qoladilar. Janjal vaqtida Romul Remni o"œldirib, taxtni egallaydi. Romul o"œzlarini cho"œpon topib olgan joy yaqinidagi tepalikda shahar barpo etadi. Shaharga Rim (lotincha Roma) deb nom qo"œyadi va unga podsholik qiladi. U o"œz hukmronligi davrida Rim sеnаtini tа"œsis etgan vа аhоlini tаbаqаlаrgа - kuriyalаrgа bo"œlgan, qo"œshin tаshkil etgan, Rim fuqаrоlаrini pаtritsiylаrgа vа plеbеylаrgа аjrаtgan.
ROMUL Avgustul (Romulus Augustulus) — G"œarbiy Rim imperiyasining so"œnggi hukmdori (475-476-yillar). 476-yilda german yollаnmа аskаrlаri sаrdоri Оdоаkr tomonidan taxtdan ag"œdarilgan. U taxtdan ketishi bilan 81 yil yashagan G"œarbiy Rim imperiyasi (395-476-yillar) ham qulagan.
SEPTIMIY SEVER (Septimius Severus) to"œliq ismi Lusiy Septimiy Sever Pertinaks (Lucius Septimius Severus Pertinax) [146-yil, Leptis-Magna, Tripolitaniya, hozirgi Liviya — 211-yil fevral, Eborakum, Britamiya)] — Rim imperatori (193-yildan). Severlar sulolasining asoschisi. Shimoliy Afrikaning Ulug"œ Leptis shahridan bo"œlgan. U keng ma"œlumotli kishi bo"œlib, g"œayratli lashkarboshi va mohir davlat arbobi bo"œlgan. U taxtga o"œtirgach, qo"œshinni Frakiya, Reyn va Dunay bo"œyi qabilalaridan tuzilgan jangchilar bilan to"œldirgan. Viloyatlardan kelgan quldorlar, aslzodalar Rim qo"œshini va idoralarida oily lavozimlarni egallaganlar. Septimiy Sever davlat boshqaruvi, qo"œshin va boshqa sohalarda islohot o"œtkazgan. U Britaniyaga bostirib kirib, uning janubiy viloyatlarini bosib oladi. Ammo Britaniyani bosib olishga ulgurmay, 211-yilda o"œz ajali bilan vafot etgan.   
SEZAR Gay Yuliy (mil. аvv. 102 yoki 100-44-yillar) - Rim diktаtоri (49, 48-46, 45; 44-yildаn umrbоd), sаrkаrdа, yozuvchi. Siyosiy fаоliyatini dеmоkrаtik guruh tаrаfdоri sifаtidа bоshlаb, hаrbiy tribun (73-yil), edil (65-yil), prеtоr (62-yil) lаvоzimlаridа xizmat qilgan. Kоnsullikkа intilib, 60-yili Pоmpеy vа Krаss bilan ittifоq tuzgаn (1-triumvirаt). 59-yilda Kоnsul, so"œngrа Gаlliya nоibi bo"œlgan. 58-51-yillаrdа butun Аlp оrti Gаlliyasini Rimgа bo"œysundirgаn. Krаss vаfоtidаn kеyin 48-yilda аrmiyagа tаyanib, yakkа hоkimlik uchun kurаsh bоshlаgаn. Pоmpеy vа uning tаrаfdоrlаrini 49-45-yillаrdа tоr-mоr qilib, hоkimiyat tеpаsigа chiqqаn. O"œz qo"œlidа rеspublikаning eng muhim lаvоzimlаrini (diktаtоr, kоnsul vа b.) jаmlаb, аmаldа rаsmiy mоnаrх bo"œlgаn. Rim aslzodalari va senatorlarning bir qismi uning yakka hokimligidan norozi bo"œlib, respublika tarafdori edilar. Shuning uchun mil. avv. 44-yilda Sezar Yupiter bayrami kuni senat majlisida Kassiy va Brut boshliq rеspublikаchilаr fitnаsi nаtijаsidа o"œldirilgаn. «Gаlliya urushi hаqidа хоtirаlаr» vа «Grаjdаnlаr urushi hаqidа хоtirаlаr» аsаrlаri muаllifi. O"œz nomi bilan yuritiladigan Yuliy kаlеndаrini isloh etgan.
SILVIYA - Eney shohining avlodlaridan biri bo"œlgan Numitorning qizi. Silviya bilan xudo Mars nikohidan ikki o"œg"œil - Romul va Remlar tug"œiladi. 
SIMON - 132-135-yillarda Quddusda bo"œlgan yahudiylar qo"œzg"œolonining rahbari. Rim imperatori Adrian (117-138-yillar) qo"œzg"œolonni shafqatsizlik bilan bostirgan. Aholining ko"œpchiligi qul qilib sotib yuborilgan. Quddus rimliklarga qaram bo"œlib qolgan.
SPARTAK (Spartacus) (? — mil. avv. 71-yil) — Qаdimgi Rimdа ko"œtаrilgаn qullаrning yirik qo"œzg"œоlоni (Spartak qo"œzg"œoloni mil. аvv. 74 (yoxud 73) - 71-yil) rаhbаri. Frаkiyalik shоhlаr xоnаdоnigа mаnsub bo"œlgаn. Rimliklаrgа аsir tushib, qul qilib sоtib yubоrilgаn vа Kаpuyadаgi glаdiаtоrlаr qamoq-mаktаbigа оlingаn. Spartak asirga tushgan jangchilarga "œteatrda hayotni xavf ostiga qo"œygandan ko"œra, bu yerdan qochib ketish yaxshiroq" deb aytgan. U mil. avv. 73 (yoki 74)-yilda qamoq-maktab gladiatorlari bilan qochib ketgan va Vezuviy tog"œiga borib yashiringan. Shu asnoda Spartak boshchiligidagi qullar qo"œzg"œoloni boshlanadi. Qo"œzg"œolon dastlab Janubiy Italiyani qamrab olgan va keyinchalik butun Italiyaga yoyilgan. Qo"œzg"œolonchilar qo"œshini taxminan 70 ming kishini tashkil etgan. Mil. avv. 71-yilda Spartak Krass boshchiligidagi Rim qo"œshini tomonidan mag"œlubiyatga uchraydi va jangda halok bo"œladi.
SSIPION (mil. avv. 235-183-yillar) - Ikkinchi Puni urushida Gannibal qo"œshinini Zama yonida mil. avv. 202-yilda mag"œlubiyatga uchratgan rimlik sarkarda. 
STILIXON - 402-yilda gotlarning Italiyaga uyushtirgan birinchi hujumini qaytargan vandal sarkardasi. Ammo tez orada Stilixon o"œldirilgan. 
SURENA — pardiyaliklar sardori. Mashhur Rim sarkardasi Krass u bilan muzoka olib borayotgan paytda xoinlarcha o"œldirilgan.
TARKVINIY (Tarquinius Superbus) — Rim rivoyatlariga ko"œra, Qadimgi Rimning so"œnggi podshosi (mil. avv. 534/533-510/509-yillar); laqabi "œMag"œrur". Rim hukmdori Serviy Tulliyni o"œldirib, hokimiyatni egallagan. Bundan xabar topgan aholi qo"œzg"œolon ko"œtarib, Tarkviniyni shahardan quvib chiqargan.
TERENSIY VARRON - Rim konsuli. Ikkinchi Puni urushi davrida sodir bo"œlgan Kanna jangi (mil. avv. 216-yil)da Gannibal qo"œshinlari tomonidan tor-mor qilingan. U omon qolgan qo"œshin bilan Rimga qaytgan.
TETRIK — Galliya hokimi. U Galliyada ko"œtarilgan bagaudlar harakatining kengayib ketishidan qo"œrqib Rim imperatori Avrelian (270-275-yillar)ga itoat etgan.
TIBERIY (Tiberius) (mil. avv. 42- mil. 37) — Rim imperatori (14-yildan). Yuliylar-Klavdiylar sulolasidan. Avgustning o"œgay o"œg"œli. Pretorianlarga tayanib avtokratik siyosat yurgizgan. Provinsiya (mustamlaka shahar)lardagi soliq tizimini tartibga solishga harakat qilib, o"œz mansabini suiste"œmol qilgan noiblar va olib-sotarlarni ta"œqib ostiga olgan, jamoat binolari qurilishi va turli tomoshalarga sarflanadigan mablag"œlarni, shuningdek, plebeylarga tarqatiladigan pul va g"œallani qisqartirgan. Aholi jon boshiga solinadigan soliqlarni oshirgan. Bunga javoban Shimoliy Afrika, Galliya, Frakiya va Italiyaning ko"œp joylarida qo"œzg"œolonlar bo"œlgan, Tiberiy ularning barchasini  shafqatsizlik bilan bostirgan. Tiberiy hukmronligi davrida imperiyaning moliyaviy ahvolini yaxshilanishiga erishgan.   
TIBERIY GRAKX (Tiberius Gracchus) (mil. avv. 162 — Rim - 133) — Qadimgi Rimning siyosiy arbobi, xalq tribuni (notig"œi). Plebeylar naslidan. U Karfagen urushining dongdor ishtirokchisi, Ispaniyaning konsuli Mansining bosh xazinachisi bo"œlib ishlagan. U Rimda katta hurmatga ega shaxs edi. U chet eldan qaytib kelgach, mil. avv. 133-yili xalq tribuni lavozimiga saylangan. U jamoat yerlarini ijaraga olish huquqini cheklashni zarur deb hisoblagan. Tiberiy yer to"œg"œrisida yangi qonun loyihasini taklif etgan. Bu qonun loyihasiga ko"œra, har bir erkin dehqon 500 yuger, ikkita o"œg"œli uchun 250 yugerdan yana 500 yuger, bir oila jami bir ming yuger yer ijaraga olishi mumkin deb hisoblangan. Tiberiy katta yer egalarining ortiqcha yerlarini davlat hisobiga o"œtkazib, uni eng kambag"œal dehqonlarga bo"œlib berishni taklif etgan. Islohotga ko"œra bu yerlarni sotish ma’n etilgan bo"œlib, ular dehqon bolalariga meros bo"œlib o"œtardi. Tiberiy o"œz loyihasini xalq majlisida tasdiqlatib olgan. Ammo senat Tiberiy loyihasini rad etgan. Tiberiy o"œz loyihasini o"œtkazish va amalga oshirish uchun sabot bilan kurashgan. Senatorlar Tiberiy nutq so"œzlayotgan xalq majlisiga kelib unga hujum qilganlar. Ular Tiberiy va uning sheriklaridan 300 kishini so"œyil tayoqlar bilan bilan urib o"œldirib, jasadlarini Tibr daryosiga tashlab yuborganlar. Kambag"œallarning jonkuyari Tiberiy kaltaklab o"œldirilganda endigina 29 yoshga to"œlgan edi. 
TIT FLAVIY VESPASIAN (Titus Flavius Vespasianus) (39-81-yillar) — Rim imperatori (79-81-yillar); Flаviylаr sulоlаsidаn. Vеspаsiаnning o"œg"œli vа vоrisi. 73-79-yillаrdа Vеspаsiаnning tахtdоshi sifаtidа sеnаtdаgi аristоkrаtlаr оppоzitsiyasi bilan kurаsh оlib bоrgаn. Impеrаtоr bo"œlgаch, sеnаt bilan kеlishib hоkimiyatni bоshqаrgаn. 80-yildа Rimdа sоdir bo"œlgаn o"œlаt vа yong"œin, 79-yil 24-аvgustdа Vеzuviy vulqоnining оtilishi (uning nаtijаsidа Pоmpеy, Gеrkulаnum vа Stаviy shaharlаri yo"œq bo"œlgаn) оqibаtlаrini tugаtish hаmdа turli mаqsаdlаr uchun tаrqаtilаdigаn sоvg"œаlаr, tоmоshаlаr vа jаmоаt binоlаri qurilishi (Kоlizеy, Tеrmаlаr qurilishi tugаllаngаn vа b.) uchun kаttа mаblаg"œ sаrflаgаn.
TIT LIVIY — Avgust davrining (mil. avv. 44- mil. 14) mashhur tarixchilaridan biri. U 142 jilddan iborat "œRimning ta`sis qilingandan keyingi tarixi" nomli asarini yaratgan.
TRAYAN (Traianus) (53-117-yillar) - Rim impеrаtоri (98-yildаn). Аntоniylаr sulоlаsidаn. U senat bilan bamaslahat ish olib borib mamlakatda osoyishtalik o"œrnatadi. 101-yilda Trayan Dakiya shohi Desebal bilan urush olib borib, uni mag"œlubiyatga uchratadi. Trayan Desebal bilan sulh tuzib Dakiyaning ba"œzi joylariga Rim qo"œshinlarini joylashtiradi. Ammo Desebal sulhga xiyonat qilib Rim qo"œshinlari joylashgan istehkomlarga hujum qiladi. 106-107-yillarda Trayan qo"œshinlari Dakiyani qaytadan istilo qiladi. Trayan Dakiyada yangi manzilgohlar ochib, u yerga Italiyadan odamlarni ko"œchirgan va harbiy istehkomlarni mustahkamlagan. Trayan Dakiyadagi g"œalabasiga ba"œgishlab Rimda baland minora qurdiradi. 114-yili Trayan dastlab Armanistonni bosib olib, 115-yilda esa Mesopotamiyaga qo"œshin tortadi. Rim oq"œshinlari Parfiya poytaxti Ktesifonni egallab, Mesopotamiyani Rimga qo"œshib oladilar. Kеyinchаlik Аdriаn dаvridа Аrmаnistоn vа Mеsоpоtаmiya impеriyadаn аjrаb chiqqаnlаr. 116-117-yillarda Sharqiy viloyatlarda Rim zulmiga qarshi qo"œzg"œolon boshlanadi. Parfiyaliklar qo"œzg"œolonchilar bilan birlashib rimliklarni mag"œlubiyatga uchratadilar. Bu mag"œlubiyat Trayanni Italiyaga qaytishga majbur etadi. Trayan Rimga qaytayotib, 117-yilda Kichik Osiyoning Kilikiya viloyatida kasallanib o"œladi. Troyan dаvridа Rim vа (Trаyan fоrumi, Trаyan ustuni vа b.) prоvinsiyalаrdа (yo"œllаr, ko"œpriklаr, kаnаllаr) fаоl qurilish ishlаri оlib bоrilgаn.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 16:15:21
VALENTIN — Rim imperatori. 378-yilda uning qo"œshini Adrionopol shahri yaqinida gotlar bilan jang qilgan. Jangda gotlar g"œolib chiqib, imperator Valentin va uning sarkardalari halok bo"œlgan. 
VALERIAN (Valerianus), to"œliq ismi Publiy Lisiniy Avreliy Valerian (Publius Aurelius Licinius Valerianus) (taxm. 193-260-yillar) — Rim imperatori (253-yildan); hokimiyatni o"œg"œli Gallilen (253-268) bilan boshqargan. U Sosoniylar hukmdori Shopur I qo"œshinlaridan Edessa yonidagi jangda mag"œlubiyatga uchragan va asirga tushgan.
VERGILIY (Vergilius) Maron Publiy (mil. avv. 70-19-yillar) — Avgust saroyida ijod qilgan Rim shoiri. U dehqonchilik to"œg"œrisida "œGeorgiklar" nomli she"œriy doston yaratgan. Uning Gomer dostonlari mavzusida yozgan asarlaridan biri "œEneyda"dir. U bu doston ustida o"œn yil ishlab, yozib tugatmay vafot etgan. Dostonda Troyadagi fojia va shaharning afsonaviy himoyachilaridan biri Eney va uning otasi haqida hikoya qilinadi.
VESPASIAN (Vespasianus), [9, Reate (Rim yaqinidagi hozirgi Rieti) — 79-yil 24-iyun] — Rim imperatori (69-79-yillar); to"œliq ismi Tit Flaviy Sabin Vespasian (Titus Flavius Sabinus Vespasianus). Rim imperiyasining sharqiy viloyatlari aslzodalari tomonidan imperator etib saylangan. U senatga tayanib, saltanatni biroz mustahkamlashga muvaffaq bo"œlgan. Vespasian Parfiya bilan munosabatni yaxshilagan. Vespasian vafot etgach o"œg"œli Tit Flaviy imperator deb e"œlon qilingan.
VIRIAT (Viriathus) (mil. avv. ?-139-yi) - mil. avv. 150-yili Periney yarim orolining g"œarbidagi Luzitaniya viloyatida rimliklarga qarshi ko"œtarilgan qo"œzg"œolon rahbari. Qo"œzg"œolon 9 yildan ortiq davom etib, luzitanlar rimliklarni ko"œp marta mag"œlubiyatga uchratganlar. Qo"œzg"œolonni kuch bilan bostira olmagan rimliklar Viriatni Luzitaniya podshosi deb e’lon qiladi. Rimliklar xoinlik yo"œliga o"œtib Variatni o"œldirish payiga tushganlar. Katta boylik evaziga sotilgan xoinlar mil. avv. 139-yilda Viriatni chodirda uxlab yotgan vaqtida o"œldirganlar.
YEVN - mil. avv. 138-132-yillarda Sitsiliya orolida ko"œtarilgan eng dahshatli va eng uzoq davom etgan qo"œzg"œolonga Kleon bilan birgalikda boshchilik qilgan. Qo"œzg"œolon olti yil davom etib, Rutuliy boshliq Rim qo"œshinlari tomonidan katta qiyinchilik bilan bostirilgan. Qo"œzg"œolon rahbarlaridan Kleon jangda halok bo"œlgan, Yevn esa asir olinib zindonda qiynab o"œldirilgan. Yevn va Kleon boshchiligidagi qo"œzg"œolon Sitsiliyada bo"œlib o"œtgan eng yirik qo"œzg"œolonning birinchisi bo"œlgan.
YULIAN OTSTUPNIK (Julianus Apostata) (331-363-yillar) - Rim imperatori (361-yildan). Sosoniylar davlati bilan bo"œlgan 363-yildagi jangda halok bo"œlgan.

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 16:16:56
                                 ATAMALAR VA TUSHUNCHALAR

AKVEDUKLAR - Qadimgi Rimda vodoprovod quvurlarini jarlar, daralar va vodiylardan o"œtkazish uchun qurilgan yuqori qismidan anhorlar o"œtkazilgan ko"œpriklar.
ALTAR - Qadimgi Rim ibodatxonalari joylashgan qurbonlik baxshida etiladigan ko"œtarma joy.
AMFITEATR (yunoncha amphitheatron - ikki tomonlama tomosha) - Qadimgi Yunon va Rim ommaviy tomoshalar, teatr spektakllari ko"œrsatiladigan mahobatli bino.  Amfiteatr - o"œrtasidagi maydoni ellips shaklidagi ulkan inshoot; uning tomoshabinlar uchun mo"œljallangan qator-qator o"œrindiqlari pastdan yuqoriga zina shaklida ko"œtarilib boradi. Amfiteatrda arklar, ustunlar va ular orasida gumbazli galereyalar bo"œlgan. Mil. avv. 70-yillarda qurilgan Pompey amfiteatriga 15 ming tomoshabin joylashgan. Milodiy 125-yilda qurilgan Rim (Kolizey) amfiteatriga esa 50 ming kishi siqqan. 
ANTONINLAR SULOLASI — Rim imperatorlari sulolasi (96-192); sulolaning asoschisi imperator Nerva (96-98). Nerva, Trayan (98-117), Adrian (117-138), Antonin Piy (138-161), Mark Avreliy (161-180), Lutsiy Ver (161-169), Ovidiy Kasiy (175), Kommod (176-192)lar Antoninlar sulolasidan. Antoninlar hukmronligida Italiya tushkunlikka uchradi. Bu davrda qulchilik tanazzulga uchrab, kolonlar mehnatidan keng foydalanildi. Pastki tabaqalarning behad ekspluatatsiya qilinishi viloyatlarda norozilik harakatlarining avj olishiga sabab bo"œladi. Shulardan eng yirigi Bar-Koxba, Bukollar harakatlari edi. Antoninlar davrida imperiya chegarasiga varvarlar bostirib kira boshladi. Kommod hukmronligi davridan boshlab Antoninlar imperiyasi inqirozga uchraydi.       
ARENA (lotincha arena - qum) — Qadimgi Rim tomoshaxonalarining amfiteatr o"œrtasidagi qum sepilgan aylana maydoni. Sport o"œyinlari, gladiatorlar urushi, o"œlimga mahkum etilganlarning yovvoyi hayvonlar bilan jang tomoshasi uchun mo"œljallangan. 
AVGURLAR - Qadimgi Rimda fol ochuvchi kohinlar. Ular qushlar parvoziga, momaqaldiroq, chaqmoq, muqaddas qushlarga sepilgan donlar, aks-sadoga va hokazolarga qarab fol ochgan. Mabodo alomatlar ko"œngildagidek bo"œlmasa, ishlar ma"œlum muddatga kechiktirilgan. Biroq mil. avv. I asrga kelib ma"œlumotli rimlikalar avgurlarning bunday fol ochishlarini masxara qila boshlaganlar va hatto "œavgurlarning tabassumi", ya"œni "œaldoqchining hiringlashi" degan qochiriq gap ham paydo bo"œlgan.
AVGUST - mil. avv. 29-yil (yoxud mil. avv. 27-yil)da senat tomomidan Rim imperatori Oktavyanga berilgan faxriy unvon. Avgust so"œzi "œMuqaddas kishi" degan ma"œnoni anglatadi.
AVRORA - Rim afsonalaridagi tong mabudasi. Avrora pushti rang tanali, pushti rang kiyimda, uzun jingalak sochli va yosh holatda tasvir etiladi. Antik yozuvchilar, rassomlar va haykaltaroshlar Avroraning xilma-xil obrazini yaratganlar. Yunon afsonalarida Avrora Eosga mos keladi.   
BAXUS - Qadimgi rimliklarda hosildorlik, uzumchilik, may va hursandchilik xudosining nomlaridan biri yoki Bakx Dionis.
DAKLAR — qadimgi shimoliy frakiy qabilalari, Dunayning shimolidan Karpat tizma tog"œlari etaklarigacha yoyilib yashaganlar. Desebal (daklar yo"œlboshchisi) davrida daklarning mardona qarshilik ko"œrsatishlariga qaramay, 89, 101, 106-107-yillarda ular yashayotgan hududlar rimliklar tomonidan bosib olinib Dakiya provinsiyasiga aylantirilgan.   
DIANA - Qadimgi rimliklarda ov ma"œbudasi; yunon mifologiyasida Diana Artemidaga to"œg"œri keladi.
DIKTATOR - Qadimgi Rimda yuqori lavozimdagi shaxs. Urushda va mamlakat ichida davlat uchun katta xavf tug"œilgan, juda mushkul favqulotda vaziyatlar yuzaga kelgan paytlarda tayinlangan. Diktator ayni bir vaqtda oliy fuqarolik, harbiy va sud hokimiyatiga ega bo"œlgan. Qonun chiqaruvchi hokimiyat ham diktatorning qo"œlida bo"œlgan, u o"œziga qarshi qaratilgan har qanday, hatto qonuniy xatti-harakatlardan ham qo"œrqmagan. Diktatorlik lavozimiga avval faqat patritsiylar, mil. avv. 356-yildan esa plebeylar ham qo"œyilgan. Mil. avv. I asrda muddatsiz diktatura ham bo"œlgan (masalan Sulla, Sezar va boshqalarning diktaturasi).     
ENEYDA DOSTONI — mashhur Rim shoiri Vergiliyning Gomer dostonlari mavzusida yozgan asari. Doston she"œriy uslub bilan yozilgan bo"œlib, unda qahramonlik, burchga sadoqat va kattalarga hurmat madh etilgan. Dostonda Troyaning yunonlar tomonidan qamal qilinishi va shaharning afsonaviy himoyachilaridan biri ma"œbudning o"œg"œli Eney haqida hikoya qilinadi. Afsonaga ko"œra qamal ichida qolgan Troya shahri lovullab yonayotgan edi. Eney yonayotgan shahardan keksayib qolgan otasini yelkasida ko"œtarib olib chiqadi. Ular Troyani tark etib, ajoyib va g"œaroyib sarguzashtlarni boshidan kechirib Italiyaga kelib qoladilar. Eneyning otasi o"œlib ketadi. Eney o"œlgan otasi bilan uchrashish uchun marhumlar makoni yer osti podsholigiga tushadi. Bu yerda donishmand otasining arvohi "œSening avlodlaring Rimga asos soladilar va xalqlarning qudratli hokimi bo"œladilar. Ey, rimlik, sen xalqlarni idora qil! Sening san"œating mag"œlublarga shafqat-u, mag"œrurlarni urush bilan tinchitishdir" — deb bashorat qiladi. Dostonda Vulqon xudosi Eney uchun ajoyib qalqon yasab beradi. Qalqonda Rim tarixida bo"œladigan voqealar, Yuli Sezarning kelib chiqishi va Oktavyan Avgustning tantanalari ko"œrsatiladi. Eney yana qalqonda o"œzining bo"œlg"œusi avlodlarini ham ko"œradi. Ular orasida Yuliy Sezar va Avgust ham bor edi. Doston qahramoni Eney Rim patritsiylaridan Yuliylar urug"œining afsonaviy asoschisi bo"œlib, Yuliy Sezar ham o"œsha urug"œdan chiqqan deb ko"œrsatilgan.
ETRUSKLAR — mil. avv. I mingyillikda Apennin yarim orolining shimoli-g"œarbidagi Etruriya (hozirgi Toskana) viloyatida yashagan qadimgi qabila. O"œzlarini rasenlar deb atagan etrusklar Rim sivilizatsiyasidan ilgariyoq yuksak sivilizatsiya bunyod etganlar. Mil. avv. VII asrda etrusklarning o"œz yozuvlari bo"œlgan (yunonlardan o"œzlashtirilgan). Yunonlar etrusklarni tirrenlar (yoki tirsenlar) deb atashgan va ularni Sharqdan kelgan xalq deb hisoblashgan; Gerodotning fikricha, etrusklar Lidiyadan kelgan; etrusklarni shimoldan kelgan degan fikrlar ham mavjud. Etrusklar yodgorliklaridagi yozuvlarning deyarli o"œrganilmaganligi tufayli ularning kelib chiqqan joyi hozirgacha to"œla aniqlanmagan. Etrusklar dengizchi va savdogar bo"œlishgan, ularning madaniyati yunonlar madaniyati ta"œsirida ancha yuksalgan. Mil. avv. VII asr oxirida etrusklarning 12 ta shahar (Veyi, Sere, Tarkviniya, Volsiniya va boshqalar) ittifoqi italiyaning yirik siyosiy federatsiyasi hisoblangan. U shimoliy Italiyaga ham keng ta"œsir ko"œrsatgan. Etrusklarning Tarkviniylar urug"œidan chiqqan podsholari Rimni egallagan. Biroq etrusklar mil. avv. III asrda Rimga bo"œysundirildi. Ular Qadimgi Italiyaning madaniy taraqqiyotiga katta ta"œsir ko"œrsatdi. Rimliklar etrusklarning siyosatdagi, armiya tuzulishi, uni qurollantirishdagi an"œanalarini qabul qilganlar.   
FLAVIYLAR SULOLASI — Rim imperatorlari sulolasi (69-96-yillar). Flaviylarga Vespasian (69-79), Tit (79-81), Domisian (81-96) mansub bo"œlgan. Flaviylar Rim va lotin fuqaroligi huquqini viloyatlar aholisiga keng miqyosda berish siyosatini olib borganlar, viloyatlik zodagonlarni Senatga qabul qilganlar. 
FORTUNA - qadimgi rimliklar dinida taqdir ilohasi. Fortunani ko"œpincha taqdirlar peshvozi sifatida gohida rul bilan, ba"œzan esa taqdir qo"œnimsizligi ramzi sifatidagi shar bilan birga tasvirlangan.
FORUM - Qadimgi Rimda yig"œilish joyi va bozor maydoni bo"œlib xizmat qilgan shahar markazi.
FRESKA - ho"œl suvoqqa chizilgan rasm.
FURIYALAR - Qadimgi Rimning qasos va intiqom ilohalari. Ular qasoskor ayollar siymosida tasvirlangan.
GLADIATORLAR - Qadimgi Rimda maxsus tayyorgarlikdan o"œtgan, o"œzaro yoki yovvoyi hayvonlar bilan kurashishga majbur qilingan baquvvat, jasur qullar, harbiy asirlar. Gladiator so"œzi o"œzbek tilida shamshirdor, nayzabardor va qilich tutgan degan ma"œnolarni bildiradi. Bu so"œzning tub ma"œnosi gladus - shamshir, qilich demakdir. Gladiatorlar Rim va Kapuya shaharlarida joylashgan maxsus maktablarda jang qilishga o"œrgatilgan. Rimda birinchi gladiatorlar jangi mil. avv. 264-yilda bo"œlgan. Ular dubulg"œa, zirhli kiyim, qalqon va boshqa kiyimlar kiyib, qilich, nayza, tayoq va xanjarlar bilan qurollanib arenaga chiqqanlar. Arenada gladiatorlarning yakkama-yakka olishuvlari, alohida guruhlarning janglari ko"œrsatilgan. Gladiatorlar jangi juda shiddatli va ayovsiz o"œtgan va bu zodagonlarning ko"œngil ochish tomoshasiga aylangan. Jangda yengilib tirik qolgan gladiatorning taqdiri tomoshabinlar ixtiyoriga havola qilingan. Agar tomoshabinlar qo"œllarini baland ko"œtarsalar yengilgan gladiator omon qolgan. Basharti odamlar qo"œllarini biroz ko"œtarib bosh barmoqlarini pastga qaratsalar g"œolib gladiator mag"œlubni qilich, nayza yoki xanjar sanchib o"œldirgan. G"œolib qamoq-maktabga qaytib keyingi tomoshalar uchun mashq qilishga kirishgan. Jangda o"œlgan gladiatorlarni ilgak bilan sudrab tashqariga olib chiqib ko"œmib yuborganlar. Mayib bo"œlib qolganlarning taqdiri bilan hech kim qiziqmagan. Bunday azob-uqubatlarga chiday olmagan gladiatorlar bir necha bor quldorlarga qarshi bosh ko"œtarganlar. Gladiator Spartak rahbarligidagi qo"œzg"œolon (Spartak qo"œzg"œoloni) ana shular jumlasidandir. Gladiatorlar jangi V asrdan e"œtiboran barham topgan.   
GOTLAR - milodning boshlarida yashagan sharqiy german qabilalaridan biri. Tarixchi Iordan (VI asr) asarida gotlarning asl vatani Skandinaviya bo"œlib, keyinchalik Boltiq dengizi bo"œylari, Vislaning quyi oqimidagi yashaganligi ko"œrsatilgan. II asr oxirida janubiy-sharqqa siljib, III asr boshlarida Shimoliy Qora dengiz bo"œylarida o"œrnashib qolishgan bu yerda ular yerli skif va sarmat qabilalari bilan aralashganlar. 238-yildan boshlab gotlar boshqa qabilalar bilan ittifoq tuzib, Rim imperiyasi, Bolqon, Kichik Osiyo yarimorollariga harbiy yurishlar uyushtirishgan, 271-yilda germanlar Rim imperiyasining Dakiya viloyatini bosib oladi. Qora dengiz bo"œyidagi va Rim imperiyasidagi shaharlarning rivojlangan madaniyati gotlar madaniyatining o"œsishiga katta ta"œsir ko"œrsatadi. Gotlar shu davrda vestgotlar (hozirgi Moldava va Ruminiyaning sharqiy tomonlaridagi yerlarda yashaydigan) ostgotlar (Shimoliy Qora dengiz bo"œyi, Dnestrning sharqiy tomonlarida yashovchi) guruhlarga bo"œlingan. IV asr o"œrtalarida vestgotlar orasida xristianlik tarqala boshladi. IV asrning 70-yillarida gunlar gotlarning yerlariga hujum qilishib, 375-yilda vestgot, ostgot hamda ularga qo"œshni dasht qabilalari ittifoqini tor-mor etishadi. Shundan so"œng vestgot va ostgotlarning tarixi alohida-alohida izdan ketadi.
GRAMMATIKLAR - Qadimgi Rimda mil. avv. II asrning 60-yillarida vujudga kelgan o"œrta maktablar. Milodiy I asrga kelib qizlar uchun ham grammatik maktablar tashkil topgan.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 16:17:24
IMPERATOR (lotincha imperator - hukmdor) - Qadimgi Rimda dastlab  janglarda g"œalaba qozongan lashkarboshilar (masalan, Y.Sezar, O.Avgust)ga berilgan. Rimda respublika tartibi tugatilib, monarxiya o"œrnatilgach, davlat tepasiga kelgan har bir merosxo"œr imperator deb atalgan. 
IMPERIYA - imperator boshqargan monarxiya davlatining nomi. Antik davrda Rim imperiyasi, o"œrta asrlarda Muqaddas Rim imperiyasi yirik monarxiya davlatlari Imperiyaga misol bo"œla oladi.   
ITALIYA - Qadimgi yunonlar tomonidan Apennin yarimoroliga nisbatan aytilgan nom. Italiya so"œzini yunonchadan tarjima qilganda "œBuzoqlar mamlakati" degan ma"œnoni bildiradi.   
ITALIYLAR - Apennin yarimoroli (Qadimgi Rim)da yashagan qabilalarning umumiy nomi. 
KANDIDA - Qadimgi Rimda konsullikka saylanishga nomzodini qo"œygan odamning oq-harir libosi.
KANNA JANGI — mil. avv. 216-yilda Gannibal qo"œshinlari Janubiy Italiyadagi Kanna qishlog"œiga kirib kelganda uning ixtiyorida 40 ming piyoda va 10 ming otliq jangchisi bor edi. Rimliklar Gannibalga qarshi 80 ming piyoda va 6 mingdan iborat otliq qo"œshin yuboradilar.  Jang maydoni qilib Apuliyaning Kanna qishlog"œi yaqinidan oqib o"œtadigan Aufid daryosining etagi tanlagan. Gannibal o"œz qo"œshini juda ustalik bilan joylashtirgan. U  piyoda qismlarni yarim oysimon shaklda joylashtirib, qabarib turgan tomonni dushman tarafga qaratadi. Shaklning markaziga ishonchsizroq kelt va iberiy qismlarini joylashtiradi. Uning ikki tomoniga esa kafagenliklardan iborat otliq va piuyoda askarlarni joylashtiradi. Jangni yengil qurollangan yordamchi qo"œshinlar boshlab berishlari kerak edi. Jang Gannibal rejasi asosida boshlandi. Rim qo"œshinlari Gannibal q"œoshinlarining oldingi qabariq qismiga hujum qildilar. Hujum natijasida qabariq qismining o"œrta qismi orqaga chekinib ikki qanotga ajralib rimliklarni o"œrab oladi. Shu paytda  karfagenliklardan iborat otliq va piyoda qo"œshin rimliklarning orqa qismiga o"œtib oladi. Rimliklar qurshovda qoladilar. Shiddatli jang boshlanadi. Jangda rimliklarning 8 mingi qiriladi. 18 ming kishi asir tushadi. Rim konsuli Emiliy Pavel jangda halok bo"œlib, ikkinchi konsul Terensiy Varron omon qolgan qo"œshinlar bilan Rimga qaytadi. Kanna jangidan so"œng Italiyaning markaziy va janubiy qismida yashovchi kapulliklar, samnitlar, lukanlar va apullar Gannibal tomonga o"œtadilar.
KARRI JANGI  (Karra jangi) - Rim bilan Parfiya qo"œshinlari o"œrtasidagi jang (mil. avv. 53-yil 9-may). Jang bo"œlishiga sabab mil. avv. 55-yilda Rim qo"œshinlarining qo"œmondoni Mark Krass parfiyaliklar bosib olgan yerlarni Rim imperiyasiga qo"œshib olish uchun Sharqqa yurish qilganidir. Krassning 7 legioni va 4 ming nafar suvoriydan iborat kuchli armiyasi bo"œlgan. Parfiya podshosi Orod II (mil. avv. 55-37-yillar) qo"œshinlarining sarkardasi Surena mil. avv. 53-yil 9-mayda Krass qo"œshinlarida qarshi hujumga o"œtgan. Shu yili Karri shahri yaqinidagi dahshatli jangda rimliklar yengilib, sarkarda Krass halok bo"œladi. Bu g"œalabadan so"œng parfiyanlar katta o"œljaga ega bo"œlib, juda ko"œp Rim askarlari asirga tushadi. Asirlar Marg"œiyonaga haydab kelinib o"œsha yerga joylashtirilgan. Bu g"œalaba natijasida Parfiya poytaxti Gekatompildan Mesopotamiyadagi Ktesifonga ko"œchirilgan.     
KATAPULTA (lotincha kata - yuqoridan pastga va pallo - uloqtiraman, irg"œataman) - buralgan tolalar (soch, pay va boshqa)ning qayishqoqlik kuchi ta"œsirida harakatga keltiriladigan uloqtirish mashinasi. Yunoniston va Rimda 5 asr oxirigacha, asosan, qo"œrg"œonlarni qamal qilshda, jang maydonlarida qo"œllanilgan. Katapulta tosh, g"œo"œlalarni, smola solib yondirilgan bochkalar va nayzalarni bir necha yuz metrga uloqtirgan. O"œzbekiston hududida manjaniq va palaxmon deb atalgan.         
KOGORTA - Qadimgi Rim lashkarida bir necha senturiylar (80 kishidan iborat bo"œlgan jangchilar guruhi)dan tashkil topgan qo"œshin.   
KOLIZEY (kolossey lotincha colosscus - ulkan) - Qadimgi Rimdagi me"œmoriy yodgorlik (mil. avv. 75-80-yillar). Imperator Tit qurdirgan. Keyinchalik Flaviy amfiteatri nomi bilan mashhur bo"œlgan. Kolizeyning balandligi 57 m, tarhi ellips shaklida (524 m). 4 qatlamli o"œrindiqqa 50 ming tomoshabin joylashgan. Sahna tagida hayvonlar qafasi, omborxona bo"œlgan. Imperator o"œrindig"œi sahna bilan teng (balandligi 3,5 m) bo"œlgan. 1-qatlamda imperatorning yaqinlari, 2-qatlamda yuqori tabaqali kishilar, 3 va 4-qatlamda oddiy xalq o"œtirgan. O"œrindiqlar toshdan ishlangan, galeriyalarning konstruktsiyalari beton va g"œisht bilan mustahkamlangan. Kolizeyning ulug"œvor old tomoni 4 qavatli, har biri 80 ta ravoqlar qatori bilan jozibador ishlangan, pastki qismidan tomoshabinlar kirish va chiqishda foydalanganlar. Kolizey markazidagi sahnada bayram marosimlari, qurbonlik, gladiatorlar jangi, teatr tomoshalari o"œtkazilgan. Yunonistonda taxminan mil. avv. 300-yilda barpo etilgan Afinadagi Dionis kolizeyiga 20. 000, Epidavr kolizeyiga 14000, Delfa kolizeyiga 5000 tomoshabin joylashgan. Kolizeyda 8-9 soatda 3 tragediya va 1 satira asari qo"œyilgan.         
KOLONLAR - Qadimgi Rimda kichik yerlarni quldor yer egalaridan ijaraga olgan dehqonlar. Quldorlik xo"œjaligi inqirozga uchragach, yirik yer egalari bilan yersiz va kam yerli dehqonlar o"œrtasida ishlab chiqarish munosabatlarining yangicha shakli - kolonat vujudga kelib, kolonlar mehnatidan keng foydalinala boshlangan. Kolonlar ijaraga yer olgan va yer egasiga ijara haqini dastlab pul bilan, so"œngra yetishtirilgan hosilning bir qismi shaklida to"œlaganlar. Shuningdek, ba"œzi natural majburiyatlarni o"œtashlari lozim bo"œlgan. Kolon o"œz mehnatidan manfaatdor bo"œlgani uchun, qulga qaraganda yaxshiroq ishlagan. Kolonlar mehnat qurollari, chorva mollarini ehtiyot qilib ishlatib, yerga yaxshi ishlov berganlar. Kambag"œallarda ishlatish uchun mehnat qurollari, ish hayvonlari va urug"œliklari bo"œlmagan. Kolonlar bu narsalarni quldorlardan qarzga olganlar. Qarzdor bo"œlib qolgan kolonlar yer-mulkdan keta olmas va katta yer egasiga qaram bo"œlib qolar edilar. Ammo hamisha kambag"œallar ham ijarachi bo"œlishga ko"œnishmagan. II-III asrlarda kolonlarning soni tobora o"œsib borgan. Endilikda qishloq xo"œjaligi, hunarmandchilik va xo"œjalikning boshqa sohalarida qullar soni kamayib kolonlar soni orta borgan. Bu qulchilikning inqirozidan nishona edi.       
KONSUL - Qadimgi Rimda ilk respublika davrida vujudga kelgan oliy mansabdor shaxs. Konsullar 2 kishidan iborat tartibda dastlab 1 yillik muddatga faqat patritsiylar tomonidan saylangan. Mil. avv. 367-yildan so"œng konsuldan biri plebeylar orasidan saylangan. Konsul xalq yig"œinlari va senatni chaqirgan. Alohida hollarda senat konsulga cheksiz huquqlar bergan. Konsul imperiya davrida o"œz amaliy ahamiyatini yo"œqotib, faxriy unvonga aylangan.   
KULBALI QULLAR - Qadimgi Rimda ayrim yer egalari tomonidan chek yerlari berilib, mehnat qurollari, ish hayvonlari, urug"œlik va oilasi bilan ozod bo"œlishiga ruxsat berilgan qullar. Quldorlar "œkulbali qullar"ga uylanib, oilali va bola-chaqali bo"œlishga ham ruxsat berganlar. Qul oilasi bilan mehnat qilib yerdan chiqqan hosilning ma"œlum qismini quldorga berib, ma"œlum qismini esa o"œz ixtiyorida olib qolgan. Bu quldor uchun ham foydali bo"œlgan. Chunki endi quldor qulni urib-so"œkib, majburiy zo"œrlab ishlatmaydi. Kulbali qul mehnat qurollarini sindirmay, hayvonlarni mayib qilmay o"œz xohishi bilan ishlaydi. Qul egalari qullarga shaharlarda mayday ustaxonalar va do"œkonchalar qurishga ham ijozat berganlar. Do"œkon va ustaxonadan tushgan mablag"œning bir qismi quldorga berilgan bo"œlsa, qolgan qismi qulning ixtiyorida qolgan. Chek yerida, ustaxonada va do"œkonda ishlagan qullar hamisha quldorning nazoratida bo"œlishgan.       
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 16:18:51
LEGION - Qadimgi Rim armiyasidagi asоsiy tashkiliy va taktik birlik (4,5-10 ming kishi); manipula va turmalardan, mil. avv. I asr o"œrtasidan esa kоgоrtalardan tashkil tоpgan. Legionning uchinchi qatorini hal qiluvchi paytda jangga kiruvchi tajribali jangchilar tashkil etgan.
LIKTOR  - Qadimgi Rimda konsulni qo"œriqlab yuruvchi 12 kishidan iborat faxriy qorovul.
LOTINIYLAR (lotinlar) - Itаliyadаgi Lаtsiy (hоzirgi Lаtsiо vilоyati)dа yashаgаn qаdimgi itаliy qаbilаlаri. Mil. avv. I mingyillikning bоshlаridа Lоtin ittifоqigа birlаshishgаn. Rivоyatlаrgа ko"œrа, lotinlar vа sаbinlаr Rimgа аsоs sоlgаn (mil. аvv. 753-yilda).
MARS - Qadimgi Rimda urush xudosi; jangarilik va shon-shuhrat ramzi. Yunonlarda Aresga to"œg"œri keladi.
MINERVA - qadimgi rimliklar dinida donishmandlik xudosi.
MORFEY - qadimgi rimliklarda uyqu xudosi.
MOZAIKA — rangli sopol yoki shisha parchalaridan devorda yoki polda ishlangan suvoqqa qadalgan manzarali rasm. 
NEKTAR - qadimgi rimliklar e"œtiqodiga ko"œra, xudolarning asosiy yeguligi. Nektar xudolarning navqironligi va manguligini ta"œminlagan.
NEPTUN - qadimgi rimliklarda dengiz xudosi; Neptun yunon mifologiaysida Poseydonga to"œg"œri keladi.
OSTRAKON — Qadimgi Rimda ovoz berish uchun spool toshtaxta.
PANTEON (yunoncha "œbarcha xudolar ibodatxonasi") - Qadimgi Rimda barcha xudolarga bag`ishlab II asrda qurilgan ibodatxona. Bu ibodatxona rimliklar tomonidan ixtiro qilingan betondan bunyod etilgan. Rim imperiyasida yashayotgan har bir kishi Panteonga kelib o`zi e`tiqod qo`ygan xudoga sig`inishi imkoni bo`lgan: masalan, misrlik - Osirisga, yunonistonlik - Zevsga, rimlik - Yepiterga.   
PARNLAR - ko"œchmanchi qabilalar bo"œlib, ular mil. avv. III asrda Arshak boshchiligida Salavkiylar noyibi Andragorning armiyasini tor-mor etganlar hamda Parfiyani bosib olib, ana shu davlat tarixini boshlab berganlar.   
PATRITSIYLAR (patricii, lоtincha pater - оtаdаn) - Qаdimgi Rimdаgi urug"œ zоdаgоnlаri. Dаstlаb patritsiylar dеb urug"œ tаshkilоtigа kirgаn vа plеbеylаrgа qаrshi turgаn Rimning bаrchа tub аhоlisi аtаlgаn bo"œlsа kеrаk. Аn"œаnаgа ko"œrа, patritsiylar dаstlаb  100, so"œngrа 300 оtа urug"œini jаmlаb, Rim хаlqini (Populus Romanus Quiritium)  tаshkil  etishgаn. Mil. аvv. VI asr охiridаn, sinfiy tаbаqаlаnish vа dаvlаt shаkllаnаyotgаn dаvrdа patritsiylar Rim rеspublikаsining hukmrоn tаbаqаsigа аylаngаn. Ulаr bаrchа fuqаrо vа siyosiy huquqlаrgа, хususаn, оliy mаgistrаturаni аlmаshtirish huquqigа egа bo"œlishgаn. Bu imtiyozlаr patritsiylar bilan plеbеylаr o"œrtаsidаgi kurаshgа sаbаb bo"œlgаn, u mil. avv. V аsr bоshidаn mil. avv. III аsr bоshigаchа dаvоm etgаn. Bu kurаsh jаrаyonidа Rim rеspublikаsi dаvlаt tizimi tuzilgаn, plеbеylаr Populus Romanus tаrkibigа kiritilgаnlаr vа bаrchа huquqlаrdа patritsiylar bilan tеnglаshgаnlаr. Mil. avv. III аsr bоshidа patritsiylar vа plеbеylаr rаhbаrlаri o"œzаrо birikib nоbilitеtni tаshkil etishgаn. Patritsiylardаn bo"œlgаn nоbillаr оrаsidа Vаlеriylаr, Klаvdiylаr, Kоrnеliylаr, Fаbiylаr, Emiliylаr, Yuliylаr vа boshqa urug"œ vаkillаri Qаdimgi Rimning siyosiy hаyotidа аlоhidа rоl o"œynаshgаn. Impеriya dаvridа yangi pаtritsiаt vujudgа kеlib, ulаr sеnаtоrlаr tаbаqаsining imtiyozli qismidаn ibоrаt edi; ungа impеrаtоrlаr tоmоnidаn Itаliya vа prоvintsiyalаrdаn chiqqаn shахslаr kiritilgаn.
PLEBEYLAR (lоtincha plebeii - оddiy хаlq) - Qаdimgi Rimdаgi erkin аhоli tаbаqаlаridаn biri. Mil. avv. III аsrgаchа plebeylar jаmоа yеridаn fоydаlаnish huquqigа egа bo"œlmаgаn, fаqаt chеk yеrlаrdаn shахsiy mulk sifаtidа fоydаlаngаn. Ulаr dеhqоnchilik, hunаrmаndchilik vа sаvdо bilan shug"œullаngаn. Plebeylar mil. avv. V-IV аsrlаrdа dаvlаt lаvоzimlаrini egаllаshlаri vа pаtritsiylаr bilan nikоh tuzishlаri mumkin bo"œlmаgаn. Plebeylar pаtritsiylаrgа qаrshi qаttiq kurаsh оlib bоrgаn vа nаtijаdа Rim fuqаrоlаri (grаjdаnlаri) tаrkibigа kiritilgаn, mаjburiy qullik bеkоr qilingаn. Plebeylarning bu muvаffаqiyatigа ulаr tаrkibidа хizmаt qilgаn аrmiya kаttа yordаm ko"œrsаtdi.
PONTIFIKLAR - Qadimgi Rimda diniy marosimlarning o"œtkazilishi ustidan nazorat qilgan ruhoniylar, kohinlar. Pontifiklar bayramlar taqvimi, marosimlar tantanalari tartibini tuzishgan. 5 nafardan 15 nafargacha ruhoniylarni ifoda etuvchi pontifiklar hay"œatiga Buyuk pontifik rahbarlik qilgan. Buyuk pontifik xudolar bilan maslahatlashib olib, uzil-kesil xulosa beradi, deb hisoblashgan. 
PRETORIANLAR — Rim imperatori Oktavyan Avgust tomonidan tashkil etilgan saylanma qo"œshin. Bu qo"œshin imperatorni va uning tayanchi bo"œlgan hokimiyatni qo"œriqlagan. Pretorianlar imperator Konstantin hukmronligi davrida tugatilgan. 
PROKONSUL - provinsiyalar (bosib olingan hududlar)da Rim noibi etib tayinlangan sobiq konsul.
PROVINSIYA - rimliklar tomonidan bosib olingan hududlar shu nomda yuritilgan; masalan Sitsiliya, Korsika, Sardiniya, Ispaniya.
PUNI — Shimoliy Afrikada mil. avv. IX asrda Finikiyaning Tir shahri hukmdorlari tomonidan barpo etilgan va keyinchalik O"œrtayer dengizidagi yirik quldorlik davlatiga aylangan Karfagen shahrining rimliklar tomonidan atalashi. Puni Finikiyaning lotincha nomidir.
PUNI URUSHLARI - O"œrtа dеngizgа hukmrоnlik qilish uchun Rim vа Kаrfаgеn o"œrtаsidаgi urushlаr: Birinchi Puni urushi (mil. аvv. 264-241-yillar), Ikkinchi Puni urushi  (mil. аvv. 218-201-yillar), Uchunchi Puni urushi (mil. аvv. 149-146-yillar). Eng yirik jаnglаr: Milа yaqinidа (260-yil) vа Egаt оrollаridа (241-yil) rimliklаr dеngiz jаngidа zаfаr qоzоngаnlаr; Trаziman ko"œli sоhilidа (217-yil) vа Kаnnа (216-yil)dа kаrfаgеnliklаr Gаnnibаl bоshchiligidа g"œаlаbа qilgаnlаr; Mеtаvra (207-yil), Zаma jаngidа (202-yil) - rimliklаr Ssipion Kаttа rаhbаrligidа g"œаlаbа qоzоngаnlаr; 149-146-yillаrdа rimliklаr Kаrfаgеn shaharni qаmаl qilib, uni zаbt etgаnlаr. Puni urushlari Rimning g"œаlаbаsi bilan tugаgаn; Kаrfаgеn hududining bir qismi Rimning Аfrikа prоvintsiyasigа аylаntirilgаn, bir qismi esа Numidiyagа bеrilgаn.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 16:20:11
QАDIMGI RIM - rivоyatgа ko"œrа, Rim shаhrigа аkа-ukа Rоmul vа Rеm tоmоnidаn mil. avv. 753-yildа аsоs sоlingаn. Rivоyatlаrdа VIII-VI аsrlаrdа hukmrоnlik qilgаn 7 pоdshоh qаyd etilgаn. So"œnggi pоdshоh Tаrkviniy Tаkаbbur quvilgаch, rеspublikа tuzumi o"œrnаtilgаn (mil. аv. 510/509 yil). Mil. avv. III аsr o"œrtаlаrigа kеlib, butun Itаliya hududini tоbе etgаn Rim yirik dаvlаtgа аylаngаn. U O"œrtа dеngiz hаvzаsidа gеgеmоn bo"œlishgа intilgаn, bu Rimni Kаrfаgеn bilan to"œqnаshuvigа sаbаb bo"œlgаn. Puni urushlаridаn so"œng mil. avv. 146-yilda Kаrfаgеn ustidаn g"œаlаbа qоzоngаn Rim, O"œrtа dеngiz hаvzаsining eng yirik dаvlаtigа аylаngаn. Yirik yеr egаligi vа qulchilikning rivоjlаnishi dеhqоnlаr оmmаsini хоnаvаyrоn bo"œlishigа, qishlоq kаmbаg"œаllаri, qullаr qo"œzg"œоlоnining аvj оlishigа (Spаrtаk qo"œzg"œоlоni) sаbаb bo"œlgаn; Rim shahri ko"œchаlаridа fuqаrоlаr urushi bоshlаnib kеtish хаvfi tug"œilgаn. Rimning ijtimоiy-siyosiy hаyotidа mil. avv. I аsrdа аrmiya vа uning yo"œlbоshchilаri (L. K. Sullа, G. Mаriy, G. Pоmpеy vа boshqalar) kаttа rоl o"œynаy bоshlаgаnlаr. 49-45 yillаrdаgi fuqаrоlаr urushi dаvridа Sеzаr dаvlаtning mutlаq hukmdоrigа аylаngаn; 44-yilda rеspublikа tаrаfdоrlаrining fitnаsi nаtijаsidа Sеzаr o"œldirilgаn. Fuqаrоlаr urushining yangi dаvri Оktаviаn g"œаlаbаsi bilan tugаgаn. U mil. аv. 29-yilda sеnаtdаn Аvgust unvоnini оlgаn. Аvgust hukmrоnligi dаvridаn bоshlаb Rim impеriyagа аylаngаn. Milodiy II аsrdа Trаyan dаvridа impеriya sаrhаdlаri o"œzining yuqоri cho"œqqisigа yеtgаn. Bоsib оlingаn yеrlаrdа mаhаlliy аhоlining qo"œzg"œоlоnlаri, аyni vаqtdа vаrvаrlаrning mаmlаkаt hududigа bоstirib kirishlаri bir qаnchа prоvintsiyalаrni mustаqil bo"œlib аjrаlib chiqishigа vа impеriyani Shаrqiy vа G"œаrbiy qismlаrgа bo"œlinib kеtishigа (395-yil) оlib kеlgаn. 476-yilda gеrmаn yollаnmа аskаrlаri sаrdоri Оdоаkr G"œаrbiy Rim impеriyasining so"œnggi impеrаtоri Rоmul Аvgustulni tахtdаn аg"œdаrgаn. Shаrqiy Rim impеriyasi Vizаntiya nоmi bilan yanа 1000 yilgа yaqin mаvjud bo"œlgаn.
RESPUBLIKA (res - ish, publika - xalq; umumxalq ishi) - antik davrda monarxiyaning ziddi sifatida vujudga kelgan davlat boshqaruvi. Qadimgi Rim davlati  mil. avv. VI asr oxirida Respublika deb yuritilgan. Qadimgi Rimda Respublika faqat aristokratlar qismi manfaatlarini ximoya qilgan.
RIM RAQAMLARI - qadimgi rimliklar qo"œllagan raqamlar. Rim raqamlari 7 ta: I - 1, X - 10, C - 100, M - 1000, V - 5, L - 50, D - 500.  Rim raqamlari bilan hozirda asrlar, asar boblari, oylarning raqamlari, tartib sonalrini belgilashda qo"œllaniladi.   
RITORIKA MAKTABLARI -  Qadimgi Rimda mil. avv. II asrning 60-yillarida vujudga kelgan maktablar. Ritorika maktablarida 13-19 yoshdagi bolalar o"œqitilgan. Bu maktablar o"œquvchilarga  asosan, notiqlik san"œatini o"œrgatar edi.
SABINIYLAR (sabinlar) - Tibr, Аtеrnus vа Аniо dаryolаri оrаlig"œidаgi hududdа yashаgаn itаliy qаbilаlаri. Rim tеpаliklаridа yashаgаn sabiniylarning bir qismi Rim хаlqining shаkllаnishidа muhim rоl o"œynаgаn.
SAMNIYLAR - Apennin yarimorolining markaziy qismida yashagan qadimgi italiy qabilalaridan biri. 
SENAT (lotincha senatus - keksa) - Qadimgi Rimda respublika davrigacha patritsiylarning aslzoda keksalaridan saylangan oqsoqollar kengashi. Respublika davrida senat oliy hokimiyatning davlat organi, hukmron quldor aslzodalarning quroli bo"œlgan.   
SENTURIY - Qadimgi Rim qo"œshinlarida 80 kishidan iborat bo"œlgan jangchilar guruhi.
SEZAR DIKTATURASI - Yuliy Sezarning mustabid hokimiyati.
SITSILIYA QO"œZG"œOLONI - mil. avv. 138-132-yillarda Sitsiliya orolida ko"œtarilgan eng dahshatli va eng uzoq davom etgan qo"œzg"œolon. Bu qo"œzg"œolonga Kleon va Yevn degan kishilar boshchilik qilgan. Qo"œzg"œolon olti yil davom etib, Rutuliy boshliq Rim qo"œshinlari tomonidan katta qiyinchilik bilan bostirilgan. Qo"œzg"œolon rahbarlaridan Kleon jangda halok bo"œlgan, Yevn esa asir olinib zindonda qiynab o"œldirilgan. Bu Sitsiliyada bo"œlib o"œtgan eng yirik qo"œzg"œolonning birinchisi bo"œlgan.
SPARTAK QO"œZG"œOLONI — mil. avv. 74-71-yillarda Italiyaning Kapuya shahrida boshlangan frakiyalik Spartak boshchiligida qullarning zolim zodagonlarga qarshi qo"œzg"œoloni. Spartak qo"œzg"œoloning Kapuya shahrida bo"œlishiga sabab bu yerda gladiatorlar tayyorlaydigan qamoq-maktab bor edi. Oxiri fojia va o"œlim bilan tugaydigan gladiatorlik hamda mashaqqiyatli hayot tarzi ularning sabr-kosasini to"œldirib yuborgan va mil. avv. 74-yilda qamoq-maktab gladiatorlarining 78 tasi qochib ketgan va Vezuviy tog"œiga borib yashiringan. Qochoq qullar rimliklarning Makedoniyadagi urushlari davrida asir olinib, Italiyadagi gladiatorlik maktabiga berilgan Spartakni o"œzlariga boshliq qilib saylaganlar. Qo"œzg"œolonchi qullar tayoq, osh pichoq, o"œroq, chalg"œi va boshqa narsalar bilan qurollanib zolimlarga qarshi kurash boshlaganlar. Vezuviy tog"œi qo"œzg"œolonchilar joylashgan qarorgoh bo"œlgan. Mil. avv. 73-yil boshlariga kelib qo"œzg"œolonchilarning soni 10 mingga yetgan. Rim senati qo"œzg"œolonchilarga qarshi Klodiy rahbarligida 3.000 askar yuborgan. Spartakchilar ayovsiz jang natijasida Klodiy boshliq Rim qo"œshinini tor-mor etib, juda ko"œp o"œlja va qurol-yarog"œlarni qo"œlga kiritganlar. Bu spartakchilarning qo"œlga kiritgan dastlabki g"œalabasi edi. Shundan keyin Spartak o"œz qo"œshinini Lukoniya va Apuliya tomon boshlagan. Mil. avv. 72-yilda Rim senаti spartakchilarga qаrshi 2 аrmiya yubоrgаn, birоq qo"œzg"œolonchilar qo"œshini ulаrni tоr-mоr keltirgаn. Rim yana qo"œzg"œоlоnchilаrgа qаrshi kurаshish uchun 6 tа yangi legiоn tаshkil etgаn va qo"œmоndоn etib Krаss tаyinlаngаn. Krаss аrmiyasi qo"œzg"œоlоnchilаr bilan jаnggа kirishmаy, ulаrni tа"œqib etgаn. Spartak Sitsiliyagа o"œtib оlish uchun kemаlаr yetkаzib berish hаqidа kilikiyalik qаrоqchilаr bilan kelishgаn. Lekin qаrоqchilаr Spartalni аldаshgаn: Spartakchilar аrmiyasi Messinа bo"œg"œоzigа yetib kelgаndа, u оrtidаgi Itаliyadаn аjrаlib qоlgаn (Krаss dengizdаn dengizgаchа uzunligi 55 km, kengligi vа chuqurligi 4,5 m xаndаq qаzishni, uni devоr bilan mustаhkаmlаshni buyurgаn). Spаrtаkchilаr bu istehkоmni yorib o"œtgаnlаr, shturm chоg"œidа qo"œzg"œоlоnchilаrning tаxminan 2/3 qismi hаlоk bo"œlgаn. Spartak аrmiyani tezdа to"œldirib uning sоnini 70 ming kishigа yetkаzgаn, so"œngrа Brundiziya tоmоn yo"œl оlgаn, mаqsаdi Gretsiyagа o"œtib оlish edi. Rim senаti qo"œzg"œolonchilarga qаrshi Ispaniyadan Pоmpey Gney vа Frakiyadan Mаrk Lukull  bоshchiligidа qo"œshin yubоrgаn. Rim аrmiyalаrini o"œzаrо qo"œshilib hаrаkаt qilishlаridаn xаvfsirаgаn Spartak mil. avv. 71-yil bаhоrida Krаss bilan Аpuliya vа Lukаniya chegаrаsidа hаl qiluvchi jаng qilishgа mаjbur bo"œlgаn spartakchilar (tаxminan 60 ming kishi) tоr-mоr keltirilgаn, Spartak jаngdа hаlоk bo"œlgаn. 6 ming qo"œzg"œоlоnchi Rimdаn Kаpuyagа bоrаdigаn yo"œl bo"œylаb o"œrnаtilgаn dоrlаrgа chоrmixlаb qo"œyilgаn. Qo"œzg"œоlоn tаrqоq hоldа yanа bir nechа yil dаvоm etgаn. Spartak qo"œzg"œоlоni Rimdа hоkimiyatni imperаtоrlik bоshqаruvi shаkli o"œrnаtilishini tezlаshtirgаn.
TERMLAR - rimlik qashshoqlar mehrini qozonishga intilgan Rim imperatorlari poytaxt aholi uchun qurdirgan ko"œrkam jamoat hammomlari. Arzimas to"œlovlar evaziga har bir rimlik termlarga tushish imkoniyatiga ega bo"œlgan. Bu yerda suzish uchun basseynlar, boks, kurash, qilichbozlik koptok o"œyini bilan shug"œullanish imkoniyati bo"œlgan sport zallari mavjud edi. Termlar qoshida kutubxona hamda ta"œlim olish va fanlar bilan shug"œullanish zallari bo"œlgan.   
TOGU - Qadimgi rimlik yigitlarning 14 yoshga to"œlgunga qadar kiyib yurgan pushti yo"œllik kiyimlari. 
TRIUMF - Qadimgi Rimda armiya g"œalaba qozonganligi munosabati bilan o"œtkaziladigan bayram, shodiyona.
TRIUMVRAT (lotincha tres - uch va vir - erkak) - Qadimgi Rimda fuqarolar urushi davrida (mil. avv. I asr) atoqli siyosiy arboblar va sarkardalarning davlat hokimiyatini egallash uchun tuzgan ittifoqi. Birinchi triumvirat mil. avv. 60 (yoxud 59)-53-yillarda Yuliy Sezar, Pompey Gney va Mark Krass o"œrtasida, Ikkinchi triumvirat mil. avv. 43-36-yillargacha (rasman 31-yilgacha) Oktavian Avgust, Mark Antoniy va M. Lepid o"œrtasida tuzilgan.
TROYAN FORUMI - Qadimgi Rimning eng mahobatli maydonlaridan biri. Rim tarixchi Ammian Martsellin bu inshoot jahonda yagonadir va xudolarning hayratiga loyiqdir deya ta"œriflagan. Forum imperator Troyanning daklar ustidan qozongan g"œalabalari sharafiga bunyod etilgan. Shundan keyin shaharning siyosiy hayoti Rim forumidan Troyan forumiga ko"œchadi. Troyan forumining bunyodkori damashqlik Apollodordir. Troyan forumi 11695 metr maydonni egallagan va rangli marmar toshtaxtachalaridan terib chiqilgan. Markaziy bino tevaragida xiyobonlari, gulzorlari, favvoralari va hovuzlari bo"œlgan bog"œ barpo etilgan, yonida  maydoni ham bo"œlgan.   
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 16:21:24
VARVARLAR - yunon va rimliklar tomonidan ularga nisbatan tushunarsiz tilda so"œzlovchi va begona madaniyatga mansub barcha o"œzga yurtliklar (germanlar va boshqa yerliklar)ga berilgan nom. Antik davrdagi varvarlar tushunchasi xristianlar Vizantiyasi va G"œarbiy Yevropada ham o"œzlashib ketib, bu yerlarda "œxudosiz" degan ma"œnoni anglatadi. Majoziy ma"œnoda - qo"œpol, madaniyatsiz, bag"œritosh kishilar. 
VENERA - qadimgi rimliklarda dastlab bahor va hosildorlik, bog"œ, ekin-tikin ma"œbudasi, keyinchalik go"œzallik va sevgi ma"œbudasi hisoblangan; yunonlarda Afroditaga to"œg"œri keladi.
VESTACHI KOHINALAR - Qadimgi Rimda xonadon o"œtxonasi ilohasi Vesta ibodatxonasida muqaddas olovni asragan kohinalar.
VETO - taqiq, taqiqlash, man qilish, davlatning biror organi tomonidan boshqa organ qarorlarining amalga oshirilganligiga to"œsqinlik qilish uchun tamomila yoki shartli ravishda taqiqlab qo"œyish. Veto huquqi kurashuvchi sinflar va ijtimoiy guruhlar o"œrtasida ma"œlumot sinf yoki ijtimoiy guruhlarning manfaatlarini ta"œminlash uchun o"œzaro bitimga kelish lozimligi tufayli vujudga kelgan. Rim quldorlik respublikasida faqatgina xalq tribuni lavozimidagi kishi vetoni qo"œllashi mumkin bo"œlgan.
VIKTORIYA - qadimgi rimliklarda g"œalaba ma"œbudasi. Viktoriya yunon mifologiyasida Nikaga to"œg"œri keladi.
VULKAN - qadimgi rimliklarda olov xudosi va temirchilar homiysi; yunonlarda Gefestga mos keladi.
XALQ MAJLISI - Rim Respublikasining oliy organi.
XALQ TRIBUNI - Qadimgi Rim respublikasida ta"œsis etilgan davlat lavozimi bo"œlib, u xalqning qabul qilinayotgan qonunlarga "œveto" (taqiqlayman) qo"œya oladigan bo"œlgan. Agarda xalq tribuni "œveto" so"œzini aytsa,  bunday holda qonun qabul qilinmagan. Xalq tribunlari qashshoq rimliklar manfaatlarini ifoda etgan. Ular majlislarda barcha fuqarolarning teng va yashirin ovozlari bilan saylangan.
XRISTIAN DINI (Xristianlik) - jаhоndа kеng tаrqаlgаn dinlаrdаn biri. Xristian dinining аsоsiy g"œоyasi Iisus Xristоs (Isо mаsih) hаqidаgi rivоyatlаr bilan bоg"œliq. Xristian dini tа"œlimоtigа ko"œrа, Xudо yagоnа, lеkin u muqаddаs uchlik (trоitsа)dа nаmоyon   bo"œlаdi. Isо kеlаjаkdа tiriklаr vа o"œliklаr ustidаn hukm chiqаrish uchun оxirаt kuni yеrgа qаytib kеlаdi. Uning o"œgitlаrigа,  vаsiyatlаrigа аmаl qilgаnlаr, hаyot mаshаqqаtlаrigа u kаbi bаrdоsh bеrgаnlаrginа nаrigi dunyodа аjr  (mukоfоt)gа erishаdilаr. Xristian dinining аqidаlаri, e"œtiqоd tаlаblаri, huquqiy vа аxlоqiy nоrmаlаri, chеklаsh vа tаqiqlаri Bibliya vа boshqa muqаddаs kitоblаrdа o"œz ifоdаsini tоpgаn. Xristian dini I аsrning ikkinchi yarmidа Rim impеriyasining shаrqiy qismidа yashоvchi yahudiylаr o"œrtаsidа pаydо bo"œlgаn. Ilk xristian dini dаstlаb  iudаizmdаn аjrаlib chiqqаn. Shаrq dinlаrigа xоs аyrim tаsаvvurlаr hаm undа o"œz ifоdаsini tоpgаn. Xristiаn jаmоаlаrining ijtimоiy tаrkibi vаqt o"œtishi bilan ruhоniylаr (klir) vа оddiy jаmоа а"œzоlаri (miryan)gа bo"œlingаn. Аyrim-аyrim jаmоаlаr o"œrtаsidаgi аlоqаlаrning mustаhkаmlаnishi yеpiskоp bоshliq chеrkоvning tаrkib tоpishigа оlib kеldi.  Chеrkоv kаttа bоylik to"œplаb, siyosiy kuchgа аylаnib bоrgаn. Dаstlаb xristiаnlаrni tа"œqib etgаn Rim impеrаtоrlаri kеyinchаlik xristian dini tаrаfdоrlаri bo"œldilаr. IV аsrdа xristian dini Rim impеriyasidа mаvjud ijtimоiy tuzum vа uning tаrtiblаrini himоya qiluvchi dаvlаt dinigа аylаndi.
YEVANGLIYA (yunoncha "œXushxabar") - Iisus Xristos haqidagi rivoyatlar. Bu rivoyatlar I asr oxiri va II asrda yozib olinib, unda Iso va uning hayoti haqida juda ko`p ma`lumotlar bor. Yevangliyada oddiy kishilarning manfaatini ifoda etuvchi gaplar mujassam bo`lgani uchun bu din xalq orasida keng tarqalib ketgan.
YUPITER - Qadimgi Rimning bosh xudosi bo"œlib, osmon, momaqaldiroq va yashin podshosi hisoblangan. Yupiter Rim davlatining homiysi, xalqlar va davlatlar taqdirini boshqarib turadi deb tushunilgan. Yunon mifologiyasida Yupiter Zevsga to"œg"œri keladi.
YUSTITSIYA - Qadimgi rimliklarda odil sudlov ilohasi. Bu iloha odatda ko"œzlari bog"œlangan ayol ko"œrinishida tasvirlangan. Yustitsiyaning o"œng qo"œlidagi qilich jazo timsoli sanalgan, chap qo"œlidagi tarozi bilan iloha ayb va aybsizlikni taqqoslab o"œlchagan.   
ZAMA JANGI — mil. avv. 204-yilda urush harakatlari Shimoliy Afrikaga ko"œchiriladi. Urush harakatlari Karfagenga ko"œchirilgach, Gannibal Italiyadan chaqirib olinadi. Mil. avv. 202-yilda Karfagenning Zama shahri yaqinida Gannibal boshliq boshliq karfagenliklar va Ssipion boshliq Numidiya podshosining qo"œshinlari o"œrtasida ayovsiz, shiddatli jang boshlanadi. Birinchi va ikkinchi Puni urushlari davrida yengilish nimaligini bilmagan Gannibal vatanini mudofaa qilayotib tor-mor etiladi. Shu bilan mil. avv. 218-yilda boshlangan ikkinchi Puni urushi mil. avv. 201-yilda o"œz nihoyasiga yetadi.  Karfagen Rim mulkiga taslim bo"œlib uning mulkiga aylanadi. U Zana mag"œlubiyatidan so"œng Suriyaga ketishga majbur bo"œladi. U yerdan Kichik Osiyonni Vifiniya o"œtib o"œsha yerda yashaydi. U yerda Vifiniya shohi Rimga Gannibalni tuttirib berishni ahd qilganini eshitib, mil. avv. 183-yilda zahar ichib o"œladi.
O"œN IKKI JADVAL QONUNLARI - Qadimgi Rimda xususiy mulkni daxlsiz deb e"œlon qilgan qonun.   
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 16:23:05
                                          GEOGRAFIK NOMLAR

GOLGOF TOG"œI - Iisus Xristos xochga tortilgan tog"œ.
KAPITOLIY TEPALIGI - "œAbadiy shahar" martabasiga ega bo`lgan Qadimgi Rimning yetti tepaligidan eng pasti va eng kichigi bo`lgan bu tepalik Italiya poytaxtining ilk markazi bo`lgan. Tepalikning nomi esa uning baland joyida Yupiter ibodatxonasi qurilayotganda boshchanog`i topilgan "œToliy" degan etrusk jangchisining ismidan kelib chiqqan. Qadim zamonlarda Kapitoliy bir mahalda Rim qal`asi, diniy va siyosiy-ma`muriy markazi, ya`ni o`ziga xos Akropoli bo`lgan. Tepalikning qo`shaloq cho`qqisidan birida etrusk podshosi Mag`rur Tarkviniy tomonidan mil. avv. IV asr oxirida qurdirilgan Yupiter ibodatxonasi savlat to`kib turgan. Ibodatxona etrusk ustasi Bulka terrakotadan yasagan Yupiter va Gerkules haykallari bilan bezatilgan. Yupiter ibodatxonasidan bizgacha faqat poydevor qoldiqlari yetib kelgan. Bulka Rimning ramziga aylangan mashhur "œKapitoliy ona bo`risi" haykalini ham bunyod etgan.  Kapitoliy tepaligining boshqa bir cho`qqisida Yunona Moneta ibodatxonasi bo`lgan. Rim  Respublikasi davrida bu yerda zarbxona bo`lgan, ana shu iloha nomi bilan metall pullar "œmoneta" deb atalgan. Kapitoliy tepaligining ikki cho`qqisi orasida shahar maydoni joylashgan.
KAPUADA SHAHRI (Kapuya shahri) - Qadimgi Rimda gladiatorlar tayyorlaydigan maktabi bo"œlgan shahar. Bu yerga frakiyalik qul - Spartak qullar qo"œzg"œolonini ko"œtaradi (Spartak qo"œzg"œoloni).
KARFAGEN (finikiyacha Kartadasht - Yangi shahar) - Shimoliy Afrikadagi qadimgi shahar-davlat (hozirgi Tunis shahri atrofi). Finikiylar tomonidan mil. avv. 825-yilda barpo qilingan. Karfagen miloddan avalgi III asrning boshiga kelib Shimoliy Afrika, Sitsiliya va Janubiy Ispaniyani bosib olgach, O"œrta dengiz bo"œyidagi qudratli davlatga aylangan, bu esa u bilan Rim o"œrtasidagi to"œqnashuvni keltirib chiqargan. Puni urushlari (mil. avv. 264-146-yillar)dagi mag"œlubiyatdan keyin Karfagen 146-yilda rimliklar tomonidan vayron qilingan, uning asosiy hududi Rimning Afrika viloyati tarkibiga kiritilgan, qolgani Numidiyaga berilgan. Karfagen san"œati va madaniyatiga oid moddiy madaniyat yodgorliklari oz miqdorda saqlanib qolgan.
KONSTANTINOPOL - 324-330-yillarda Konstantin I asos solgan va imperator sharafiga "œKonstantinopol" - "œKonstantin shahri" deb nom qo`yilgan shahar. 330-yilda Konstantin I Rim imperiyasi poytaxtini Konstantinopolga ko`chirishi bilan davlat muassasalari va senat Rimdan ko`chirilib kelingan va Konstantinopol rivojlangan yirik shaharga aylangan.
KTESIFON - Mesopotamiyadagi shahar bo"œlib, Parfiya davlatining poytaxti bo"œlgan.
NAZARET (Nasro) — Palastin o"œlkasi, Jalila viloyati qishlog"œi. Xristian dinining asoschisi, "œxudoning o"œg"œli" sifatida yuritiladigan Iisus Xristos (Iso)ning tavallud topgan shahri.
NISO - antik va o"œrta asr shahar xarоbasi; Ashxоbоddan 18 km shimoli-g"œarbda jоylashgan. Niso ikkita tepalik (Yangi Nisо, maydoni 18 ga va Eski Nisо, maydoni 14 ga)dan ibоrat. 1946-1960-yillarda Nisoda prоfessor M.E. Massоn tоmоnidan arxeоlоgik с–azishmalar оlib bоrilgan. Natijada juda bоy va xilma-xil arxeоlоgik materiallar tоpilgan. Ular оrasidagi sоpоlga bitilgan yozuvlardan birida Eski Nisо tepaligi qadimda Mixridatkirt deb atalgani ma"œlum bo"œldi. Yangi Nisо tepaligi esa antik davrda Parfiya pоdshоligining pоytaxti bo"œlgan. Nisodan ibоdatxоna qоldig"œi, sоpоl haykalli hashamatli zal, pоdshо xazinasi va mоnumental uy-jоy qоldiqlari оchilgan. Xоnalardan biri to"œrtburchakli san"œat kоshоnasi bo"œlib, u ellinizm an"œanalari asоsida qurilgan. Mil. avv. III-I asrlarga оid bu zaldan Parfiya madaniyatiga оid marmar haykal, fil suyagiga jilо berib ishlangan qadah  (ritоn)lar  va boshqa buyumlar  tоpilgan. Nisodagi xo"œjalik arxividan Parfiya pоdshоligining mil. avv. I asrga оid iqtisоdiy va ma"œmuriy tuzumini jahоnga ma"œlum qiluvchi sоpоl parchalariga bitilgan 200 ta hujjat, shuningdek, harbiy qurоllar va bezak buyumlar, terrakоta va metaldan ishlangan mayda haykalchalar, turli jihоz tоpilgan. O"œrta asrlarda Niso Xurоsоnning muhim markazi bo"œlgan.
PO DARYOSI - Apennin yarimorolining eng yirik oqar suv manbai.
TIBR DARYOSI -  Rim shahri shu daryo bo"œyida vujudga kelgan.
VEZUVIY TOG"œI - Qadimgi Rimda Spartak boshchiligida qo"œzg"œolon ko"œtargan qullarning qarorgohi joylashgan tog"œ.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 16:25:17
XRONOLOGIYA

MILODDAN AVVALGI II MINGYILLIK OXIRI - I MINGYILLIKNI I YARMI - Apenin yarim orolida ligur, etrusk, lotin, venet, samnit va boshqa qabilalar yashagan.
MILODDAN AVVALGI I MINGYILLIK 2-YARMI - Apenin yarim oroliga janubda yunonlar, shimoldan esa gallar kirib kelgan.
IKKI MING YIL MUQADDAM - Rim hokimiyati ostida bo"œlgan Kichik Osiyo va Falastin yerlarida Nazaret shahrida duradgor Iosif va rafiqasi Mariya xonadonida Iisus tug"œilgani haqida rivoyatlar tarqala boshladi.
MILODDAN AVVALGI XII-VI ASRLAR - Italiyada quldorlik davlatlarining vujudga kelishi.
MILODDAN AVVALGI XI-X ASRLAR - Tibr daryosi bo"œyida lotin qabilalarining o"œz qishloqlariga asos solishi.
MILODDAN AVVALGI IX ASR - Italiyada temir davriga o"œtildi.
MILODDAN AVVALGI IX ASR — Finikiyaning Tir shahri hukmdorlari Shimoliy Afrikadagi kichik yarim orolda o"œz manzilgohlarini barpo etish maqsadida shimoliy Afrika sohillarining bir qismini, Sitsiliyaning g"œarb tomonini, Malta, Sardiniya, Korsika va Balear orollarini bosib oldilar. Karfagenda savdo-sotiq, hunarmandchilik va qishloq xo"œjaligi rivoj topgan.
MILODDAN AVVALGI VIII ASR - etrusklar Apennin yarimorolining shimoliy va o"œrta qismlarida yashaganlar. Ular sun"œiy sug"œorishga asoslangan dehqonchilik bilan shug"œullanganlar. Xo"œjalik rivojlanishi natijasida etrusklar o"œzlarining shahar—davlatlarini tuzganlar. Ularning dastlabki davlati 12 shahar-davlatlarining ittifoqidan iborat bo"œlgan.   Etrusklar davlati quldorlik davlati bo"œlgan.
MILODDAN AVVALGI VIII-VII ASRLAR - Italiyada etrusk, osk va lotin yozuvlari yaratilgan.
MILODDAN AVVALGI VIII-VI ASRLAR - Italiyada etrusk madaniyatining gullab-yashnashi.
MILODDAN AVVALGI VIII-V ASRLAR — etrusklar davrida Rimda rassomchilikning rivoj topishi.
MILODDAN AVVALGI VII-VI ASRLAR — etrusk qabilalari kuchayib, Lasiy va uning bosh shahri Rimni bosib olganlar.
MILODDAN AVVALGI VII ASR —  Etrusklar Sharq  mamlakatlari bilan erkin savdo-sotiq qilish uchun  yunon koloniyalari bilan  kurash boshladi. Karfagen mamlakati ham ularga qo"œshildi. Avvaliga karfagenlar va etrusklar g"œalaba qozonishadi, ammo ko"œp o"œtmay yunon qo"œshinlari ularni quruqlik va dengizda tor-mor qiladi va natijada Italiya hududida mavjud bo"œlgan etrusk sivilizatsiyasi barham topadi. 
MILODDAN AVVALGI VI ASR - Karfagenliklar Sitsiliyaning katta qismini zabt etib, Ispaniyani istilo eta boshladilar.
MILODDAN AVVALGI VI ASR - Italiyada temirdan yasalgan buyumlarning keng tarqalishi.
MILODDAN AVVALGI VI ASR - Rimning Kapitoliy tepaligida dushmanlardan himoyalanish uchun qal"œa bunyod etiladi.
MILODDAN AVVALGI VI ASR BOSHLARI - etrusklar Rimga bostirib kirib, uning ba’zi joylarini bosib oldilar.
MILODDAN AVVALGI VI ASR OXIRI - Rim davlati Respublika deb yuritila boshladi.
MILODDAN AVVALGI VI ASR OXIRI — shimoldan gallar, janubdan esa yuninlarning hujumlari natijasida etrusklar davlati kuchsizlandi. Etrusklarga qarashli yerlarda qo"œzg"œolonlar ko"œtariladi. Ichki va tashqi kuchlarning zarbalari ostida etrusklar davlati yemiriladi.
MILODDAN AVVALGI VI-V ASRLAR -  Italiyaning shimolida gall-kelt qabilalari yashar edilar. Ular urug"œ jamoasi bosqichini o"œz boshlaridan kechirayotgan edilar.
Miloddan avvalgi VI-V asrlar - Rimda yozma adabiyot vujudga keldi. O"œsha davr adabiyotining ko"œzga ko"œringan vakillari Andronik, Enney, Plavt, Katull va boshqalar hisoblanadi.
MILODDAN AVVALGI VI-III ASRLAR - Keltlarning Britaniya, Ispaniya, Shimoliy Italiya, Janubiy Germaniya yerlarini bosib olishi.
MILODDAN AVVALGI V ASR — Rim lotinlar bilan ittifoq bo"œlib etrusklarga qarshi kurash boshlaganlar. Rimliklar etrusklarning Veyya shahriga 3 marta hujum qilganlar. Rim qo"œshinlari Lasiyga bostirib kirib, tog"œlarda yashovchi ekv va volsk qabilalarini tor-mor etib, o"œzlariga itoat ettirganlar.
MILODDAN AVVALGI V-IV ASRLAR - plebeylar o"œz himoyachilari - xalq tribunini saylash huquqini qo"œlga kiritdilar. Tribunlar "œveto" — ("œtaqiqlash, man etish") huquqiga ega bo"œlib, u konsullar va senatning plebeylarga zid farmoyishlarini taqiqlab qo"œyish huquqini oladilar.
MILODDAN AVVALGI V-III ASRLAR - Rim quldorlar va aslzodalar respublikasi.
MILODDAN AVVALGI IV ASR - Rimda mis tanga zarb qilina boshlandi. 
MILODDAN AVVALGI IV ASR O"œRTALARI - Rimning barcha fuqarolari mavqeidan qat"œi nazar qonun oldida teng deb hisoblanadigan qonunlar qabul qilindi.
MILODDAN AVVALGI IV ASR OXIRI VA III ASR BOSHLARI - Rimning qullardan boshqa barcha aholisi teng huquqli deb e’lon qilindi. Ularning barchasi lavozim va mansablarga saylanish huquqiga ega bo"œldilar. Bu lavozimlarga badavlat plebeylar va patritsiylar saylanganlar.
MILODDAN AVVALGI III ASR - Karfagen bir oz zaiflashib qoldi. Ilgari Karfagenga tobe bo"œlgan joylar mustaqillikka intilganlar.
MILODDAN AVVALGI III ASR - Rimliklar Periney yarimorolining janubida joylashgan Iberiyani bo"œysundirish uchun qonli urushlar olib bordilar.
MILODDAN AVVALGI III ASR O"œRTALARI  - Rim sarkardalari mamlakatning shimoliy qismidan tashqari butun Itliyani zabt etishga erishdilar.
MILODDAN AVVALGI III ASRNING 80-YILLARI — Apennin yarimorolining janubida yashovchi lukanlar yunonlarning Italiyadagi manzilgohi Furey - nort shahriga hujum qildilar.
MILODDAN AVVALGI III-II ASRLAR — Rim qo"œshinlarining olib borgan urushlari natijasida O"œrtayer dengizi havzasidagi mamlakatlarning ko"œpchiligi vayron qilingan. Ularning boyliklari talanib, aholisining bir qismi qirib tashlangan, bir qismi esa qul qilib haydab ketilgan; Rimda qulchilik eng yuqori pog"œonasiga ko"œtarilgan; Rim jamiyatida tabaqalanish nihoyatda kuchaygan. Bu jamiyatda qullar aholining eng quyi va ezilgan tabaqasini tashkil etgan. Qishloq xo"œjaligi, hunarmandchilik va savdo ishlarida qullar mehnatidan keng foydalanilgan.
MILODDAN AVVALGI II ASR - Rimga qarashli viloyatlarda qullar qo"œzg"œoloni va ozodlik uchun kurash boshlangan.
MILODDAN AVVALGI II ASR O"œRTALARI - Uchinchi Puniya urushi bo"œldi. Rimliklar Karfagenni qamal qildilar, ammo aholi uning himoyasiga qo"œzg"œaldi.
MILODDAN AVVALGI II ASRNING 70-YILLARI - Makedoniyada rimliklarga qarshi kurash kuchaydi. Makedoniya podshosi Persey mamlakatdagi kuchlarni birlashtirib rimliklarga qarshi kurash boshlaydi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 16:26:19
MILODDAN AVVALGI II ASR 1-YARMI -  rimliklar Iberiyaga bir necha bor bostirib kirganlar.
MILODDAN AVVALGI II-I ASRLAR - Italiyada falsafiy asarlar yaratilgan.
MILODDAN AVVALGI I  ASR — Rimda muntazam yollanma qo"œshinlarga  tayanuvchi  harbiy boshliqlar real kuchga aylandilar.Yollanma askarlarni faqat o"œlja qiziqtirgani uchun kimlar bilan jang qilish yoki kimlarni talashning farqi bo"œlmagan.
MILODDAN AVVALGI I ASR — tarixchi Galikarnass Dionisiyning yashagan davri.
MILODDAN AVVALGI I ASR — Rim-Italiya adabiyotining "œOltin davri" hisoblanadi. Bu davrda Vergiliy, Gorasiy, Tibull, Ovidiy Nazon kabi mashhur adib va shoirlar ijod etgan.
MILODIY I ASR — Rimliklar turmushida keskin o"œzgarishlar ro"œy berdi. Badavlat kishilar yashaydigan tepaliklar bag"œrida tomashabog"œlar va chor-bog"œlark o"œp, havo esa tekis joylardagiga qaraganda sog"œlomroq va tozaroq bo"œlgan. Imperatorning yaqin kishilari muhtasham koshonalarga egalik qilar edilar.Badavlat bo"œlmagan rimliklar buning aksi edi. Rimlik qashshoqlar mehrini qozonishga intilgan imperatorlar poytaxt aholi uchun "œtermlar" deb atalgan ko"œrkam hammomlar qurdirgan edilar.
MILODIY I ASR - Rim imperiyasida xristianlikning tarqalishi.
I ASRNING 2-YARMI — tarixchi va qomuschi olim Kata Pliniyning yashab ijod etgan davri.
I ASR OXIRI — II ASR — Iso haqidagi rivoyatlar yozib olinib, bu rivoyatlar yuoncha "œYevangeliye - xushxabar" degan ma`noni bildirgan. Unda Iso va uning hayoti haqida juda ko`p ma`lumotlar bor. Yevangeliyeda oddiy kishilarning manfaatini ifoda etuvchi gaplar mujassam bo`lgani uchun bu din xalq orasida keng tarqalib ketgan.
MILODIY I-II ASRLAR — Rimda qullar mehnati quldorlar  uchun foydali emasligi uchun ko"œplab quldorlar qullarni yer ijaralariga aylantira boshlashdi. Qullar qo"œzg"œolonidan qo"œrqqan, hosildorlikni oshirishga intilgan zamindorlar o"œz dala-hovlilarini kichik-kichik mulklarga bo"œlib tashladilar, erkin kambag"œallarga ijaraga tarqatib bera boshladilar. 
MILODIY II ASR - Rim imperiyasining "œoltin asri"; o`zaro urushlar barham topgan hamda xo`jalik va madaniyat rivojlangan palla.
MILODIY II ASR — Imperator Troyan hukmronligi davrida Rimning Parfiya bilan yurushlari ancha muvaffaqiyatli bo"œldi.
II ASR OXIRI-III ASR BOSHI - Rim saltanati tushkunlikka yuz tutdi.
II ASR OXIRI-III ASR BOSHLARI - qullarning mehnat unumdorligi kamaya boshlagan.
II-III ASRLAR - Rimda qullar ko"œp bo"œlib, quldorlar ularning mehnatidan xo"œjalikning hamma tarmoqlarida keng foydalanganlar; Rimda kolonlarning soni tobora o"œsib borgan. Endilikda qishloq xo"œjaligi, hunarmandchilik va xo"œjalikning boshqa sohalarida qullar soni kamayib kolonlar soni orta borgan. Bu qulchilikning inqirozidan nishona edi.
III ASR — Rim imperiyasining kuch-qudrati zaiflasha boshladi. Imperatorni endilikda armiya saylar,  armiyaning o"œzida ham turli guruhlar o"œrtasida kurash borar edi.
III ASR - Rim saltanatida qo"œzg"œolonlar kuchayib ketgan. Shimoliy Afrika Nuidiya va Mavritaniya aholisining qo"œzg"œoloni ayniqsa dahshatli tus olgan. Ular quldor va zodagonlarning uylariga o"œt qo"œyganlar.
III ASR - gotlar Skandinaviyadan Qora dengizning shimolidagi yerlarga kelib joylashdi.
III ASR O"œRTALARI - Rimga shimoldan va shimoli-sharqdan frank, german va dunay qabilalarining tazyiqi kuchaygan.
III ASR O"œRTALARI — G"œarbiy Ispaniya, Galliya va Britaniyani o"œz ichiga olgan mustaqil Galliya davlati tashkil topdi.
III ASR O"œRTALARI — Galliyadagi "œbagaudlar" oddiy dehqonlar, kolonlar va qullar o"œz sardorlari Amand bilan Elianni imperator deb e"œlon qilganlar. Dehqonlardan piyoda, podachi — chorvadorlardan otliq qismlar tuzib rimliklarga va mahalliy zodagonlarga qarshi qo"œzg"œolon ko"œtarganlar. Bagaudlar mustahkamlangan shaharlarga hujum qilib, ularni bosib olganlar. Ular boy-badavlat kishilarning uylariga o"œt qo"œyib, mol-mulklarini talaganlar, o"œzlarini o"œldirganlar. Rimning o"œzida va Sitsiliyada ham katta-kichik qo"œzg"œolonlar boshlangan. Ammo bu qo"œzg"œolonlarning ba"œzilari Rim legionlari tomonidan shafqatsizlik bilan bostirilgan.
III ASR 2-YARMI - Misr va Palmira Rimdan ajralib chiqib ketgan.
III ASR OXIRI - Rim imperiyasi parchalanib, katta-kichik mulklarga ajralib keta boshlagan.
III-V ASRLAR — Galliyada rimliklarga qarshi qo"œzg"œolon bo"œlib o"œtgan. Bu harakat bagaudlar nomi bilan mashhur. Bagaudlar rimliklarni yengib, haydab yuborib, mustaqillikka erishganlar.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 16:27:16
nomi bilan mashhur. Bagaudlar rimliklarni yengib, haydab yuborib, mustaqillikka erishganlar.
IV ASR — Rim imperatorlari, quldorlari, aslzodalari va harbiylarining jabr-zulmi yanada kuchaygan. Bu zullarga qarshi, kambag"œal dehqonlar, hunarmandlar, kolonlar va qullar g"œazabga kelib bosh ko"œtarganlar. Saltanatda katta-katta qo"œzg"œolonlar bshlangan. Bunday harakatlar Italiya yoki Rimda emas, balki chekka o"œlkalarda ham sodir bo"œlgan.
IV ASRNING 2-YARMI — Rim, Konstantinopol, Antioxiya, Bolqon yarimoroli, Kichik Osiyo, Iskandariyada tez-tez g"œalayonlar bo"œlib turgan. Bu harakatda kolonlar, konchilar, dehqonlar, zodagonlar va aholining keng qatlami ishtirok etganlar. Bu harakatlarning barchasi shafqatsizlik bostirilgan. Harakatlarning bir qismi Rimga qarshi milliy-ozodlik urushi tusini olgan bo"œlib, bunday harakatlarda mahalliy aslzodalar ham faol ishtirok etganlar.
IV ASRNING 2-YARMI - Markaziy Osiyodan bo"œlgan xunn qabilalari Ra (Itil-Volga) va Tanans (Don) daryolari quyi qismidagi joylarga bostirib kirganlar. Xunn qabilalari shu yerda yashagan got qabilalarini o"œzlariga itoat ettirganlar. Gotlarning bir qismi sharqiy gotlar — ya"œni ostgotlar nomi bilan shu yerlarda qolib xunnlarga aralashib ketganlar.
IV ASR O"œRTALARI -  toju-taxt uchun kurash, poraxo"œrlik, o"œg"œrilik va tabaqaviy kurashlar Rimni zaiflashtirib qo"œygan. Rimga tobe o"œlkalarda mustaqillik uchun kurash kuchayib, Rimdan ajralib keta boshlaganlar. Bu holler Rimning mudofaa qobiliyatiga zarar keltirgan. Rimning zaiflashuvidan foydalangan atrofdagi qabilalar va viloyatlar saltanat hududiga hujum boshlaganlar.
MILODIY IV-V ASRLAR —  Butun Rim imperiyasini qullar va kolonlar qo"œzg"œaloni qamrab oldi. Varvarlarning Rim imperiyasiga hujumlari kengayib bordi. bu davr 150 yildan ko"œproq davom etdi. 
IV-V ASRLAR -  Rimga qarshi xalq harakatlarida qo"œzg"œolonchilarning varvarlar bilan ittifoqi ko"œzga tashlangan. Ular shu yo"œl bilan Rim davlatidan ajralib chiqishga intilganlar. Rim saltanatidagi bu harakatlar Rimning harbiy kuchlarini zaiflashtirgan.
IV ASRNING 30-40 YILLARI - Shimoliy Afrikadagi Numidiyada xalq qo"œzg"œoloni ko"œtarilib, Rim legionlari bilan qo"œzg"œolonchilar o"œrtasida ayovsiz jang bo"œlgan, har ikki tomondan odamlar qirilgan va yarador bo"œlgan. Rimliklar bu qo"œzg"œolonni juda qiyinchilik bilan bostirganlar.
IV ASRNING 70-YILLARI - Mavritaniyada xalq qo"œzg"œoloni ko"œtarilib, Rim legionlari bilan qo"œzg"œolonchilar o"œrtasida ayovsiz jang bo"œlgan, har ikki tomondan odamlar qirilgan va yarador bo"œlgan. Rimliklar bu qo"œzg"œolonni juda qiyinchilik bilan bostirganlar.
IV ASR OXIRI - Zevsga bag"œishlangan Olimpiya o"œyinlari bekor qilingan.
IV ASR OXIRI — varvar qabilalari Rimga hujum boshlaydilar. Rim imperatorlari katta boylik berish hisobiga ular bilan shartnoma tuzib, ulardan yollanma qo"œshin sifatida foydalanadilar.
V ASR O"œRTALARI - Volga daryosi bilan Karpat tog"œlari oralig"œida joylashgan xunnlar davlati ancha kuchaygan. Ular boshqa qabilalar bilan ittifoq tuzib G"œarbiy Yevropaga bostirib kira boshlaganlar.
V ASR OXIRLARI — G"œarbiy Rimga tobe bo"œlgan o"œlkalarda mustaqil podsholiklar va davlatlar tashkil topgan.
MILODDAN AVVALGI 814-YIL - Karfagen shahriga asos solinishi.
MILODDAN AVVALGI 753-YIL — Rim shahriga  aka-uka Romul va Rem tomonidan asos solinishi.  Rim shahrini barpo bo"œlishi bilan Rim davlati ham tashkil topgan. Rimliklar yil hisobining boshlanishi.
MILODDAN AVVALGI 509-YILGA QADAR - Rimliklar o"œz hukmdorlarini saylash orqali tayinlashgan. Hukmdorlar ham harbiy boshliq, ham sudya, ham kohin bo"œlishgan.
MILODDAN AVVALGI 509-YIL - Rimda podsho hokimiyatining bekor qilinishi va Respublikaning o"œrnatilishi. 
MILODDAN AVVALGI 449-YIL - plebeylar manfaatini himoya qiluvchi 12 mis lavhaga yozilgan qonunlar qabul qilingan. Bu plebeylarning eng katta g"œalabasi edi. Qonunga ko"œra, yer va mol-mulk xususiy bo"œlib, merosxo"œrga vasiyat qilib qoldirish mumkin edi.
MILODDAN AVVALGI 390-YIL - keltlar Rim ustiga qo"œshin tortib, Alliya daryosi boshidagi jangda Italiya qabilalarining birlashgan qo"œshini tor-mor etishgan. Keltlar Markaziy Italiyaga bostirib kirib juda ko"œp qishloq va shaharlarni vayron etganlar. Rimni yondirib yuborganlar. Bu yong"œindan faqatgina Kapitoliy tepaligidagi tosh qo"œrg"œon omon qolgan.
MILODDAN AVVALGI 343-YIL - samnitlar Kampaniyaga bostirib kirishdi. Shundan so"œng Kampaniya yordam so"œrab Rimga murojaat qilgan. Rim qo"œshinlari samnitlarga qarshi urush boshlagan va Kampaniyani bosib olgan.
MILODDAN AVVALGI 343-288-YILLAR — samnit urushlari.
MILODDAN AVVALGI 343-341-YIL - birinchi samnit urushi.
MILODDAN AVVALGI 341-288-YILLAR - Rim qo"œshinlari Shimoliy Italiyani itoat ettirib, Po daryosidan Lukaniyagacha bo"œlgan yerlarni Rim Respublikasi tarkibiga qo"œshib oldi.
MILODDAN AVVALGI 340-338-YILLAR — lotin ittifoqiga kirgan Italiya shaharlari Rimga qarshi kurash boshladi. Bu kurashlarda rimliklar g"œolib chiqadilar.
MILODDAN AVVALGI 334-YIL - keltlar rimliklar bilan sulh shartnomasini tuzdi.
MILODDAN AVVALGI 327-304-YILLAR — bir qancha Italiya qabilalarini birlashtirgan samnitlar Rimga qarshi kurash olib bordi.
MILODDAN AVVALGI 326-YIL - plebeylar o"œzlarining yangi qonunlarini qabul qildi. Unda "œqarz uchun qarzdorning tan-joni emas, mol-mulki javobgar bo"œlishi kerak", deyilgan. Qonunga ko"œra qarz uchun Rim fuqarosini qul qilish man etilgan. Yana plebeylar konsullik va boshqa mansab lavozimlarga saylanish, jamoa ekin maydonlaridan yer olish huquqini ham qo"œlga kiritadilar. Shunday qilib, plebeylarning patritsiylarga qarshi 200 yillik kurashi natijasida plebeylar juda katta g"œalabaga erishadilar.
MILODDAN AVVALGI 321-YIL — samnit qo"œshinlari Klavdiy shahri yaqinidagi tog"œ-o"œrmon darasida Rim qo"œshinlarini o"œrab olib tor-mor etdilar. Mag"œlubiyatdan so"œng rimliklar samnitlar yurtini tashlab chiqishga majbur bo"œladilar.
MILODDAN AVVALGI 321-304-YIL - ikkinchi samnit urushi.
MILODDAN AVVALGI 304-YIL — rimliklar bilan samnitlar o"œrtasida sulh tuzilishi bilan ikkinchi samnit urushi o"œz nihoyasiga yetdi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 16:27:51
MILODDAN AVVALGI 298-288-YIL — uchinchi samnit urushi.
MILODDAN AVVALGI 288-YIL — uchinchi samnit urushi tugadi. Rimliklar Markaziy Italiyani o"œzlariga itoat ettirdi.
MILODDAN AVVALGI 281-YIL - Rim Tarentga qarshi urush e’lon qildi.
MILODDAN AVVALGI 280-YIL - Gerakliya yonidagi jangda Pirr qo"œshini rimliklarni tor-mor etdi. Bu g"œalabadan so"œng Pirr qo"œshini samnitlar yurti va Kampaniya orqali Rim ostonalarigacha yetib bordi.
MILODDAN AVVALGI 280-YIL — Epir podshosi Pirr o"œz qo"œshini bilan Tarentga keldi.
MILODDAN AVVALGI 280-YIL — Axeya davlatida yunon shahar-davlatlarining uyushmasi bo"œlgan Axeya ittifoqi tuzildi. Ittifoqqa Korinf, Megara, Agros va Peloponnesdagi boshqa yunon shahar-davlatlari a"œzo bo"œlganlar. Bu ittifoq Makedoniyaga qarshi qaratilgan edi.
MILODDAN AVVALGI 279-YIL — Pirr qo"œshinlari Auskul shahri yaqinidagi jangda Rim qo"œshinlarini tor-mor etdi. Bu jangda Pirr o"œzining juda ko"œp jangchilaridan ajragan.
MILODDAN AVVALGI 275-YIL - Pirr Italiyaga qaytib kelib, o"œzining otliq suvoriylari va jangovar fillarini Rim qo"œshinlari ustiga tashladi. Jangda Pirr qo"œshinlari mag"œlubiyatga uchrab, Yunonistonga jo"œnab ketgan.
MILODDAN AVVALGI 272-YIL - Pirr Makedoniya taxti uchun olib borilgan jangler vaqtida halok bo"œldi.
MILODDAN AVVALGI 270-260-YILLAR — rimliklar Janubiy Italiyani bosib oldi.
MILODDAN AVVALGI 264-241-YILLAR — 1-Puni urushining bo"œlib otishi.
MILODDAN AVVALGI 260-YIL - Mila burnidagi dengiz jangida rimliklar Karfagen ustidan g"œalabaga erishadilar. Bu jangdan keyin karfagenliklar Sitsiliyadan surib chiqarilgan.
MILODDAN AVVALGI 256-YIL - Rimning 360 harbiy kemasi Karfagen tomon yo"œl oldi. Eknom burnida bo"œlgan dengiz jangida rimliklar g"œalaba qozonib, Karfagenda urush harakatlarini boshlab yubordi. Bu g"œalabadan so"œng konsul Mark Atiliy Regun boshliq qo"œshin Karfagenda qolib, qo"œshinning boshqa qismi Rimga qaytgan.
MILODDAN AVVALGI 255-YIL - Karfagenning yollanma askarlari Rim qo"œshinlariga hujum qilib, ularni tor-mor keltiradilar. Rim konsuli Mark Atiliy Regun asir tushib, qamoqxonada o"œlgan. Rim flotining qolgan qismi Rimga qaytishga majbur bo"œlgan.
MILODDAN AVVALGI 251-YIL - Egada oroli yaqinidagi dengiz jangida Karfagen floti mag"œlubiyatga uchraydi.
MILODDAN AVVALGI 241-YIL - Karfagen-Rim sulhi tuzildi. Sulhga ko"œra, Karfagen 10 yil davomida Rimga har yili 3200 talant miqdorida tovon to"œlashi, asirlarni qaytarishi, Apennin orolidagi qabilalardan askar yollamasligi, eng muhimi o"œzining Sitsiliyadagi yerlarini Rim ixtiyoriga topshirishi lozim bo"œlgan.
MILODDAN AVVALGI 238-YIL - rimliklar Karfagenning og"œir vaziyatda ekanligidan foydalanib Sardiniya va Korsikani bo"œysundiradi.
MILODDAN AVVALGI 237-YIL - Gamilkar o"œz qo"œshinlari bilan Iberiyaga joylashib, Yangi Karfagen shahrini barpo qilgan.
MILODDAN AVVALGI 229-YIL — Karfagen qo"œshinining lashkarboshisi Gamilkar Barka halok bo"œldi.
MILODDAN AVVALGI 219-YIL - Gannibal Rim bilan ittifoqda bo"œlgan Sagnut shahrini bosib oldi va aholisini qul qilib sotib yubordi.
MILODDAN AVVALGI 218-YIL - Gannibal o"œz qo"œshinlari va jangovor fillari bilan Yangi Karfagendan yo"œlga chiqib, Pireney tog"œlaridan oshib o"œtgan.
MILODDAN AVVALGI 218-201-YILLAR — Ikkinchi Puni urushi bo"œlib o"œtdi.
MILODDAN AVVALGI 216-YIL — Gannibal Italiya hududi bostirib kirdi va Kann yaqinidagi jangda rimliklar armiyasini tor-mor etdi. Bu jangda 70 ming rimlik legionlar halok bo"œldi.
MILODDAN AVVALGI 206-YIL — rimliklar Iberiya sohillarini egallash uchun yurish qilganlar va mahalliy aholining qattiq qarshiligiga duch kelganlar.
MILODDAN AVVALGI 204-YIL - Puni urushlari Shimoliy Afrikaga ko"œchdi.
MILODDAN AVVALGI 202-YIL — Karfagendagi Zama shahri yaqinida Gannibal boshliq karfagenliklar bilan Stsipion boshliq Numidiya podshosining birlashgan qo"œshinlari o"œrtasidagi shiddatli jangda Gannibal qo"œshinlari tor-mor etildi.
MILODDAN AVVALGI 201-YIL - Karfagen-Rim sulhi tuzildi. Sulhga ko"œra, Karfagen Rimga katta miqdorda tovon to"œlagan.
MILODDAN AVVALGI 197-YIL - rimliklar ayrim yunon polislari bilan ittifoq tuzib, Fessaliyaga qo"œshin tushirdilar. Rim qo"œshinlari Fessaliyadan turib Makedoniyaga hujum boshlaydilar. Qattiq janglardan so"œng Rim qo"œshinlari g"œalaba qozonib, Makedoniya Rimga tobe bo"œlib qoladi.
MILODDAN AVVALGI 190-YIL - Rimliklar bilan Salavka podsholigi qo"œshinlari Magnesiya shaharchasi yaqinida to"œqnashdilar. Jang rimliklarning g"œalabasi bilan tugagan.
MILODDAN AVVALGI 188-YIL - Rim va Salavka podsholigi o"œrtasida sulh tuzildi. Sulh bitimiga muvofiq Salavka podshosi Antiox III G"œarbiy Osiyo va Tavr tog"œlarining shimolidagi mulklaridan voz kechgan. Hamma jangovar fillari va harbiy-dengiz flotini Rimga berishi hamda tovon to"œlashi lozim bo"œlgan.
MILODDAN AVVALGI 183-YIL - Gannibal Vifiniya shohi uni rimliklarga tutib berishga ahd qilganini eshitib, zahar ichib o"œldi. Rim O"œrtayer dengizida mutlaq hokimga aylandi.
MILODDAN AVVALGI 171-167-YILLAR - Makedoniyaning Rimga qo"œshib olinishi. 
MILODDAN AVVALGI 168-YIL - Makedoniya podshosi Persey qo"œshinlari va Rim legionlari o"œrtasida bo"œlgan jangda makedoniyaliklar mag"œlubiyatga uchradi. Persey rimliklar qo"œliga asir tushib halok bo"œldi. Rim legionlari Makedoniyaning shahar va qishloqlarini vayron qilib o"œt qo"œyganlar, bayliklarini talaganlar.
MILODDAN AVVALGI 162-133-YILLAR - Tiberiy Grakxning hayot faoliyati.
MILODDAN AVVALGI 154-YIL - Iberiyaliklar Rimga qarshi qo"œzg"œolon ko"œtardilar. Rimliklarga qarshi qo"œzg"œolon ikki yil davom etib, so"œng qiyinchilik bilan bostirilgan.
MILODDAN AVVALGI 153-121-YILLAR - Gay Grakxning hayot faoliyati.
MILODDAN AVVALGI 153-YIL - Rim senatori va yozuvchisi Mark Katon Karfagenga keldi.
MILODDAN AVVALGI 150-YIL - Periney yarimorolining g"œarbidagi Luzitaniya viloyatida Viriat rahbarligida rimliklarga qarshi qo"œzg"œolon boshlandi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 16:28:29
MILODDAN AVVALGI 149-146-YILLAR — Uchinchi Puni urushi.
MILODDAN AVVALGI 146-YIL — Korinf va Karfagen shaharlarining  rimliklar tomonidan vayronaga aylantirilishi.
MILODDAN AVVALGI 146-YIL - Axeya ittifoqi davlatlari (Korinf, Megara, Agros va Peloponnesdagi bir qator davlatlar) rimliklarning jabr-zulmiga qarshi qo"œzg"œolon ko"œtardilar. Qo"œzg"œolonchilar qarzlarni bekor qilinishini, soliqlarni kamaytirilishini va rimliklarning zo"œravonligiga barham berilishini talab qilganlar. Qo"œzg"œolonni bostirish uchun Rim legionlari qo"œzg"œolon markazi Korinfga hujum qilganlar va uni ishg"œol qilib o"œt qo"œyganlar. Axeya Ittifoqi tarqatib yuborilgan. Yunonistonning ko"œpgina shahar-davlatlari Rimga itoat ettirilgan.
MILODDAN AVVALGI 146-YIL - rimliklar Karfagen shahriga uzoq muddatlik qamaldan so"œng yorib kirgan. Olti kecha-kunduz davom etgan jangdan so"œng rimliklar shaharni vayron etgan, boyliklarini talagan va imoratlariga o"œt qo"œygan. Karfagenliklardan 50 ming kishi asir olinib, qul qilib sotilgan. Shunday qilib rimliklar Karfagenni yo"œ qilib, uning o"œrnida Rimga tobe bo"œlgan Afrika viloyatini tuzganlar. Karfagenliklarning mag"œlubiyati bilan uchinchi Puni urushi ham tugagan.
MILODDAN AVVALGI 139-YIL - Luzitaniya podshosi Viriat fitnachilar tomonidan o"œldirildi.
MILODDAN AVVALGI 138-132-YILLAR - Sitsiliyada qullarning birinchi qo"œzg"œoloni. Bu qo"œzg"œolonga Kleon va Yevn boshchilik qilgan. Qo"œzg"œolon Rutuliy boshliq Rim qo"œshinlari tomonidan katta qiyinchilik bilan bostirilgan. Qo"œzg"œolon rahbarlaridan Kleon jangda halok bo"œlgan, Yevn esa asir olinib, zindonda qiynab o"œldirilgan.
MILODDAN AVVALGI 133-YIL - Tiberiy Grakx xalq tribuni lavozimiga saylandi.
MILODDAN AVVALGI 133-YIL - Ispaniyaga Rimning mashhur sarkardasi Publi Korneliy Ssision yuborildi. U shaharni qamal qilib, tashqi aloqalardan mahrum etgan. Rim askarlari shaharliklarni holdan toydirib, shaharga bostirib kirganlar va uni ishg"œol qilganlar. Rimliklar avval shaharni talaganlar, so"œng vayron qilib o"œt qo"œyganlar. Numansiyaga qarashli yerlarni rimliklarga bo"œlib berganlar. Ispan aholisining katta qismi qul qilib sotib yuborilgan. Ispaniyani bosib olinishi Rim davlatining chegaralarini Atlantikaning sharqiy sohillarigacha kengaytirgan. Shu davrda Rim Yevropadagi va jahondagi eng yirik va kuchli quldorlik davlatiga aylangan.
MILODDAN AVVALGI 133-123-YILLAR - Rimda aka-uka Grakxlar islohoti.
MILODDAN AVVALGI 132-130-YILLAR - Pergamda Aristanik boshchiligida katta qo"œzg"œolon bo"œlib o"œtdi. Qo"œzg"œolonda erkin kambag"œallar va qullar ishtirok etganlar. Ammo Aristanik qo"œzg"œoloni Rim konsuli Publiy Krass boshchiligidagi legionlar tomonidan bostirilgan. Aristanik asir olinib, qiynab o"œldirilgan.
MILODDAN AVVALGI 123-YIL - Gay Grakx xalq tribuni bo"œlish uchun o"œz nomzodini qo"œydi va bu lavozimga saylandi.
MILODDAN AVVALGI 121-YIL - Gay Grakx o"œz buyrug"œiga binoan quli tomonidan o"œldirilgan.
MILODDAN AVVALGI 99-55-YILLAR - Luketsiy Kar yashab ijod etgan.
MILODDAN AVVALGI 74-YIL - Rimda qurg"œoqchilik va ocharchilik boshlandi. Sitsiliya, Kichik Osiyo, Pergam va Shimoliy Afrika kabi viloyatlarda, shuningdek Italiyaning o"œzida norozilik kuchayib, qo"œzg"œolonlar boshlangan.
MILODDAN AVVALGI 74-71-YILLAR — Italiyaning Kapuya shahrida Spartak boshchiligidagi qo"œzgolon.
MILODDAN AVVALGI 73-YIL BOSHLARI - Spartak qo"œzg"œoloni ishtirokchilarining soni 10 mingga yetgan.
MILODDAN AVVALGI 73-YIL - Vezuviy tog"œida bo"œlgan ayovsiz jang natijasida Spartakchilar Klodiy boshchiligidagi Rim qo"œshinini tor-mor etdi va juda ko"œp o"œlja va qurol-yarog"œlarni qo"œlga tushirdi. Bu Spartak boshliq qo"œzg"œolonchilarning dastlabki g"œalabasi edi.
MILODDAN AVVALGI 71-YIL BAHORI — Burundiziy shahri yaqinida Spartak va Rim sarkardasi Krass qo"œshinlari to"œqnashdi. Jangda Spartak halok bo"œlgan, qo"œzg"œolonchilar esa Pompey qo"œshinlari tomonidan qirib tashlangan Bir necha ming asirlar xochlarga mixlab osildi. Qo"œzg"œolon ko"œtarganlarning alohida to"œdalari yana 10 yil kurashni davom ettirdi.
MILODDAN AVVALGI 70-60-YILLAR - O"œrtayer dengizida qaroqchilik kuchaygan. Qaroqchilar dengizda kema qatnoviga, dengiz savdosiga, ayniqsa Rimga chetdan g"œalla va boshqa mahsulotlar keltirilishiga juda katta zarar keltirganlar. Pompey dengiz qaroqchilariga qarshi kurash boshlagan va 3 oy ichida qaroqchilarning 120 ta qarorgohini yo"œq qilib, 10 mingdan ortiq qaroqchini qilichdan o"œtkazgan. O"œrtayer dengizi qaroqchilardan tozalanib, osoyishtalik o"œrnatilgan.
MILODDAN AVVALGI 62-YIL - Pompey Kichik Osiyo, Kavkaz, Suriya va boshqa joylardagi g"œolibona urushlardan so"œng Rimga qaytib keldi.
MILODDAN AVVALGI 60-YIL - Pompey, Krass va Sezarlar uchlik ittifoqini tuzib, Rimni birgalashib boshqarishga kelishib oldilar.
MILODDAN AVVALGI 59-YIL - Pompey va Krassning tavsiyasi bilan Sezar konsulikka saylanadi. Pompey, Krass va Sezar o"œzaro kelishib, Rim saltanatini uch qismga bo"œladilar. Krass Sharqdagi Suriya va unga tutash o"œlkalarga, Pompey Ispaniyaning ikki viloyatiga, Sezar esa Galliya va Illiriyaga noib etib tayinlanadi.
MILODDAN AVVALGI 58-YIL - Sezar gallarga ustiga yurish qildi va ularni mag"œlubiyatga uchratdi.
MILODDAN AVVALGI 55—YIL — Rim sarkardasi Krass Parfiyaliklar bosib olgan yerlarni Rim imperiyasiga qo"œshib olish uchun Sharqqa yurish qildi.
MILODDAN AVVALGI 55-54-YILLAR - Sezar Britaniya oroliga ikki marta yurish qildi.
MILODDAN AVVALGI 53-YIL - Rim sarkardasi Krass Mesopotamiyada parfiyaliklar bilan bo"œlgan jangda halok bo"œldi.
MILODDAN AVVALGI 49-YIL — Yuliy Sezar yakkahokimlik uchun oshkora kurashni boshlab yuborib, Rimda hokimiyatni egalladi.
MILODDAN AVVALGI 44-YIL — Sezar Yupiter bayrami kuni senat majlisida Kassiy va Brut boshliq rеspublikаchilаr fitnаsi nаtijаsidа o"œldirildi.   
MILODDAN AVVALGI 44-YIL - MILODIY 14-YIL — Rim imperiyasida Oktavyan Avgust hukmronligi.
MILODDAN AVVALGI 43-YIL - Oktavian, Antoniy va Lepidlardan iborat uchlar ittifoqi tashkil topdi.
MILODDAN AVVALGI 40-30-YILLAR - imperator tarafdorlari hamda respublikachilar tarafdorlari o"œrtasida kurash davom etdi. Bu mamlakatda navbatdagi fuqarolar urushining avj olishiga sabab bo"œldi.
MILODDAN AVVALGI 42-YIL — Makedoniyadagi Filippa shahri yaqinida Oktavyan-Antoniy qo"œshinlari bilan Kassiy-Brut qo"œshinlari o"œrtasidagi jangda respublikachilar (Kassiy-Brut) qo"œshinlari tor-mor etildi. Jang vaqtida Kassiy o"œz chodirida o"œldiriladi, Brut esa o"œzini qilich tig"œiga tashlab halok bo"œladi. Shu jangdan so"œng Rim Oktavian, Antoniy va Lepidlar o"œrtasida taqsimlanadi. O"œrtayer dengizining sharqidagi o"œlkalar Antoniyga, Galliya, Illiriya va Ispaniya Oktavyanga, Shimoliy Afrika esa Lepid hukmronligiga topshiriladi. Italiya uchlik ittifoqi boshqaruvida bo"œlsa ham, u yerda Oktavyan hukmronlik qiladi.
MILODDAN AVVALGI 36-YIL — Rim sarkardasi Antoniy Parfiya podsholigi ustiga muvaffaqiyatsiz yurush qildi. Rim armiyasi og"œir talafotlarga uchraydi, Antoniy chekinishga majbur bo"œladi. 
MILODDAN AVVALGI 31-YIL - Yunoniston g"œarbidagi Axsiy burni yaqinidagi jangda Oktavian va Antoniy qo"œshinlari o"œrtasida hal qiluvchi dengiz jangi bo"œlgan. Jangda Oktavian floti g"œalabaga erishgan. Oktavian qo"œshinlari Suriya va Palastinni ishg"œol qilib, Misrga bostirib kirgan. Misr malikasi Kleopatra va Mark Antoniy o"œz jonlariga qasd qilganlar. Misr rimlik qo"œshinlar tomonidan bosib olinib, Rimga itoat ettirilgan. Shu bilan Rimdagi fuqarolar urushi tugab, Oktavyanning tanho hukmronligi boshlangan.
MILODDAN AVVALGI 30-14-YILLAR - Oktavyan Avgustning hukmronligi davrida Rimda senatorlar soni qisqartirildi, 75 legiondan 28 tasini qoldirdi. Jangchilarning xizmat muddati 20 yil etib belgilandi, Rim imperiyasi armiyasiningumumiy adadi 300mingga yetdi. Ko"œplab saroylar va ibodatxonalar bunyod etildi
MILODDAN AVVALGI 29-YIL — Oktavian Senatdan imperator unvoni hamda Avgust laqabini oldi, Rim imperiyasiga asos soldi. 
MILODDAN AVVALGI 14-YIL — Oktavian Rim yaqinidagi qarorgohi Nole shaharchasidagi qarorgohida vafot etdi. Avgustning jasadini unga bag"œishlab qurilgan maxsus maqbaraga dafn etadilar.   
37-41-YIL — Rim imperatori Gay Sezar-Kaliguli hukmronligi.
41-YIL - Rim imperatori Gay Sezar-Kaliguli fitnachilar tomonidan o"œldirildi. Senatning faoliyati kuchayib mamlakatni respublika deb e"œlon qilgan bo"œlsa-da, Rim taxtiga Klavdiy o"œtirdi.
54-YIL - Neron Rim imperatori deb e’lon qilindi.
54-120-YIL — Rim tarixchisi Korneliy Tasitning yashagan davri.
68-YIL - Rim imperatori Neron vafot etdi va mamlakatda taxt uchun kurash avjiga chiqdi. Bu kurashda quldorlar, aslzodalar va lashkarboshilar faol ishtirok etib, ular o"œz nomzodlarini imperator deb e"œlon qilganlar. Mamlakat fuqarolar urushi girdobiga tortilgan.
69-YIL — sharqiy viloyatlarning aslzodalari Flaviy Vespasianni Rim imperatori etib saylaganlar.
MILODIY 70-YIL - Quddus sharining rimliklar tomonidan vayron etilishi.
79-81-YILLAR - Rimda Tit Flaviy hukmronligi.
MILODIY 79-YIL - Vezuviy otilishi. Pompey, Gerkulanum va Staviy kabi shahar va ko"œpgina qishloqlarni vayron bo"œlishi.
96-YIL - Rim imperatori Dominision o"œldirildi va senator Nerva imperator deb e’lon qilindi.
96-98-YILLAR — Rim imperiyasida Nerva hukmronligi.
MILODIY 98-117—YILLAR — Rimda kelib chiqishi ispanlardan bo"œlgan Trayan hukmronligi.
101-YIL - Rim imperatori Trayan Dakiya shohi Desebal bilan kurash olib borib, uni mag"œlubiyatga uchratdi. Trayan Desebal bilan sulh tuzib Dakiyaning ba"œzi joylariga Rim qo"œshinlarini joylashtiradi.
106-107-YILLAR - Rim imperatori Trayan Dakiyani qaytadan istilo qildi. Trayan Dakiyada yangi manzilgohlar ochib, u yerga Italiyadan odamlarni ko"œchirgan va harbiy istehkomlarni mustahkamlagan.
114-YIL — Rim imperatori Trayan Armanistonni egalladi.
115-YIL - Rim imperatori Trayan Mesopatamiyaga qo"œshin tortdi. Rim qo"œshinlari Parfiya poytaxti Ktesifonni egallab, Mesopotamiyani Rimga qo"œshib oladilar.
116-117-YILLAR - Sharqiy viloyatlarda Rim zulmiga qarshi qo"œzg"œolon boshlandi. Parfiyaliklar qo"œzg"œolonchilar bilan birlashib rimliklarni mag"œlubiyatga uchratdilar. Bu mag"œlubiyat Rim imperatori Trayanni Italiyaga qaytishga majbur etdi.
117-YIL - Kichik Osiyoning Kilikiya viloyatida Trayan kasallanib vafot etdi.
117-138-YILLAR - Rimda Trayanning o"œgay o"œg"œli Adrianning hukmronligi.
132-135-YILLAR - Rim imperatori Adrian Quddusda bo"œlgan Simon boshliq yahudiylar qo"œzg"œolonini shafqatsizlik bilan bostirgan. Aholining ko"œpchiligi qul qilib sotib yuborilgan. Quddus rimliklarga qaram bo"œlib qolgan.
155-235-YILLAR — mashhur Italiya tarixchisi Dion Kassiyning hayoti va ijodi.
192-YIL - Rim imperatori Kommod fitnachilar tomonidan o"œldirildi.
193-211-YILLAR - Rim taxtini Shimoliy Afrikaning Ulug"œ Leptis shahridan chiqqan Septimiy Sever egalladi.
215-YIL - Rim imperatori Karakall Mesopatamiyaga bostirib kiradi. Parfiya podshosi Vologiz V rimliklarning talablarini bajaradi va urush to"œxtatiladi.
216-YIL - Rim imperatori Karakall Parfiyaga yangidan urush e"œlon qildi.
217-YIL - Rim imperatori Karakallga suiqasd uyushtirilib, u o"œldiriladi.
222-235-YILLAR — Severlar sulolasining so"œnggi vakili Aleksandrning Rim imperiyasida hukmronligi.
235-238 YILLAR - imperator Maksimning Rim imperiyasida hukmronligi.
238-284 YILLAR - Rim taxtiga 19 ta imperator va 30 dan ortq hukmdor kelib ketdi.
MILODIY 248-YIL - Rim 1000 yilligi nishonlanishi.
253-268-YILLAR - imperator Gallienning Rim imperiyasida hukmronligi.
270-275-YILLAR — Rimda imperatorlik qilgan Avrelian xalq harakatlarini bostirib, saltanat birligini tiklashga urinib ko"œrgan.
273-YIL - Imperator Avrelian qo"œshinlari Suriyadagi Palmira shahrini ishg"œol qilib, uni vayron qilganlar.
275-YIL — Rim imperatori Avrelianning dushmanlari fitna uyushtirib, uni o"œldirganlar.
276-282-YILLAR - Prob Rim imperatori deb e’lon qilindi.
282-YIL - Rim imperatori Probning faoliyatidan norozi bo"œlgan harbiylar uni o"œldirganlar.
284-305-YILLAR — Diokletianning Rim imperatori deb e’lon qilinishi.
306-337-YIL - Imperator Konstantinning Rim imperiyasida hukmronligi.
313-YIL - Rim imperatori Konstantin xristianlar homiysiga aylandi.
MILODIY 330-YIL — Imperator Konstantin Bosfor bo"œg"œozidagi Vizantiy shahrini Rim imperiyasining poytaxti deb e’lon qildi. 
MILODIY 333-YIL —  Imperator Konstantin Rimda xristianlikni davlatning boshqa dinlari bilan teng din deb farmon chiqargan.  Farmon xristianlarga ibodatxonalar qurish va ochiq ibodat qilishga ruxsat berdi.
378-YIL - gotlar Konstantinopol tomon yo"œl oldilar. Adrionopol shahri yaqinida Rim imperatori Valentning saralangan qo"œshini bilan gotlar o"œrtasida shiddatli jang bo"œlib o"œtadi. Jangda gotlar g"œolib chiqib, imperator Valent va uning sarkardalari halok bo"œladi.
379-395-YILLAR — Rim imperiyasida Feodosiy hukmronligi.
395-YIL - Imperator Feodesey Rim imperiyasini ikki o"œg"œliga, G"œarbiy va Sharqiy qismlarga taqsimladi va Rim ikki qismga bo"œlinib ketdi. Sharqiy Rim imperiyasida imperatorning yagona hokimiyati saqlandi, G"œarbiy Rim imperiyasi alohida davlatlarga parchalana boshladi. 
402-YIL - gotlarning Italiyaga birinchi hujumi uyushtirildi. Vandal sarkardasi Stilixon boshchiligidagi Rim qo"œshinlari gotlarning hujumini qaytarganlar.
408-YIL - Alarix boshliq got qo"œshinlari Rimga bostirib kirib, uni talab qaytganlar.
410-YIL - gotlar Alarix boshchiligida Rimga uchinchi marta bostirib kirib, shaharni 3 kun talab, Italiya janubiga qarab qo"œshin tortganlar. Ular o"œrta va janubiy Italiyaning shahar va qishloqlarini talaganlar.
418-YIL — gotlar Ispaniyada vestgotlar poddsholigini tashkil etganlar.
429-YIL - Ispaniyani egallagan vandallar va alanlar Gibraltar bo"œg"œozi orqali Shimoliy Afrikaga o"œtib joylashganlar.
439-YIL - alanlar va vandallar poytaxti Karfagen bo"œlgan Alan-Vandal podsholigini tuzganlar.
451-YIL - rimlik va gall qabilalarining birlashtirgan qo"œshini Katalaun yaqinidagi jangda xunnlarni chekintirishadi.
452-YIL - Atilla boshliq xunn qo"œshinlari Italiyaga bostirib kirib, uning shimolidagi shahar va qishloqlarini talab, Dunay daryosi orqasiga qaytib ketganlar.
453-YIL — xunnlar hukmdori Atilla vafot etdi va unga tobe bo"œlgan qabilalar mustaqil bo"œlish uchun qo"œzg"œolon ko"œtargan. Shu bilan xunnlar ittifoqi ham tugab, ular mahalliy aholiga qo"œshilib ketganlar.
455-YIL — germanlarning vandal qabilalari Italiyaga bostirib kirib, Rimni ishg"œol qilib boyliklarini ikki hafta davomida talab, shaharni vayron qilganlar. Aholini shunchalik qirg"œin qilganlarki, vandallar hujumidan keyin Rimda 7 ming aholi qolgan. Rim o"œz tarixida hech qachon shunchalik vayronagarchilikka uchramagan edi. Rimni vayron qilinishi natijasida "œvandalizm" so"œzi vujudga kelgan. Bu so"œz insoniyat yaratgan moddiy va ma"œnaviy boyliklarni buzib, yo"œq qilish degan ma"œnoni bildiradi.
476-YIL - german qabilalarining sarkardasi Odoakr G"œarbiy Rimning so"œnggi imperatori 15 yoshli Romul Avgustulni taxtdan ag"œdarib tashlagan. Germanlar o"œz lashkarboshlari Odoakrni imperator deb e"œlon qilganlar. Ular imperator unvoni nishonini Sharqiy Rim imperiyasi poytaxti Konstantinopolga yuborganlar. G"œarbiy Rim imperiyasining qulashi bilan Qadimgi dunyo tarixi ham o"œz nihoyasiga yetgan.

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 16:33:45
Qadimgi Rim


1. Qadimgi Italiya aholisining asosiy mashg"œuloti "¦
A) chorvachilik va baliqchilik bo"œlgan
B) dehqonchilik va chorvachilik bo"œlgan
S) ovchilik va dehqonchilik bo"œlgan
D) dehqonchilik va hunarmandchilik bo"œlgan
E)  baliqchilik va ovchilik bo"œlgan

2. Qaysi so"œz yunonchadan "œbuzoqchalar o"œlkasi" deb tarjima qilinadi?
A) Iberiya
B) Italiya
S) Apennin
D) Peloponnes
E) Karfagen

3. Italiya so"œzi qaysi tildan olingan va u qanday ma"œnoni anglatadi?
A) yunoncha, "œplebeylar o`lkasi"
B) lotincha, "œbuzoqchalar o`lkasi"
S) yunoncha, "œdonishmandlar vatani"
D) yunoncha, "œbuzoqchalar o`lkasi"
E) lotincha, "œburgutlar mamlakati"

4. Qaysi daryo Apennin yarimorolining eng yirik oqar suv manbai hisoblanadi?
A) Po daryosi
B) Dunay daryosi
S) Tibr daryosi
D) Reyn daryosi
E) Rubikon daryosi

5. Qadimda Apennin yarimorolining barcha qabilalari nima deb nomlangan?
A) etrusklar
B) lotinlar
S) italiklar
D) samniylar
E) sabiniylar 

6. Quyidagi javoblardan faqat Apennin yarimorolida istiqomat qilgan qabilalarni belgilang.
1) lotinlar; 2) amoriylar; 3) kassitlar; 4) sabiniylar; 5) guteylar; 6) lulubeylar; 7) etrusklar; 8) giksoslar; 9) samniylar.
A) 2, 4, 5, 7
B) 1, 3, 5, 6, 8
S) 1, 4, 7, 9
D) 1, 2, 6, 7, 9
E) 2, 3, 5, 7, 8

7. Qadimda Italiyaning g"œarbiy qismiga Kichik Osiyodan qaysi qabila ko"œchib kelgan?
A) sabiniylar
B) samniylar
S) lotinlar
D) lulubeylar
E) etrusklar

8. Qadimgi Italiyadagi etrusk qabilalarining asosiy mashg"œuloti nima bo"œlgan?
A) dehqonchilik
B) hunarmandchilik
S) baliqchilik
D) chorvachilik
E) ovchilik

9. Etrusklar kimlar?
A) Karfagen shahriga asos solgan ko"œchmanchi chorvador qabila
B) Rimning tub aholisi
S) Senatorlarning avlodlari
D) Kichik Osiyodan Italiyaning g"œarbiy qismiga ko"œchib kelgan qabila
E) diniy marosimlar o"œtkazilishi ustidan nazorat qilgan Rim ruhoniylari

10. Miloddan avvalgi VIII asrga kelib etrusklar "¦
A) sivilizatsiyasi barham topdi
B) 12 ta shahar-davlat tuzishdi
S) Rim Respublikasini barpo etishdi
D) konsul lavozimi ta"œsis etishdi
E) davlati barham topdi
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 16:34:29
11. Etrusklarning qadimgi Sharq mamlakatlari bilan erkin savdo-sotiq qilish uchun yunon koloniyalariga qarshi kurashiga ittifoqchi bo"œlgan davlatni toping. 
A) Sparta
B) Karfagen
S) Miken
D) Sardiniya
E) Luzitaniya

12. Qachon etrusk qabilalari Sharq mamlakatlari bilan erkin savdo-sotiq qilish uchun yunon koloniyalari bilan kurash boshlagan?
A) miloddan avvalgi  V asr o"œrtalarida
B) miloddan avvalgi VI asr oxirida
S) miloddan avvalgi VII asrda
D) miloddan avvalgi  IV asrda
E) miloddan avvalgi VIII asr boshlarida

13. Etrusklar davlati qaysi davlat qo"œshinlari tomonidan tugatildi?
A) Yunoniston
B) Mesopotamiya
S) Misr
D) Xitoy
E) Eron

14. Apennin yarimorolidagi qaysi qabilalar kelib chiqishi yunonlarga yaqin qarindosh bo"œlgan?
A) venetlar, lotinlar, amoriylar   
B) kassitlar, sabiniylar, etrusklar
S) lotinlar, samniylar, sabiniylar
D) guteylar, samniylar, lulubeylar
E) giksoslar, venetlat, lotinlar

15. Qadimgi Rim nechta tepalik ustida joylashgan edi?
A) 6 ta
B) 3 ta
S) 7 ta
D) 2 ta
E) 5 ta

16. Rim shahri qaysi daryo bo"œyida tashkil topgan edi?
A) Rubikon daryosi
B) Dnepr daryosi
S) Reyn daryosi
D) Tibr daryosi
E) Po daryosi

17. Miloddan avvalgi 753-yilda "¦
A) Rim shahriga asos solindi
B) Rim Respublika deb yuritila boshlandi
S) Barcha fuqarolar qonun oldida teng bo"œldi
D) Italiyada 12 ta shahar-davlat tuzildi
E) Xalq tribunlari "œveto" huquqiga ega bo`ldi

18. Miloddan avvalgi VI asrda yuz bergan voqealarni belgilang.
A) Rimda gladiatorlar jangi boshlandi; Kolizey amfiteatri bunyod etildi
B) Italiyada 12 ta shahar-davlat tuzildi; etrusklar sivilizatsiyasi gullab-yashnadi
S) Rim shahriga asos solindi; panteon ibodatxonasi bunyod etildi 
D) Puni urushlari boshlandi; Rim Korsika va Saridiniyani bosib oldi
E) Rim shahri aholisi ko"œp shaharga aylandi; Kapitoliy tepaligida dushmanlardan himoylanish uchun qal"œa bunyod etildi

19. Qachon Qadimgi Rimdagi Kapitoliy tepaligida dushmanlardan himoyalanish uchun qal"œa bunyod etildi?
A) miloddan avvalgi IV asrda
B) miloddan avvalgi VI asrda
S) miloddan avvalgi III asrda
D) miloddan avvalgi  V asrda
E) miloddan avvalgi VII asrda
 
20. Rim rivoyatlariga qaraganda, Rim shahriga asos solgan aka-uka dunyoga kelishganida ularni Tibr daryosi bo"œyida o"œlsin deb tashlab ketishgan. Ana shu aka-ukaning ismi qaysi javobda to"œg"œri ko"œrsatilgan?
A) Sezar va Avgust
B) Romul va Neron
S) Morfey va Rem
D) Gilgamesh va Enkidu
E) Romul va Rem

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 16:35:03
21. Qaysi hayvon Rimning timsoli hisoblanadi?
A) arslon
B) tovus
S) burgut 
D) bo"œri 
E) ajdaho

22. Miloddan avvalgi 509-yilda Rimda hukmronlik qilgan Tarkviniyning laqabini toping.
A) "œYengilmas quyosh"
B) "œDohiy"
S)  "œDonishmandlik yo`lboshchisi"
D) "œMag`rur"
E) "œOsoyishtalikni tiklovchi"

23. Miloddan avvalgi 509-yilda darg"œazab bo"œlgan aholi qo"œzg"œolon ko"œtarib, Tarkviniyni shahardan haydab yuboradi. Bunga sabab nima edi?
A) Tarkviniy davlat xazinasini o"œzlashtirib olishga urunishi 
B) Tarkviniy respublika tuzumini ag"œdarib tashlashi
S) Tarkviniy aholiga og"œir soliqlarni joriy qilishi 
D) Tarkviniy saylab qo"œyilgan hukmdorni o"œldirib hokimiyatni egallab olishi
E) Tarkviniy yakka xudolikni targ"œib qilishi

24. Ma"œlumki, qadimgi davrda rimliklar o"œz hukmdorlarini saylashardi. Hukmdorlar "¦
A) ayni paytda ham sudya edi 
B) ayni paytda ham harbiy boshliq edi
S) ayni paytda kohin ham bo"œlgan
D) ayni paytda ham konsul bo"œlgan
E) ayni paytda ham harbiy boshliq, sudya va kohin bo"œlgan
 
25. Qadimgi Rimda faoliyat ko"œrsatgan "œXalq majlisi"ning vakolatlari qaysi javobda to"œg"œri ko"œrsatilgan?
1) urush e"œlon qilgan, sulh tuzgan; 2) turli soliqlar va bojlarni joriy qilgan; 3) vakolatlari imperatornikiga teng bo"œlgan; 4) qonunlarni qabul va bekor qilgan; 5) barcha muhim mansabdor shaxslarni saylagan; 6) Davlat xazinasidan cheksiz foydalangan; 7) Zarur hollarda imperator nomidan farmon chiqargan.
A) 1, 3, 7
B) 1, 2, 4, 6
S) 2, 3, 5, 7
D) 1, 4, 5
E) 2, 4, 5, 6

26. "œSenat" so`zining ma`nosi nima?
A) "œmuqaddas dargoh" degan ma`noni anglatadi
B) "œdonishmandlik yo`lboshchilari" degan ma`noni anglatadi
S) "œoqsoqollar kengashi" degan ma`noni anglatadi
D) "œtarbiya maktabi" degan ma`noni anglatadi
E) "œimperator yordamchilari" degan ma`noni anglatadi
 
27. Patritsiylar kimlar?
A) Rimning oddiy xalqi
B) Korsika orolida yashagan qabilalar
S) senatorlarning avlodlari
D) Vesta ibodatxonasidagi muqaddas olovni saqlagan kohinlar
E) diniy marosimlar o"œtkazilishi ustidan nazorat qilgan kohinlar

28. Qadimgi Rimning oddiy xalqi nima deb nomlangan? 
A) patritsiylar
B) plebeylar
S) kandidalar
D) meteklar
E) liktorlar

29. Rim davlati qachon respublika deb yuritila boshlangan?
A) mil. avv. VI asr oxirida
B) mil. avv. V asrda
S) mil. avv. IV asrning 2-yarmi
D) mil. avv. VII asr boshida
E) mil. avv. VI asrda

30. Qadimgi Rim boshqaruvida faqat kimlar ishtirok eta olardi?
A) diktatorlar
B) avgurlar
S) plebeylar
D) patritsiylar
E) shaharda yashovchi fuqarolar
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 16:36:36
31. "œRespublika" so`zi qanday ma`noni anglatadi?
A) xalq ishi
B) xalq yig"œilishi
S) aslzodalar hokimiyati 
D) oqsoqollar kengashi
E) yakka hokimlik

32. Qadimgi Rim Xalq majlisining qarorini qaysi organ tasdiqlar edi?
A) Oliy kengash
B) Parlament
S) Kongress
D) Senat
E) Konsul

33. Rim respublikasi davrini eslang. Uning boshqaruvida faqat kimlar ishtirok eta olardi?
A) Rimning barcha fuqarolari
B) harbiy qo"œshin qo"œmondonlari
S) senatorlar
D) zadogan quldorlar
E) konsullar
 
34. Qadimgi Rimda nima uchun oddiy kishilar konsul bo"œla olmasdi?
A) davlat lavozimiga saylanish uchun mablag"œliklari bo"œlmagani uchun
B) davlat ishlarida faqat zodagonlar ishtirok etganliklari sababli
S) davlatga xizmat qilish evaziga haq to"œlanmaganligi sababli
D) konsullikka faqat harbiy boshliqlardan saylanganligi sababli
E) konsul faqat patritsiylardan saylanganligi sababli

35. "œKandida" nima?
A) Rimda saylov kuni liktorlikka o"œz nomzodini qo"œygan badavlat quldorlar kiygan libos
B) Rimda saylov kuni diktatorlikka o"œz nomzodini qo"œygan badavlat quldorlar kiygan libos
S) Rimda saylov kuni tribunlikka o"œz nomzodini qo"œygan badavlat quldorlar kiygan libos
D) Rimda saylov kuni senatorlikka o"œz nomzodini qo"œygan badavlat quldorlar kiygan libos
E) Rimda saylov kuni konsullikka o"œz nomzodini qo"œygan badavlat quldorlar kiygan libos

36. Hozirgi "œkandidat", ya’ni qandaydir lavozimni egallashga harakat qiluvchi nomzod shaxs ma’nosini beruvchi so`z qaysi iboradan kelib chiqqan?
A) kandida
B) senat
S) patritsiy
D) plebey
E) liktor
   
37. Qadimgi Rimda konsullikka o"œz nomzodini qo"œygan badavlat quldorlar qanday rangli libos kiyganlar?
A) qizil
B) qora
S) sariq
D) oq
E) yashil

38. Qadimgi Rimda bevosita davlatni boshqargan mansabdor shaxs nima deb atalgan?
A) diktator
B) tribun
S) konsul
D) arxont
E) liktor

39. Qadimgi Rimda qonunlar qayerda muhokama etilar edi?
A) xalq sudida
B) xalq majlisida
S) senatda
D) shahar markazida
E) bozorda

40. Qadimgi Rimda qonunlar qaysi organ tomonidan qabul qilingan?
A) Senat
B) Xalq majlisi
S) Xalq sudi
D) Xalq tribuni
E) Beshyuzlar kengashi
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 16:40:10
41. Qadimgi Rimda urush yoki xalq qo"œzg"œoloni boshlanganida qaysi lavozimlar tayinlangan?
A) tribun va diktator
B) konsul va diktator
S) xalq tribuni va liktor
D) konsul va piyoda qo"œshinlar boshlig"œi
E) diktator va otliq qo"œshinlar boshlig"œi

42. Qadimgi Rimda diktator o"œzi egallagan cheklanmagan hokimiyatni qancha muddat idora etgan?
A) 3 oy
B) 6 oy
S) 9 oy
D) 1 yil
E) muddati cheklanmagan

43. Qadimgi Rimda konsulnining faxriy qorovuli nima deb atalgan?
A) goplit
B) metek
S) avgur
D) liktor
E) kolon

44. Qadimgi Rimda har bir konsulni necha kishidan iborat fahriy qorovul qo"œriqlab turar edi?
A) 10 kishi
B) 14 kishi
S) 12 kishi
D) 8 kishi
E) 16 kishi

45. Quyidagilardan qaysi biri Qadimgi Rimdagi konsullar faoliyatiga taalluqli emas?
1) Ikki nafar konsul muhim masalalarda maslahatlashgan; 2) "œVeto" huquqidan foydalangan; 3) Rimliklarni sud qilgan; 4) Plebeylar manfaatini himoya qilgan; 5) Harbiy davrlarda qo`shinga qo`momdonlik qilgan; 6) Yil davomida Rim respublikasini boshqargan; 7) Xalq qo`zg`olonlarini bostirishga rahbarlik qilgan; 8) Har yili Xalq majlisiga hisobot berib turgan.
A) 1, 3, 5
B) 2, 4, 7
S) 2, 3, 5, 7
D) 1, 2, 4, 6, 7
E) 1, 5, 7, 8

46. Qadimgi Rim konsullarining jinoyatchilarni jazolash imkoniyatiga egaligi alomati sifatida "¦
A) o"œz huzurlarida doimo jallod o"œz qilichi bilan shay holda turgan.
B) o"œz huzurlarida ikki jangchi qurol-yaroqlari bilan turgan.
S) konsullar doimo xanjar bilan yurgan.
D) konsullar qo"œshiga qo"œmondonlik qilgan.
E) liktorlar yelkalariga o"œrtasida boltaca sanchilgan qayishqoq arqonchalardan bog"œlama taqib yurishgan.

47. Ma’lumki, Qadimgi Rimda konsullar ikki nafar bo"œlgan. Ular muhim masalalar yuzasidan qaror qabul qilishdan avval "¦
A) bir-birlari blan maslahatlashib olishi kerak edi.
B) patritsiylar bilan mastlahatlashib olishi kerak edi.
S) Senat bilan maslahatlashib olishi kerak edi.
D) Xalq majlisi bilan maslahatlashib olishi kerak edi.
E) alohida-alohida qaror qabul qilib, Senat tasdig"œiga kiritishar edi.

48. Rim respublikasida qaysi lavozim egasi qashshoq rimliklar manfaatini himoya qilgan?
A) diktator
B) senator
S) konsul
D) xalq tribuni
E) liktor

49. Xalq tribunining vazifalari qaysi javobda to"œg"œri ko"œrsatilgan?
1) Yil davomida Rim respublikasini boshqargan; 2) Qashshoq rimliklar manfaatlarini himoya qilgan; 3) Harbiy davrlarda qo"œshinlarga qo"œmondonlik qilgan; 4) "œVeto" huquqidan foydalana olgan; 5) Aholini sud qilgan; 6) Har yili Xalq majlisiga hisobot bergan.
A) 1, 5
B) 1, 4
S) 2, 4
D) 3, 6
E) 2, 3

50. "œVeto" so`zi qanday ma`noni anglatadi?
A) roziman
B) boshqaraman
S) hukm qilaman
D) taqiqlayman
E) bajaraman

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 16:41:47
51. Qadimgi Rimda kimlar "œveto" huquqidan foydalangan?
A) Liktor
B) Konsul
S) Diktator
D) Senator
E) Xalq tribuni

52. Qadimgi Rim qonunchiligiga oid asosiy xususiyatni aniqlang.
A) qonunlar og"œzaki bo"œlgan
B) qonunlar imperatorning cheksiz hokimiyatini ta"œminlar edi
S) qonunlar plebeylar va patritsiylar tomonidan yaratilgan
D) qonunlar pergamentga yozilar edi
E) qonunlar mohiyatini diniy tushunchalar tashkil etardi

53. Ma"œlumki, Qadimgi Rimda Senat qonunlarni o"œnta mis plastinada chekib yozgan va hamma ko"œrishi uchun uni osib qo"œygan. Ushbu qonunlar kimlarning talabiga binoan yozilgan?
A) pontifiklar
B) avgurlar
S) plebeylar
D) patritsiylar
E) konsullar

54. Qadimgi Rimda senat tomonidan o"œnta mis plastinada chekib yozilgan qonunlar nima sababdan patritsiylarni qanoatlantirmadi?
A) negaki, ular Yunoniston hukmdori Solonning qonunlariga asoslangan bo"œlib, kambag"œal aholi manfaatlarini himoya qilar edi
B) chunki, ular Afina arxonti Drakontning qonunlariga asoslangan bo"œlib, shaharlik aholi manfaatlarini himoya qilar edi
S) chunki, ular Bobil podshosi Hammurapining qonunlariga asoslangan bo"œlib, quli va yeri ko"œp bo"œlgan zodagonlarning manfaatini himoya qilar edi
D) negaki, ular Ahamoniylar hukmdori Doro I ning qonunlariga asoslangan bo"œlib, faqat hukmdorning manfaatlarini himoya qilar edi
E) chunki, ular Misr fir"œavni Ramzes II ning qonunlariga asoslangan bo"œlib, qo"œshni xalqlar bilan kelishib yashashni taqazo qilar edi

55. Qachon Rimning barcha fuqarolari mavqeyidan qat"œi nazar qonun oldida teng deb hisoblanadigan qonunlar qabul qilingan?
A) mil. avv. VI asr oxirida
B) mil. avv. V asr boshida
S) mil. avv. III asrda
D) mil. avv. IV asr o"œrtalarida
E) mil. avv. VII asrning 2-yarmida

56. Quyidagi atamalardan faqat Qadimgi Rimga tegishli bo"œlganini belgilang.
1) zikkurat; 2) kandida; 3) goplit; 4) podsho tirsagi; 5) liktor; 6) plebey. 7) diadoh; 8) konsul; 9) veto; 10) ilot
A) 1, 2, 5, 7, 10
B) 1, 3, 4, 6, 7
S) 2, 5, 6, 8, 9 
D) 2, 3, 6, 8, 9
E) 1, 4, 5, 7, 10

57. Qadimgi Rimda nima sababdan patritsiyar 12 jadvaldan tashkil topgan yangi qonunlarni qabul qillishga majbur bo"œladilar?
A) patritsiylarni avvalgi qonunlar qoniqtirmaganligi sababli.
B) plebeylardan iborat bo"œlgan Rim qo"œshinlari isyon ko"œtarib, o"œz qonunlariga ega bo"œlgan yangi shahar barpo etish da’vosi bilan chiqanligi sababli.
S) patritsiylar va plebeylar o"œzaro kelishuvlari sababli.
D) konsullarning keskin noroziligi sababli.
E) Xalq majlisining avvalgi qonunlarni bekor qilganligi sababli.

58. Mozaika — bu "¦
A) Rim armiyasida eng yirik jangovar birlik
B) Rimdagi eng baland tepalik
S) qurbonlik baxshida etiladigan ko"œtarma joy
D) yer yuzining odamlar yashaydigan qismi
E) shisha yoki tosh parchalaridan ishlangan rasm

59. Ho"œl suvoqqa ishlangan rasmlar nima deb ataladi?
A) metek
B) ritorika
S) freska
D) akvuduk
E) mozaika

60. Shisha yoki tosh parchalaridan ishlangan rasm nima deb ataladi?
A) freska
B) akveduk
S) mozaika
D) ritorika
E) altar
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 16:42:23
61. Qadimgi Rimda shohona koshona uy-joylar nima deb atalgan?
A) akveduk
B) freska
S) villa
D) mozaika
E) forum

62. Qadimgi Rimda shahar markazi nima deb atalgan?
A) Forum
B) Villa
S) Freska
D) Mozaika
E) Altar

63. Qadimgi Rim forumida nimalar joylashgan edi?
A) senat, xalq maydoni va akveduk
B) yig"œilish joyi, ibodatxona va kolizey
S) liktor, akveduk va altar 
D) bozor maydoni, yig"œilish joyi va ibodatxona
E) kolizey, ibodatxona va yig"œilish joyi

64. Rim bozorlarida eng bozori chaqqon tovar nima edi?
A) yog"œoch
B) togu
S) qul
D) zaytun
E) kandida

65. Qadimgi Rimda qanday qilib odamlarning jamiyatdagi mavqeini bilib olishgan?
A) kiyib yuradigan libosi orqali
B) istiqomat qilgan uyi orqali
S) qancha quli borligiga qarab
D) qancha yeri borligiga qarab
E) A va S javob to"œg"œri
 
66. "œTogu" nima?
A) ho"œl suvoqqa ishlangan rasm
B) Rimning qasos va intiqom ilohasi
S) qurbonlik baxshida etiladigan ko"œtarma joy
D) Vesta ibodatxonasining muqaddas olovi
E) o"œg"œil bolalarning 14 yoshigacha kiygan pushti yo"œllik libosi

67. Qadimgi Rimda o"œg"œil bolalar necha yoshigacha pushti yo"œllik "œtogu" kiyishgan?
A) 9 yoshigacha
B) 7 yoshigacha
S) 10 yoshigacha
D) 14 yoshigacha
E) 12 yoshigacha

68. Qadimgi Rimda kimlar oppoq togu kiyishar edi?
A) senatorlar va imperatorlar
B) konsullar va diktatorlar
S) patritsiylar va kohinlar
D) 14 yoshga kirgan o"œg"œil bolalar hamda senatorlar
E) 14 yoshga to"œlmagan o"œg"œil bolalar va senatorlar

69. Kundalik hayotda madad va homiylik istab ko"œproq kimlarga murojaat etishgan?
A) kohinlarga
B) o"œz xudolariga
S) xalq tribunlariga
D) senatorlarga
E) Vestachi kohinalarga
 
70. Qadimgi yunonlarning urush xudosi Ares rimliklarning qaysi xudosiga to"œg"œri keladi?
A) Yupiterga
B) Marsga
S) Fortunaga
D) Veneraga
E) Neptunga
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 16:47:37
71. Qadimgi Rimning bosh xudosi, osmon, momaqaldiroq va yashin podshosi qaysi xudo hisoblanadi?
A) Mars
B) Yupiter
S) Yustitsiya
D) Fortuna
E) Venera

72. Qadimgi rimliklar qaysi xudoga Rim davlatining homiysi, xalqlar va davlatlar taqdirini boshqarib turadi deb e"œtiqod qilishgan?
A) Marsni
B) Fortunani
S) Venerani
D) Yupiterni
E) Yustitsiyani

73. Quyidagi qaysi javobda rimliklarning dengiz xudosi to"œg"œri ko"œrsatilgan?
A) Morfey
B) Baxus
S) Neptun
D) Diana
E) Fortuna

74. Morfey — bu "¦
A) rimliklarning ov xudosi
B) rimliklarning uyqu xudosi
S) rimliklarning taqdir ilohasi
D) rimliklarning olov va temirchilar xudosi
E) rimliklarning bahor va sevgi xudosi

75. Qadimgi rimliklar e"œtiqodida Diana "¦
A) ov xudosi hisoblangan
B) uyqu xudosi hisoblangan
S) dengiz xudosi hisoblangan
D) urush xudosi hisoblangan
E) taqdir ilohasi hisoblangan

76. Rimliklar qaysi xudoni olov va temirchilar xudosi deb hisoblashgan?
A) Vulkanni
B) Morfeyni
S) Baxusni
D) Dianani
E) Fortunani

77. Qadimgi rimliklarning bahor va sevgi xudosi qaysi javobda to"œg"œri ko"œrsatilgan?
A) Diana
B) Yustitisiya
S) Venera
D) Morfey
E) Mars

78. Quyidagi qaysi javobda rimliklar xudolarining ta"œrifi noto"œg"œri berilgan?
A) Venera — bahor va sevgi xudosi
B) Neptun — dengiz xudosi
S) Yustitsiya — odil sudlov ilohasi
D) Baxus — urush xudosi
E) Fortuna — taqdir ilohasi

79. Quyidagi qaysi qatorda rimliklar xudolarining ta"œrifi to"œg"œri berilgan?
A) Morfey — ov xudosi
B) Mars — dengiz xudosi
S) Venera — taqdir ilohasi
D) Yustitisiya — odil sudlov ilohasi
E) Fortuna — bahor va sevgi xudosi

80. Qadimgi rimliklar e"œtiqod qilgan Yustitsiyaning o"œng qo"œlidagi qilich nimani timsoli sanalgan?
A) adolat timsoli
B) g"œalaba timsoli
S) jazo timsoli
D) ishonch timsoli
E) qasos timsoli
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 16:48:11

91. Ma"œlumki, qadimgi rimliklar e"œtiqodiga ko"œra hayvonlar go"œshtining bir qismi altarga kiydirilgan. Ular nima sababdan shunday qilishgan?
A) chorvadorlarning chorva mollarini turli kasalliklardan saqlab qolishi uchun 
B) dehqonlarning mo"œl hosil olishi uchun
S) urushga ketayotgan jangchilarga omad keltirishi uchun
D) Rim shahrida qashshoqlarni kamayishi uchun
E) xudo qovurilgan go"œsht isini hidlashi uchun

92. Qadimgi rimliklar e"œtiqodida xudolarining asosiy yeguligi nima bo"œlgan?
A) asal
B) meva
S) nektar
D) quymoq
E) pishirilgan go"œsht

93. Qadimgi Rimda kimlar diniy marosimlar o"œtkazilishi ustidan nazorat qilgan? 
A) pontifiklar
B) avgurlar
S) danaylar
D) Vestachi kohinalar
E) diadohlar

94. Pontifiklar kimlar?
A) fol ochuvchi kohinlar
B) Vesta ibodatxonasidagi muqaddas olovni saqlovchi kohinalar
S) diniy marosimlar o"œtkazilishi ustidan nazorat qilgan kohinlar
D) qurbonlik o"œtkazishga haqli bo"œlmagan kohinlar
E) hukmdorlarni 70 kun davomida mumiyolagan kohinlar

95. Qadimgi Rimda bayramlar taqvimi hamda marosimlar tantalari tartibini kimlar tuzgan?
A) avgurlar
B) pontifiklar
S) Vestachi kohinalar
D) senturiylar
E) danaylar

96. Qadimgi rimliklar e"œtiqodiga ko"œra kimlar xudolar bilan maslahatlashib uzil-kesil xulosa beradi deb hisoblashgan?
A) Konsullar
B) Pontifiklar
S) Avgur
D) Buyuk pontifik
E) Vestachi kohinalar

97. Qadimgi Rimda 5 nafardan 15 nafargacha ruhoniylarni ifoda etuvchi pontifiklar hay"œatiga kim rahbarlik qilar edi?
A) Konsul
B) akveduk
S) Avgur
D) Vestachi kohina
E) Buyuk pontifik

98. Qadimda rimliklar barcha muhim ishlarni nimadan boshlashgan?
A) qurbonlik keltirishdan
B) fol ochishdan
S) xudolarga ibodat qilishdan
D) Xalq majlisida ishtirok etishdan
E) xudo Yupiterga atab bayram o"œtkazishdan
 
99. Qadimgi Rimda qushlar parvoziga, momaqaldiroq, chaqmoq, muqaddas qushlarga sepilgan donlar, aks-sadoga qarab fol ochgan kohinlar nima deb nomlangan?
A) liktorlar
B) pontifiklar
S) furiyalar
D) avgurlar
E) senturiylar

100. Qadimgi Rimda xonadon o"œchog"œi ilohasi nima deb atalgan?
A) Vesta
B) Vulkan
S) Baxus
D) Morfey
E) Fortuna
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 16:52:31
101. Qadimgi Rimdagi qaysi ibodatxonada muqaddas olov saqlangan?
A) Yupiter ibodatxonasida
B) Panteon ibodatxonasida
S) Vesta ibodatxonasida   
D) Yustitsiya ibodatxonasida
E) Vulkan ibodatxonasida

102. Qadimgi rimliklar davlatning mavjud bo"œlishini nimaga bog"œliq deb hisoblashgan?
A) senat faoliyatiga
B) imperator hokimiyatiga
S) Buyuk pontifikning rahbarligiga
D) Xudo Yupiterning kayfiyatiga
E) muqaddas olovning yonib turishiga
 
103.  Qadimgi Rimda kimlar qatlga hukm etilganlarni avf etish huquqiga edi? 
A) avgurlar
B) pontifiklar
S) plebeylar
D) vestachi kohinalar
E) senturiylar

104. Vesta ibodatxonasidagi muqaddas olovni saqlaydigan vestachi kohinalar safiga o"œtgan ayollar nima to"œg"œrisida qasam ichishi kerak bo"œlgan?
A) nomahram erkaklar bilan so"œzlashmaslik
B) muqaddas olovni o"œchirib qo"œymaslik
S) nikohlanmaslik
D) turmush qursa-da, farzand ko"œrmaslik
E) muqaddas olovga xiyonat qilmaslik

105. Qadimgi Rimda vestachi kohinalar qaysi qasamini buzsa tiriklayin yerga ko"œmib tashlangan?
A) nikohlanmaslik
B) nomahram erkaklar bilan so"œzlashmaslik
S) muqaddas olovga xiyonat qilmaslik 
D) muqaddas olovni o"œchirib qo"œymaslik   
E) turmush qursa-da, farzand ko"œrmaslik

106. Quyidagi javoblarning qay birida qadimgi rimliklar xudolarining nomi to"œg"œri sanalgan?
1) Morfey; 2) Venera, 3) Geya; 4) Femida; 5) Yustitsiya; 6) Gratsiya; 7) Yupiter; 8) Fortuna; 9) Anibus; 10) Vulkan; 11) Sina; 12) Baxus. 
A) 1, 3, 4, 6, 7, 9, 10
B) 1, 2, 5, 7, 8, 10, 12
S) 2, 3, 5, 7, 9, 10, 11
D) 1, 2, 4, 5, 8, 9, 10
E) 2, 3, 5, 6, 8, 9, 11, 12

107. Qadimgi Rim armiyasida necha yoshga yetga erkak fuqarolar xizmat qila olardi.
A) 17 yoshdan 46 yoshgacha bo"œlgan erkaklar
B) 20 yoshdan 45 yoshgacha bo"œlgan erkaklar
S) 19 yoshdan 36 yoshgacha bo"œlgan erkaklar
D) 16 yoshdan 40 yoshgacha bo"œlgan erkaklar
E) 18 yoshdan 42 yoshgachq bo"œlgan erkaklar

108. Qadimgi Rim armiyasida xizmat qilgan 80 kishidan iborat bo"œlgan jangchilar guruhi nima deb yuritilgan?
A) legion
B) goplit   
S) kogorta 
D) senturiy
E) falanga
 
109. Qadimgi Rim qo"œshinida 10 ta kogorta guruhdan tashkil topgan qism qanday nomlangan?
A) senturiy
B) falanga
S) agema
D) legion
E) goplit

110. Rim armiyasidagi kogorta kimlardan iborat bo"œlgan?
A) bir nechta senturiylardan
B) 80 kishilik jangchilardan
S) 5 ta falangadan 
D) 10 ta legiondan
E) 12 nafar liktordan
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 16:53:05
121. Qadimgi rimliklar qayerda qo"œlga kiritilgan g"œalaba uchun minnatdorlik tariqasida xudolarga qurbonlik bag"œishlashgan?
A) Rim shahrida
B) Kapitoliy tepaligida
S) Sardiniya orolida
D) Vezuviy tog"œida
E) Korsika orolida
 
123. Nechanchi asrda Rim sarkardalari  mamlakatning shimoliy qismidan tashqari butun Italiyani zabt etishga erishgan edilar?
A) Mil. avv. VII asr boshida
B) Mil. avv. V asrda
S) Mil. avv. III asr o"œrtalarida
D) Mil. avv. I asrning ikkinchi yarmida
E) Mil. avv. IV asr oxirida

124.  Mil. avv. III asrda Sitsiliya orolining g"œarbiy qismi kimlar tomonidan egallab olingan?
A) Sparta
B) Karfagen 
S) Bobil 
D) Misr 
E) Midiya

125. Rim va Karfagen o"œrtasidagi urushlarga sabab bo"œlgan hududni aniqlang.
A) Korsika 
B) Sardiniya 
S) Sirakuza 
D) Kipr 
E) Sitsiliya 

126. Harbiy jihatdan Karfagen Rimga qaraganda qanday ustunlikka ega edi?
A) og"œir qurollangan goplitlarga ega edi
B) katta va kuchli flotga ega edi
S) armiyada yollanma askarlar xizmat qilar edi
D) 80 kishidan iborat bo"œlgan senturiylar xizmat qilardi
E) hokimiyatni qo"œriqlagan saylanma qo"œshin bor edi

127. Puni urushlarini eslang. Karfagen qo"œshinlarining zaif tomoni nimada bo"œlgan?
A) yollanma askarlarning xizmat qilishi
B) flotining kamligi
S) askarlarning dehqonlardan tashkil topganligi
D) qo"œshinga savdogarlarning homiylik qilishi
E) jangchilarga xazinadan pul to"œlanmasligi

128. Karfagen armiyasidagi yollanma askarlarning birdan bir maqsadi nima bo"œlgan? 
A) demokratiya o"œrnatish
B) qul orttirish
S) harbiy o"œlja orttirish
D) respublika o"œrnatish
E)kuchli armiya barpom etish

129. Qadimda rimliklar Karfagen bilan necha marotaba urush qilganlar?
A) 3 marotaba
B) 5 marotaba
S) 4 marotaba
D) 2 marotaba
E) 6 marotaba

130. Qadimda rimliklar tomonidan Karfagen qanday nomlangan?
A) Sidon
B) Iberiya
S) Bibl
D) Puna
E) Tir
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 16:53:48
131. Nima sababdan Qadimgi Rim bilan Karfagen o"œrtasidagi urushlar tarixga "œPuni urushlari" nomi bilan kirgan?
A) Urushga Karfagen podshosi Puna rahbarlik qilgani uchun
B) Rim va Karfagen o"œrtasidagi urushlar asosan Puna shahrida bo"œlgani uchun
S) Urushga Rim imperatori Puni rahbarlik qilgani uchun
D) Rimliklar Karfagenni Puna deb atashgani uchun
E) Rim va Karfagen o"œrtasidagi sulhga rimlik sarkarda Puni tashabbus ko"œrsatgani uchun

132. Rim va Karfagen o"œrtasidagi birinchi urush qanday natija bilan tugadi?
A) rimliklar Sitsiliyani bosib oldilar, karfagenliklarni xiroj to"œlashga majbur qildilar 
B) karfagenlik Rimni bosib oldilar, ammo o"œz hukmronligini o"œrnata olmadilar
S) rimliklar Kann yaqinidagi jangda mag"œlubiyatga uchradilar
D) Karfagen quldorlari Rim provinsiyasi bo"œlgan Ispaniyani bosib oldilar
E) rimliklar Gannibal qo"œshinlarini mag"œlubiyatga uchratib, Karfagenni butunlay vayronaga aylantirdilar

133. Qadimgi Rim davlati qaysi orollarni bosib olganlaridan so"œng O"œrtayer dengizi mintaqasida eng kuchli davlatga aylandi?
A) Korsika va Sardiniya
B) Sardiniya va Sitsiliya
S) Sitsiliya va Krit
D) Krit va Kipr
E) Kipr va Korsika

134. "œPuni urushlari" davrida Karfagen qo`shinlariga kim boshchilik qilgan?
A) Ssipion
B) Brasid
S) Gannibal
D) Pompey
E) Krass

135. Gannibal qayerdagi yollanma qo"œshinlarga qo"œmondonlik qilganida biror marta ham mag"œlubiyatga uchramagan edi?
A) Pergamdagi
B) Sitsiliyadagi
S) Shimoliy Italiyadagi
D) Sardiniyadagi
E) Ispaniyadagi
 
136.  Puni urushlari davrida qaysi sarkarda rimliklarning karfagenliklarga qarshi ikki tomondan zarba berish rejasini barbod qildi?
A) Pirr
B) Gannibal
S) Krass
D) Pompey
E) Brasid

137. Nechanchi yilda rimliklar Kann yaqinidagi jangda karfagenliklardan mag"œlub bo"œladi?
A) Mil. avv. 216-yilda
B) Mil. avv. 215-yilda
S) Mil. avv. 214-yilda
D) Mil. avv. 213-yilda
E) Mil. avv. 212-yilda

138. Karfagen va Rim o"œrtasidagi urushlar necha yil davom etgan?
A) 19 yil
B) 18 yil
S) 17 yil
D) 16 yil
E) 15 yil

139. Karfagen yaqinidagi jangda qancha rimlik legioner halok bo"œldi?
A) 60 ming
B) 70 ming
S) 80 ming
D) 75 ming
E) 85 ming

140. Nima uchun Italiya aholisi Ganibalni qo"œllab-quvvatlamadi?
A) chunki, Karfagen rimlik erkak aholisini qirish haqida buyuruq bergandi.
B) chunki, Karfagen yollanma qo"œshinlari Kann yaqinidagi jangda 70 ming rimlik legionerni qirib tashlagandi.
S) chunki, Karfagen yollanma qo"œshinlari Ispaniyaning katta qismini bosib olgandi.
D) chunki, Karfagen yollanma qo"œshinlari Rimni talon-taroj qilib tashlagan edi.
E) chunki, Karfagen Rim aholisini barcha huquqlardan mahrum qilgandi.
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 16:54:29
141. "œPuni urushi" davrida Rim qo`shinlariga kim qo`mondonlik qilgan?
A) Gannibal
B) Ssipion
S) Mark Kras 
D) Brut
E) Viriat

142. Nechanchi yilda rimliklar Gannibal qo"œshinlarini tor-mor etadilar?
A) Mil. avv. 216-yil
B) Mil. avv. 183-yil
S) Mil. avv. 112-yil
D) Mil. avv. 202-yil
E) Mil. avv. 208-yil

143. Miloddan avvalgi 183-yilda "¦
A) Gannibal zahar ichib vafot etdi; Rim G"œarbiy O"œrtayer dengizida mutlaq hokimga aylandi
B) Uchinchi Puni urushi boshlandi; Sardiniya oroli rimliklar tomonidan bosib olindi
S) Rimliklar butun Italiyani zabt etdilar; Sitsiliyada qullar qo"œzg"œoloni boshlandi
D) Gannibal qo"œshinlari rimliklar tomonidan tor-mor etildi; Karfagen butunlay vayronaga aylandi
E) Gannibal Italiya hududiga bostirib kirdi; Karfagen quldorlari Sitsiliyaning g"œarbiy qismini bosib oldilar

144. Nechanchi yilda rimliklar tomonidan Karfagen butunlay vayronaga aylantirildi?
A) Mil. avv. 149-yil
B) Mil. avv. 153-yil
S) Mil. avv. 146-yil
D) Mil. avv. 189-yil
E) Mil. avv. 183-yil

145. Uchinchi Puni urushi qachon bo"œldi?
A) mil.avv. I asr o"œrtasi
B) mil.avv. V asr o"œrtasi
S) mil.avv. IV asr o"œrtasi
D) mil.avv. III asr o"œrtasi
E) mil.avv. II asr o"œrtasi

146. Rim va Karfagen o"œrtasida Puni urushlari "¦
A) O"œrtayer dengizida hukmronlik uchun bo"œlib o"œtgan.
B) Boltiq dengizida hukmronlik uchun bo"œlib o"œtgan.
S) Egey dengizida hukmronlik uchun bo"œlib o"œtgan.
D) Qora dengizida hukmronlik uchun bo"œlib o"œtgan.
E) Tirren dengizida hukmronlik uchun bo"œlib o"œtgan.

147. Ma"œlumki, bosib olingan yerlarni rimliklar provinsiya deb atashgan. Rimda provinsiyalarni boshqaruvchi noiblar nima deb atalgan?
A) Konsul
B) Diktator
S) Tribun
D) Liktor
E) Prokonsul

148. Quyidagi Rim tasarrufida bo"œlgan provinsiyalarni aniqlang.
1) Sitsiliya; 2) Korsika; 3) Sardiniya; 4) Ispania; 5) Yunonston; 6) Kichik Osiyo; 7) Old Osiyo; 8) Misr; 9) Parfiya; 10) Hindiston
A) 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10
B) 1, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9
S) 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8
D) 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 10
E) 1, 2, 3, 4, 5, 8, 9     

149. Rim provinsiyasi noiblari qanday hokimiyatga ega edilar?
A) faqat boshqaruv huquqiga ega bo"œlib, harbiy va sudlov huquqlar markaziy hokimiyatga tegishli edi.
B) faqat harbiy va sudlov huquqiga ega bo"œlib, boshqaruv huquqlar markaziy hokimiyatga tegishli edi.
S) ularning huquqlari Cenat orqali cheklangan edi.
D) cheklanmagan
E) ular faqat soliqlarni yig"œib olish bilan shug"œullanar edi.

150. Prokonsullar necha yilga saylanar edi?
A) bir yilga
B) ikki yilga
S) uch yilga
D) to"œrt yilga
E) besh yiga
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 16:55:10
151. Provinsiyalar Rimga qarshi kurashga birlashmasliklari uchun rimliklar qanday tomoyilga asoslanib ish ko"œrishgan?
A) "œBirovga qul bo`lgandan ko`pchilikka bo`ysungan yaxshi"
B) "œVataning tinch — sen tinch".
S) "œBo`lingani bo`ri yer".
D) "œBo`lib tashlab, hukmronlik qil". 
E) "œTutqinlik — turg`unlik".

152. Qadimgi Rim o"œz provinsiyalarida o"œzaro nizolarni avj oldirish uchun qanday siyosatni qo"œllardi?
A) ayrim shaharlarda turli xil soliqlarni bekor qilishar edi.
B) ayrim shaharlarga imtiyozlar berishar edi.
S) mahalliy aslzodalardan o"œz noiblarini tayinlashar edi.
D) soliq va majburiyatlarni miqdorini oshirib borar edilar.
E) mahalliy aslzodalar qiziga uylanib, ularning urf-odatlarini o"œz saroylarida joriy qilishar edi.

153. Quyidagi qadimgi davlatlardan qaysi birida qullar soni ko"œpchilikni tashkil etardi?
A) Rimda
B) Misrda
S) Xitoyda
D) Yunonistonda
E) Mesopotamiyada

154. Ma"œlumki, Qadimgi Rimda qullar xo"œjalik ishlarida foydalanilgan. Nechanchi asrlarda qullar mehnati quldorlar uchun foydasiz bo"œlib qoldi?
A) mil. avv. III-II asrlar
B) milodiy II-III asrlar
S) mil. avv. IV-III asrlarda
D) milodiy I-II asrlar
E) mil. avv. II-I asrlar

155. Qadimgi Rimda ko"œplab quldorlarning qullarni yer ijarachilariga aylantira boshlashi nechanchi asrlarda yuz berdi?
A) mil. avv. III-II asrlar
B) mil. avv. II-I asrlar
S) milodiy I-II asrlar
D) mil. avv. IV-III asrlarda
E) milodiy II-III asrlar

156. Qadimgi Rimda mayda yer ijarachilari — bu "¦
A) kulbali qullar
B) pontifiklar
S) kolonlar
D) avgurlar
E) plebeylar

157. Ma"œlumki, Qadimgi Rimda ayrim yer egalari xo"œjalikni yuritish uchun qullarga kichik yer egalarni mustaqil yuritishga mehnat qurollari, urug"œlik va oilasi bilan birga yashashga ruxsat berishardi. Bunday qullar nima deb nomlangan?
A) "œkolonlar"
B) "œkulbali qullar"
S) "œavgurlar"
D) "œplebeylar"
E) "œpontifiklar"

158. Qadimgi Rimda kimlar yerdan foydalanganligi uchun yer egasiga o"œzlari yetishtirgan mahsulotlar bilan to"œlov berishgan? 
A) prokonullar va "œkulbali qullar"
B) patritsiylar va kolonlar
S) avgurlar va pontifiklar
D) liktorlar va plebeylar
E) kolonlar va "œkulbali qullar"

159. Ma"œlumki, qadimgi rimliklarning sevimli tomoshalaridan biri gladiatorlar jangi bo"œlgan. Undagi aksariyat gladiatorlar kimlar bo"œlishgan?
A) qullar va kolonlar
B) qullar va jinoyatchilar
S) avgurlar va plebeylar
D) pontifiklar va jinoyatchilar
E) qullar va goplitlar

160. Qadimgi Rimda maxsus yopiq maktablarda ta"œlim berishib, so"œngra bir-birlari bilan olishishga, tomoshabinlar ko"œnglini xushlashga majbur qilingan qullar nima deb atalgan?
A) "œkulbali qul"
B) kolon
S) gladiator
D) avgur
E) etrusk
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 16:56:40
161. Qadimgi Rimda gladiatorlarning hayot-mamoti kimlarning xohish-istagiga bog"œliq edi?
A) imperatorlarning
B) senatorlarning
S) tomoshabinlarning
D) kohinlarning
E) diktatorlarning

162. Qadimgi Rimda galdiatorlar jangi o"œtkaziladigan maydon qanday nomlanadi?
A) triumf
B) oykumena
S) arena
D) amfiteator
E) forum

163. Ma"œlumki, Qadimgi Rimdagi har bir gladiatorning hayot-mamoti tomoshabinlarning xohish-istagiga bog"œliq edi.  Tomoshabinlarning yengilgan gladiator tirik qolish-qolmasligini qay tarzda hal qilishardi?
A) Tomoshabinlar o"œng qo"œlining bosh barmog"œini pastga qaratishsa yengilgan gladiator tirik qolgan, aksincha, yuqoriga ko"œtarsa u o"œldiriladi
B) Tomoshabinlar chap qo"œlining bosh barmog"œini yuqoriga ko"œtarsa yengilgan gladiator tirik qolgan, aksincha, pastga qaratishsa u o"œldiriladi
S) Tomoshabinlar o"œng qo"œlining ko"œrsatkich barmog"œini yuqoriga ko"œtarsa yengilgan gladiator tirik qolgan, aksincha, pastga qaratishsa u o"œldiriladi
D) Tomoshabinlar chap qo"œlining bosh barmog"œini pastga qaratishsa yengilgan gladiator tirik qolgan, aksincha, yuqoriga ko"œtarsa u o"œldiriladi
E) Tomoshabinlar o"œng qo"œlining bosh barmog"œini yuqoriga ko"œtarsa yengilgan gladiator tirik qolgan, aksincha, pastga qaratishsa u o"œldiriladi

164. Amfiteatr — bu "¦
A) gladiatorlar jangi o"œtkaziladigan joy
B) gladiatorlarga ta"œlim berilgan yopiq maktab
S) gladiator qiroli
D) turli xil tomoshalar o"œtkaziladigan teatr
E) tomoshalar uchun mo"œljallangan qum sepilgan maydon

165. Qadimgi Rimdagi eng katta amfiteatr nomini aniqlang.
A) Delfa amfiteatri
B) Pompey amfiteatri
S) Trayan kolonnasi
D) Dionis amfiteatri
E) Kolizey amfiteatri

166. Qadimda gladiatorlarning changak nomli jang quroli qanday shaklda edi?
A) qalqon
B) to"œr
S) uch ayrili nayza
D) ikki ayrili nayza
E) qilich

167. Qadimgi dunyodagi eng ommaviy va uyushgan qo"œzg"œolon bo"œlmish Rimdagi qullar qo"œzg"œolonchilari yo"œlboshchisini aniqlang. 
A) Gannibal
B) Spartak
S) Demosfen
D) Gamilkar Barka
E) Pompey

168. Qadimgi Rimda sodir bo"œlgan Spartak qo"œzg"œoloni nechanchi yillarda yuz bergan?
A) mil. avv. 56-54-yillarda
B) mil. avv. 67-65-yillarda
S) mil. avv. 78-73-yillarda
D) mil. avv. 74-71-yillarda
E) mil. avv. 49-44-yillarda

169. Spartak qaysi shahardan bo"œlgan? 
A) Frakiya
B) Kapya
S) Ankoya
D) Neapol
E) Sirakuza

170. Spartak qaysi shahardagi gladiatorlik maktabidan chiqqan edi?
A) Neapol
B) Sirakuza
S) Frakiya
D) Ankoya
E) Kapya
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 16:57:21
171. Spartak boshchilidagi qo"œzg"œolonchilar qaysi tog"œdagi qoyalarga chiqib oladilar?
A) Olimp
B) And
S) Vezuviy
D) Himolay
E) Golgof

172. Spartak qo"œzg"œolonchilari dastlabki davrda necha nafarga yetdi?
A) 10 ming
B) 15 ming
S) 18 ming
D) 9 ming
E) 20 ming

173. Qaysi mashhur Rim sarkardasi Spartak qo"œzg"œolonini bostirishga muvaffaq bo"œlgan?
A) Pompey
B) Sezar
S) Mark Lukum
D) Mark Krass
E) Antoniy

174. Qachon Spartak qo"œzg"œoloni rimlik sarkardalar tomonidan tor-mor etildi?
A) mil. avv. 53-yilda
B) mil. avv. 71-yilda
S) mil. avv. 68-yilda
D) mil. avv. 44-yilda
E) mil. avv. 74-yilda

175. Spartak qo"œzg"œoloni qachon bo"œlib o"œtadi?
A) mil.avv. 76-72-yillarda
B) mil.avv. 75-73-yillarda
S) mil.avv. 74-70-yillarda
D) mil.avv. 73-71-yillarda
E) mil.avv. 74-71-yillarda

176. Ma"œlumki, Qadimgi Rimda mil. avv. I asrda qullar qo"œzg"œolonlari quldorlarni qattiq qo"œrquvga solib qo"œyadi. Bu davrda mamlakatda qanday hokimiyat zarurligi to"œg"œrisidagi masala turar edi?
A) demokratiya
B) harbiy diktatura
S) aristokratiya
D) respublika
E) monarxiya

177. Qadimgi Rimda qachon muntazam yollanma qo"œshilarga tayanuvchi harbiy boshliqlar real kuchga aylandilar?
A) miloddan avvalgi VI asrdan
B) miloddan avvalgi IV asrdan
S) miloddan avvalgi III asrdan
D) miloddan avvalgi I asrdan
E) miloddan avvalgi II asrdan

178. Qadimgi Rimda Spartak qo"œzg"œoloni bostirilib, tor-mor etilganidan keyin kimlar hokimiyat uchun ancha vaqt kurash olib bordilar?   
A) Pompey va Antoniy
B) Sezar va Brut
S) Pompey va Krass
D) Mark Antoniy va Oktavian Avgust
E) Oktavian Avgust va Krass

179. Qadimgi Rimda mashhur sarkarda Sezarning nufuzi va obro"œyi qaysi urushdagi g"œalabalar tufayli ortgan edi?
A) Puni urushlari
B) Samnit urushlari
S) Galliya urushlari
D) Peloponnes urushlari
E) Kanna urushlari

180. Ma"œlumki, Qadimgi Rimda mashhur sarkarda Sezarning hokimiyat tepasiga kelishi arafasida kambag"œallar ham uni qo"œllab-quvvatlashgan. Buning sababi nimada edi?
A) o"œzaro urushlardan xonavayron bo"œlgan rimliklar agar, Sezar hokimiyatni qo"œlga olsa, tartib o"œrnatadi va tinchlikni barqarorlashtiradi deb umid qilar edi
B) Sezar kambag"œallarni davlat ishlaridagi ishtirokini ta’minlashga va’da brgandi.
S) kambag"œallar mabodo, Sezar Senat majlisida qatnashsa, bizga yer ajratib beradi va qarzlarimizni bekor qiladi deb umid qilgan edi
D) Sezar kambag"œallarga katta boyliklarni va"œda qilgan edi
E) kambag"œallar mabodo, Sezar Senat majlisida qatnashsa, bizga turli xil boyliklarni xayriya tarzida beradi deb umid qilar edi
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 16:57:50
181. Qadimda Galliyadan Rimga boruvchi yo"œldagi daryo nomini aniqlang.
A) Tibr daryosi
B) Rubikon daryosi
S) Po daryosi
D) Dunay daryosi
E) Reyn daryosi

182. Qachon Qadimgi Rimda mashhur sarkarda Yuliy Sezar yakka hokimlik uchun oshkora kurashni boshlab yubordi?
A) mil. avv. 49-yilda
B) mil. avv. 55-yilda
S) mil. avv. 37-yilda
D) mil. avv. 58-yilda
E) mil. avv. 47-yilda

183. Qachon va qaysi sarkarda mashhur "œqur’a tashlandi" iborasini ishlatgan?
A) Pompey
B) Krass
S) Sezar
D) Brut
E) Spartak 

184. Qadimgi Rimda Yuliy Sezar qaysi mashhur sarkarda ustidan g"œalaba qozongach, Rim imperatoriga aylandi?     
A) Antoniy
B) Krass
S) Gasdrubal
D) Pompey
E) Brut

185. Qadimgi Rim imperatori Sezar ga qarshi fitna uyushtirgan senatorlarning maqsadi nima edi?
A) Brutni hokimiyat tepasiga chiqarish
B) Xalq majlisining avvalgi mavqeini qayta tiklash
S) Senatning avvalgi mavqeini qayta tiklash 
D) Oktavian Avgustni hokimiyat tepasiga chiqarish
E) Mamlakatda demokratiya o"œrnatish

186. Quyidagi qaysi voqealar Buyuk Rim imperatori Yuliy Sezar davrida sodir bo"œlgan?
1) Hech qanday saylovlarsiz mansabdor shaxslar tayinlandi; 2) Rim imperiyasiga asos solindi; 3) Mamlakatda Respublika tuzumi o"œrnatildi; 4) Konsul lavozimi ta"œsis etildi; 5) Imperator Senat va Xalq majlisiga hisobot bermasdan qo"œydi; 6) Imperator fitna tufayli o"œldirildi; 7) Ossuriya va Mesopotamiya hududlari bosib olindi; 8) Parfiya bilan urushlarda muvaffaqiyatlarga erishildi
A) 1, 2, 4, 7
B) 1, 5, 6
S) 2, 3, 5, 7, 8
D) 1, 2, 4, 6
E) 2, 4, 5

187. Brut kim?
A) Rim imperiyasining asoschisi
B) Misr fir"œavni
S) Sezarga qarshi uyushtirilgan fitna rahbari 
D) Daklar bilan urush olib borgan Rim imperatori
E) Senat e"œlon qilgan Respublikaning dushmani

188. Qadimgi Rim imperatori Yuliy Sezar nechanchi yillarda hukmronlik qilgan?
A) mil. avv. 58-49-yillarda
B) mil. avv. 49-44-yillarda
S) mil. avv. 53-44-yillarda
D) mil. avv. 44-31-yillarda
E) mil. avv. 49-43-yillarda

189. Rim imperiyasi asoschisini aniqlang. 
A) Yuliy Sezar
B) Mark Antoniy
S) Kaligula
D) Trayan
E) Oktavian

190. Yuliy Sezar o"œldirilishida ishtirok etgan fitnachilar rahbari Brut va uning tarafdorlari qayerga qochib ketishga majbur bo"œladilar?
A) Parfiyaga
B) Sitsiliyaga
S) Yunonistonga
D) Misrga
E) Korsika oroliga
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 16:58:40
191. Rim imperatori Oktavian davrida sarkarda Mark Antoniy nima sababdan Respublikaning dushmani deb e"œlon qilinadi?
A) Oktavian hokimiyatiga qarshi chiqqanligi sababli
B) Sezarga qarshi uyushtirilgan fitnada ishtirok etgani sababli
S) mamlakatda demokratiya o"œrnatishga harakat qilganligi sababli
D) Misr malikasi Kleopatraga uylanganligi sababli
E) mamlakatda aristokratiya o"œrnatishga harakat qilganligi sababli

192. Qanday voqeadan so"œng Qadimgi Rim imperiyasida Oktavian davlatning G"œarbiy qismini, Antoniy esa Sharqiy qismini boshqarishni o"œz qo"œliga oldi?
A) Oktavian va Mark Antoniy o"œrtasidagi jangning bo"œlib o"œtishi
B) Antoniy Yunoniston podshosi bilan ittifoq tuzib, Rim qo"œshinlarini tor-mor qilishi 
S) Antoniy va Misr malikasi Kleopatra qo"œshinlari Oktavian qo"œshinlarini tor-mor etib tashlashi
D) Mark Antoniy Respublikaning dushmani deb e"œlon qilinishi
E) Oktavian Mark Antoniy bilan ittifoq tuzib, Respublikachilarni tor-mor etib tashlashi

193. Rim respublikasi tarafdorlarini qo"œllab-quvvatlash Rimning qaysi provinsiyasida kuchayib bordi?
A) Ispaniyada
B) Kichik Osiyoda
S) Misrda
D) Yunonistonda
E) Sardiniyada
 
194. Ma"œlumki, Rim siyosiy arbobi va sarkardasi Antoniy Misr malikasi Kleopatraga uylanadi. Antoniy Kleopatraga nikoh sovg"œasi tariqasida nima taqdim qiladi?
A) Rimning g"œarbiy provinsiyalarini
B) Mesopotamiyaning janubiy qismini
S) 100 ga yaqin harbiy kemalarni
D) Rimning sharqiy provinsiyalarini
E) Yunonstonni

195. Qachon Yunoniston qirg"œoqlarida Antoniy va Oktavian flotlari o"œrtasida jang bo"œlib o"œtdi?
A) mil. avv. 31-yilda
B) mil. avv. 29-yilda
S) mil. avv. 27-yilda
D) mil. avv. 44-yilda
E) mil. avv. 23-yilda

196. Nima sababdan mil. avv. I asrda Yunoniston qirg"œoqlarida Antoniy va Oktavian o"œrtasida jang bo"œlib o"œtdi?
A) Antoniyning Misr malikasi Kleopatra bilan birgalikda Rimga yurish qilishi
B) Oktavianning Misrni bosib olmoqchiligi
S) Antoniyning nikoh sovg"œasi tariqasida Kleopatraga Rimning sharqiy provinsiyalarini berishi
D) Antoniyning nikoh sovg"œasi tariqasida Kleopatraga Rimning g"œarbiy provinsiyalarini berishi
E) Oktavianning Misr malikasi Kleopatranga uylanishi

197. Ma"œlumki, mil. avv. I asrda Yunoniston qirg"œoqlarida Antoniy va Oktavian flotlari o"œrtasida jang bo"œlib o"œtgan edi. Jang qizigan pallada Kleopatra va Antoniy qaysi shaharga qochib ketadilar?
A) Memfisga
B) Fivaga
S) Aleksandriyaga
D) Geliopolisga
E) Sirakuzaga
 
198. Qachon Misr Rim imperiyasi provinsiyasiga aylanadi? 
A) mil. avv. 31-yilda
B) mil. avv. 29-yilda
S) mil. avv. 27-yilda
D) mil. avv. 44-yilda
E) mil. avv. 23-yilda

199. Rim imperatori Yuliy Sezarning o"œlimidan 13 yil o"œtgach"¦
1) Rimliklar O’rtayer dengizining sharqiy sohilidagi mamlakatlarda va Kichik Osiyoda o’z mavqeini qayta tiklab olishi; 2) Yunoniston  qirg"œoqlarida  Antoniy va  Oktavian  flotlari o"œrtasida jang bo"œlib o"œtdi; 3) Oktavianning Senatdan imperator unvoni hamda Avgust laqabini olishi; 4) Antoniy va Kleopatraning o"œz-o"œzini o"œldirishi; 5) Rim imperatpri Aleksandr Sever katta qo’shin bilan Shimoliy Mesopatamiyaga kelib tushdi; 6) Misr Rim imperiyasi provinsiyasiga aylanishi; 7) Rim sarkardasi Krass Parfiyaliklar bosib olgan yerlarni Rim imperiyasiga qo’shib olish uchun Sharqqa yurish qildi; 8) Oktavianning butun  Rim imperiyasining yakkahokim hukmdori bo"œlishi.
A) 1, 3, 5, 7
B) 2, 4, 6, 8
S) 1, 2, 4, 5, 8
D) 2, 3, 5, 6 7
E) 1, 2, 3, 5, 7, 8

200. Rim imperatori Oktavian nechanchi yilda senatdan imperator va Avgust  nomini olgan?
A) mil. avv. 31-yilda
B) mil. avv. 23-yilda
S) mil. avv. 29-yilda
D) mil. avv. 27-yilda
E) mil. avv. 34-yilda
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 16:59:21
201. Qaysi voqeadan so"œng Oktavian butun Rim imperiyasining yakka hukmoriga aylandi?
A) Antoniyning Yunoniston qirg"œoqlarida bo"œlgan jangda yengilishi natijasida
B) Yuliy Sezarning senatda o"œldirilishi natijasida
S) Spartak qo"œzg"œolonining bostirilishi natijasida
D) Brut boshchiligidagi respublikachilarning yengilishi natijasida
E) Oktavian Mark Antoniy bilan ittifoq tuzishi natijasida

202. Quyidagi qaysi voqealar Rim imperatori Oktavian davrida yuz bergan?
1) Rim imperiyasiga asos solindi; 2) Misr Rim provinsiyasiga aylandi; 3) senatorlar soni qisqartirildi; 4) Mamlakatda Respublika tuzumi o"œrnatildi; 5) armiyasining umumiy soni 300 mingga yetdi; 6) Diktator lavozimi bekor qilindi; 7) Sirakuza Rimga bo"œysundirildi; 8) jangchilar xizmati 20 yil etib belgilandi; 9) Bolqon yarimorlidagi bir necha qabilalar bo"œysundirilgan.
A) 1, 2, 4, 6, 7
B) 2, 3, 5, 7, 8
S) 1, 3, 4, 6, 9
D) 2, 4, 5, 7, 9
E) 1, 2, 3, 5, 8
 
203. Qadimgi Rim imperiyasida Oktavian Avgustning imperatorlik davrini aniqlang.
A) mil. avv. 27-14-yillar
B) mil. avv. 44-14-yillar
S) mil. avv. 31-14-yillar
D) mil. avv. 29-14-yillar
E)  mil. avv. 37-14-yillar

204. Rim imperatori Oktavian Avgustning vorislari qaysi javobda to"œg"œri ko"œrsatilgan?
A) Kaligula va Neron
B) Trayan va Neron
S) Avreliy va Kaligula
D) Trayan va Konstantin
E) Feodesey va Neron
 
205.  Rim imperiyasining "œoltin asri" davrini aniqlang.
A) mil. avv. I asr
B) milodiy III asr
S) milodiy II asr
D) mil. avv. IV asr
E) milodiy I asr

206. Milodiy 98-yilda Rim imperiyasi taxtini egallagan hukmdor nomini aniqlang.
A) Kaligula
B) Trayan
S) Neron
D) Avreliy
E) Feodesey 

207. Rim imperatori Trayan davrida yuz bergan voqealarni to"œg"œri ko"œrsating.
1) Daklar bilan urushlar olib borildi; 2) Imperator Senat va Xalq majlisiga hisobot bermasdan qo"œydi; 3) Ossuriya va Mesopotamiya hududlari bosib olindi; 4) Parfiya bilan bo"œlgan urushda muvaffaqiyatga erishildi; 5) senatorlar soni qisqartirildi; 6) Hech qanday saylovlarsiz mansabdor shaxslar tayinlandi; 7) Parfiya bilan tinchlik sulhi tuzildi;
8) yolg"œonchi chaqimchilikka asoslanib qatl etish bekor qilindi.
A) 1, 2, 4, 6
B) 2, 3, 5, 7, 8
S) 1, 2, 3, 6, 7
D) 1, 3, 4, 8
E) 2, 4, 5, 7, 8

208. Mashhur Trayan kolonnasida qanday manzara tasvirlangan?
A) Daklar bilan bo"œlgan urush manzaralari
B) Mesopotamiya hududining bosib olinishi
S) Parfiya bilan tinchlik sulhining tuzilishi
D) Misr elchisining imperator tomonidan kutib olinishi
E) Ossuriyaning rimliklar tomonidan bosib olinishi

209. Ostrakon — bu "¦
A) ho"œl suvoqqa chizilgan rasm
B) Qadimgi Rim shahridagi jamoat hammomlari
S) ovoz berish uchun ishlatilgan sopol toshtaxta
D) bozor maydoni bo"œlib xizmat qilgan shahar markazi
E) Rimdagi eng baland tepalik

210. Quyidagi qaysi qadimgi davlat hozirgi Turkmaniston janubida, Eronning shimoli sharqida joylashgan edi?
A) Ahamoniylar
B) Parfiya
S) Midiya
D) Sosoniylar
E) Mitanni
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 17:01:02
211. Midiyaliklar mil. avv. VI asrda qayerni bosib olganlar?
A) Parfiyani
B) Elamni
S) Ossuriyani
D) Palastinni
E) Suriyani

212. Parfiya Ahamoniylar saltanati tarkibiga kirmasdan oldin u yerda kimlar hukmronlik qilganlar?
A) elamliklar
B) sosoniylar
S) parnlar
D) midiyaliklar
E) xettlar

213. Nechanchi asrda Parfiya Salavkiylar saltanatining bir qismiga aylandi?
A) mil. avv. IV asrda
B) mil. avv. VI asrda
S) mil. avv. V asrda
D) mil. avv. VII asrda
E) mil. avv. III asrda

214. Miloddan avvalgi III asrning o"œrtalarida "¦
A) Rim G"œarbiy O"œrtayer dengizidagi mutlaq hokimga aylandi
B) amoriy qabilalarining katta guruhi Shimoliy Suriyaga bostirib kirdi
S) rimliklar Karfagenni butunlay vayrona aylantirdilar
D) Uchunchi Puni urushi yakunlandi
E) Arshak boshchiligidagi parn ko"œchmanchi qabilalari Parfiyani bosib oldi 

215. Salavkiylar noyibi Andragor armiyasini tor-mor etib, Parfiyani bosib olgan parn ko"œchmanchi qabilalariga kim boshchilik qilgan edi?
A) Ardasher
B) Kashtariti
S) Arshak
D) Ardis
E) Nabonid

216. Qaysi voqeadan so"œng Parfiya davlatining tarixi boshlandi?
A) Parfiya Rim sarkardasi Krass tomonidan bosib olinganidan so"œng
B) Andragor tomonidan Parfiyaning birlashtirilishidan so"œng
S) Arshak poyatxtni Gekatompildan Ktesifonga ko"œchirganidan so"œng
D) parn qabilalari tomonidan Parfiyaning bosib olinishidan so"œng
E) Orod Andragor qo"œshinlarini tor-mor etib Parfiyani bosib olganidan so"œng

217. Parfiyaning dastlabki podsholari qanday siyosatni yuritdilar?
A) tinchliksevar siyosatni
B) qo"œshni xalqlar bilan qalin bo"œlib yashash siyosatini
S) keng bosqinchilik siyosatini
D) diplomatik munosabatni rivojlantirish siyosatini
E) keng hamkorlik va savdo-sotiq qilish siyosatini
 
218. Parfiya tashkil topgach dastlab qaysi davlatlarni bosib oladi?
A) Suriya va Finikiya
B) Kushon va Yunon-Baqtriya
S) Eron va Mesopotamiya
D) Ossuriya va Kushon
E) Rim va Yunoniston

219. Parfiyaliklar Sharq tomonda qaysi davlatlar bilan raqobat qilganlar? 
A) Sosoniylar, Midiya
B) Yunon-Baqtriya, Kushon
S) Elam, Mitanni
D) Kushon, Magadxa
E) Midiya, Elam

220. Parfiya davlatining sarhadlari G"œarb tomonga kegayib borishi nimaga bog"œliq bo"œlgan?
A) uzluksiz urushlarga
B) savdo-sotiqqa
S) mahalliy aholi bilan yuritilgan siyosatga
D) Mesopotamiya va Misr bilan tuzilgan tinchlik sulhiga
E) Rim imperiyasi bilan tuzgan shartnomaga
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 17:01:25
221. Parfiya davlatining G"œarb tomon kengayib borishini eslang. Mahalliy aholi bilan ittifoqda qaysi xalq parfiyaliklarga qarshi kurashadi va rimliklarni yordamga chaqiradi?
A) misrliklar
B) xettlar
S) yunonlar
D) ossurlar
E) forslar

222. Qachon Rim sarkardasi Krass Parfiya ustiga yurish qildi?
A) mil. avv. 59-yilda
B) mil. avv. 55-yilda
S) mil. avv. 57-yilda
D) mil. avv. 52-yilda
E) mil. avv. 54-yilda

223. Nima uchun Rim sarkardasi Krass Sharqqa yurish qildi?
A) parfiyaliklar bosib olgan yerlarni Rim imperiyasiga qo"œshib olish uchun
B) Rimning shimoli-g"œarbiy Osiyodagi mamlakatlarda va Kichik Osiyoda o"œz mavqeini qayta tiklab olishi uchun   
S) Salavkiylar davlati kuchsizlanib qolganidan foydalanib uning tasarrufidagi yerlarni Rimga qo"œshib olish uchun 
D) Parfiyada ko"œtarilgan qo"œzg"œolonni bostirish uchun
E) Kushon podsholigi tarkibidagi hududlarni bosib olish uchun

224. Rim sarkardasi Krass Sharqqa yurish qilganida uning qo"œshinining soni qancha edi?
A) 5 legion va 15 ta harbiy flotdan
B) 3 ming nafar suvoriy va 2 ming nafar yollanma jagchidan
S) 10 legion va 4 ta harbiy flotdan
D) 7 legion va 4 ming nafar suvoriydan
E) 5 ming nafar suvoriy va 9 legiondan

225. Parfiyaliklar va Krass boshliq rimliklar o"œrtasidagi jang qayerda bo"œlib o"œtgan edi?
A) Arsava shahrida
B) Misiya shahrida
S) Karra shahrida
D) Xalkidika yarimorlida
E) Galis daryosi bo"œyida

226. Mashhur Rim sarkardasi Krass kim bilan muzokara qilayotgan paytida xoinlarcha o"œldirilgan edi?
A) Brasid bilan
B) Simon bilan 
S) Alkiviad bilan
D) Surena bilan
E) Kleon bilan

227. Quyidagi qaysi javobda Parfiyaga yurish qilgan rimlik sarkardalarning nomi to"œg"œri ko"œrsatilgan? 
A) Krass, Antoniy, Avgust va Trayan
B) Pompey, Andrisk va Krass
S) Antoniy, Gasdrubal va Avgust
D) Aristanik, Pompey va Yuliy Sezar va Antoniy
E) Mark Lukum, Krass, Avgust va Antoniy

228. Miloddan avvalgi 36-yilda qaysi Rim sarkardasi Parfiya podsholigi ustiga muvaffaqiyatsiz yurish qilgan?
A) Krass
B) Mark Lukum
S) Pompey
D) Antoniy
E) Desebal

229. Qaysi Rim imperatori zamonida Parfiya bilan tinchlik sulhi tuzilgan?
A) Trayan
B) Avgust
S) Mark Antoniy
D) Feodesey
E) Adrian

230. Qachon Rim imperiyasining Parfiya bilan urushlari ancha muvaffaqiyatli yakunlangan?
A) milodiy I asrda
B) mil. avv II asrda
S) milodiy II asrda
D) mil. avv. I asrda
E) milodiy III asrda
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 17:02:00
231. Qaysi Rim imperatori zamonida Rimning Parfiya bilan urushlari ancha muvaffaqiyatli yakunlanadi?
A) Feodesey davrida
B) Avgust davrida
S) Yuliy Sezar davrida
D) Mark Avreliy davrida
E) Trayan davrida

232. Eron shohi Ardasher qachon Parfiyani bosib oldi?   
A) mil. avv. 54-yilda
B) milodiy 117-yilda
S) milodiy 226-yilda
D) mil. avv. 36-yilda
E) milodiy 224-yilda

233. Ma"œlumki, Qadimgi Parfiya davlatida yuksak madaniy shaharlar juda ko"œp bo"œlgan. Quyidagi qaysi javobda ularning nomi to"œg"œri ko"œrsatilgan?
A) Marv, Niso, Ktesifon
B) Staxr, Gekatompil, Ekbatan
S) Zadrakarta, Zariasp, Marv
D) Geliopolis, Niso, Staxr
E) Abidos, Sakiston, Marv

234. Parfiyaliklar quyidagi qaysi xalqlar bilan uzviy madaniy va iqtisodiy munosabatlarni yo"œlga qo"œyishgan edi?
A) baqtriyaliklar, marg"œiyonaliklar, xettlar, hindlar
B) so"œg"œdiylar, baqtriyaliklar, ossurlar, rimliklar
S) marg"œiyonaliklar, so"œg"œdiylar, baqtriyaliklar
D) xorazmiylar, so"œg"œdiylar, baqtriyaliklar, hindlar
E) so"œg"œdiylar, baqtriyaliklar, hindlar, ossurlar, xettlar

235. Parfiya Shimoli-sharq tomondan qaysi davlatlar bilan chegaradosh bo"œlgan?
A) Mesopotamiya
B) Misr va Ossuriya
S) Kushon va Misr
D) Kushon, Hind-Parfiya va Hind-Skif podsholiklari
E) Mesopatamiya va Kushon

236. Parfiyaning shimolida qaysi qabila yashagan?
A) skiflar
B) saklar
S) dahlar
D) oriylar
E) massagetlar

237. Parfiya davlati tashkil topguniga qadar qaysi davlatlarning tarkibida bo"œlganini ketma-ketligini to"œg"œri ko"œrsating.
A) Ahamoniylar, Midiya, Salavkiylar
B) Salavkiylar, Midiy, Ahamoniylar
S) Midiya, Ahamoniylar, Salavkiylar
D) Midiya, Ahamoniylar, Rim
E) Rim, Salavkiylar, Midiya
 
238. Parfiya davlatining faoliyat ko"œrsatgan davrini aniqlang.
A) mil. avv. III asr o"œrtasi - milodiy III asrning birinchi choragi 
B) mil. avv. II asr o"œrtasi - milodiy III asrning birinchi choragi 
S) mil. avv. III asr o"œrtasi - milodiy II asrning o"œrtasi 
D) mil. avv. I asr o"œrtasi - milodiy III asrning o"œrtasi 
E) mil. avv. IV asr o"œrtasi - milodiy III asrning birinchi yarmi 

239. Qaysi imperator davrida Rim imperiyasining poytaxti deb Bosfor bo"œg"œozidagi Vizantiy shahri e"œlon qilindi?
A) Oktavian
B) Sezar
S) Konstantin
D) Trayan
E) Mark Antoniy

240. Milodiy 330-yili "¦
A) Rim imperiyasining poytaxti Vizantiy shahri deb e"œlon qilindi
B) Rim imperiyasi G"œarbiy va Sharqiy qismlarga taqsimlandi
S) Alarix boshchiligidagi gotlar Rimni qurshab oldilar
D) Parfiyani Eron shohi Ardasher bosib oldi
E) Aleksandr Makedonskiyning O"œrta Osiyoga yurishi boshlandi
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 17:02:35
241. Konstantinopol shahriga nechanchi asrda asos solingan?
A) mil. avv. IV asr
B) mil. avv. III asr
S) milodiy III asr
D) milodiy II asr
E) milodiy IV asr

242. Vizantiy shahriga asos solingan davrda shaharga qayerlardan keltirilgan haykallar va kollonlar o"œrnatilgan?
1) Rim; 2) Afina; 3) Memfis; 4) Sirakuza; 5) Sardiniya; 6) Korinf.
A) 1, 3, 6
B) 2, 4, 5
S) 1, 2, 6
D) 3, 5, 6
E) 1, 2, 5

243. Quyidagi qaysi voqea Rim imperatori Konstantin davrida yuz bergan 
A) Rim imperiyasi G"œarbiy va Sharqiy qismlarga taqsimlandi
B) Alarix boshchiligidagi gotlar Rimni tor-mor etdi
S) Attila boshchiligidagi xunnlar Rimga hujum qildi
D) Parfiya bosib olindi
E) Vizantiy shahriga asos solindi

244. Konstantinopol shahri avval qaysi nomda atalib kelingan?
A) Ktesifon
B) Memfis
S) Sirakuza
D) Vizantiy
E) Sardiniya

245. Qaysi imperator zamonida Rim imperiyasi G"œarbiy va Sharqiy qismlarga taqsimlandi?
A) Feodesiy
B) Konstantin
S) Oktavian
D) Avreliy
E) Trayan

246. Milodiy 395-yili "¦
A) Rim imperiyasining poytaxti Vizantiy shahri deb e"œlon qilindi
B) Rim imperiyasi G"œarbiy va Sharqiy qismlarga taqsimlandi
S) Alarix boshchiligidagi gotlar Rimni qurshab oldilar
D) Parfiyani Eron shohi Ardasher bosib oldi
E) Aleksandr Makedonskiyning O"œrta Osiyoga yurishi boshlandi

247. Nechanchi asrda Rim imperiyasining kuch-qudrati zaiflasha boshladi?
A) mil. avv. IV asrda
B) mil. avv. III asrda
S) milodiy III asrda
D) milodiy II asrda
E) milodiy IV asrda

248. Qachondan boshlab Qadimgi Rimda imperatorni armiya saylaydigan bo"œlgan?
A) milodiy I asrda
B) milodiy IV asrda
S) milodiy III asrda
D) mil. avv. II asrda
E) mil. avv. III asrda

249. Qadimgi Rim imperiyasida qaysi imperator davridan boshlab rimliklar bosqinchilik urushlari olib bormadilar?
A) Feodesiy
B) Sezar
S) Avreliy
D) Trayan
E) Oktavian

250. Ma"œlumki, milodiy III asrdan ayni mahalda Rim imperiyasi chegaralarining shimoli-g"œarb tarafidan ko"œchmanchi qabilalar paydo bo"œldilar. Rimliklar ularga qanday laqab berishgan edi?
A) patritsiylar
B) varvarlar
S) plebeylar
D) kolonlar
E) xunnlar
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 17:03:43
251. Qadimgi rimliklar madaniy taraqqiyotning ancha quyi pog"œonasida turuvchi xalqlarni qanday nomlashgan?
A) patritsiylar
B) varvarlar
S) plebeylar
D) kolonlar
E) xunnlar

252. Yunonlar tillari o"œzlari uchun tushunarli bo"œlmagan barcha qabila va xalqlarni nima deb atashgan?
A) ilotlar
B) avgurlar
S) demoslar
D) varvarlar
E) doriylar
 
253. Nechanchi asrlarda butun Rim imperiyasini qullar va kolonlar qo"œzg"œolonlari qamrab oldi? 
A) milodiy IV-V asrlarda
B) milodiy III-IV asrlarda
S) mil. avv. V-III asrlarda
D) milodiy II-III asrlarda
E) mil. avv. II-I asrlarda

254. Qaysi asrlarda Rim imperiyasiga "œvarvar"larning hujumlari kuchayib bordi?
A) milodiy IV-V asrlarda
B) milodiy III-IV asrlarda
S) mil. avv. V-III asrlarda
D) milodiy II-III asrlarda
E) mil. avv. II-I asrlarda

255. Ma"œlumki, yerlarni va mo"œl-ko"œl o"œljalarni qo"œlga kiritish maqsadini ko"œzlagan varvarlarning Rim imperiyasiga hujumlari kuchaygan. Bu davr necha yil davom etgan?
A) 55 yil
B) 150 yildan ko"œroq
S) 120 yildan ko"œproq
D) 100 yilga yaqin
E) 70 yilga yaqin
 
256. Ma"œlumki, milodiy 410-yilda gotlar Rimni qurshab olib tor-mor etadilar. Ularning boschisi kim edi?
A) Atilla
B) Romul
S) Gasdrubal
D) Alarix
E) Desebal

257. Got qabilalari qaysi xalqdan tashkil topgan edi?
A) yunonlar
B) ispanlar
S) germanlar
D) misrliklar
E) rimliklar

258. Milodiy 410-yilda Rimga hujum qilgan gotlar shaharni necha kun davomida talon-taroj qilib taladilar?
A) 10 kun
B) 3 kun
S) 5 kun
D) 7 kun
E) 2 kun

259. Qadimgi zamon tarixchilaridan biri "œButun Yer yuzini bo`ysuntirgan jahon shamchirog`i ham so`ndi" deb qayerni nazarda tutgan?
A) Misrni
B) Bobilni
S) Rimni
D) Ossuriyani
E) Afinani

260. "œBoqiy shahar" deya ta`riflangan shahar qaysi javobda to`g`ri ko`rsatilgan? 
A) Afina
B) Memfis
S) Rim
D) Nineviya
E) Fiva
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 17:04:09
261. Ma"œlumki, milodiy 452-yilda xunn qabilalari Italiyaga bostrib kirdilar. Ularga kim boshchilik qilgan?
A) Alarix
B) Romul
S) Gasdrubal
D) Atilla
E) Desebal

262. Rim imperiyasiga germanlarning vandal qabilalari qachon hujum qildilar?
A) milodiy 452-yil
B) milodiy 410-yil
S) milodiy 455-yil
D) milodiy 476-yil
E) milodiy 468-yil

263. Quyidagi qaysi javobda Rim imperiyasining so"œnggi imperatori to"œg"œri ko"œrsatilgan? 
A) Attila
B) Romul
S) Konstantin
D) Feodesiy
E) Trayan

264. G"œarbiy Rim imperiyasi qachon barham topdi?
A) milodiy 452-yil
B) milodiy 410-yil
S) milodiy 455-yil
D) milodiy 476-yil
E) milodiy 468-yil

265. Milodiy 476-yilda "¦
1) Sharqiy Rim imperiyasi quladi; 2) Rim imperatori Romul saroydan haydab yuborildi; 3) Xunnlar Italiyaga bostirib kirdi; 4) G"œarbiy Rim imperiyasi quladi; 5) Rimga germanlarning vandal qabilalari hujum qildi; 6) Qadimgi dunyo tarixi yakunlandi; 7) Rim imperiyasi G"œarbiy va Sharqiy qismlarga taqsimlandi; 8) Konstantinopol shahriga asos solindi
A) 2, 4, 6
B) 1, 3, 4, 6
S) 2, 3, 7, 8
D) 2, 4, 5
E) 1, 3, 5, 7

266. Milodiy V asrda Rim imperiyasiga yurish qilgan qabilalar nomini aniqlang. 
1) gotlar; 2) axeylar; 3) vandallar; 4) ost-gotlar; 5) xunnlar; 6) arameylar; 7) doriylar; 8) lotinlar.
A) 1, 4, 7
B) 2, 3, 6, 7
S) 1, 3, 5
D) 1, 3, 6, 8
E) 2, 4, 5, 8

267. Nechanchi asrga kelib rimliklar turmushida keskin o"œzgarishlar ro"œy berdi?
A) mil. avv. II asr
B) milodiy I asr
S) milodiy III asr
D) mil. avv. I asr
E) milodiy II asr

268.  Yunoncha "œissiq" so`zini anglatuvchi atamani aniqlang.
A) term
B) stil
S) altar
D) triumf
E) akveduk

269. Qadimgi Rim shahrida jamoat hammomlari nima deb atalgan?
A) termlar
B) stillar
S) altarlar
D) triumflar
E) akveduklar

270. Qadimgi Rimda badavlat xonadon farzandlari necha yoshdan boshlab maktabga qatnaganlar?
A) 5 yoshdan
B) 6 yoshdan
S) 7 yoshdan
D) 8 yoshdan
E) 9 yoshdan

Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 17:04:36
281. Qadimgi rimliklar qaysi qurilish materalini ixtiro qilganlar? 
A) g"œisht
B) beton
S) ohak
D) sement
E) mix

282. Rimdagi eng katta inshoot bo"œlgan amfiteatr qancha tomoshabinni o"œz bag"œriga sig"œdirgan?
A) 10 ming
B) 20 ming
S) 40 ming
D) 15 ming
E) 30 ming

283. Qadimgi Rimdagi eng katta amfiteatr nomini to"œg"œri ko"œrsating. 
A) Panteon
B) Pompey
S) Dionis
D) Kolizey
E) Delfa

284. Qadimgi rimliklar qaysi qurilish materialini ixtiro qilganlaridan keyin shiftlar gumbaz shaklida ustunlarsiz quriladigan bo"œlgan?
A) sement
B) g"œisht
S) beton
D) mix
E) ohak

285. Yunoncha "œbarcha xudolar ibodatxonasi" ma`nosini anglatuvchi atamani belgilang.
A) Parfenon
B) Kolizey
S) Panteon
D) Apostol
E) Palestra

286. Qadimgi Rimdagi qaysi inshoot ustunlarsiz qurilgan?
A) Parfenon
B) Kolizey
S) Panteon
D) Apostol
E) Altar

287. Qadimgi Rimda buyuk g"œalabalarni nishonlash uchun qanday inshootlar barpo etilgan?
A) amfiteatrlar
B) arenalar
S) forumlar
D) triumfal arklar
E) akveduklar

288. Xristianlik dinining asoschisi Iisus (Iso) qaysi shaharda tavallud topgan? 
A) Nazaretda
B) Dur-Sharrukinda
S) Abidosda
D) Nisoda
E) Sardiniyada

289. Ikki ming yil muqaddam Kichik Osiyo va Falastin yerlarida qanday voqea yuz berdi? 
A) Ierovoam Isroil podsholigini qayta tikladi
B) Iisus (Iso) 33 yoshida payg"œambar deb e"œlon qilindi
S) Saul vafot etdi va mamlakatga "œdengiz xalqlari" hujum qildi
D) Dovud Palastinni birlashtirib, Yahudiy podsholigini tuzdi
E) Iisus (Iso) tug"œilgani haqida rivoyatlar tarqala boshladi

290. Xristianlik dining asoschisi bo"œlgan Iso (Iisus)ning otasining kasbi nima bo"œlgan?
A) duradgor
B) kosib
S) kulol
D) temirchi
E) misgar
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 17:05:01
291. Xristianlik dining asoschisi bo"œlgan Iisus (Iso) necha yoshida cho"œqintiriladi?
A) 25 yoshida
B) 30 yoshida
S) 27 yoshida
D) 33 yoshida
E) 20 yoshida

292. Milodiy 30-yilda Iisus (Iso)ni kim Iordan daryosida cho"œqintiradi? 
A) Sulaymon
B) Ioann
S) Dovud
D) Iosif
E) Rovoam

293. Ma"œlumki, Iisus Xristos (Iso Masih) havoriylar bilan Falastin bo"œylab sayohat qilib, Xudo oyatlari haqida ularga hikoya qilib beradi, turli mo"œjizalar ko"œrsatadi.  U bilan birga sayohat qilgan havoriylarning soni necha nafarni tashkil etgan?
A) 15 nafar
B) 20 nafar
S) 12 nafar
D) 7 nafar
E) 10 nafar

294. Qaysi din ruhoniylari Iso payg"œambarni mavjud diniy haqiqatlarlarni buzib talqin etishda ayblab, uni o"œlim jazosiga mahkum etgan?
A) buddizm
B) xristian
S) hinduiylik
D) yahudiy
E) braxmanizm

295. Qaysi Rim noibi ruhoniylar tazyiqi ostida Iso Masihni o"œlim jazosiga hukm qiladi?
A) Publiy Korneliy
B) Pontiy Pilat
S) Arkadiy
D) Mark Lukum
E) Mark Katon

296. Ruhoniylar Iisusni o"œlim jazosiga mahkum qilishganidan so"œng, uni qayerda xochga tortadilar?   
A) Korsika orolida
B) Nazaret shahrida
S) Golgof tog"œida
D) Sardiniya orolida
E) Iordan daryosi bo"œyida

297. Rivoyatlarda aytilishicha, Yer yuzidagi ilk inson — Odam ato qayerda dafn etilgan?
A) Abidos shahrida
B) Iordan daryosi bo"œyida
S) Nazaret shahrida
D) Konstantinopolda
E) Golgof tog"œida

298. Yunonchadan tarjima qilganda "œXushxabar" ma`nosini anglatuvchi so`zni toping.
A) Zabur
B) Xristian
S) Yevangeliya
D) Oykumena
E) Mozaika

299. Iso payg"œambar ta"œlimotining izdoshlari nima deb ataladi?
A) xristianlar
B) apostollar
S) pontifiklar
D) avgurlar   
E) goplitlar

300. Apostollar kimlar?
A) Iso haqidagi rivoyatlarni yaratgan din peshvolari
B) Iso payg"œambar ta"œlimotining izdoshlari 
S) Iso payg"œambarning qarindosh-urug"œlari 
D) Iso payg"œambarning shogirdlari 
E) Iso payg"œambarni o"œlim jazosiga mahkum etgan yahudiy ruhoniylari
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 17:06:14
301. Xristian jamoalariga kimlar peshvolik qiladilar?
A) papa
B) yepiskop
S) abbat
D) arxiyepiskop
E) monax

302. Qaysi asrda xristianlik (nasroniylik) vujudga kelgan?
A) milodiy III asr
B) milodiy I asr
S) milodiy II asr
D) milodiy V asr 
E) milodiy IV asr

303. Milodiy 313-yilda qaysi Rim imperatori xristianlik davlatning boshqa dinlari bilan teng bir din deb e"œlon qilingan farmon chiqardi? 
A) Prokopiy
B) Valentinian II
S) Feodesey
D) Gonoriy I
E) Konstantin

304. Qadimda hukmdorning cheklanmagan hokimiyati joriy etilgan davlat nima deb atalgan?
A) imperiya   
B) respublika   
S) demokratiya   
D) anarxiya   
E) diktatura   

305. Respublika davrida  Rimdagi oily siyosiy lavozim bu "¦
A) podsho   
B) imperator   
S) konsul   
D) tribun   
E) diktator   
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 17:07:35
Foydalanilgan adabiyotlar ro"œyxati:

1) Ahmedov Bo"œriboy.  "œO"œzbekiston tarixi manbalari". Toshkent "œO"œqituvchi" 2001.
2) Bekmuhammadov H.Y. "œTarix terminlarining izohli lug`ati". Toshkent "œO`qituvchi" 1986.
3) Sulaymonova Fozila. "œSharq va G`arb". Toshkent "œO`zbekiston" 1997-yil.
4) Boynazarov F. "œAntik dunyo". Toshkent, "œMehnat", 1989.
5) Bobobekov H. va boshqalar.   "œO`zbekiston tarixi". Toshkent "œSharq" nashriyot-matbaa konserni bosh tahririyati 2000-yil.
6) Jalilov Sayfiddin. "œBobir va Yuliy Sezar". Toshkent "œYangi asr avlodi" 2001.
7) Nazarov Q. "œG`arb falsafasi". Toshkent "œSharq" 2004.
8) Jo"œrayeva Saida. "œHaqiqat manzaralari 96 mumtoz faylasuf". Toshkent "œYangi asr avlodi" 2002.
9) Ziyo Azamat. O"œzbek davlatchiligi tarixi. Toshkent, "œSharq", 2000.
10) Is"œhoqov M. So"œg"œdiyona tarix chorraxasida. Toshkent, "œFan", 1990. 
11) Is"œhoqov M. Unutilgan podsholikdan xatlar. Toshkent, "œFan", 1990.
12) Karimov Sh., Shamsudinov R. Vatan tarixi.  Birinchi kitob. Andijon, "œMeros", 1995.
13) Karimov Sh., Shamsudinov R. Vatan tarixi.  Birinchi kitob. Toshkent, "œO`qituvchi", 1997.
14) Nabiyev A.S. Tarixiy o"œlkashunoslik. Toshkent, 1998.
15) O"œzbekiston milliy ensiklopediyasi 1-tom.  "œO"œzbekiston milliy ensiklopediyasi". "œDavlat ilmiy nashriyoti". Toshkent 2000-yil.
16) O"œzbekiston milliy ensiklopediyasi 2-tom.  "œO"œzbekiston milliy ensiklopediyasi". "œDavlat ilmiy nashriyoti". Toshkent 2001-yil.
17) O"œzbekiston milliy ensiklopediyasi 3-tom.  "œO"œzbekiston milliy ensiklopediyasi". "œDavlat ilmiy nashriyoti". Toshkent 2002-yil.
18) O"œzbekiston milliy ensiklopediyasi 4-tom.  "œO"œzbekiston milliy ensiklopediyasi". "œDavlat ilmiy nashriyoti". Toshkent 2002-yil.
19) O"œzbekiston milliy ensiklopediyasi 5-tom.  "œO"œzbekiston milliy ensiklopediyasi". "œDavlat ilmiy nashriyoti". Toshkent 2003-yil.
20) O"œzbekiston milliy ensiklopediyasi 6-tom.  "œO"œzbekiston milliy ensiklopediyasi". "œDavlat ilmiy nashriyoti". Toshkent 2003-yil.
21) O"œzbekiston milliy ensiklopediyasi 7-tom.  "œO"œzbekiston milliy ensiklopediyasi". "œDavlat ilmiy nashriyoti". Toshkent 2004-yil.
22) O"œzbekiston milliy ensiklopediyasi 8-tom.  "œO"œzbekiston milliy ensiklopediyasi". "œDavlat ilmiy nashriyoti". Toshkent 2004-yil.
23) O"œzbekiston milliy ensiklopediyasi 9-tom.  "œO"œzbekiston milliy ensiklopediyasi". "œDavlat ilmiy nashriyoti". Toshkent 2005-yil.
24) O"œzbekiston milliy ensiklopediyasi 10-tom.  "œO"œzbekiston milliy ensiklopediyasi". "œDavlat ilmiy nashriyoti". Toshkent 2005-yil.
25) Bolalar ensiklopediyasi. "œO`zbekiston milliy ensiklopediyasi". "œDavlat ilmiy nashriyoti". Toshkent. 2002.
26) Avesto. "œSharq" nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi bosh tahririyati. 2001. 
27) Sagdullayev A. S., Kostetskiy V. A., Norqulov N. K. "œO`zbekiston tarixi — 6". Toshkent. "œSharq" nashriyot-matbaa konserni bosh tahririyati, 1999.
28) Korovkin F. P. "œQadimgi dunyo tarixi -5". Toshkent. "œO`qituvchi". 1989. 
29) Korovkin F. P. "œQadimgi dunyo tarixi -6". Toshkent. "œO`qituvchi". 1993.
30) Kabirov A., Korovkin F. "œJahon tarixi — 5-6". Toshkent. "œO`qituvchi". 1995.
31) Kabirov A. "œJahon tarixi — 6". Toshkent. O`qituvchi. 2001.
32) Sagdullayev A., Kostetskiy V. "œTarix -6"  Toshkent. "œSharq" nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi bosh tahririyati. 2005. 
33) Jo"œrayev U., Lafasov M., Normatov K. "œJahon tarixidan hikoyalar-5". "œO"œqituvchi". 2000. 
34) Ahmedov B. "œVatan tarixidan hikoyalar-5". "œO`qituvchi". 1999. 
35) Usmonov Q., Jo"œrayev U., Ahmedov B. "œTarixdan hikoyalar-5". Cho"œlpon nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi. Toshkent. 2005.   
36) Asqarov A. A. "œO`zbekiston tarixi". Toshkent. "œO`qituvchi". 1994. 
37) Muhamedov H. "œXorijiy mamlakatlar davlati va huquqi tarixi". Birinchi qism. Toshkent. "œAdolat". 1999. 
38) Is"œhoqova M., Kontetskiy V. "œO"œzbekiston xalqlari tarixi — 8-9" Toshkent. "œO"œqituvchi". 1992.
39) Boboyeva M. Q., Qurbongaliyeva R.S. Qadimgi dunyo tarixidan izohli lug"œat. Toshkent "œO"œqituvchi" 1992.
40) Sagdullayev A. "œQadimgi O`zbekiston ilk yozma manbalarda". Toshkent. "œO`qituvchi". 1996. 
41) Hidoyatov G. A. "œMening jonajon tarixim". Toshkent "œO`qituvchi" 1992.
42) O"œzbekiston tarixi. Mas"œul muharrirlar: A.S. Sagdullayev, B. J. Eshov. "œUniversitet". 1997.
43) O"œzbekiston xalqlari tarixi. Birinchi jild. Ahmadali Asqarov tahriri ostida. O"œzbekiston Respublikasi fanlar Akademiyasining "œFan" nashriyoti. Toshkent. 1992.
44) O"œzbekiston davlatchiligi tarixi ocherklari. Toshkent. "œSharq" nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi bosh tahririyati. 2001.
45) Saidqulov T. "œO`rta Osiyo xalqlari tarixining tarixshunosligidan lavhalar". Toshkent. "œO`qituvchi". 1993.   
46) Hamid Ziyoyev. "œO`zbekiston mustaqilligi uchun kurashlarning tarixi". Toshkent. "œSharq" nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi bosh tahririyati. 2001. 
47) Reder D.G., Cherkasova E.A. Qadimgi dunyo tarixi. Birinchi qism. Toshkent. "œO`qituvchi". 1974.
48) Reder D.G., Cherkasova E.A. Qadimgi dunyo tarixi. Ikkinchi qism. Toshkent. "œO`qituvchi". 1974.
49) Avdiyev V. I. Qadimgi Sharq tarixi. "œO`rta va oily maktab". Toshkent. 1964.
50) Авериняев С.С., Алексеев В.Л. Древние яивилизаяии Ancient Civilizations. Мс‹сль Москва. 1989.
51) Историс мировой культурс‹. Москва. 1997.
52) Мантюшин Г.А. "œАрхеологический словар". Москва просвес‰ение АО "œУчебнас литература" 1996.
53) А ижов Константин. "œВсе монархи мира древний восток". Вече Москва. 2001.
54) Кирилл и Мефодий. Москва. 2004. 
55) Малас снсиклопедис городов. «Торсинг». Москва. 2001.
56) Джон Д. Клерб Майкл А­двардс. А имскас империс. «Xoрт». Москва. 1994.
57) «Болшой справочник Иторис длс школников и поступаюс‰их в вузс‹». Москва. Издательский дом «Дрофа». 1999.
58) Аадточаев А.С. Философис и наука в споху античности. Издательство Московского Университета. 
Nom: Re: Abituriyentlar uchun yordam: tarixdan tayyorlov kurslari
Yuborildi: Robiya 30 Iyul 2008, 17:09:04
DARS TUGADI