forum.ziyouz.com
Ilm va ziyo => Ma'rifat => She'riyat => Mavzu boshlandi: shoir 01 Iyul 2008, 09:26:15
-
Ҳофиз Шерозий
(1325—1388)
Шамсуддин Муҳаммад Ҳофиз Шерозий Ароннинг Шероз шаҳрида туғилган. Лекин бутун умри давомида она шаҳридан четга чиқмаган бу «исонафаслик ринди Шероз» (Аавоий) сзининг ёниқ шеърлари билан срим дунёни сгаллади ва сзидан кейинги Шарқу Ғарб адабиётига катта таъсир ксрсатди. Буюк немис шоири Ҳёте Ҳофизни «ноёб услуб даҳоси», «муқаддас Ҳофиз» деб улуғлаб, унинг таъсирида «Ғарбу Шарқ девони»ни сратган бслса, В. Жуковский, А. Лушкин, Ю. Лермонтов, А. Фет, С. Есенин каби рус шоирлари Ҳофиздан илҳомланиб, «ҳофизона» оҳангларда шеърлар ёзганлар, унинг ижодини юксак баҳолаганлар. Шарқда сса Шероз булбулидан таъсирланмаган шоирнинг сзи йсқ ҳисоби.
-
1
Жонон бу кечани мен билан стказди,
Бу бахтни менга Худо сзи етказди.
Ўлим ғами йсқ снди менга, чунки санам
Жонбахш лабидан оби ҳаёт тутқазди.
-
2
Ул шамъи Чигил дардини айтиб бслмас,
Куйган бу кснгил дардини айтиб бслмас.
Андин юрагимда ғамки, йсқ маҳрами роз,
Ҳар кимсага дил дардини айтиб бслмас!
-
3
Бир лаҳза лабингни олмагил жом лабидан,
То топса жаҳон комини дил жом лабидан.
Омухта жаҳон жомида аччиғу ширин,
Бул ёр лабидан етга-ю, ул жом лабидан.
-
4
Душманнинг жафосидан мудом қоч, сй дсст!
Яхпш кишиларга қучоғинг оч, сй дсст!
Одам санама, қслингни юв нокасдан,
Меҳринг хунар аҳли бошидан соч, сй дсст!
-
5
Бир моҳки, қади сарвга менгзар, оё,
Ксзгу қслида — сзига бергай оро.
Дер менга кулиб рсмолча пешкаш стсам:
«Васлим тиладингми? Хом хаёлинг, аммо!»
-
6
Мен бандаси ул кимсаниким, шавқи баланд!
Гар бсйнида тавқи* ишқ, абас, мавқе баланд!
Ошиқлшу ишқ кайфини сен не биласан,
Бул бодани ул кимса ичар — завқи баланд!
__________
* Тавқ — бсиинбоқ бсиинга осиладиган зийнат; ҳалқа.
-
7
Турк чеҳрали ул фаришта жон қасди сди,
Ксздан сширин ҳур каби бсй-басти сди,
Тор бслмаса мунча оғзинг — йсқдек-ку, десам,
Куйманг-да қилиб тамаъи хом асти, деди.
-
8
Ай бахт, фақирга қани бир ёр бслсанг,
Мажруҳи замон — дилга мададкор бслсанг.
Ашлик-ку чиқиб кетди жиловдек қслдан,
Кексалик узанги каби пойдор бслсанг...
-
9
Дам урди вафодан ким — у дупгман бслди,
Лок кимса учун фосиқлик фан бслди.
Тунни дедилар ҳомиладор, ҳайронман:
Ар ксрмай у иккиқат кимдан бслди?!
-
10
Ар зулфи паноҳида суман топди ривож,
Ақут лабидан дурри Адан топди ривож.
Дилларга ривож берса лабидек кошки,
Дунё-да унинг ишқи билан топди ривож!
-
11
Шсхликдами, бизнинг сша дилбар тоқдир,
Бечора дилим висолига муштоқдир.
Ўймоқ каби — оғзи, юзи — лола, тани — сийм,
Ширинссзу боз латифу сийминсоқдир*.
__________
* Сийминсоқ — бу ерда: гсзал, зебо маъносида.
-
12
Дсст бирла стир ҳамда маю жом иста,
Шод стсин спич бериб гуландом, иста.
Хоҳлайди жароҳатин ботишин мажруҳ.
Жарроҳга келиб, дардинг учун ком иста.
-
13
Бслса сди бир шсх санаму барбату1 най,
Хилват ва фароғат, сна бир шишада май,
Майдан қизибон тандаги бор томиру пай,
Бир арпа умид қилмас сдик, Ҳотами Тай!
___________
* Барбат — саккиз торли қадимий мусиқа асбоби.
-
14
Кел, қслда тутиб қилгучи шод бодаи ноб,
Кел, сифла* рақибдан сширин ҳамда шитоб.
Душман ссзига кирма сира, кетма, стир,
Кел, тингла бу нуктани-ю, нсш айла шароб!
___________
* Сифла — пасткаш, нокас.
-
15
Боғ ичра бслиб боди сабо доси гул,
Машшота* мисоли ссатиб поси гул,
Гар сос аро топса омонлик офтоб,
Бас, иста қуёш юзлини-ю, соси гул.
__________
* Машшота — пардозчи.
-
16
Ул жомки, сафо гулшани — тут илкимга,
Ар тимсоли соғар — ани тут илкимга.
Занжир каби ул май сралар сз-сзига,
Девонаси бслдим, қани, тут илкимга!
-
17
Ҳаргиз мени ёд айламадинг, шамъи Чигил,
Мушкул сса-да бу мен учун — кснди кснгил.
Дардеки, ғамингдан юрагимда қат-қат,
Дил билга-ю мен билгум, мен билгум-у дил.
-
18
Сен — тслган ой-у, сенга қуёш банда смиш,
То банда смиш сшал — равшан-да смиш.
Бир чеҳраки, офтоб нур смиб шуъласидан,
Ой ҳам илибон ёғду билан шаън-да смиш.
-
19
Ул фасли йигитликда шароб ксп создир,
Гул юзлар ила бодаи ноб ксп создир.
Олам-ку хароб работ срур бошдан-оёқ,
Бслмоқ бу хароб ерда хароб ксп создир.
-
20
Гар биз каби сен ҳам асири дом бсласан,
Азбаски, хароби бодаю жом бсласан.
Дунёсига ст қсйгучи ошиқлармиз,
Биз бирла стирма сира — бадном бсласан!
-
21
Ким ксрди у ёрдан вафо — мен ксраман?
Ким ксрди жафодан сафо — мен ксраман?
Умримсан-у, аммо бевафосан, не килай,
Ким ксрди умрдан вафо — мен ксраман?
-
22
Зулфингнинг учи каби менинг қаддим хам,
Ошуфта дилим лабингни истар ҳар дам.
Листа каби танг лабинг — дилимнинг ризқи,
Ҳолимнинг танглиги аён шундан ҳам.
-
23
Сендан мени бу фалак айиргандан буён,
Ким ксрди лабимда бир табассумни, қачон?
Ҳар қанчаки ҳижрон ғами бор кснглимда —
Бир мен биламан ҳамда Худованди жаҳон!
-
24
Ҳажринг сгида шамъ каби афзун йиғлай,
Жомдек тскайин-у ашки гулгун, йиғлай,
Май жомига схшайман-у, дилтангликдан
Чанг ноласини тинглар скан, хун йиғлай...
-
25
То тонггача юммадим ғаминг ичра ксзим,
То тонггача ёш тскдим — ксп дилда ссзим.
Дардингни бировга сира айтиб бслмас,
То тонггача гаплашдим сзим бирла сзим.
-
26
Бу ссзи ширинлар аҳдига йсқ поён,
Орифлар улар йслида бергайлар жон.
Маъшуқа ҳамиша ихтиёрингда бслар,
Ишқбозлар аро бслмаса номинг достон.
-
27
Ҳижрон куни бу — дсстларни ёд айлагали,
Айш вақти смас кснгилни шод айлагали.
Май жоми қошимда бслса-да ҳушёрман,
Бир дсстим йсқ, чунки нашот* айлагали.
_________
* Аашот — пюдлик, хурсандчилик.
-
28
Ишқинг ғамидан қон тсла дил кишварида,
Ҳуснинг сенинг ақл идрокидан ташқарида.
Зулфинг ксйида зору ғарибдир бу дилим,
Оҳ, ҳоли унинг не бу тун сендан нарида?..
-
29
Ай, тимқора зулфинг қуёшга сос,
Гсёки ниқоб кулоҳинг* снги ос.
Шом бслса словбардор мушкин хатишта,
Тонг чокар* сен каби қамарсиймос.
________
* Кулоҳ — бош кийим; тож.
* Чокар — хизматкор.
-
30
Жон зулфини ҳалқаси аро истар жой,
Зероки, бало бандини очгай ул ой.
Ар қоши учун жонимни пешкаш* қилдим,
Ксрсатса юзин зора сшал қоши ёй.
________
* Лешкаш — тортиқ, туҳфа, совға.
-
31
Гул ссйлар сди: «Оёқ-қслим бслсайди,
Қочиб қутулар сдим — йслим бслсайди.
Айбим йсғ-у, шунча куйдим, оҳ, схши сди —
Айбим боридан ксра слим бслсайди...».
-
32
Создир неча дилни май билан шод стсак,
Ўтган билан кетганни-да кам ёд стсак
Ҳам бир йсла зиндоний омонат жонни
Бир лаҳза ақл илкидан озод стсак...
-
33
Бул кеча ғамингдан қон аро ётгумдир,
А анж бистарида ҳижрон аро ётгумдир.
Гар шубҳа старсан, сз хаёлингни юбор,
Ксрсин сша не афгон аро ётгумдир...
-
34
Гул ғунчаси то бодага ҳамроз* бслгай,
Май майлида наргис қадаҳсоз бслгай.
Фориғ дили ул кимсаниким мисли ҳубоб*
Майхонага йсл тутиб, сарафроз бслгай!
__________
* Ҳамроз — сирдош, сқин дсст, улфат.
* Ҳубоб — қспик.
-
35
Аа давлати дунёни(нг) ситамга арзир,
Аа лаззати мастликни(нг) аламга арзир,
Аа шодлиги дунёни неча минг йиллик
Ул бир неча кун меҳнату ғамга арзир.
-
36
Улфатлар аро қай куни дил қилди хитоб:
Гул мавсумида тарк стайин бодаи ноб.
Булбул чаман ичра қичқириб берди жавоб:
Ғофил, бу нима — фасли гулу тарки шароб?!
-
37
Мен ҳақдаги фикрингни, сабо, ссзла ниҳон,
Оз бслса-да ишқ изҳорига мингта забон,
Оҳиста ссз оч ссз орасинда, токи
Севгимни малол олмасин ул қоши камон.
-
38
Ҳарчанд фироқ сендан узоққа солсин,
Сабримни юзинг ҳажри дилимдан олсин,
Бир бор назарим тушса бслак юзга агар,
Ҳуснинг тузи ҳаққи, қсзларим кср бслсин!
-
39
Ич боданиким, мангу ҳаёт шу асли!
Беш кун бу тирикликда нажот шу асли!
Гул мавсумию дссту сқинлар сармаст,
Шод бсл, бу жаҳонда чин нашот шу асли!
-
40
Ўлдим бсса бирла қучоғинг орзусида,
Улдим сша жонбахш дудоғинг орзусида.
Чсзиб нетаман қиссани, бас, қисқа қилай:
Ўлдим, съни бошдан-оёғинг орзусида!
-
41
Чеҳрангки, латофат ичра ойинаи руҳ,
Тонгларда хаёлинг қадами берса шукуҳ.
Тортишга ксзимга қсрқаман киприкдан:
Бслмасми хаёлингнинг оёғи мажруҳ?
-
42
Мазмуни бслай, дединг, хаёл-сйингнинг,
Сабр айла-ю, кснглингни мудом тутгил кенг.
Оҳ, сабр қани-ю, дил нима? Аслида дил —
Қондир сзи бир қатра-ю, андишаси минг.
-
43
Ксзингдан макру афсун1 ёғилади,
Важ излаб жангга қаҳру кин ёғилади.
Кснглинг сна қолди ҳамнафаслардан тез,
Бераҳм дилингдан тош тайин ёғилади.
-
44
Ғам ичра мисоли бода қайнаб нетасан?
Ғам лашкарига қарши нечук жанг стасан?
Сабза каби лабдан бодани тутма узоқ,
Сабза бсйида май ич — беҳинпта етасан!
-
45
Қар кун дилим оғрийди бслак қайғу билан,
Ҳар кун уради ксзга фироқ сзга тикан.
Мен жаҳд стаман вале қазо қайтаргай:
«Иш бошқа сен сйлагандан унда умуман!»
-
46
Сув кетди тагига умр вайронасининг,
Тслмоқ ғами босди умр паймонасининг.
Ай хожа, ксзингни оч, замон ҳаммоли
А ахтини қспормоқда умр хонасининг...
-
47
Ай, тортинади ғунчаи мастур сендан,
Ҳайрону хижил наргиси махмур сендан.
Гул тенг кела олмас сенга, ул моҳтобдан —
Гар ёғду смар, олади ой нур сендан.
-
48
Ҳеч бир умидингни оқламас чарх — олчоқ,
Ҳар айланишидан титра мисли спроқ.
Дединг: «Қорадан кейин бслак ранг бслмас,
Бслди нега унда қора сочим оппоқ?!»
-
49
Ғамдан сзга менинг мададкорим йсқ,
Ғамдан сзга ишқ ичра ҳам ёрим йсқ.
Бас, топмадим сзга ҳамдаму ҳамрозни,
Ғамдан сзга дссту вафодорим йсқ.
-
50
Мақсад йслида умрни зоеъ қилдим,
Аафъ ксрмаганимни бу замондан билдим.
Ҳар кимга деган ссам сени дсст тутдим,
Бслди сша душманим — бағрини тилдим...
-
51
Ай ёр юзи ишқи, мени ксп зор стма,
Дилхаста бу ринд аҳлини хуммор стма.
А асмини йсловчиларнинг, ссфий, биласан,
А инд аҳли ҳақинда ссзни бисёр стма.
-
52
Келмайди хаёлимга сйингдан сзга,
Йсл борини билмадим ксйингдан сзга.
Ҳар дийдага уйқу ёқар, аммо менинг
Ксзимга ксринмайди бсйингдан сзга.
-
53
То ҳукми илоҳий бунда мангу бслгай,
Ҳамроҳинг абад қувончу кулгу бслгай!
Қслингдан агар мен бир қадаҳ нсш стсам,
Бас, мангу ҳаёт сармосси шу бслгай!
-
54
Май майдалаб слтирса, на соз, сув бсйида,
Дунё ғаму ташвиншни қсй — беҳуда.
Гул умри каби ҳаётимиз сн кундир,
Бил ҳар дамини унинг ғанимат жуда.
-
55
Шодлик қушининг наволари келмоқда,
А Боғи Арам ҳаволари келмоқда,
А ёр лабидан сабо хабар келтирмиш,
Алқисса, ажиб садолари келмоқда.
-
56
Аввалда вафо қилди тутиб жоми висол,
Маст стди-ю, ҳажр аро сснг отди у ҳилол,
Ҳар икки ксзим ёшга, дил оташга тсла,
Тупроқ каби жоним йслида бслди увол...
-
57
Офтобдек ул ой юзи мунаввар бслди,
Хатти бсйида чашмаи кавсар бслди.
Дилларни у солди чоҳига кулгичининг,
Чоҳ теграси буткул мушку анбар бслди.
-
58
Сепган каби юз тилим жигар устига туз,
Ҳажринг ғами тутди хаста кснглим сари юз.
Қсрқиб сшаган сдим мудом ҳижрондан,
Ҳайҳот, сша айрилиқ етиб келди бу кез...
-
59
Ксйингда менингдек киши йсқ бехона,
Ааздингда менингдек киши йсқ бегона.
Зулфинг дорига осишгани бежиз смас —
Ишқингда менингдек киши йсқ девона.
-
60
Кснглим қуши то тушди ғаминг домига-ей,
Бслди у йслиққан каби тиғ комига-ей,
Дунё қадаҳин шарбатидан безорман,
Тслди жигарим қони ғаминг жомига-ей.
-
61
Вақт етди, хуморлар аста қсзғолгайлар,
Ару маю соз ёнидан жой олгайлар,
Ўткинчи ҳаётга қасдма-қасд ул дамда
Жом бирла қадаҳга қора қон солгайлар.
-
62
Ер сочини тутдим: «Ай ҳаётим нақши,
Ўнглагил ишим, дилимнинг фараҳбахши».
Деди: «Қсй-у сочимни, лабимни иста,
Бир лаҳзалик айш узун умрдан схши!»
-
63
Жонон, сени тарк айламак срмас осон,
Зумрад хатинг қошида то бермай жон.
Жонимни ғизосидир у ёқут лаблар,
Келмайди тенг унга икки юз минг маржон.
-
64
Дерларки, беҳишт сшигига етгаймиз,
Май — қслда, малак — қучоқда айш стгаймиз.
Бас, биз маю маъшуқни десак, не бспти?
Иш оқибати шундай скан, нетгаймиз?!
-
65
Гул бахти жуда кулган скан гулшанда,
Йиғлайди булут, гул-чи, қилади ханда.
Мақтанса-да озодлигидан ҳарчанд сарв,
Тик қадди билан бслибди гулга банда.
-
66
Важ топади, ким бодани инкор қилади:
Шундай тирилар, ҳар киши қандай слади!
Бизлар сшадик маъшуқу май бирла мудом,
Бас, ҳисса: қиёматда-да шундай бслади!
-
67
Шср бахтим агар бслмаса ёр, мен на қилай?
Кснглимни қувонч айласа зор, мен на қилай?
Ксзимнинг у гавҳари сди — тарк стди,
Бу гавҳари йсқ ксз снди хор, мен на қилай?
-
68
Қай дам назаринг бу дили ғамнокка етар,
Гсёки қуёш шуъласи хошокка етар.
Ссз қотма, ссам-да гар йслинг тупроғи,
Минг ҳайфки, оввозинг агар хокка етар...
-
69
Гар ксйлагини ечса у ой юзли пари —
Мотдир бу жаҳондаги гсзалларнинг бари!
Қалби ксринар ксксида нозиклигидан
Соф сувда ксринган каби тош зарралари.
-
70
Шоҳ тахтида слтирса-да тскиб ёшини
Гул зорланади: «Ксринг бу дунё ишини:
Гар шунча куср мен каби шаффоф хилқат,
Вой, ҳолига минг вой гуноҳкор кишининг!»
-
71
Токайгача бу слга жафо қилгайсан?
Озурда кснгилларни сна тилгайсан?
Дил аҳли қслида қонсираган тиғ бор,
Қонинг сени бсйнингда срур билгайсан?..
-
72
Тонг ели, сшал сулувга хушторлигим айт,
Бир ксргали ой юзини минг зорлигим айт,
Тунларни ширин уйқуда стказгучи ул —
Беғамга қачондан бери бедорлигим айт.
-
73
Дедимки: «Лабинг?» Деди: «Лабим — оби ҳаёт».
«Оғзинг-чи?» — дедим. Деди: «Бу — бир дона набот».
Дедимки: «Ссзинг?» Дедики: «Ҳофиз айтмиш:
«Ссз пирларини дуо билан айланг ёд!»
-
74
Мардликни ссра фотиҳидан Хайбарнинг!*
Химмат сирини хожасидан Қамбарнинг!*
Ҳақ файзини, Ҳофиз, тиласанг астойдил,
Сср манбаини соқийсидан Кавсарнинг!
_________
* Хайбар фотиҳи — Ҳазрат Али.
* Қамбар — Ҳазрат Алининг қули, хизматкори.
-
75
Эй дўст, ғаним жафосига қўл силта!
Майдан ўзга сафосига қўл силта!
Ҳақни бил-у, ўзингни — бу олам элининг
Ҳар яхши-ёмон баҳосига қўл силта!
Эргаш Очилов таржималари