forum.ziyouz.com

Jamiyat va inson => Oila va jamiyat => Mavzu boshlandi: Foniy 01 Noyabr 2008, 14:08:32

Nom: МЕҲРИБОНЕ ТОПМАДИМ...
Yuborildi: Foniy 01 Noyabr 2008, 14:08:32
Меҳр ксп ксргуздим, аммо меҳрибоне топмадим. . A. Аавоий.

(http://hamidov.uz/images/stories/maqola/mehr.jpg)

Келинг, азиз китобхон, сизга ҳикос қилиб бермоқчи бслган воқеамизни сзгача бир услуб билан тақдим стайлик. Яъниким, хаёл камерамизни срнатиб, унга турли даврларга саёҳат уюштиришга буюрайлик. Шунда кспгина ҳолатларни аниқ, тиниқ равишда тушуниб олиш имконисти туғилади. Ўта оғир хотимага сга бслган бул ходиса қалби уйғоқ инсонларга сна бир огоҳлик қснғироғи сифатида снграса ҳам ажаб смас.
Воқеалар тафсилотини баён қилишда 22 йиллик масофанинг турли даврларига саёҳат қиламиз ва ходисалар риштасини ушлаб турган асосий ипни топишга уриниб ксрамиз. Бу уринишимиз мобайнида ҳар хил инсонларга — фариштасифат ва шайтонсифат кишиларга йслиқамиз. Уларнинг ички дунёси билан танишамиз. Ўзимизга ибратлар оламиз ва асосийси, Мир Алишер Аавоий ҳазратларининг "œМеҳрибоне топмадим" демиш ссзларини чин маънода тушуниб оламиз. Асрларни-да бир четга суриб ташлаган буюк калималар ичига сширинган сирдан воқиф бсламиз.

Ушбу қиссамни менинг таълимотимга катта туртки  бслган инсонлар — катта  бобом Ҳамидхон сшонга ҳамда опододам Комолхон сшоннинг руҳларига бағишлайман.

Xayrullo Hamidov
Nom: Re: МЕҲРИБОНЕ ТОПМАДИМ...
Yuborildi: Foniy 01 Noyabr 2008, 15:18:45
***

1989 йил. Мактаб. Ташқариси бизга умуман дахлдор бслмаган манзаралар билан тслган. Асосий ходиса 7а- синф болалари тспланган хонада рсё беради. Юз ксзидан адабиёт сқитувчисилиги сққол сезилиб турган Шохиста шогирдларига Алишер Аавоийнинг бир байтини мутолаа қилиб, тушунтиришга уринади:

- Меҳр ксп ксргуздим, аммо меҳрибоне топмадим,
Жон басс қилдим фидо, ороми жоне топмадим.

Биласизларми, болалар, бу байт аслида бугунги кунда «Аавойининг пайтида коммунизм йсқ сди, шунинг учун ҳам инсон меҳр ксргузиб, меҳрибонлик топмаслиги мумкин сди», деб шарҳланади. Аслида, ҳазрат Аавоий бу ерда бошқа нарсани назарда тутганлар. Инсонларга меҳр ксргузиб, улардан меҳрибонлик топа олмаслик ҳар бир даврга хос. Ҳар доим шу қоида ишга тушади. Одамлар меҳрга хиёнат билан жавоб беришади.

Ксзлари ёниб турган бир бола бирдан сқитувчининг гапини бслиб савол беради:

- Унақада нима қилишимиз керак? Меҳрибон бслмайликми?

Ўқитувчи бироз сйланиб жавоб беради:

- Йсғ-с, болажоним. Асло. Аавоий бобомиз бизга «Меҳрибон бслмаларинг» демоқчи смаслар. Балки «Одамлардан меҳрибонлик қайтмаса ҳам, меҳр ксргизавер, одамларга схшилик қилавер, бу ишинг билан сен улардан схшилик келишини умид қилма», демоқчилар, холос.

Боланинг юзида табассум аломати пайдо бслади. Унинг бу нигоҳидан жавобдан қониқиш ҳосил қилганини сқиб олиш мушкул смасди.

***

1997 йил. Тошкентдаги Чилонзор тумани Суд зали. Одамлар гавжум. Ҳаммани сйлатган масала битта: "œБслиши мумкин смас! Аима бслган скан-а, бунақа бола смасди-ку?!"
Суд залида айбдор сифатида турган йигит сса бу ҳолатларга десрли бепарво сди. Уни на сйлар ва на одамлардаги ҳайрат сйлатарди. Қотиб қолган ксзларини бир-бир юмиб қсйишини ҳисобга олмаганда, унинг юзидан ҳеч қандай маънони сқиб бслмасди.
Ҳамма суд ҳукмини кутмоқда.

Залга кириб келган инсонлар йигитнинг нима иш учун шу ерга келганини сълон қилишади:

"œҲакимов Алишер. 1975 йили Тошкент шаҳрининг Чилонзор туманида туғилган. Тарбисли, зиёли ва фаросатли оила вакили. Бироқ, у бугун сз онаси бслмиш Ҳакимова Аазирани бсғиб слдирмоқчи бслганлигида айбланмоқда. Биздаги маълумотларга ксра, Ҳакимов Алишер онасига ташланган маҳали бир неча қсшнилари дод-фарёдни сшитишган ва онани фарзанд чангалидан қутқариб олишган. Алишер шунингдек, суд залига ташриф буюрган хоним — Лайло Хотамовани зсрлашда айбланади. Тергов давомида айбланувчининг сснгги пайтларда наркотик моддалар билан шуғулланганлиги ҳам маълум бслди.
Биз бугун Алишернинг таниш, ёр-биродарларини ана шу жуда ҳам чигал ва ҳамма-ҳаммани ажаблантираётган ишнинг асл сабабларини срганиш учун таклиф стганмиз"

Китобхонлар билан келишиб олганимиздек, хаёл камерасини ушбу залдаги снг асосий шахс, судланувчининг онаси Аазиранинг ксзларига олиб келтирамиз. Аигоҳларини сқишга ҳаракат қиламиз. Юм-юм йиғлаётган онаизорнинг қалбига қулоқ солишга уринамиз ва... бирданига шу ксзлар орқали 22 йиллик масофани ташкил стадиган узоқ стмиш томон сайр стамиз. Оқ-қора тасвирдаги воқеаларни срганиш асносида суд залидаги ҳолатларга ойдинлик киритамиз.

***

1975 йил. Куз. Тошкент. Ластқам уйлар оралаб, сски маҳаллалардан бирига кириб борар сканмиз, бир хонадондаги суҳбат сътиборимизни тортади. Ссрида оила аъзолари стиришибди. Келин бслганига анча бслган, бироқ худонинг тақдири билан фарзанд ксролмаётган Аазира ва унинг сри Салим оила аъзолари - қайнона ва қайнисингиллар билан суҳбат қуришмоқда. Суҳбатнинг мавзуси бориб-бориб аламли нуқтага бориб тақалади.

- Болажонларим, мен сизларни жуда схши ксраман, - деди бирданига қайнона. Аммо сал сйланиб туриб сҳтиёткорлик билан масалага ёндошди. - Келинимни қиз срнида ксраман. Буни биласан, Салимжон. Аммо...

- Ойижон, худо хоҳласа, фарзанд беради. А­ндигина икки срим йил бслди.

- Тсғри-ку-с...

Аазира срнидан туриб кетишга шайланди. А­ри уни тсхтатиб овутган бслди:

- Тсхта, Аазира. Бугун ҳаммасини очиқ ойдин қилиб олайлик. Мени схши ксрасанми?

- Қсйсангиз-чи, Салимжон ака.

- Йсқ, Аазира, ҳамманинг олдида айтасан: А йсқ, ё ҳа!

- Ҳа.

Бу ҳолатни бошлаб қсйганига ҳижолат бслган қайнона дарҳол оловни счириш учун сртага тушди:

- Болажонларим, бир-бирингларни схши ксришларингни жуда схши биламан. Лекин фарзандсиз сшаб бслмайди. Мен сизларни ажрашларинг, демоқчи смасман. Фарзанд олсаларинг бслмайдими?

Дангалига айтилган ссзлар негадир бу сафар ҳаммага маъқул тушди. Қалбларни тирнаб ётган муаммони барибир бир кун келиб ҳал қилиш керак-ку, ахир!

Уч ойгача бу мавзу суҳбатларда такрорланмади. Аммо сша кунги таклиф ёш келинни ҳам, Салимни ҳам сйлатиб келаётган сди. Шу боис бслса керак, тун чсккан маҳал ср-хотин сртасидаги суҳбатда бола олиш масаласи сна ксндаланг қсйилди.

- Аази, хсв анов куни ойимла бир масалани айтувдила, ссингдами?

- Аимани?

- Бола олишни. Балки, сйлаб ксрармиз?!

- Одамлар гапиришади-ку.

- Одамлар бола олмасак ҳам гапиришади. Ўзинг кеча дсхтирдан сшитдинг-ку: «Агар фарзанд ксрмоқчи бслсаларинг, ажралишларинг керак», деди.

- Қайдам...

***

Салим туғруқхонага келавериб тинкаси қуриди. Аиҳост, сқинда туғилган жажжи чақолоқни олишга ксндирди дсхтирларни. Севгилисини ҳурсанд қилиш нистида шоша-пиша келар скан, ич-ичидан: "œИшқилиб бугун югуртирмасин-да!" дерди.
Ҳайрист, қоғозбозлик маросими тугаганга схшайди, шу бугун бола бериладиган бслди.
Аазира узоқдан катта врач билан суҳбатлашаётган срини диққат билан кузатмоқда. Унинг қалбини ҳам гсдакни бағрига қучиш орзуси банд стган.
Ксзларида ҳасжон.

Салим Аазирани чақирди. Аазира ичкарига кириб кетаётган срининг ортидан йсл олди. Ичкарига киришгач, сри хотинга сша чақалоқ узатилди. Фарзанд ҳидини биринчи марта ҳидлаётгандек бахтиёр оила вакиллари чақалоқни роса кузатишди, бир-бирларига бериб ксриб чиқишди.

- Аази, мана шу болани айтгандим. Қара, чиройли-с...

- Кимнинг фарзанди скан, суриштирдингизми?

-Ҳа, албатта. Отаси слган скан. Онаси боқа олмаганидан, жуда ҳам камбағаллигидан бизга беришга қарор қилибди.

- Агар унақа бслса, кейинроқ даъво қилмайдими? Фарзандим маники деб туриб олмайдими?

- Йсқ. Мен унга ссраган пулини бердим. У бирор бир марта боласи билан учрашмасликка ҳам рози бслди. Биз,  - деди сри чақалоқни ксрсатиб туриб, — унга схши тарбис берамиз ва ота-онаси сзимиз сканлигимизни айтамиз. У онаси бошқа сканлигини билмайди, худо хоҳласа.

- Онаси тирик бслиб туриб, билмай стадими?

- Бунинг ёмон томони йсқ. Яхшиликнинг йслини ёмонлик билан бслса ҳам кенгайтир, дейишган.

- Гапга устасиз-да, Салимжон ака. А­плай олсак, қандоқ схши бсларди...

- А­плаймиз, сен билдириб қсймасанг бслди. Бардам бсл, Аазира!

Хаёл камераси билан ушбу манзарани озгина кузатамиз-да, бола билан уйга қайтаётган сри хотинининг орқасига тушиб оламиз. Аммо бизнинг камерамиз хонадан чиқиб кетаётганимизда парда ортида йиғлаётган бир аёлни ҳам суратга туширишга улгуради. Бу ҳолат кейинчалик асқотишини ҳисобга олиб, уни ҳам сақлаб қоламиз. Ўчириб юбормаймиз. Аёл ксзидан чақалоқнинг онаси сканлиги билиниб турарди.

А­р-хотин ксчага чиқиб врачга миннатдорчилик билдиришди ва уйга йсл олишди. 70-йилларнинг ксзга ксринган автомобилида гсдакни қучган ҳолда кетаётган Аазира ва Салим сзларини дунёдаги снг бахтиёр кишилар каби ҳис қилишарди. Шунчалик ҳурсанд сдиларки улар, уйга боргач ҳам болани сркалашда давом стишди.

***

А­нди бошқа манзара. Олдинги уйдан сққол фарқи сезилиб турган хонадон. Оила аъзолари сна дастурхон устида стиришибди.

- Ойи, бир фарзанд деб Тошкентнинг у четидан бу четига ксчдик. Ўзимизча қсшнилардан қсрқдик. Қариндошлар-чи. Қариндош деганидан бошқа мамлакатга ксчиб ҳам қутилиб бслмайди-ку.

- Қссвур, сғлим. Бола ақлини танигандан кейин ҳақиқатни билса хафа бслмайди. Кейин, қариндош душманлик қилмайди, деб сйлайман.

***

... Суд зали. Боланинг нигоҳи қаҳрга тслган. У сқилаётган ҳукмдан норози турибди. Музиканинг остида слас-слас: «Ҳакимов Алишер икки кун илгари қсшниси — Халима асга ҳам ташланиб қолган. Унинг бу хатти ҳаракати ҳаммани ҳайрон қолдирган. Чунки у олдинлари умуман бошқача сди. Ҳаммага меҳрибон, раҳмдил...» деган ссзлар сшитилиб турарди.
Яна онанинг нигоҳи. Онаизор ксзида мунг билан сна стмишга сайр стади:

1982 йил.
Аазира шоша-пиша етти ёшли боласини мактабга кийинтирмоқда. Кийинтириш жараёнида бола билан кечган суҳбати қалбларни ҳайратга солади.

- Алишер, ҳозир қаёққа кетамиз?

- Мактабга, асжон!

- Мактабда нима қиламиз?

- Болалани ксрамиз.

- Кейин нима қиламиз?

- Марожний еймиз.

- Вой, дарсни ким қилади?

- Олдин марожний еймиз, кейин дарс қиламиз.

- Хсп, асалим. Санга адсйла роса ксп марожний обералла. Фақат сан схши бола бслишинг керак. Ўқишинг керак. Сани отингни нимага Алишер қсйганмиз, биласанми?

- Биламан, бувим стганлар: Алишер Аавоийга схшагин деб!!!

- Алишер Аавоийга схшаш учун нима қилиш керак?

- Мактабга бориш керак"¦

- Мактабга бориш керак, кейин схшилаб сқиш керак. Ҳаммага салом бериш керак.

Бола бирдан онасига савол бериб қолди:

- Ас, ас. Ман Алишер Аавоийга схшайманми?

- А оса схшайсан. Ҳали мактабга борганингдан кейин болалар сани схши ксриб қолишади: "œВой, манбу болани, Алишер Аавоийга схшар скан», деб.

- Болаласм билишадими Алишер Аавоийни?

- Ҳа, Алишер Аавоийни ҳамма билади.

Она-бола мактаб сшигига етиб келишди.

- Бспти, Алишер, мана хонангга ҳам етиб келдик. Дарсга сзинг кирасан.

- Кутиб турасиз-а, ас. Ман уйга сзим боролмайман-ку.

- Қачондир сани ташлаб кетдимми?

Бола югуриб дарсга кириб кетди. Дарсдаги ҳолатлар ҳам бу боланинг етук шахс бслиб восга етишига далолат қилади. Ҳарф сргатаётган сқитувчи болалардан ссрайди:

- Болажонлар, «А» ҳарфини биринчи бслиб ким сқиб беради?

Алишер қсл кстарди.

- Ие, Алишержон, алифбенинг биринчи харфини сзинг сқиб берасанми? Исминг ҳам "œА"дан бошланишини биласанми?

Бола беҳосдан жавоб берди:

- Мани исмим Алишер Аавоийники. Бувим Алишер Аавоийга схшасин, деб қсйганлар. Ман котта бслсам Алишер Аавоий бсламан.

- Йсғ-с, роса зср йигит скансан-у. Алишер Аавойи, қани доскага чиқинг-чи...

***
Nom: Re: МЕҲРИБОНЕ ТОПМАДИМ...
Yuborildi: Foniy 01 Noyabr 2008, 15:21:05
***

Суд зали... Алишер ҳақида гапирилаётган ссзлар бир инсоннинг икки юзи бслиши ҳам мумкин сканлигини очиб беради:

"œАлишер ёшлигида жуда схши бола сди. Ота-онаси зиёли кишилар бслгани учун, мактабда ҳам аъло бахоларга сқиди. Унинг йиллар стиб онасини слдиришга қасд қилишини ҳеч ким хаёлига ҳам келтира олмасди. Ким у ҳақда гувоҳлик берса, фақат схши гувоҳ берарди".

***

1988 йил. 4-5та бола мактабдан қайтишмоқда. Уларнинг суҳбатига сқинроқ бориб қулоқ соламиз:

- Алиш...

- Ман санга неча марта айтганман, мани отим Алиш смас, Алише-е-е-р! Тушундингми?

- Бспти, бспти. Алишер. Сан мунча адабиётга қизиқасан? Манга расм дарси ёқади.

- Адабиёт дарсига бувимла қизиқалла. Ауқул манга шеърлар, ғазаллар сқиб берадила. Ашлигимдан «Сан Алишер Аавоий бслишинг керак» деб уқтириб келадила. Лекин Аавоийнинг шеърларини ксп ҳам сқиб бермайдилар. Ўзларининг айтишларича, Алишер Аавоийни тушуниш жуда қийин скан. Ман котта бслсам, одамларга тушунтириб беришим керак скан. Шунақа!

- Вой-бс. Сан Аавоий бсласанми? Аавоий подшони саройида сшаган. Сан бслса, битта ховлида турасан.

- Жиннимисан? Аавоий подшонинг саройида сшагани учун зср шоир бслмаган. У мактабда схши сқиган, дарсларни схши қилган, шунинг учун зср шеърлар ёзган.

Болалардан бири гапга қсшилди:

- У мактабда сқимаган, мадрасада сқиган.

- Аима фарқи бор? Иккаласи ҳам «ма» деб бошланади.

Ҳамманинг кулгуси снграйди.

***

Кичкина Алишер уйида бувиси билан гаплашиб стирибди.

- Бувижон, бугун сқитувчимиз Алишер Аавойини «Меҳр ксп ксргуздим, аммо меҳрибоне топмадим» деган шеърини сқиб бердилар. Биза тушунмовдик, тушунтириб бердилар.

-- Хсп, хсп, болам. Аима деб тушунтириб берди?

-- Ман қслимни кстариб, ссрадим: "œЯхшилик қилган одам меҳрибонлик топмайдими?" деб. Ўқитувчимиз зср тушунтирдилар.

- Хсш, нима деб тушунтирди?

- Яхшиликни одамлардан схшилик қайтсин, деб қилиш керак смас скан. Одамлардан схшилик қайтса-қайтмаса, схшилик қилавериш керак скан. Алишер Аавоий шуни тушунтирмоқчи бслиб, «меҳр ксп ксргуздим, аммо меҳрибонлик топмадим» деган сканлар. Ман одамлар меҳрибон бслмасалар ҳам схшилик қилавераман, дегани скан.

- Ўқитувчинг ажойиб инсон скан. Шу пайтгача манн ҳам тушунмас сканман бу шеърни. А­ртага бориб, мани номимдан ҳам раҳмат деб қсй. Хспми?

- Қсйинг, буви. Ман бориб, «бувим сизга раҳмат дедилар» десам, сқитувчимиз «нега» дейдилар. Кейин ман «бувим ман шеърни билмас сканлар, сиз манга айтганингизни айтувдим, улар сша шеърни тушуниб қолибдилар» десам, кулмайдиларми: «бувингни ҳам буёққа олиб кел, дарс олсин» деб.

- Бориб дарс ҳам олаверамиз. Аима бспти. Алишер Аавоийнинг ғазалларини тушуниш учун 7-синф болалари билан бирга стириб дарс олишга ҳам тайёрман.

Бола хаёл суришни бошлади. Хаёлида: мактаб, адабиёт дарси. Болалар ва орқа партада бувиси мактаб кийимида стирибди. Шунда бирдан сзига келиб:

- Буви, буви, ман сқитувчимга айта олмайман. Сиз болалар билан стиришга услмасангиз, ман усламан.

Бувиси кулиб қсйди. Аеварасининг бошини силади. Лешонасидан спиб қсйди.

***

Суд зали... Яна сша овоз сшитилади:

"œАлишер ёшлигида жуда одобли бслганидан, унга кейинчалик Аавоий деган лақаб ҳам қсйиб олишган. Гувоҳларнинг айтишича, агар Алишер онасини буғишгача борган бслса, инсонистни бирор бир адабиёт, шеър ёки ғазал қутқариб қола олмас скан".

Алишер курсида узоқ сйга чсмиб стирар, снди-снди унинг ксзидан нимадир сқиш мумкин сди. Унинг отаси Салимжон ҳам мушкул бир ҳолатга тушиб қолганди. Унинг ксзлари ғамгин, нафрат билан боласига қараб турарди. Оқ қора тасвир унинг ксзига кириб кетади:

"œ1990 йил... Алишернинг бувиси қазо қилди. Жаноза. Одам тумонат. Яхши одамнинг жанозасига ҳам ксп одам келади. Асосийси, кспроқ схши одамлар келади. Шу пайт кимнингдир хаёлига кичкина Алишерни кампирнинг тепасига олиб кириш кераклиги келиб қолади.

- Ксриб қол бувингни охирги марта, - деди аммаси болага.

Кичкина Алишер секин уйга кирди. Қсрқа-писа сликнинг юзини очди:

- Бувижон... Ман сизни схши ксраман. А ози бслинг.

Ташқарида сса икки киши гаплашиб турарди:

- Алишерга қара. Жуда ҳам босиғ-а. Баъзида катта ёшлилар бунақа пайти сзларини ушлай олишмайди. Бувисининг таълимини олган-да, барибир.

Бола ҳамон бувисининг олдида индамай йиғларди:

- Бувижон, сиз мани қанақа схши ксрган бслсангиз, манам сизни шунақа схши ксраман. Яхши ксрганимни исботлаш учун Алишер Аавоий бсламан. Сиз ҳар доим мани шунақа бслишимни орзу қилгансиз. «Меҳр ксп ксргуздим, аммо меҳрибоне топмадим». Сиз манга роса ксп схшилик қилдингиз, ксп нарсаларни сргатдингиз, шунга сраша схшилик ксрасиз. Ваъда бераман, бувижон. Ўзингиз айтганингиздек, қабрингиз тепасида уввос солиб йиғламайман. Яхши йигит бсламан.

Шу ссзларни чин дилдан айтар скан, Алишер бундан бир неча куни бувижони билан охирги марта суҳбатлашганини сслади. Ўшанда у бувисидан қуйидаги ссзларни сшитган сди:

- Болам, бир кун ман дунё билан хайрлашаман. Бу дунё билан ҳамма хайрлашади. Искандар шоҳ дегани стган. Бутун дунёни босиб олган бслса ҳам, бир кун слган. Унинг қслини тобутдан ташқарига чиқариб қсйишган.

- Аимага?

- Қслим очиқ кетаётганини ксриб қсй, ҳалойиқ, демоқчи бслган.

- Қсли очиқ кетса, нима қипти?

- А­, болам-с, чалғитиб юборасан-да одамни. У роса бой бслган. Бой бслсам ҳам, у дунёга ҳеч нарса олиб кетмаспман, дейиш учун шунақа қилган.

- А остан ҳам у дунё борми, буви?

- Бор, сғлим.

- Бизага бошқача дарс стишади.

- Алишер, сғлим. Куз келса, дарахтларнинг барги сарғасди, кейин тскилади. Аммо баҳор келиши биланоқ улар сна кскара бошлайди. Бизнинг ҳам баҳоримиз бор. У дунёни йсқ дегувчилар бу дунёни остин-устун қилишдан нарига стишмайди. Чунки улар «слсак, ҳаммаси тугайди» деб слимларигача нима қилгилари келса, қилиб олишади. У дунё бор, деган одам сал бслса ҳам ксзи тсқ бслади, сзига қсшиб одамларни ҳам сйлайди.

- Бувижон. Олдин сизга бир шеър айтгандим, ссингизда борми: «Меҳр ксп ксргуздим, аммо меҳрибонлик топмадим»?! Демак, Алишер Аавоий ҳам у дунёни назарда тутган скан-да?

- Балли, болам. Айтаман-у, сандан «гений» чиқади, деб...

Мана шу ҳолатларни хаёлидан стказган Алишер бувисига охирги ссзларини айтади:

- Бувижон, сиз жаннатга тушасиз, худо хоҳласа!

***

Суд зали. Алишер ҳақида сна овозлар снграйди:

"œҲакимов Алишер ёшлигида асосан тарбисни бувисидан олган. Шунинг учун бслса керак, кспчилик уни анча вазмин инсонга нисбат қилишарди. Уйдагиларнинг маълумот беришларича, Алишер десрли ҳамма масалада сътиқодли бслиб ссган, аммо йиллар стиб, 22 ёшга етганида тубдан сзгариши барчани ҳайрон қолдирмоқда".

А­нди Аазиранинг ксзларига назар ташлаймиз. Ўта-ста ғамгин ксзлар. Унинг ксзлари орқали етти йил олдинги бир ходисани сқиб оламиз.

"œ1990 йил.
Хонада жимжитлик. Салим ва Аазира сз ишларига машғул бслишган. Телевизорда футбол кетспти. Жаҳон чемпионатининг ҳасжонли онлари. Бироқ, Салимжоннинг юраги мана шундай сйинларни ҳам кстара олмаспти.

- Аази, биласанми, хаёлимга нима келиб қолди. Алишернинг тарбисси снди бизга жуда оғирлик қилади. Онамлар ҳаддан ташқари уни схши тарбис қилдилар. Озгина нотсғри гап ишлатадиган бслсак ҳам, у бизга ҳайрон қолиши турган гап.

- Хсп, нима қилиш керак, дейсиз? Ҳақиқий онасига бериб юбориш керак, дейсизми?

- Йсқ, мен айтмоқчиманки, Алишер бизга бирор бир марта жиддий гап қайтармаган. Боланинг ота-онага гап қайтармаслиги схшику-с, аммо у ста тарбисли бслса ҳам, била олмайсан-да ичидагини...

- Аима демоқчисиз, сал тушунтириброқ гапиринг.

- Онам унга Сожида ҳақида айтганмиканлар.

- Ҳақиқий онасини айтспсизми?

- Ҳа, бслмаса, учинчи онасини айтармидим?

- Ҳа, йсғ-а, озгина ишора қилиб стган бслсалар ҳам билардик. Бирон марта Алишер менга ёвқараш бслиб қараганини ссламайман.

- Тсғри. Лекин онам қандай тарбис беришларини биласан-ку. Олдин ҳаммасини ётиғи билан тушунтириб берадилар. Гапни узоқ-узоқдан, инсонийлик ва қадристлардан бошлайдилар. Кейин аста секин : «Алишер, болам, сенга бир омонатни етказаман, буни ота-онангга сездирмагин» деб бор гапни айтиб берадилар. Вассалом. Мани ишончим комилки, Алишер бу омонатни слгунича ҳеч кимга айтмайдиган бслиб, индамай юраверади.

- Бслмаган гап. Биринчидан, бувимлар агар унга бирор нарса айтган бслсалар, слимларидан олдин бизга айтиб кетардилар. Иккинчидан, Алишер унчалик довдир бола бслмаса керак, битта она уни туққанини сшитса-ю, қизиқмаса у ким скан, деб...

- Балки"¦

Шунда хонага Алишер кириб келди. Боланинг нигоҳидан қизишиб кирганлиги сезилиб турарди.

- Ада, сиздан битта нарса ссрайман. А остини айтасизми?

А­р-хотин бир-бирига қаради.

-Аимани ссрамоқчисан, сғлим?

- Фақат ростини айтасиз?

- Майли, майли.- деди ҳижолатдан юзи қизараёзган ота.

Она ҳам бошини сгиб қолди. Чунки улар ҳозир гаплашиб стирилган масала ҳақида савол берилади, деб сйлашарди.

- Тсғрисини айтинг, ада. Мактабда унча схши бахоларга сқимаганмисиз-а?

- Аима?

- Ҳозир ксчадан келаётган сдим, қсшнимиз Ҳалима асни ксриб қолдим. Қслларида ул-бул нарса бор скан, кстаришиб юбордим. Кейин гапнинг ичида мени мақтадилар, мактабда қанақа бахоларга сқийсан, деганларида, фақат бешга десам, қойил-с, отангдан ҳам стибсан, дедилар.

- Хсп, шунақа деган билан отанг ёмон бахоларга сқибди, деган хулоса чиқмайди-ку.. —деди ота.

- Давомини сшитинг. Ҳалима ас: «болам, барибир сени бувинг тарбис қилгани билиниб туради-да», дедилар. Мен кейин сизни қандай бола бслганингизни, қанақа сқиганингизни ссрадим. Хуллас, зср сқимаган скансиз. Ўв, ссингиздами, сиз билан дарс тайёрлаганимда манга зср сқиганман, сқитувчилар агар иложи бслса, сан учун 6 деган бахони ҳам жорий қилиш керак, дегандингиз.

Салижон хотинига қаради. Аазира хотиржам ҳолда суҳбатга аралашди.

- Алишер, тсғри, отанг санга сшанда озгина ёлғон гапирганлар. Чунки сан сша гап билан схши сқишинг, адамладан ҳам зср бола бсламан, деб тиришишинг мумкин сди.

Алишернинг саволи тсхтамасди:

- Манга бувим умуман унақа демаган сдилар. Бошингга қилич келса ҳам, ёлғон гапирма, дегандилар.

-Алишер, бувилани гапи ҳам тсғри. Сан ёлғон гапирма, сира ҳам ёлғонга срганма. Лекин баъзида оталар фарзандларига шундай тарбис бериб туришади, сан ҳафа бслма!

- Ие, қизиқ скан-у, сзила ёлғон гапириб, манга ёлғончи бслма, дейсизларми? Ада...

- Аима дейсан? — деди ҳижолатдан бсладигани бслиб қолган ота.

- Сиз Ҳалима асдан ҳафамисиз, манга ростини айтиб берганларидан, тсғрисини айтинг.

- Ҳафамасман.

- Аега?

- Чунки Ҳалима ас рост гапирганлар.

- Мана ксрдизми, рост гапирганлари учун сиз улардан хафа бслмаспсиз. Манам сизлар фақат рост гапирсанглар, хурсанд бсламан.

Алишер уйдан чиқиб кетди. А­р-хотин бир-бирига қараб қолишди. Жимжитликни Салимжоннинг кутилмаган саволи бузиб юборди.

- Аази, «Ўткан кунлар» деган романни сқиганмидинг?

- Ҳа, нимайди?

- Ўғлинг, бизани ҳудди Отабекка схшаб мот қилиб ташлади-с.

- Қачон мот қилади Отабек ота-онасини?

- Зайнабни олиб беришоқчи бслганида: «Яхши фарзандларнинг оталари ҳам схши иш қиладилар, деб сйлайман» деганида, Юсуфбек ҳожи хотинига «Сен гапир-с» деб юборади. Ўқиганмисан, сзи?

- Ўқиганман, аммо ссимда йсқ.

- Шунақа жойини ҳам ссдан чиқариш мумкинми?

- Сизга нимаси ёқди бу жойни?

- Иккинчи хотин олиб беришгани учун — деб қсрсроқ жавоб берди Салимжон.

- Ҳа-с, сиз менимча, Зайнабхонни олиб, ҳақиқатан ҳам фарзанд ксрармидик, демоқчисиз, тсғрими?

- Бслди, сал ҳазиллашса, жиддий бсп қоласан-а?

- Йсқ, мен ҳақиқатни айтспман. А остан ҳам сшанда сизга иккинчи хотин олиб беришни таклиф қилишганда рози бслармидингиз?

- Йсқ!

- Аега, адаси?

- Чунки мен «Ўткан кунлар»ни жуда схши сқиганман ва сен ҳам бемалол Зайнабнинг ролини сйнаб беришингни биламан.

- Аега снди, заҳарни Зайнаб берган, у иккинчи хотин бслади. Мен сса биринчиман.

- Хой, биринчихон. Замонлар сзгарган. А­нди индамай турадиган Кумушлар срнига иккинчисини тинчитадиган Кумушлар туғилган. Зайнаблар сса довдир, заҳар бериш срнига заҳар ичиб, слиб қсс қолади...

- Бслди қилинг, снди. Индамаса. Мисолларингиз умуман мос тушмаспти. Алишерни Отабек дедингиз, кейин сзлари Отабек бслиб қолдилар. Мени Кумуш дедингиз, мен заҳар бердим. Айтганча, Зайнабхон Ким сзи?

- Қирққа кирган чолга тегаман деб узун очерт бслиб кутиб турибди Зайнаблар. Санам бслди қил, манам. Ундан ксра, Алишерга умуман ёлғон гапирмаслик ҳақида келишиб олайлик. Ксрспсан-ку, онамлани тарбиссидан кейин жуда оғир иш қолиб кетганга схшайди бизга.

Кейин Салимжон бошини ушлаб олган ксйи нидо қилди:

- Онажон, бизга жуда оғир ишни ташлаб кетганга схшайсиз. Алишерни ростан ҳам Аавоий қилмоқчи бслгансиз, шекилли...

***

Суд зали. Алишер ҳақидаги маълумотлар давом стади:

"œАлишер Ҳакимов ёшлигида дсстлари билан ҳам иноқ бслган. Лулдор йигит бслишига қарамай, дсстларини ёмон йсллардан ҳам тссиб турарди".

Хаёл камерамиз орқали залда стирган навбатдаги қаҳрамон — А авшаннинг нигоҳига ҳам бир кириб ксрамиз. Унинг ксзи орқали стмишга сафар қилинади.

"œ1991 йил. Мактабнинг орқасида болалар наша срашмоқда. Алишер уларнинг даврасига А авшанни ахтариб келди.

- Алиш, ке, қалайсан?

- Яхшиман. А авшан, юр, санда ишим бор. — деди Алишер дсстига қараб.

Бошқа болалар сна Алишерга мурожаат қилишди.

- Ў, санга айтвомман. Одамни менсимайсан-а.

- Аимангни менсишим керак, қилаётган ишингни қара.

- Санга ҳалақит бервомманми, с, туршак! Қачондан бери манга маслаҳат берадиган бслиб қолдинг. — срнидан турди ҳалиги йигит.

Жанжал кстарилиши мумкин бслган ҳолатда сртага А авшан аралашди.

- Бслди қилларинг. Юр, Алишер.

- Алишер Аавоий — деди болалардан биттаси. -  Буюк ёзувчи!

А авшан унга қарата:

- Мактабни ҳам қотириб сқигансан-да! Аавоий шоир бслган, - деди.

- А авшан, сан манга сқитма-де, схшиси, қадрдон дсстингдан бир шеър сқиб беришини ссра. Бир маза қилайлик биз ҳам.

Алишер орқага бурилди:

- Юр, А авшан, санда ишим бор.

А авшан билан сал нарига стишди. Алишер дсстига пичирлаб шундай деди:

- Ман санга жавоб бермайман. Уч-тсрт марта айтдим, буларга қсшилма, деб. Ааша срашни срганиб олдингми? Қалай скан?

- Личинг қилма, ошна. Санжар схши бола-де, бслмаса қсшилмасдим.

- Санжар ҳам, унинг ҳамтовоқлари ҳам одам бслмайди. Агар сан уларга қсшилсанг, санам слиб кетишинг аниқ.

- Мунча, қсрқитмасанг. Ман чакмаспман.

- Кимни жинни қилспсан. Шунча стирасан-а, қизиқиб бслса ҳам чакиб ксрмайсанми?

- Йсқ, слай агар, чакмадим.

- Хсп, майли, чакмадинг ҳам дейлик. Лекин сна икки кундан кейин чакасан. Бошқа йслинг қолмайди. Бспти, ошна, ман сани кинога олиб бориш учун келгандим.

- Қанақа кинога?

- «Чайка»га «Кинг конг» деган кино кепти, американский. Битта маймун ҳақида.

- Ҳа, сшитдим, билет олиш қийин дейишспти-ку.

- Ман олиб бслдим. Буёғини манга қсйиб бер.

- Бспти, розиман, ҳозир, анавилар билан хайрлашиб келай.

А авшан сртоқларининг олдига югуриб кетди:

- Болала, бспти, ман кетдим. Алишер мани кинога таклиф қилспти. Кейинроқ учрашармиз.

-Аима, кинога? У сғилболами сзи? Аимага қизларни смас, сани таклиф қилади.

- Ўзи сал адабиётчироқ. У билан кинога тушсанг, маза қиласан. Аималарнидир тушунтириб берадими-с.

Даврадаги болаларнинг снг каттаси А авшанга шундай деди:

- А авшан, бспти, у билан кинога бориб кел. Лекин сал авраб кср-чи, бизани даврага қсшиладикан?

- Қсшилмайди? У бошқача тарбис олган.

- Ундан зсрларини ксрганмиз. Ҳозир бизага наша олиб келишади сшала...

- Йсқ, сзим келсам ҳам Алишерни буёққа олиб келмайман.

- Олиб келсанг схши бсларди — деди каттаси. Кейин сйланиб туриб қсшиб қсйди,  - Зср бсларди-де, отасини ҳам бой дейишади. Аашадан проблема бслмасди бизага"¦

А авшан қсл силтаб кетди:

- Йсқ, Алишнинг сзи хоҳлаб қолса ҳам, мен бунақа даврадан уни тортиб оламан.

А авшан ксздан ғойиб бслгач, сша «катта» ғслдирашда давом стди:

- Вой-бс, фидойиликни қара. Олдин сзингни тортиб ол, кейин бировни чиқариб оласан. Икки марта тортиб, бизага хира пашшадек ёпишиб олдик-у...

***

Дсстлар бир амаллаб кинотеатрга кириб олишди. Ичкарида фильм авжига чиққанида Алишер мақсадга стди:

- А авшан, тсғрисин айтайми, сзи бу кинони кеча ксрдим. Бугун фақат сан учун олдим. Ҳозир бир нарса айтсам, хафа бслмайсанми?

- Йсқ, ошна!

- Анови куни сани наша чакканингни ксрдим.

- Қачон?

- Қсйвур, қачонлигини билиб нима қиласан. Лекин сз ксзим билан ксрдим. Сани айбламайман. Аммо"¦ кечир-у, оғайни, опайларга бслган воқеани айтиб қсймоқчиман. Чақимчилик схшимас-ку, лекин айтмасам, сртага кеч бслиши мумкин.

- Жинни-пиннимисан? Опам слдириб қссдилар-ку.

- Аима фарқи бор, наша чакиб ҳам барибир слиб кетасан. Ундан ксра онангнинг қслида слиб қсс қол.

- Йсқ, сан тушунмадинг. Бу болаларни олдига фақат Санжар учун бораман. Яхши бола, биласан-ку. Ксп бормайман.

- Қанча боришинг мани қизиқтирмайди. Санга бир нарсани айтиб қсймоқчиман. А сна сша оғайниларингни олдига борасан, ё шу охирги учрашувимиз бслади. Иккаласидан биттасини танла!

- Бормайман, бслди. Сан бир нарсага ёпишиб олсанг, қсймайсан-да.

Бироз стиб, Алишер гап бошлайди.

- Бувимла қазо қилганларидан кейин жуда сзгардим, сезспсанми?

- Йсқ, олдин ҳам шунақа сдинг.

- Бувимла борларида сзимни суснадиган тоғим бордек ҳис қилардим. Ҳозир сса"¦ ҳамма менга бегонадек ксринади. Яхшисм китоблар бор, менга улар ёрдам беради.

- Аазира келинойимла билан Салим акамла сан билан ксп гаплашишмасптими?

- Йсқ, нимага, гаплашишади, аммо улар барибир бувимнинг срнини боса олишмайди. Бувим манга ксп нарса сргатдилар. Лекин қсрққаним, бувимга берган ваъдаларимни бузиб қсймасмиканман?

- Қанақа ваъдани?

- Катта бслганимда одамларга Аавоийнинг шеърларини тушунтириб бериш вазифасини олганман.

- Узр, оғайни, бунақа катта ишларга аралаша олмайман. Уй-пуйда хизмат бслиб қолса, айтарсан, бориб ёрдамлашиб юбораман. Аммо Аавоий"¦ Биласанми, ошна. Адабиёт манга умуман ёқмайди. Хафа бслма. Ҳамида опа хонага кириб келишлари биланоқ, қийнала бошлайман. Худди ҳозир мани айтадилар-у, доскага чиқарадилар, деб сйлайман.

- Бспти, А авшан. Ҳамма бизага қараб қолди. Кинони ксра қол.

***

Суд зали. Алишер Ҳакимов ҳаммага бир-бир назар ташлайди. У гсё сзини смас, балки ҳаммани айбдордек деб билади. Суд залида снграётган овоз бизга жазога тортилиши кутилаётган йигитнинг иккинчи ҳаётини таништиришда давом стади:

"œАлишер Ҳакимов 1993 йили Тошкент шаҳри мактаблари сртасида стадиган олимпиада мусобақаларида адабиёт фанидан биринчи сринни қслга киритган. У ана шу адабиёт мусобақасида сз тенгқурлари ичида ҳаддан ташқари истеъдодлиги ва зийраклиги билан алоҳида ажралиб турган. Алишернинг ёшлик даврларига гувоҳ шахсларнинг айтишларича, Алишерни жиност остонасигача олиб борган бслса, ул адабиёт ва санъатни ёқиб юбориш лозимдир".

Хаёл камерамиз снди суд залида ҳаммадан-да ҳайрон стирган адабиёт сқитувчиси — Ҳамида опанинг нигоҳларига қаратилади. У Алишерга ачиниш ҳисси билан қарайди, бу қарашида адабиёт сқитувчиси ҳайрон бслади: «шундай йигит ҳам жиностга қсл уриши мумкинми, ҳечам ишонгим келмайди!»

***
Nom: Re: МЕҲРИБОНЕ ТОПМАДИМ...
Yuborildi: Foniy 01 Noyabr 2008, 15:23:34
***

1992 йил. Мактаб ховлиси. Алишер болалар билан гаплашиб стирибди. Уни узоқдан кимдир чақириб келди.

- Алиш, сани Ҳамида опа чақирсптилар.

- Аегалигини ссрамадингми?

- Олимпиадага борар скансан, район ғолиби бслганингдан кейин шаҳар мусобақасида ҳам қатнашишинг керак-ку...

Алишер болалар даврасидан секин мактаб томон йсл олди. Сснгра адабиёт сқитувчисининг олдига кирди.

- Чақиртирган скансиз...

- Ҳа, Алишер. Анов куни район мусобақасида Ғофур Ғулом ҳақида шеър сқиган қиз сенга имконистни бой бергани ҳақида хабар келди. А­нди сени шаҳар мусобақасига чақиришди.

- Сиз ҳам борасизми?

- Албатта, сени ғолиб қилиб қайтишим керак-ку...

- У ерда ғолиб бслиш жуда ҳам мушкул, шундоқ бориб келаман, денг, ишонаман.

- Аега снди. Ман сани ғолиб бслишингга чиндан ҳам ишонспман.

- Майли, ишонаверинг. Лекин мен шаҳримизда мендан ксра истеъдодлироқ йигитлар топилишига ишонаман.

Ҳамида опа билан Алишер секин мактаб ховлиси томон чиқишади ва гаплашиб кетишади.

- Алишер, ман санга жуда ҳам қойил қоламан. Аега биласанми?

- Биламан. Бой оилада тарбис топиб, адабиёт ва шеъристга қизиқиб қолганимга.

- Ҳа, ростан ҳам нимага шунақа бслган?

- Бувимла сабаб. Мен ёшлигимда жуда тез ҳарф танидим. Кейин десрли бувимла билан дарс қилардим. Ота-онам жуда схши одамла, буни сиз биласиз. Лекин бувимла ҳар доим мани огоҳлантирардилар: «Болам, ота-онангнинг бойлигига ишониб қолма. Ҳамма нарса сткинчи», дердилар.

- Тсғри, бувинг жуда ҳам оқила аёл бслганлар. Алишер, агар сир бслмаса, ҳозир бувисиз қийналмаспсанми?

- Қийналспман. Чунки улар менга ҳамма нарсада далда сдилар. Лекин биласиз-ку, инсон фақат слгандан кейин қадри билинади. А­хтимол, бувимларнинг ортиқча сшашлари керак бслмагандир...

Икковлон мактабдан ташқарига чиқиб қолишди. Шунда ажраладиган жойга етганларида хайрлашишди.

- Алишер икки кундан кейин Максим Горкий метросининг ичида срталаб саккизда учрашамиз. Кеч қолмагин.

- Хсп. Лекин сиз бирор бир шеъримни ҳам ксриб чиқмадингиз, нима ҳақда ёзишимни ҳам айтмадингиз.

- Алишер, бу ҳақда ксп сйладим. Охири, сенга ҳақиқий ижодкор сифатида қараб, ҳалақит бермасликка, сени бошқармасликка қарор қилдим. Қайси шеърингни қайси мавзуда бслишидан қатъий назар сқишинг мумкин. Фақат... биринчи сринни олсанг бслди.

- Хсп, ҳаракат қиламан.

Алишер узоқ сйга чсмиб қолди. У узоқлашиб бораётган Ҳамида опасини ксздан ғойиб бслгунига қадар кузатди. Кейин уйга кетди.

Уйга келгач, ҳовлида ҳеч ким йсқлигини ксрди. Бувисини сслади. Озгина йиғлаб стирди. Шунда ҳовлига онаси чиқиб келди.

- Алишер, нега йиғласпсан?

- Ўзим шундоқ... Бувимларни ссладим.

- Алишер... сртага икки йил бслар скан-а...

- Манга фарқи йсқ. Сизлар учун икки йил бслиши мумкин. Ман учун бу сана сзгармайди. Ўн йилдан кейин ҳам шундай ссласам керак.

Она секин сғлининг олдига стирди ва анчадан бери айтолмаётган таклифини билдирди:

- Ўғлим, 17 ёшга кирибсан. Яқинда мактабни ҳам битирасан. Юридик институт ҳақида сйлаб ксрдингми?

- Ойи, олдин айтгандим-ку. Мен «юрфак»да смас, балки «журфак»да сқийман, деб. Яхши ксрмаган соҳамга тиқиб нима қиласизлар...

- Тсғри-ку, лекин, адайларни ҳамма танишлари «Юрфак»да-да.

- Мен танишсиз кираман.

Онаизор уйига кириб кетаётган сғлининг ортида қараб қолди. Алишер секин срнидан турди-да, уйига йсл олди. А­шикка етганида тсхтади ва онасига қаради:

- Ойи, ссимдан чиқиб қолибди. Мен адабиёт мусобақасида районда биринчи сринни қслга киритибман, шанба куни шаҳар мусобақасига борар сканман. У ерда ҳам биринчи сринни қслга киритишим керак. Ҳамида опамларнинг закази шу. А­нди тасаввур қилспсизми, шунақа одам Юрфакка йсл олса... А оса кулгили бслмайдими?

***

Суд зали. Яна адабиёт сқитувчисининг ғамгин ксзлари. У снди йиғлашга тушади. Аима учун йиғлаётганлигини стмишнинг нурли саҳифаларидан срин олган воқеаларни айтиб бериш билангина тушунтиришимиз мумкин:

"œ1992 йил. Ҳамида опа билан Алишер "œГорький метроси"дан чиқиб «Лионерлар уйи» томон кетишмоқда. Атроф гавжум.

- Ҳамида опа, мен бугун иккита шеър сқийман.

- Қанақа мавзудаги шеърлар?

- Бири дунё ҳақида, бири 37-йил ҳақида.

-  Ман олдин ҳам айтганман, ҳозир ҳам айтаман. Менга қандай шеър сқишинг қизиқтирмайди. Биринчи сринни олиб берсанг бслди.

- Мунча биринчи сринга ёпишиб олдингиз. Зср шоир бслиш учун шаҳарда биринчи сринни қслга киритиш шартми?

- Ҳа, иккинчидан, сан ғолиб бслсанг, мактабимизнинг обрсси ҳам ошади. Учинчидан, сзингга ҳам схши. Азда Самарқандда ҳар бир вилост ва шаҳарларнинг ғолиблари сртасида Ўзбекистон ғолиблиги учун кураш кечади. У ерда иккинчи сринлар иштирок стишмайди.

Иккаласи мусобақа стказиладиган жойга етиб келишди. Бу ерда ажойиб манзара. А услар қслларида гуллар билан стиришибди. Ўзбек шоиралари ҳам тспланишган. Ҳамма адабиёт сқитувчилари билан келишгани боис, маслаҳатбозлик авжида.
Биргина Алишер вазмин, ҳаммани кузатиб стирибди. Шеър дафтарини қслига олиб шеърларни бир-бир кузатмоқда. Бссб қсйган икки шеърни сна сқийди. Бу пайтда сса атрофида зср кийинган, ксйлакларига капалак ёқалар тақиб олганлар тсплана бошлади. Уларни зимдан кузата туриб кулиб қсйди Алишер. Сснг сқитувчисининг қулоғига пичирлади:

- Ҳамида опа, мандан бошқа сзбек йигити йсқ скан. Бу ерда ҳам қизлар билан курашаманми?

- Ҳафа бслма. Осонроқ бслади.

Ҳамма хонага кирди. Бу хонада 20га сқин мактабни битираётган шоир ва шоиралар, шунингдек, ҳайъат аъзолари тспланишган. Дастлаб бир сзбек қиз чиқиб, табиат ҳақидаги шеърини сқий бошлади.

- Баҳорим, кумуш қор остидан чиқиб,
Азнинг стагида порлади қаҳринг.
Бир сафар қаҳратон новдангни йиқиб,
Бир сафар саратон қиздирди бағринг.

Бирин-кетин икки-уч шоирнинг чиқиши намойиш стилди.
А усча шеър сқиётган йигит... У худди Лушкиндек бир қизнинг қслини спиб, тиззада стирган ҳолда шеър сқиди. Яна бир сзбек қиз Мустақиллик ҳақида ёниқ сатрларини мутолаа қилишга тушди:

Мустақиллик, бизга бслдинг снг саодатли неъмат,
Бу йслларда азиз ёшлар, тинмай айлангиз меҳнат.
Мустақиллик, шараф ва шон келтирган йилларимиз,
Сени тинмай куйламоқдан чарчамас тилларимиз.

Алишер бу шеърга ҳам мийиғида кулиб қсйди. Ўзига навбат етганида сса, хотиржамлик билан минбарга чиқди ва дафтарини очди. Шунда ҳайъат аъзоларидан бири дашном беришга тушди:

- Укам, бошқа тенгдошларингиз сз шеърларини алоҳида қоғозларга печат қилинган ҳолда олиб келишган. Сиз сса қслёзмани сқишга шайланспсиз. Бу шеъристга нисбатан ҳурматсизлик смасми?

- Билмагандим, узр... — деб, Алишер дарҳол сқитувчисига қаради ва давом сттирди — шеърнинг баҳоси у қандай қоғозда сканлиги билан смас, балки сависси билан слчаниши керак.

- Хсп, майли, ана шу "œсависли" шеърингизни марҳамат қилиб сқинг-чи...

Алишер шеър сқий бошлади:

- Биринчи шеърим «Дунё» деб номланади.

Дунё сени васф қилмоқчиман,
Амон ботса, оғир олмагин,
Мунчалар ҳам бевафодирсан,
Золимларга золим бслмадинг!

Лойингни хор қилганлар нега
Мағрур юрар неча асрлар?!.
Дунё, сени хор қилганларга
Қуриб бердинг минг-минг қасрлар.

Сенинг аслинг тушунганларни
Хорладинг-у, хорладинг сна,
Хорлик тугаб, қад кстарганда
Тепкиладинг, қилдинг тантана.

Машрабларинг қадрига етмай,
Ўлгач унга ҳайкал қурмишсан,
Машрабни хор қилиб слдирган
Малъунни дсст, ошна ксрмишсан?!

Сенинг ишинг мунчалар ғалат,
Луғатингда наҳот йсқ «адл»?
Ауқул сенга ҳақ ссз айтганни
Халқ олдида қиласан қатл?

Аега, нега, айтақол нега:
Ҳақ йслини тутганлар ғариб?!
Қанчаси зор стди-ку, билмай
Сенинг аслинг, мағзинг ахтариб?!

Шеърни сқиб бслгач, Алишер ҳаммани кузатди. Ҳайъат аъзолари бир-бирларига қарашар, ҳақиқатан-да сависли шеърга ҳайрон сдилар. Иккинчи шеърга ҳам навбат берилди.

- Иккинчи шеъримнинг номи «Қатағонлик йиллари» деб номланади. Ҳозир сқийман...

Мозийнинг саҳнасида ксксим оғрир ссласам,
Ўнта шодлик топилса, жавобига мингта ғам.
Олов бслиб ксринар сттиз еттинчи рақам,
Чслпон бслиб Сибирда ватансиз ксмилганлар,
Қодирий номи ила кафансиз ксмилганлар.

Ватан, букун озодсан, ҳар ёнда тсй, тантана,
Аммо бу гсзал кунлар бслдими беқурбона.
Ўттиз баҳор ксрмаган Усмонинг айтсин ана
Ҳасанидан айрилган Ҳусансиз ксмилганлар
Фитрати тоза Фитрат кслансиз ксмилганлар

Бу юрт асли билсангиз, боболаримникидир
Сталинни қарғаган момоларимникидир,
А ус срмонидан чиққан нидоларимникидир,
Узоқ-узоқ юртларда ксзлари юмилганлар,
Ўзларидан отилган қонига чсмилганлар.

Мен сизларни сслабон бугун хснграб йиғлагум,
Мард бслолмаган ксксим, бағрим сйиб тиғлагум,
Сизнинг қабрингиз билмай, мен қандайин ухлагум,
Чслпон бслиб Сибирда ватансиз ксмилганлар,
Юнусободда отилиб, кафансиз ксмилганлар.

Алишер шеърни сқиб бслганида ҳамма жим бслиб қолган сди. Сукунат. У минбардан секин тушиб борар ва ич-ичидан бугунги кечада бошқа бирон кимса биринчи сринни қслга кирита олмаслигини ҳис қиларди.
Охир оқибат сша соврин ҳам берилди. Алишер туман биринчилигида қай тарзда устунликни қслга киритган бслса, шаҳар беллашувида ҳам осонлик билан ғолиб бслди. Ҳаммани ҳайрат ксчасига таклиф стган 17 ёшли бслажак шоир устози билан уйга қайтишаётганда қизиқарли суҳбат қуришди. Ушбу суҳбат ҳам асаримиздан срин олишга арзийди, деб ҳисобладик.

- Алишер, мен сенга ишонгандим, демаганмидим. Сен бугун ҳаммани йиғлатдинг. Қачон ёздинг бу шеърларни?

- Кеча.

- Йсғ-е.

- Ҳа, биринчи сринни сйладим.

Ҳамида опа кулди ва шундай деди:

- Агар сен биринчи сринни сйлаб шеър ёзганингда бу шеърларни ёза олмасдинг. Сен ҳақиқий истеъдод соҳибисан.

- Ҳамида опа, биринчи сринни олганимни мактабда сълон қилишадими?

- Албатта. Ахир, сен мактабимизни, районимизни, шаҳримизни фахрисан. Айтганча, Самарқандда ютиб чиқсанг, мамлакатимизнинг фахрига айланасан.

- Ошириб юбордингиз. Ҳозир шуларни бувимла ксрганларидами...

Алишер сйга чсмди. Ксзига ёш келди ва «Меҳр ксп ксргуздим, аммо меҳрибоне топмадим» деб қсйди. Ҳамида опа бу ҳолатга бироз ҳайрон бслганида сса, шоир тушунтириб берди:

- Аавоий билиб ёзиб кетганми? Ҳаётнинг ҳамма воқелигига шу байт тушаверади. Бувимлар шу кунларни ксрмадилар-да!

Алишернинг сснгги хсрсиниқлари устозига ҳам қаттиқ ботди, аммо шогирдини хафа қилмаслик учун индамай қсс қолди.

***
Nom: Re: МЕҲРИБОНЕ ТОПМАДИМ...
Yuborildi: Foniy 01 Noyabr 2008, 15:26:56
***

Суд зали. Алишер ҳақидаги маълумотлар снграши давом стади:

"œАлишер Ҳакимов мактабни аъло баҳоларда битириб чиқиб,  журналистика факультетига кирди. Ўзбекистон миллий университети талабаси бслди. Адабиёт фанида сришган ютуқлари ушбу даргоҳда унинг буюк инсон бслишига далолат старди. Аммо у олий сқув юртини тугатиши арафасида қабиҳ ишга қсл уришини сша пайти ҳеч ким билмасди".

***

1993 йил. Ксп талабалар битта жойга тспланишган. Ҳамма бир-бири билан танишмоқда.

- Мен Сурхондарёданман. Ўтган йили Самарқандда стказилган шеърист мусобақасида ғолиб бслганман.

- Мен Аамангандан. Мен ҳам сша мусобақада қатнашиб учталика кирдим.

- Мен Хоразмданман. Мен ҳам сз шаҳримда ғолиб бслиб, Самарқандга бордим. Иккинчи сринни сгаллаганимни бу ердагиларнинг кспчилиги билади.

Шунда бир йигит Алишерга юзланиб ссради:

- Сиз адашмасам, шу ердансиз-а, съни тошкентликсиз-а?

- Ҳа. Тошкентданман. Мен ҳам сизлар қатори Самарқандга боришим керак сди, лекин тишим шишиб кетгани учун бора олмадим. Лекин мен ҳам пойтахтда биринчи сринни сгаллаганман.

Бир қизнинг саволи Алишерни жиддий тортди:

- Лойтахтликлар адабиётга унчалик қизиқишмайди, дейишади. Шу ростми?

-Ҳа, шаҳар мусобақасида ҳам сғил болалардан битта мен сдим. Қолганлари қизлар сди.

- Мен ҳам бор сдим сшанда, ссингиздами?

- Йсқ.

- Шунақа-да...

Қиз бошқачароқ қаради. Алишер дарҳол ксзини узди. Яхшисмки унинг  ёнига бир йигит келиб қолди. Қашқадарёлик талаба билан суҳбатлашган бслиб, ҳамшаҳар шоирадан узоқлашганига ҳурсанд бслди Алишер.

- Алишер, мен сизнинг шеърларингизни газеталарда сқиганман. Яхши шеърлар ёзгансиз.

- А аҳмат. Оз-моз ижод қилиб тураман.

- Мен ҳам шеъристга қизиқаман, аммо шеър ёзмайман. Аасрий асарлар ёзишни хуш ксраман. Бугун кспчилик билан танишиб чиқиб ҳайрон қолдим, буларнинг ҳаммаси ғирт шоирлар-ку. Журналистика факультети шоирларнинг смас, балки журналистларнинг манзили бслиши керак. Филологис факультетига боришса, мақсадга мувофиқ бсларди.

- Аега ундай дейсиз. Филологис дегани ҳам шеърист дегани смас-ку. У ерда тилшунослар тарбис топишади. Журналистикада сса шоирларнинг сқиши тсғрироқдир. Газета нашрларида фаолист юритгандан сснг, шеърларини чоп стиши осонроқ кечади.

- Бир томондан тсғри айтасиз. Айтганча, бу йили биринчи тест имтихонлари бслгани учунми, курсимизга жуда иқтидорли йигитлар тспланиб қолибди, сездингизми?

- Ҳа, ҳамма сз вилостида қандайдир ғолибликни қслга киритган. Сиз ҳам қандайдир мусобақада иштирок стганмисиз?

- Йсқ, лекин мусобақада ғолиб бслмасдан ҳам тузукроқ ёзувчи бслиш мумкинлигини биламан.

- Мен ҳам шу фикрдаман, - деди Алишер кулиб қсйиб.

Алишер срнидан турди-да, факультет томон юрди. Дарсга кириш арафасида босги қиз келди ва Алишерга савол берди:

- Алишер, тсхтанг. Сиз сшанда биринчи сринни қслга киритганингизда, мен қойил қолгандим. Шеърларингиз мени ҳасжонга келтираёзганди. Айниқса, 37- йил ҳақида ёзган шеърингиз бор-ку... Ўша шеърнинг қслёзмаси борми?

- Ҳа, бор, сртага олиб келарман.

- А аҳмат. Лекин мен бошқа гапни айтмоқчи сдим.

Қиз бироз услиброқ туриб, ёнидан бир қоғоз олди ва Алишерга тутди. Алишер қоғозни очиб ксрди. Очиб ксраётганда, қиз шундай деди:

- Алишер, мен сшандан кейин сизни топа олмадим. Аист қилгандим, журфакка кирсам, албатта, сизни учратаман, деб. Тсғри қабул қиласиз, бу сизнинг ижодингизни ҳурмат қилиб ёзилган шеър.

Алишер қоғозни сқий бошлади:

Қатағон йиллари стмишда қолди,
Аммо давомийдир жадидлар йсли.
Бугун шоҳиддирман, дунё ингради:
Яна баланд келди шоирнинг қсли.

Алишер шеър сқир, ҳасрат ва нидо
Унинг поёнида йиғларди зор-зор.
Қодирий ва Ғофур Ғуломдан кейин
Яна бир даҳони туғди Чилонзор.

Аистим пок срур - Алишерларга
Фақат бахт етказса сзбек ватани...
Янги даҳолар ҳам жавоб слароқ
Яшаса мос бслиб исмига, қани!

Бу шеърни сқиб Алишер индамай, қоғозни ёпди. Қизга қайтариб берар скан, озгина йиғи аралаш: «А аҳмат!» деб қсйди.

Қиз сса: "œМен буни сизга ёзганман. Фақат чин дилдан ёзилган, деб қабул айланг", деган жавобни берди.

- Жуда чиройли ёзибсиз. Мен ҳозир бу шеърни сқиб, сша куни менга биринчи сринни нотсғри бериб юборишди, деб сйлаб қолдим.

Қиз кулиб қсйди. Хонага кириб кетишгунга қадар уларнинг сртасида сукунат ҳукмронлик қилди. Сукунатни бузиш нистида Алишер бир савол берди:

-  Кечирасиз, шунча гаплашибман-у, исмингизни ссрамабман.

-  Лайло.

***

Суд зали. Хаёл камерамиз орқали суд залида стирган гсзал қиз — Лайло томонга ҳам йсл оламиз. У ҳам бошқалар сингари Алишернинг юзига нафрат билан қараб турибди. Бу пайтда сса Алишер ҳақидаги маълумотлар давом стади:

"œТошкент шаҳри Чилонзор туманида туғилган Алишер Ҳакимов сша пайтда буюк инсон бслади, деган фикрлар мавжуд сди. Бунга ҳамма ишонарди. Айниқса, уйида юксак тарбис олгани боис, Алишердан ҳар томонлама етукликни кутиш мумкин сди. Аммо у нафақат буюк инсон номига доғ туширди, балки, инсонистнинг ҳамма вакили қоралайдиган қабиҳ ишларга қсл урди: Онасини слдирмоқчи бслди, бир муштипар қизнинг номусига тегди ва гиёҳвандлик моддаларига ружу қсйди. У сснгги уч ой ичида тинмасдан ароқ ичди, қиморбозлар даврасига қсшилиб қолди. Қавму қариндошлари билан ҳам алоқаларни узди".

Лайлонинг ғамгин ксзлари оқ-тавсирли стмишга айланади:

"œ1994 йил. Автобус. Талабалар шовқин-сурон қилиб тоққа кетишмоқда. Охуннинг «Сени бугун ксрмасам бслмас» қсшиғи паст қилиб қсйиб қсйилган. Талабалардан бири ҳайдовчига мурожаат қилди:

- Илтимос, озгина баланд қилиб юборинг.

Овоз баландлайди. Қсшиқ остида нигоҳлар тсқнашуви. Алишер индамайгина, бошини қуйи қилиб сгиб борар, Лайлога секин қараб қссрди. Лайло сса деразага термулган.
Ашула охирлаб қолганда, қашқадарёлик талаба Алишерга ссз қотди:

- Алишер, сшитдингизми, «Сени бугун ксрмасам бслмас» деган шеър "œАдабиёт ва санъат" газетасида танқид қилинибди.

- Аега?

- Чунки у саёз ёзилган скан.

- Ким танқид қилибди?

- Қаердан биламан.

- Қизиқ, танқид қилган одамни мақолани сқиган одам ҳам сслаб қола олмаса-да, танқидга учраган Иқбол Мирзони ҳамма таниса...

- Мевали дарахтга тош отилади, деб шунга айтишса керак-да?

- Балки.

Алишер сна сйга чсмди. Охунжон Мадалиевнинг овози сна баландлади. Тоққа кетишаётганини билдирувчи манзара - тоғлар, автобуснинг кетаётганлиги қсшиққа ҳамоҳанг бслиб кетади.
Автобус тоққа етиб боргач, талабалар аста секин жойлашдилар.

Бирдан қизларнинг овози кела бошлади:

- Лайло, Лайло, буёққа келинг.

Лайло булоқ олдида тспланиб олган қизлар олдига йсл олди. Алишер сндигина жойлашилган ховли сшигига етган сдики, қаршисидан Лайло чиқиб қолди.

- Кечирасиз... - қиз услган ҳолда стиб кетди.

Алишер жим бслиб қолди.

Кечга бориб тоғли ҳудудларда тун тез чскади. Гсзал туннинг безаги шак-шубҳасиз "œталабалар гулхани" бслса, ажаб смас. Ана шундай гсзал манзара сабабчиси бслган бслажак журналистлар бир-бирлари билан илиқ суҳбатлашишмоқда.

- Тошкентда қийналиб кетгандим. Яхшисм тоққа чиқдик — дейди қизлардан бири. Кейин Алишерга сс қотган бслди:

- Алишер, сиз Тошкентдан ташқарига ҳам чиққанмисиз?

- Ҳа, ксп жойга борганман.

- Йсғ-е, унчалик ксп жойга борган йигитга схшамайсиз.

- Аега?

- Чунки ксп жойга борган киши саёҳати ҳақида ссзлаб беради. Сиз сса десрли гапирмайсиз.

- Ксп гапиргим келмайди.

- Ксп гапиргиси келмаган одам журналист бслиши мумкинми?

- Ҳа, бслиши мумкин. Ксп гапирган, бироқ гапида маъноси бслмаган одам журналист бсла олмайди.

- Аима демоқчисиз бу гапингиз билан?

- Йсқ, бу ерда ҳеч кимга шаъма қилмоқчи смасман. Фақат керакли гапни гапириш керак, демоқчиман, холос.

Шу ерда сртага талаба йигитлардан бири аралашади.

- Келинглар, ҳамма сз ижодидан сқиб берсин. Агар сзининг шеърини сқигиси келмаса, машҳур шеърлардан мутолаа қилсин. А озимисизлар?

Ҳамма маъқуллаган бслди.

Сурхондарёлик шоир: "œМен Муҳаммад Юсуфнинг шеърини сқийман, - деб шоирнинг «Жийда тагида» деган шеърини сқиди. Фарғоналик бир қиз Абдулла Ориповнинг шеърини мутолаа қилган бслди. Алишерга навбат етганда, қашқадарёлик ошнаси унга шундай деди:

- Алишер, сиз сзингизнинг шеърингизни сқинг.

- Йсқ, мен ҳам бошқа одамнинг шеърини сқийман. Ксп вақт олмайдиган, аммо жуда ҳам катта маънони сз ичига олган бир шеърни сқийман. Бор-йсғи икки қатор:
«Сиз менга жуда ҳам кераксиз,
Мен сизга жуда ҳам кераксиз...»

Ҳамма қотиб қолди. Сукунат чскди. Бир йигит ссради:

- Кимнинг шеъри бу?

- А ауф Ларфиники...

- Дурдона асар: Сиз менга жуда ҳам кераксиз, мен сизга жуда ҳам кераксиз... А ауф Ларфи шу икки қаторни сйлаганида, бақириб юборган бслса керак, а?

Алишер жавоб берди:

- Бслса бордир. Шоирлик кишини баъзан телбага айлантиради, дейишади. Бу телбаликдан фақат инсоний тарбис ксрганларгина саломат қоладилар.

- Аимага ундай деспсиз, Алишер? — деб ссради йигитлардан бири.

- Чунки...- сйланиб қолди Алишер. — Мен ёшлигимда бувимлардан ҳаёт ҳақида ссраганимда, жуда схши таърифни айтгандилар: Болам, ҳаёт — бу ингичка ксприк. Унинг у учидан бу учига ссон-омон стмоқлик учун инсон ста схтиёткор бслиши керак, бу ксприкдан маст-аласт ва телба инсонлар ста олмайдилар, деган сдилар.

- Мен бу гапингизга қаршиман, Алишер — деди қашқадарёлик талаба. — Чунки шоирлар айни телбаларнинг сзгинаси. Улар телба бслиб сшасаларгина схши шеърлар ёза оладилар.

- Бслмаган гап. Қадимда ҳамма мутафаккир шоирлар ақлли, фаросатли ва босиқ кишилар бслишган. Улар ҳақиқий шоирликни телбалик, деб тушунишмаган. Мисол учун Аавоий...

Талабалар жим бслиб қолишди. Ҳеч нарсага аралашмаётган Лайло Алишерга зимдан қараб қсйди. Алишер сса ссзини давом сттирди:

- Телбаликни буюклик билан аралаштириш тсғри смас. Баъзи буюк шахслар охир оқибат телба бслиб қолишгандир, аммо бирор бир телбани буюк деб бслмайди.

Қашқадарёлик талаба: "œАлишер, сиз сшитганмисиз Лушкин ажойиб шеър ёзса, сша кеча «Мен буюкман» деб бақириб чиқар скан", - деди.

- Хсш, бу билан нима демоқчисиз? Лушкин қилган бслса, у биз учун сталон бслади, демоқчимисиз?

- Йсқ, факт срнида ишлатдим-да.

- Факт срнида ишлатиш мумкин бслса, Микеланжило Мусо пайғамбарнинг ҳайкалини сзича ссаб, уч кун давомида ҳайкалга: «Гапир, сен гапиришинг керак» деб чиққан скан. Бу ҳам биз учун тарбис бсладими? Йсқ, биз слчовни озгина нотсғри қсйганмиз. Сснгги йиллардаги шоирлар ва буюк кишиларнинг ҳаёти билан чекланмаслигимиз лозим. Бизга ҳақиқий срнак бсладиган сиймолар узоқ стмишнинг вакиллари. Аавоий, Фузулий, Бедил...

- Алишер, жуда ҳам ғазалларга қизиқасиз-да, - деди иложсиз қолган қашқадарёлик талаба.

Олов аста секин сча бошлади. Ҳамма срнидан туриб кетди. Кул бслган гулхан олдида фақат Алишер ва Лайло қолишди. Лайло қслидаги чспи билан кулга айланган оловни сна алангалатиш учун ҳаракат қилди. Шунда Алишер гап қотди:

- Ўчиб бслган гулханни ёқишга нега уринспсиз?

- Атрофни бироз иситсин, деб.

- Фойдаси йсқ, бир марта счган оловга умид боғланмайди.

- Тсғри айтасиз, Алишер — деди Лайло Алишернинг юзларига тик боқиб, - шунинг учун ҳам олов ёқишдан олдин стинни ксп ғамлаш керак, бир умр счмайдиган қилиб...

Алишер бу ссзларни тушунса-да индамай қсс қолди. Аста срнидан туриб уйи томон кетади. Шунда Лайло:

- Оловни счиришга ҳаракат қилган одамни унчалик ҳам хуш ксрмайман, - деди.

Алишер орқага қаради. Яна индамади, аммо қараб туриб, охири гапирди:

- Лайло, сиз жуда ҳам чиройли схшатишларни ишлатспсиз-у, аммо ҳаёт схшатишлардан смас, балки соддаликлардан иборатдир.

- Ўша соддалик қанақа бслар скан?

- Соддалик шуки, йигит қиз бир жойда қолса, учинчиси шайтон бслади!

- Буни ҳам бувингиздан сшитганмисиз?

- Ҳа, шунинг учун ҳам бу гапларга ишонаман.

***

Суд зали. Алишернинг ғамгин нигоҳи. Соқоллари ссиб кетган йигит атрофга қарамаган ҳолда хаёл сурмоқда. Бирдан унинг ксзлари залда стирган Лайлога тушиб қолади. Лайло Алишерга тик қараб тургани боис, Алишер сна юзини беркитиб олади. Услаётгандек бслади.
Бу нигоҳларнинг ҳаммаси маълумотлар остида йсқ бслиб кетади:

"œАлишер Ҳакимов журналистика факультетининг олд йигитларидан сди. Тсртинчи курсга қадар у бир неча газеталарда фаолист юритди, шеърлари чоп стилди, оз бслса ҳам сз мухлисларига сга бслди. У университетни битириши арафасида Амалий жиҳатдан ҳам етук журналист бслиб улгурган сди. «Туркистон» деб аталмиш газета ижодкорлари томонидан берилган маълумотларга ксра, Алишер иқтисодий мақолаларни маромига етказиб ёзишга снди-снди киришган сди. Бироқ, сснгги уч ой ичида у бирон марта газетага бормаган ҳам, газета нашрларида мақоласини чоп сттирмаган ҳам".

***

1997 йил. Баҳор. Алишер «Туркистон» нашриёти олдида турибди. Уни қутлагани ёр-биродарлари, курсдошлари ташриф буюришган.
Гул кстарган қашқадарёлик талаба унинг олдига келди.

- Алишер, табриклаймиз. Бугун ҳақиқатан ҳам сизнинг кунингиз. Бундай шарафга сришиш жуда ҳам мушкул сди. Аммо сиз ҳали талабалик давридаёқ «йилнинг снг схши журналисти» деган номни қслга кирита олдингиз. Табриклаймиз.

Хонани қарсакнинг овози тутиб кетди. Ичкарига кираётган чеҳралар ичида Лайлонинг нигоҳи, Алишернинг ота-онаси бслмиш Аазира ва Салимларнинг нигоҳлари бошқача сди. Улар сзларини қссрга жой топа олмаётган сдилар.

Ичкарида тусалган стол... Биринчи бслиб ссзга «Туркистон» газетаси бош муҳаррири чиқди:

- Дсстлар, ҳаммангиз хуш келибсиз. Мен мана шу газетанинг бош муҳаррири Ҳолид Умаров бсламан. Мен бугунги ажойиб кечанинг сабабчиси Алишержонни авваламбор таҳриристимиз номидан табриклайман. У бизнинг жамоага қсшилиб, ҳақиқий қаҳрамонга айлана олди. Ўнлаб тажрибалар журналистлар амалга ошира олмаган ишни бир сзи сплади. Ҳали келганига икки йил бслмай, Алишер халқ оғзига тушди, мақолалари ксзларни йиғлатди, шеърлари қалбларни йиғлатди. Ҳам журналист, ҳам шоир укамизни чин дилдан қутлаймиз.

Гулдурос қарсаклардан сснг навбат отаси бслмиш Салимжонга берилди.

- Биласизларми, мен ҳозир жуда ҳам ноқулай ҳолатда турибман. Чунки сғлим Алишер бундан бир неча йил муқаддам журналистика факультетига киришга қарор қилганида, мен қарши чиққандим. Уни юрист қилмоқчи бслгандим. Ҳатто гап аччиғида: «Алишер, сен бой оилада ссгансан, сенга журналист бслиш срашмайди» деб ҳам юборганман. Аммо у бунинг ҳеч қандай аҳамисти йсқлигини тушунтирди. Мана бугун  сша пайтда мен хатога йсл қсйганимни ҳар томонлама англаб етдим. Ўғлим, бугун сен мени енгганингни расман исботладинг. Табриклайман.

Ота сғлининг қслларини сиқиб қсйди. Иккаласининг ҳам ксзлари ёшга тсла.

Даврадагиларнинг бири қаердандир «Туркистон» газетасини олиб келди.

- Дсстлар, қслимда шу бу кун чоп стилган газета. Унда Алишерни қутлаб курсдошлари табриклашган. Шунингдек, Алишержоннинг снг сара шеърлари ҳам берилган. Келинглар, мен ана шу шеърлардан баъзиларини сизларга сқиб берайин.

Шеърий мутолаалар тугагандан сснг, ссз навбати Лайлога берилди. Бу нутқ орқали ҳаётининг снг асосий масаласини белгилаб олишини ҳис қилган Лайло жсшқин ҳолда ссзлай бошлади:

- Мен Алишерни бу ердагиларнинг аксаридан олдин таниганман. Бундан тсрт йил олдин, ҳали университетга кирмасидан бурун у мактаб сқувчилари сртасида шеърист бсйича Тошкент шаҳри ғолиби бслган сди. Мен ҳам ана шу мусобақада қатнашганман. Ўшанда Алишернинг ажойиб шеърлари шайдосига айланиб қолгандим. Тсрт йил сқиб, мен унинг сзига шайдо бслиб қолдим.

Бу ссзлар ҳаммага сқ отилгандек снгради. Барчанинг нигоҳи Лайлога қаратилди. У сса индамай ҳотиржамгина жойига келиб стирди. Ғалати сукунат чскди. Кейин кимдир мавзуни бошқа томонга бурган бслди:

- Алишернинг қутлаш маросимига ташриф буюрган кишилар диққатига: Қаҳрамонимиз «йилнинг снг схши ижодкори» деган номни қслга киритишига туркум мақолалари сабаб бслди. Бу мақолалар мамлакатимизнинг бугунги иқтисодий ҳолати хусусидадир...

Аммо бу нутқ барибир Лайлонинг ҳақиқатга йсғрилган нутқини ёпа олмади. Маросим бироз ҳижолатли ҳолда тугади.

***

Чиройли автомашина. Алишер машинанинг ичида Лайло билан суҳбатлашиб стирибди.

- Лайло, схши иш қилмадинг.

- Аима бспти. Ҳамма севгимизни билиб қсйиши керак.

- Менинг оилам анча фаросатли оила. Адамлар мани уришмайдилар-у, лекин қизболадан бу қадар очиқча изҳорни кутмаган сдилар. Жуда хунук иш бслди.

- Аимаси хунук иш, Алишер. Сиз ҳаддан ташқари сз хаёлларингизга бандсиз. Ксрспсиз-ку, университетда ҳамма нарса очиқча. Мени ҳам схши биласиз. Мен маросимда чин дилдан сизга шайдо сканимни айтдим, холос. Бунинг қандай уст ери бор?

- Уст ери бор! Тушундингми? — деди Алишер жиддий оҳангда.

Шундан сснг у машинани ҳайдаб кетди. Машинада улар жим кетишди.
Алишер анча сукутдан сснг гапиришга тушди:

- Жонимга тегди одамлар. Ҳамма менга ғалати қарайди. Бой бслсанг-у, журналист бслиб нима қиласан, дейишади. Аима ишларинг бор?! Бой бслган одам албатта юрист ёки прокурор бслишга ҳаракат қилиши лозимми? Сира тушунмайман.

Лайло индамади. Алишер ҳам жим бслиб қолди. Лайло кейин савол берди:

- Алишер, одамлар сизнинг бой бсла туриб, нима учун журналист бслаётганингизни тушунишмаса, мен бошқа нарсага ажабланаман.

- Аимага?

- Мени ҳақиқатан ҳам схши ксриб, бирор марта индамаганингизга?

- Бслди қил, Лайло! Мен сенга икки мингинчи марта айтаман: Қиз бола деган озгина иффатли бслади.

- Вой бс! Мен сизга нима қилспман иффатсиз бслиб?

- Ҳеч нарса! Аммо гапларинг ҳаддан ташқари пардасиз.

Алишер бирдан машинани тсхтатиб Лайлодан ссради:

- Лайло, худо ксрсатмасин-у, мен слиб қолсам, сзингни слдирармидинг?

- Қаердан олдингиз бу саволни?

- Йсқ, йсқ, сен саволга жавоб бер!

- Билмадим!

- Билмасанг, билиб қсй. Ўлдирмасдинг, слдира олмасдинг. Хсп, бир одамни схши ксриб у кетганидан сснг сзингни слдира олмас скансан, маросимнинг сртасида, катта ёшлиларнинг ичида сзингни  фидоий қилиб ксрсатмаслик керак сди. Тушундингми!

Лайло жим бслиб қолди. Машина сса аллақачон Лайлонинг уйи олдига келиб тсхтатаган сди. Иккаласи индамай туришди ва Лайло йиғлаган ксйи машинадан тушиб кетди.
Алишер индамай машинани орқага олди ва сзига-сзи ғсдраб қсйди: «Қизларни шундай тарбисламасанг, ҳаддиларидан ошиб кетишади! Яхшисм «Лолазор» романини сқигансан, акс ҳолда бундай пайтда нима қилишинг мумкин сди!»

Машина ксздан ғойиб бслди. Лайло сса машинанинг ортидан қараб қолди.

***
Nom: Re: МЕҲРИБОНЕ ТОПМАДИМ...
Yuborildi: Foniy 01 Noyabr 2008, 15:30:02
***

Суд зали. Алишер Ҳакимовнинг нигоҳи. Лайло унга ҳамон тикилиб турибди. Ғазаб билан. Хаёл камерамизни Алишернинг ҳақиқий онаси — Сожида томонга ҳам қаратамиз. Бу нигоҳлардан тузукроқ маънолар сқишимизга Алишер ҳақида сқиладиган маълумотлар ҳалақит беради:

"œАлишер Ҳакимовнинг синфдошлари берган маълумотга ксра, тсрт ой муқаддам синфдошлар Алишернинг уйида йиғилишган. Бу даврадаги йигитларнинг аксари ксчабезори йигитлар бслишига қарамай, Алишерни ҳурмат қилиб келишганди. Синфдошлар ана шу йиғилишда Алишер сзини ғайритабиий тутганини ҳикос қилиб беришди"

Ушбу ссзларни сзгача бир ҳис билан тинглаётган А авшан дсстининг сзгариб кетганини тушунтириб берувчи сқин стмишни сслай бошлайди:

***

Алишернинг уйи. Бадавлат хонадон анча катта сканлиги билан алоҳида ажралиб туради. Уй ичидан шовқин овози келмоқда. Бу сафар Алишер дсстларини таклиф қилган. Ҳамма бир-бири билан гаплашиб, чақчақлашиб стиришибди.

- Алиш, сзинг йиғмасанг болалар йиғилайлик ҳам, дейишмайди. Ўқишлар схши бслсптими?

- Ҳа, худога шукр.

- Анча таниқли бслиб қолибсан. Ман сзим, схши билмайман-у, биттаси айтиб қолди. Шеърларингни сқиб турар скан. Ман сшитиб роса хурсанд бслдим. Биздан ҳам чиққан-да, деб қсйдим.

Алишер гап қотди:

- Айтмадингми, сал бслмаса биз уни бошқа йслга буриб юборардик, деб...

Ҳалиги йигит шундай деди:

- Алиш, нима деганинг? Ашликда ҳамма нарса бслади-де. Ҳамма бслган воқеаларни бошқаларга бирма-бир айтиб бериш шартми?

- Ҳазил, сртоқ! Давом ставер!

- Ишхонамизда сал шоирроқ бола бор. Ғалати бола. Ўша айтиб қолди сани. Мана бу шеър зср ёзилган скан, сқиб берайми, деганди, ман қсйе, дедим. У қсймасдан сқиб, охирида «Алишер Ҳакимов» деса борми, сакраб кетдим. Аима, нима, Алишер Ҳакимов, у мани синфдошим деб юбордим. Очиғи, оғайни сша пайтгача шеър-пер сқимасдим. Шу шеър деганни сйлаб топган одамни бсғиб қсймоқчи бслардим. Биласан-у... Ўқидим, маза қилиб сқидим. Ичимда икки марта сқидим.

- А аҳмат, оғайни. Унда ёдлаб ҳам олибсан-да!

- Йсғ-е, бизага ёдлашга йсл бслсин. Мани исмим Алишер смас, буни устига, бувимлар туғилмасимдан олдин қазо қилиб кетганлар. Билиб қсй, оғайни, сани нимаики ютуғинг бслса, ҳаммаси бувингники. Худо раҳмат қилсин, ажойиб аёл сдилар.

Ҳамма жим бслиб қолди. Алишер зср-базср гапирди:

- Тсғри айтасан. Бувим бслмаганларида мен ҳеч ким бслмасдим. Ўшанда сизларга наша срашга ёрдам бериб юборармидим?

- Ўв, уйимга тсплаб олдим, деб намунча сслатмасанг стмишни...

- Амон маънода гапирмаспман. Хафа бслма!.

Даврадаги йигитлардан бири Алишердан ссради:

- Алиш, хафа бслма-ю, учрашмаганимизга анча бслиб қолди. Ҳалисм ичмаспсанми?
 
Алишер кулди.

- Йсқ, ичмаспман. Бошқаларга қуймаспман ҳам. Шунинг учун бугун ичкиликсиз стирамиз, хспми, болалар!

Болалар бир-бирларига қарашди. Аа илож! Алишер чиқиб кетди. Болалардан бири ғсдраниб қолди:

- Шунча пули бслса-ю, битта сримта қсймаса. Қурумсоқлик ҳам сви билан-да!

Бошқаси Алишерни ҳимос қилган бслди:

- Ўзининг иши. Аеча марта пул ссраганингда берган. У қизғанганидан қилмаспти-ку бу ишни. Амон ксради. Алишернинг туйғуларини ҳам ҳурмат қилишимиз керак, унинг уйида стирибмиз ҳар ҳолда...

- Аима, нима! «Туйғуларини» дедингми? Алишерга схшаб кетдинг шу ерда. Сан снди адабийча гапирма, илтимос, бозорчи бслиб туриб, «туйғулари» деган ссзни айтса, ғалати чиқар скан!

- Хсп, оғайни, бошқа гапирмайман, - деди дсстини тинчитиб... — сзингга келдингми?

Ҳамма жим бслди. Алишер ташқарига чойга чиқар скан, кимдирнинг сшик таққилатаётганини сшитди. А­шикни очса Лайлонинг укаси — Алишерни ксрди.

- Алишер ака, ассалом алайкум.

- Кел, ука, тинчликми?

- Лайло опамларни машина уриб юборибди?

- Аима-а?

- Йсқ, унчалик оғир смаслар. Озгина лат еганлар. Ҳозир касалхонадалар. Қсрқиб кетганларидан хушларидан кетиб қолибдилар. Ўзларига келгач, сизни ссрабдилар. Мен кеч бслса ҳам, шунинг учун келдим. Узр, вақтингизни олган бслсам.

- Йсқ, йсқ, вақтимни олмадинг. Ҳозир, кутиб тур. Машинада ғизиллаб бориб келамиз. Уйингга ҳам ташлаб қссман.

- Майли.

Алишер уйга кириб, воқеани ипидан игнасигача тушунтирмасдан, дангал гапириб қсс қолди:

- Мани жуда ҳам зарур ишим чиқиб қолди. Битта курсдошимни машина уриб юборибди. Укаси келибди. Озгина стириб турасизлар. Ман вақтли қайтишга ҳаракат қиламан. Майлими?

Йигитлар сергак тортишди.

- Бемалол, оғайни. Агар ёрдам керак бслса, айт, машинаси борлардан боришсин...

- Йсқ, шарт смас. Фақат стириб турсанглар бслди.

- Ҳеч қиси йсқ, ишингни битириб келавер. Агар кеч қолсанг, секин тарқалаверамиз. Ҳижолатли жойи йсқ.

Алишер машинасини ғизиллатиб ксчага чиқди.

- Адаш, опангни аҳволи схшими сзи?

- Ҳа, схшилар. Фақат, озгина бошлари ёрилган.

- Мисси лат ебдими?

- Унчалик схши билмайман. Кириб келишим биланоқ сизга етказиб қсйишни ссрадилар. Чопиб келавердим.

- Яхши қилибсан. Қанақа машина урибди?

- «Жигули». Аоль бир. Машина сгаси ҳам келди, уйдагилардан кечирим ссради.

- Ксрмай қолибдими?

- Билмадим, айтдим-ку, киришим биланоқ...

- Хсп, майли, тушундим.

Алишер машинани бир четга қсйиб, касалхонага югуриб кирди. Лайло боши сралган ҳолатда ётарди. Лекин хуши сзида сди.

- Ассалому алайкум. Алишер, узр, сизни ҳам безовта қилдимми?

- Йсқ, аҳволларингиз қалай?

- Яхши. Озгина туртворди. Орқага юрмоқчи бслган скан. Мен уни, у мени ксрмабди. Аатижада юрган заҳотим туртворди. Бошим билан йиқилдим.

- Уйдагиларинг ортиқча тсполон қилиб юборишмадими?

- Ҳа йсғ-а! Даъвоимиз йсқ, деган тилхатни ҳам ёзиб беришди.

- Яхши қилишибди. Атайлаб урмаган-ку, барибир.

Алишер жим бслиб қолди. Лайло ҳам жим. Лайло биринчи бслиб гап бошлади:

- Ўртоқларингиз билан схши стиргандингизми?

- Қаердан билақолдинг сртоқларим билан стирганимни?

- Билардим.

- Ҳа.

Алишер жим бслди. Ортиқча гапирмади. Лайлонинг укаси секин хонадан чиқишга шайланди. Шунда Алишер унга:

- Алишер, тсхта, уйга ташлаб қссман. Мен ҳам кетдим. Опанг схши скан, ксрдим. Ҳаммаси схши бслади.- деди.

Лайло Алишерга бошқачароқ қаради. Алишер срнидан турди-да, бспти, деб, чиқиб кетди.


***

Суд зали... Алишер ҳақидаги маълумотларнинг снграши давом стади:

"œАлишер Ҳакимовни сша куни оғайнилари роса кутишади. Лекин у келмайди. Уйдагилар ҳам Лайлонинг олдига кетганини билганликлари боис, срталаб кириб келган Алишерни унчалик қаттиқ қарши олишмайди. Фақатгина унинг отаси — Салимжон койиб қсйиш нистида панд беради.
«Ўғлим, намунча қолиб кетмасанг, оғайниларинг уч соат кутишди. Кейин мажбур бслиб тарқалишди. Айтиб қсймайсан ҳам-а!»
Алишер сша куни десрли гапирмаган ҳолатда юрди. Кейин музқаймоқ еганини рскач қилиб, касалхонага ётажаклигини маълум қилди. Касалхонага мурожаат қилинганда, Алишер ҳақиқатан ҳам ҳаддан ташқари ксп музқаймоқ еганлиги маълум бслди. Бу ҳолат ҳам сша пайти ҳаммани ажаблантирган сди. Касалхонадан қайтиб келган Алишер умуман бошқача бслиб қолганди. Тсрт ой рсй берган бу воқелик ҳали ҳануз унинг ота-онасини ҳам, дсстларини ҳам, Лайлони ҳам ҳайрон қолдирмоқда. Чунки Лайло сша куни Алишер унинг олдида унчалик ксп бслмаганини маълум қилди. Ҳаммаси сшандан сснг бошланди..."

Келинг, азиз китобхон, биринчи марта бслса ҳам хаёл камерамиз орқали  Алишернинг нигоҳига ҳам сафар қилайлик. Бу ксзлар бизга муаммони очиб беришда катта ёрдам беради.

1997 йил. Март ойи. Алишер уйга срталаб кириб келди. Ксзлари киртайган, бир-икки жойи йиртилган ва бсйнини ушлаган ҳолда кириб келган сғилни биринчи бслиб онаси қарши олди.

 - Вой болам, тинчликми?

- Тинчлик — деди Алишер бсғиқ овозда.

- Ўғлим, Алишер, намунча кеч қолдинг, овозинг нимага бунақа хириллаб чиқспти?

- Ўзи шундоқ. Касалхонага ётмасам бслмайди.

- Аима бслди, тушунтир одамга схшаб — деб бақириб юборди она.

Алишер онасининг ксзи ёмон қаради. Лекин индамай, уйга кириб кетди.
Онаизор уйга кириб кетаётган сғлининг орқасидан гапириб қолди.

- Алишер, сртоқларинг кутиб-кутиб кетишди, нега қснқироқ қилиб ҳам қсймадинг?

Алишер, орқага қайтди ва онасига шундай деди:

- Биласизми, ойи...

Алишернинг хавотир аралаш қарагани шу ерда сезилди.

- Болам, овозингга нима қилди, ғалати чиқсптими?

- Ҳа, ойи. Ғалати чиқспти. Ксп музқаймоқ егандим, сшанинг натижаси шекилли...

- Қанақа музқаймоқ?

- Оддий, оппоқ музқаймоқ, - деб сшқириб берди Алишер.

Онаизор ҳайрон.

- Алишер, сенга нима бслди, сзи кечқурун чиқиб кетган бслсанг, қаердан ес қолдинг музқаймоқни?

- Ксчада едим, кейин қанақадир болалар билан уришиб қолдим. Калтак едим, бошим оғриспти.

Алишер шу гапларни айтиб, ерга стириб олди. Онаси дарҳол тез ёрдам чақирди. Шовқинни сшитган Салимжон уйдан отилиб чиқди.

- Ҳа, Алишер, сғлим, нима бслди?

- Мазаси йсқ, - деди онаси, - мен тез ёрдам чақирдим.

- «Тез ёрдам»? Қанақа Тез ёрдам? Тайёр машина турганида, тез ёрдамга бало борми? Юр, кетдик, Алишер, тез юр!

Ота машинани хайдай бошлади. Алишер машинага кайфистсиз аҳволда стирди. Машина ғизиллаб ташқарига чиқиб кетди. Йслда ота-бола жим кетишди. Узоқ сукунатни ота бузди:

- Ўғлим, кеча сртоқларинг кутиб-кутиб кетишди.

Алишер индамади. Лекин орқа сриндиқда стиргани боис отасининг ксзига ксзгу орқали қараб қсйди. Ота ксзини узмади. Алишер сса дарҳол сширди.

- Сендан ссраспман, Алиш — деб қаттиқроқ оҳангда гапирди ота.

Алишер бсғилиб шундай деди:

- Ксчада болалар билан уришиб қолдим. Кимлигини танимайман, қаердандир ёпирилиб келишди, зсрға машинани олиб кетишга улгурдим.

Ота индамади. Касалхона сшиги олдига келишганда Алишер ҳолдан тойганлиги сққол сезилди. Қайт қилишга жой излай бошлади. Боши айланди. Ардамга келган йигитлар уни касалхонага тезроқ олиб киришди.

Бироздан сснг Салимжоннинг олдига бир врач келиб шундай деди:

- Ўғлингизнинг аҳволи оғир. У ҳаддан ташқари томоғини шамоллатган. Ҳозир овози ҳам чиқмай қолган. Билмадим, бунчалик ксп музқаймоқни қандай ейиш мумкин...

Врач бироз жим бслиб қолгач гапини давом сттирди:

- Хафа бслмангу, бир нарса ссрамоқчи сдим...

- Ссранг — дейди Салимжон.

- Ўғлингизнинг шундай одати бормиди? Яъни, музқаймоқни ксп ейдиган одати?

- Ҳечам сслай олмайман.

Алишернинг отаси сйланиб қолди. Ўғлининг антиқа иши отанинг нигоҳини бир бурчакка қадаб қсйди.

***

Касалхона. Алишернинг хонасида онаси стирибди. Алишерга индамайгина қараб стирган она бирдан гап бошлади:

- Алишер, аста секин томоғинг ҳам сзига келспти. Тушунтириб бера оласанми, нимага мунчалик ксп музқаймоқ единг?

Алишер индамади. Она ҳам жавобсиз қолган саволидан кейин бошқа савол бермасликка қарор қилди.

- Бспти, Алишер, мен кетдим, сртага келаман, - деди она турар скан.

Алишер беҳосдан овози хириллаган ҳолда гапирди:

- Ойи, бошим оғриспти, сзимни ғалати ҳис қилспман. Ксп нарсаларни сслай олмаспман. А­нди нима бслар скан?

- Ҳеч нарса бслмайди, болам. Тузалиб кетасан. Оғриқ тарқагач, сзингга келасан. Дсхтир билан гаплашдик, у миснг ҳеч қанақа лат емаганини айтди. «Болангиз сзига келади» деб ваъда берди.

- Қанийди шундай бслса... — деб онасига ғалати қаради Алишер.
Она сса бундай нигоҳни ҳеч қачон ксрмаганидан ксзини дарҳол узди.

Ксчага чиқса ташқарида сри кутиб турарди.

- Адаси, сғлимиз жуда ҳам ғалати. Ксзлари ҳам ғалати. Мис дсхтири сна бир марта текшириб чиқиши лозим. Бир нарса бслганга схшайди.

А­р хотин жимгина йслга тушишди. Уларнинг ҳаддан ташқари секин юришаётганидан ксриниб турардики, Алишердан ста безовта бслиб қолишган сди.

***

Лайло шоша-пиша касалхона томон келмоқда. У Алишернинг хонасига кириши биланоқ Алишерни қучиб олай деди.
 
- Алишер, мен тузалгунимча чидай олмабсиз-да, муҳаббат дегани ҳам шундай кучли бсладими? — деб Алишерни сзига қаратди.

Алишер Лайлога сгирилдию, жуда мазмунсиз қаради.

- Қалай ишлар, схшимисиз?

- Аима? Яхшимисиз, деб сизласпсизми?

- Ҳа-с, схшимисан, - деди Алишер бироз ёмон аҳволга тушиб қолиб...

Бу вазистни умуман сътиборга олмаган Лайло сз оҳангида давом стди:

- Менга жуда ёқди, касал бслиб туришингиз керак скан-да?! Сизлаб гапириб қолар скансиз...

Лайло шундан сснг Алишернинг қслини секингина ушлаб ксрди. Бир пайтлари бу қслларни силтаб ташлаган Алишернинг қсллари Лайлонинг қслларини маҳкам сиқди. Шундан сснг Алишер Лайлога шаҳвоний ксз билан қаради. Лайло сзини бироз орқага олди. Бундай ҳолатни кутмаганидан албатта.

- Ҳа, жоним. Қслингни ушлаганимга сесканиб кетдингми? Ахир сзинг узатдинг-ку шу қслни?

Бу ёвуз нигоҳ Лайлони ҳайрон қолдирди. Дарҳол сзини йиғиштириб олиб, гапни айлантирди:

- Алишер, кечирасиз... Укамни уйга ташлаб қсйганингиздан сснг нима бслди? Кимдан калтак едингиз, с, уришиб қолдингиз, туф, нималар деспман.

Лайло гапни айлантираётгани учун номига гапирган гапларини телба-тескари қилиб ташлади. Алишер қараб турарди.

- Лайло, - деди сснг, - мен сен деб уришдим, калтак едим, сен бслмаганингда тинчгина уйда стиргандим. Тушундингми? А­нди ҳар куни мени ксргани кел. Тушундингми?

Бу қсрс ссзлардан Лайло умуман довдираб қолди.

- Алишер, сизга нима бслди. Луғатингизда йсқ ссзларни гапиришни бошладнгизми?

- Ҳа, снди менинг лғатим анча бойиган. Мен снди бошқача сшамоқчиман. Жонга тегиб кетди одамларнинг қовоғига қараб сшаш...

Алишер бу гапларни овозини борича айтганидан, дсхтирлар ҳам етиб келишди.

- Ҳа, нима бслди?

- Ҳеч нарса, шундоқ, - дейди Лайло хонадан чиқиб кетишга шайланар скан.

Алишер ҳам дсхтирларни тинчлантирган бслди:

- Ҳеч нарса бслгани йсқ. Мен маҳбубам билан гаплашспман!

Умрида бундай ссзларни сшитмаган Лайло Алишернинг ксзларига схшилаб тикилиб қолди ва орқага қайтди.

Иккаласи жим бслиб қолишди. Бу сукунатни Лайло бузди:

- Алишер, умуман бошқача бслиб қолганингизни сезспсизми? Овозингиз сзингизникимасдек, гапираётган гапларингиз сзингизникимасдек, сзингиз ҳам сзингизникимасдек...

Лайлонинг бу қитмирона саволи Алишерни ерга қараб жавоб беришга мажбур қилди:

- Тсғри айтасан, мен жуда ҳам ёмон аҳволда қолганман. Ўзимни бегонадек ҳис қилспман. Бошим оғриспти, кснглим айниспти, ҳамма билан уришиб қолспман.

Алишер Лайлонинг қслига қсл чсзади. Лайло ачинганидан Алишернинг қслларини ушлайди. Иккаласи бир-бирига сусниб қолишди. Лайло вазистдан чиқиб кетиш учун шундай дейди:

- Мен сна келаман. Алишер, сзингизни қслга олишга ҳаракат қилинг. Хспми?
Лайлонинг кулибгина қараган нигоҳига Алишер ноилож кулиб жавоб беради:

- Хсп, жоним.

Лайло чиқиб кетар скан, ксзларини катта-катта қилиб сзига сзи ғсдранди: «Жоним дедими?»

***
Nom: Re: МЕҲРИБОНЕ ТОПМАДИМ...
Yuborildi: Foniy 01 Noyabr 2008, 15:36:31
***

Суд зали. Алишер бошини қуйи қилган ҳолда стирибди. У ҳақда овоз снграмоқда:
- Алишер Ҳакимовнинг уч ой олдинги ҳатти ҳаракатлари ҳаммани бирдек ҳайратга солган сди. Унинг танишлари Алишер тамомийла бошқа йигит бслиб қолганлигини ич-ичларидан ҳис қилсалар-да, сзига билдирмасликка, ҳар доимги муносабатни давом сттиришга ҳаракат қилардилар. Айнан мана шу нотсғри муносабат охир оқибат юксак истеъдод соҳибининг бир қатор жиностлар қилишига олиб келди. Танишлар шу ҳолатнинг айбдорига айланишди.


А­нди аста секинлик ила сқин стмиш сари одимлаймиз. Ўзгариб қолган Алишернинг ҳолатларига чизгилар чизишга уринамиз ва ниманидир топган бсламиз, азизлар!

Алишер Лайлони бир жойга шошиб олиб кетмоқда.
- Алишер, қаёққа олиб кетспсиз?

- Зср жойга, маза қиласан!

Лайло индамади. Алишер уни дискобарга олиб кирди. У ердаги сйин-кулгуга ақли бутун инсон ҳайратланишдан бошқа чораси қолмайди.

- Алишер — деди Лайло ҳайрат нигоҳида, - нега бу ерга келдик?

- Ўйнагани. Қачонгача, сша торгина кулбангда стираверасан, журфакингда юраверасан. Мундоқ ҳаётга ҳам назар сол. Ҳамма маза қилспти.

Лайло ҳайрон. У умуман карахт аҳволга тушиб қолди. Бу ҳам етмаганидек, Алишер уни рақсга таклиф қила бошлади:

- Юр, Лайло, сйнаймиз.

Алишернинг нигоҳидаги шаҳвоний қараш Лайлони умуман довдиратиб қсйди. Аоилож сйинга тушди. Ўйинга тушишаётганда Алишер Лайлога анча жиддий муносабатда бслди. Бу ҳолатдан анча аччиқланган Лайло рақсни тсхтатди ва бу жойдан чиқиб кетди. Алишер ҳам унинг ортидан югурди.

- Ҳа, Лайло, нега чиқиб кетдинг. Ақмадими?

- Ақмади.

- Аега?

- Алишер, қачондан бери бунақа иславотхоналарга келадиган бслиб қолдингиз? Аавоийнинг классик шеърларини инсонистнинг ёруғ келажаги сифатида талқин қиладиган шоирнинг аҳволига қаранглар, ажабо!

Лайло овозини чиқариброқ гапирди. Алишер вазист оғирлашганини ксриб, бошқача йсл тутди. Юмшоқроқ оҳангда гапирди:

- Лайло, узр. Бунақа жойлар менга ҳам ёқмайди. Сени хурсанд қилай дедим.

- Мени бундай жойлар билан хурсанд қила олмайсиз. Алишер, сзингизга қайтинг, сизга бир нарса бслспти!!!

Лайло кета бошлади. Алишер унинг ортидан етиб келиб, шундай деди:

 - Бспти, Лайло. Мен сзимга қайтаман. Аммо битта шарт. Менинг нима учун сзгарганимни билишинг учун бир жойга мен билан борасан. Ҳаммасини сша ерда тушунтириб бераман.

- Бспти, - деди Лайло қизиқиб.

Индамай йслга тушишди. Кспқаватли уйлардан бирига келиб тсхташди. Ана шу уйлардан бирига кстарила бошлашди. Алишер учинчи қаватга етгач, чснтагидан калит олди ва аста сшикни очди. А­шикнинг остонасида Лайло қсрқиброқ ссради:

- Алишер, қаёққа келспмиз?

- Кирсанг, биласан! Қсрқма, киравер.

Лайло остона хатлаб кириши биланоқ, Алишер сшикни ёпаётганини англади.

Хаёл камерамизни шу ерда хонанинг ичига олиб кира олмаймиз. Оҳ, у ерда бслган ишлар ҳақида гапирсак...

- Алишер, нима қилмоқчисиз?

- Аима қилмоқчи бслганимни биласан, хурлиқо.

- Каллангиз борми? Жавоб берасиз!

- Аимага жавоб берар сканман. Сен мени схши ксрасан-у, схши ксрган одамингни устидан шикост ёзасанми?

- Ҳа.

- Аима-а?

- Ҳа, ёзаман. Ўзингизга келинг, Алишер.

- Ўзимга келишимдан олдин битта ечиниб бер, кейин ксрамиз.

- Йсқ, Алишер.

Анча вақт стгач сшик очилиб, у ердан Лайло деган қиз Лайло деган жувонга айланиб чиқади. Бошлари сгилган, услганидан деворларга ҳам қарагиси келмасди.

***

Суд зали. Лайло нафрат билан Алишерга қараб стирибди. Бу пайтда сса сна сша овоз снграйди:

"œАлишер Ҳакимовнинг Лайлога ишлатган зсрлиги жабрланувчининг аризасидан маълум бслди. Ундан олдин сса Алишер снада қабиҳ ишларга қсл ургани аниқланди. Алишер наркотик моддаларни истеъмол қилгани учун кспгина пулга схтиёж бслиб қолган ва шунинг оқибатида онасини бсғиб слдирмоқчи бслган ҳам.

Хаёл камерамиз орқали суддаги Алишердан ваннада қалтираб стирган Алишерга стамиз. Онаси унинг олдига кириб, шприяларни ксриб қотиб қолди:

- Вой болам. Вой!

Онаизор югуриб чиқди ва довдираб сна қайтди. Алишернинг расво аҳволини ксриб, унга қсл теккизишга ботина олмади. Кейин ташқарига чиқиб кетди. А­рини қидира бошлади. Аксига олиб ср ҳам уйда йсқ. Телефон қилди. А­рини чақирди. Алишернинг олдига кириб чиққунча ср ҳам ғизиллаб етиб келди.

- Ҳа, нима бслди онаси?

- Ўғлимиз, - деб ваннани ксрсатди.

Салимжон югуриб кетди ва ваннахонадан ғалати аҳволда чиқиб келди.
Иккаласи зинага стириб қолишди.

- Алиш жинни-пинни бслгани йсқми? — деди отаси бошқа ссз топа олмай.

- Адаси, у слиб қолади-ку! — деди она жавобига.

- Қаердан олдийкин?

Она индамай бир нуқтага тикилиб қолган. Ота ҳам ҳайрон.

***

Ҳамма дастурхон олдида. Ҳеч кимдан чурқ деган овоз ҳам сшитилмаспти. Ота Алишердан ссради:

- Алишер, бугун дсхтирга борамиз. Бирор бир одам билмайди. Менга тушунтириб беришнинг ҳам кераги йсқ. Тушундингми?

Алишер индамади.

***

Узоқдан қараган одамга Салимжон дсхтир билан гаплашиб тургани маълум бслади. Уларнинг суҳбатидан тахминан ушбуларни англаш мумкин сди:

- Ўғлингиз анчадан бери бу иш билан шуғулланади. Шунинг учун даволаш бироз мушкулроқ.

- Дсхтир, адашспсиз. Ўғлим, бу балога гирифтор бслганига унча ксп бслмади. У шоир, умуман бошқача йигит.

- Мен фактларга сусниб айтспман. Оғир олган бслсангиз узр. Уни ётқизишингизга тсғри келади.

- Даволаниш ксп вақт талаб стадими?

- Ҳа, икки ой.

Ота индамади. А ози бслди. Алишер касалхонага ётқизилди.

Алишернинг онаси сса"¦ У уйда ғамгин аҳволда уй супирар, супургиси билан тсғри муомала қилишни ҳам гсё унутган сди. Бирдан унинг хаёлларини қсшни ховлидан чиққан ас Ҳалимахон тсзғитиб юборди. Аазира бироз йиғисини сшириб, қсшнини кутиб олди:

- Келинг, Ҳалима ас.

- Ҳа, қсшнижон. Мундоқ хабар ҳам олмайсизлар. Бувиларинг қазо қилгандан кейин ҳаммаларинг айнидиларинг.

- Биласиз-у, иш ксп. — деди довдираб Аазира.

Бу ҳолатни тажрибали ас англади ва савол берди:

- Тинчликми, Аазира? Ўғлинг ксринмайди, сринг ксринмайди.

Аазира ҳафтанинг қандай кун сканини унутган ҳолда
- Улар ишда - дейди.

- Қанақа иш, бугун скшанба-ку!

- Иш билан кетишганди, - деди Аазира сзини йиғиштириб олиб.

- Йсқ, сен ниманидир сширспсан. Мен сезспман, қизим. Сенга айтмоқчи бслмагандим-у, барибир айтаман. Алишер жуда сзгарган. Мен анов куни ниманидир айтаман, десам, бақириб кетса бсладими? Мен ҳам  унга сшқириб бергандим, бсғиб қссй деди.

- Аима-а?

- Ҳа, бсғиб қссй деди. Қалтираб кирдим уйга. Ҳозир сзимга келиб, сенга чиқиб айтспман.

Аазира ерга қараб, хаёл оғушида қолди.

- Алишер, сғлим, - деб йиғлаб юборди. Уйга югуриб кириб кетди. Ҳовлида қолиб кетган Ҳалима ас индамайгина уйни тарк стди.
Аазира уйга кириб роса йиғлади. Алишернинг ёшликдан бери тушган расмларини қараб чиқди-да, срнидан туриб ташқарига чиқишга шайланди. А­шикни очган заҳоти унинг қаршисида Алишер пайдо бслди. Аазира қсрқиб кетди.

- Вой болам, кел. Қачон келдинг — деди вазистни тсла идрок ста олмай.

- Ҳозир келдим, - деди Алишер қсрс овозда.

Алишер онасининг қслидан қаттиқ қисиб туриб ссради:

- Отамнинг пулларини олиб чиқинг. Мен слиб қоламан бслмаса...

- Қанақа пуллар, Алишер? — деди онаизор бақириб.

- Луллар, оддий пуллар. Юзталик, иккиюзталик пуллар.

- Хсп, болам, сен аввал анов ерга стир, мен сенга пулларни бераман.

Аазира уйга кириб кетди. Алишер ташқарида қолди. Аазира уйга кира солиб срига телефон қилишга киришди. Секингина уйдан чиқиши биланоқ Алишер унга ташланди:
- Ҳозир срингизга телефон қилдингизми?

- Йсқ, Алишер, сенга пул олиб чиқспман.

- А­рингизга айтиб қсйинг, ҳали ксп пуллар оламан. Ўғли учун беради. Ўгай боласи учун беради.

Алишернинг бу ссзлари ҳаддан ташқари  қспол ва бесхшов чиқди. Онаизор сса бу оҳангни кутмаганидан портлади:

- Хсв, бола. Ўзингни сал қслга ол. Отанг ҳақида нималар деспсан. Оғзингга қараб гапир — деб бақириб берди.

Алишер онасини бсғишга шайланди. Бақир-чақир туфайли ён қсшнилар чиқиб келишди. Алишерни онасидан ажратиб олишди. Сал бслмаса сғил онасини слдириб қссёзганди.

***

Суд зали. Алишернинг нигоҳи жуда ҳам қсрқинчли қиёфага келиб қолган. У  суд залидаги одамларга бир-бир назар ташлаб, синфдоши — А авшанга ксзи тушиб қолди. А авшан сса бу пайтда бошқа томонга қараб стирган сди. Бу пайтда сша овоз жаранглаётган бслади:

- Алишер Ҳакимовнинг қилмишлари сабаби залда стирганларни жиддий сйга толдирган бслса керак. Ҳа, ҳақиқатан ҳам буюк истеъдод соҳиби бслиши кутилган йигитнинг бу қадар қабиҳ ишларга қсл урганини қандай изоҳлаш мумкин? Бунинг сабабини унинг синфдоши — А авшан қидиришга уриниб ксрди ва қайсидир маънода топди ҳам.

Суд залига ташриф буюрган А авшаннинг ксзи орқали ксчада ховлиқиб кетаётган А авшанга ксчамиз. Бу воқеа суддан икки ой муқаддам бслиб стган сди.

А авшаннинг шошиб кетаётганлигидан, у жуда зарур бир юмуш юзасидан иши чиқиб қолди деб сйлаш мумкин. Аммо у сзига-сзи нималарнидир пичирлаб кетарди:
«Алишер сзгарган. Инсон бу қадар ҳайратланарли тарзда сзгариши мумкин смас. Аимадир рсй бермоқда. Катта бир воқеа содир бслган. Акс ҳолда, Алишер бу қадар сзгариши мумкин смас. Лекин нима, қандай воқеа Алишерни сзгартира олади. Ҳайронман».

А авшан шундай деб шошиб борарди. Бир жойга борганида, тсхтади ва бир қиз билан гаплашиб турган Алишерни ксриб қолди. Ҳайрон бслди, бу қизни снди ксриши сди. Қиз кийимидан ва туришидан фоҳишаларни ёдга соларди. А авшан сзига-сзи сна бир нималарнидир гапира кетди:
«Алишер мени бир пайтлари бузуқ йсллардан қайтаришга уринган. Аашадан тортиб олган. Қизларнинг чангалидан катта пул сарфлаб қутқариб қолган. А­нди унинг сзи шу аҳволда. Йсқ, бу ерда бир гап бор.»

А авшан шу гапларни сйлаб туриб, Алишернинг олдига борди ва
- Қалай, ошна? — деди.

Алишер сса хотиржам бир қараб қсйди-да, ҳалиги қиз билан гаплашишда давом стади:

- Танишиб қсй, бу қиз Аодира. Аодирабегим.

Ҳалиги қиз кулибгина А авшанга қсл узатди. А авшан ноилож қслни чсзди. Қиз А авшанга бошқачароқ муносабатда бслди. А авшан сса бу ҳолатни кутмаганидан, унга кулиб қсйди.
Бир четга стишгач, Алишер ссз бошлади:

- А авшан, қалай? Сенга тсғрилаб берайми? Зср қиз. Қслини ушлаган бслсанг, сезгандирсан.

Бу ссзлар А авшанга зилдек ботди ва Алишерга қарата шундай деди:

- Алишер, сен айтаётган бу ссзлар бошқа бир одамнинг оғзидан чиққанида парво қилмасдим ҳам. Лекин айнан сенинг лабларинг шу ссзларни чиқараётгани мени қаттиқ ранжитмоқда.

- Сенга бирор бир ёмон ссз айтдимми? Ҳамма мендан ширин ссз кутадиган бслиб қолган. Оддий таклифни айтсам, слдириб қсс қолай дейсан-а...

- Айтаспман-ку, Алишер, сен жуда сзгаргансан.

- Бслди қил, жонга тегиб кетди. Ўзгарганимни сзим ҳам биламан. Шу менга ёқспти. Шоирлик, журналистлик ва шунга схшаш бошқа нарсалар менга снди ёт! Тушундингми?

- Тушундим, - деди А авшан ноилож бслиб.

Бироз стиб А авшан ссради:

- Алишер, мени нега чақиргандинг?

- Ксргим келди-да, ошна. Анча бслди ксришмаганимизга.

- Қанча бслди. Гапинг куни стирдик-ку, биргаликда. Ўша воқеа ҳам ссингдан чиқиб қолгандир?

- Йсқ ссимда — дейди Алишер жим бслиб...

 - Хсп нега чақиргандинг? — дейди А авшан жиддий оҳангда.

- Сени соғинганимдан ва"¦ - Алишер атрофга аланглаб ссзини давом сттирди, - Менга"¦ оғайни... жуда катта пул керак. Топиб бера оласанми?

- Ҳа-с, Алишер, сендан олган 30 минг ссм қарзим бор сди. Буни унутганим йсқ. Агар шуни назарда тутаётган бслсанг, сртага узишга ҳаракат қиламан.

- Зср бсларди ошна. Манга срочна керак сша пул...

- Бспти, сртага бераман. Лекин сандан бир илтимос бор, сал сзингга келиб ол.

- Аима, сна бошладингми дийдиёингни?

- Йсқ, сзим... Майли, мен кетдим, сртага учрашармиз.

- А­рталаб, уйга ташлаб кетарсан, Майли оғайни, раҳмат. А оса керак сди-да...

Алишер билан А авшан хайрлашишди. А авшан бироз юрди-ю, Алишернинг ортидан тушишга қарор қилди. Бир деворнинг олдига бориб ортига қайтди. Алишерни кузата бошлади. Алишер босги қизнинг олдига борди. У билан кулишиб бир нималарнидир ссради ва машинасига стирди. А авшан такси тсхтатиб, Алишернинг орқасидан йслга тушди. Алишер сски ксчаларнинг ичига кириб кетди. А авшан ҳам унинг ортидан кириб борди. Алишер ғарибгина бир кулбага кириб кетди. А авшан сса таксидан тушиб қолди. Атрофни озгина кузатди. Алишернинг машинаси олдига келиб ичига бир-бир разм солиб чиқди. Уйнинг остонасига келиб қис очиқ қолган сшикдан мсралади. Мсралаётган пайтда сзига сзи пичирлади:

- Ўртоқ, ман истамагандим, лекин сзинг мажбур қилспсан.

Қаради, лекин сски ҳовлида ҳеч ким ксринмайди. Секин киришга жазм стди. Кириб борар скан, ҳовлининг охирида бир сшик очиқ турганини ксради. Секин, оёқ учида ана шу жойга борди. А­шикнинг орқасидан овоз сшитила бошлади.

- Онажон, мен сгай оилада сшаб қийналиб кетдим, нима қилай?-

- Ўғлим, чида, улар сенинг ота-оналаринг, нима дейишса қилишинг керак.

- Қанақа ота-онам. Мен ахир сзимнинг кимлигимни биламан-ку!

- Ота-онанг бслади улар! Сен уларга схши муносабатда бсл. Бу ерга камроқ кел. Билиб қолишмасин. Мен уларга йигирма икки йил олдин умуман ксришмасликка ваъда берганман.

- Йсқ, мен бу ердан кетгим келмаспти.

- Кетишинг керак, болам, кетишинг!

А авшан қсрқа-писа сшикдан ичкари томон мсралади. Мсралаб қараса, Алишер бир хотиннинг тиззасига бош қсйиб ётарди. Бу хотин Алишернинг ҳақиқий онаси — Сожида сди. Сожида сшик олдида шарпа стганини сезди-ю, «Ўғлим, қара» деди.

Шу пайт А авшан вазист жиддийлашганини сезиб, тезлик билан уйдан югуриб чиқиб кетди. Алишер нимадир рсй берганини хис қилиб, унинг ортидан югурди, аммо А авшан ксздан ғойиб бслишга улгурди. Машинасининг олдига борганида ортидан онаси келди.

- Ҳа, сғлим. Ким скан?

- Билмадим. Машинамга келгандир-да.

Сожида машинани ушлаб ксриб шундай дейди:

- Ўғлим, машинанг зср-ку.

- Ҳа, ойижон. Зср, схши ксрган қизимни ксрсатайми, исми Лайло. У бу машинадан ҳам зср.

- Яшшамагур, услмайсан ҳам-а.

- Аимадан усламан, ойи, бсладигани бслган-ку!

- Аима бслган?

- Ҳеч нарса бслмаган!

- Ҳей, тағин бир балони бошлаб юрма. Етади, шунча «кароматларинг»!

- Бспти, ойи, сиз хафа бслмасангиз бслди. Мен кетдим, бу ерларда камроқ ксринай. Айтганча, бу ҳовли схши жой сканми, ҳеч ким таниш чиқиб қолмадими?

- Йсқ, схши жой. Қсшнилар ҳам бинойидек.

- Бспти, ман кетдим.

- Бир балони орттириб келма, тағин, хспми сғлим?

- Хсп, хсп.

Алишер машинасига стириб йслга тушди.

***

Суд зали. Алишер ҳақиқий онаси бслмиш — Сожидага қарайди. Сожида сса рсмол сраб олган, залдаги одамларнинг ҳаммасидан ҳижолат ҳолда стирибди. Бу пайтда сса сша овоз снграйди:

- Алишер Ҳакимовнинг дссти А авшан томонидан топилган бу ноёб уйни Сожида Маҳмудова бундан уч ой муқаддам сотиб олганлиги маълум бслди. Инсонистнинг ҳамма вакили қоралайдиган бир қатор жиностларни амалга оширган Алишернинг ақл бовар қилмас даражада сзгаришига айнан мана шу аёл сабабдир. Афсуски, тарихда билган, сқиганларимиз бу сафар бизга ёрдам бермади. Чунки биз ҳамиша она сз фарзандига схшилик тилайди, деб билар сдик. Бугунги ишдан ксриниб турибдики, ҳақиқий она сз фарзандини залолат ботқоғига йсллаши ҳам мумкин скан. Бир пайтлари келажак сирларини Аавоийнинг шеърларидан излаган Алишер ҳақиқий онасини топгач, телбага айланди, йиртқичга айланди ва қутурди. Зино қилди, қимор сйнади, наркотик моддаларни истеъмол қилди ва 22 йил авайлаб тарбислаган волидасини бсғишгача борди. Ҳақиқий жиностчи ким: Алишерми, ёки унинг ҳақиқий онасими? Бу саволга биз жавоб бермоқчи смасмиз. Биз фақатгина ҳукмни сқиймиз. Алишер сз жиностлари учун йиллар давомида жавоб олса, ҳақиқий она руҳий изтироблар исканжасида қолди. Демак, онанинг айби ксп скан. Унга руҳий азоб насиб стди. Бу иш шу билан тугади. Бизнинг хотимамиз шу бслди. Ҳамма охирини кутган воқелик жуда жсн ва кутилмаган ҳолда скунланди. Афсус...

Бу пайтда хаёл камерамизни ҳам бир четга улоқтириб, снди суд залига таклиф стилган қаҳрамонларга бир-бир разм солиб чиқамиз. Лайло, Аазира, Салимжон, Сожида ва Алишер. Бутун асар давомида қалбларни ларзага келтираёзган воқеаларни улар бизга тақдим стишди. Аммо...

Алишер ичкарига олиб кирилаётганида ҳамма танишларига қаттиқ нигоҳ ташлайди. А­шикнинг олдига борганида ортига қараб, Аазиранинг ксзларига термулади. Аазира ҳам унга қарайди. Лайлонинг юзларига қарайди, Лайло ҳам қарайди. А авшаннинг юзига қарайди. А авшан ҳам қарайди. Салимжоннинг юзига ҳам қарайди, отаси ҳам унга қарайди. Бу қарашлар хулосаси оддий сди: Улар Алишернинг сзгариб қолганидан ҳайратланишар, афсусланишар ва ... нафратланишарди. Алишер сса парвосига ҳам олмай, уларга тошнигоҳини қадарди. Бироқ, негадир бу тош қарашлар ҳам бир инсон қаршисида сриб, мум бслди. Ҳақиқий она қаршисида лол бслди. Бундан бир неча йиллар муқаддам сз сғлини бегоналарга бериб юборган  Сожида сғлининг ксзларига схшилаб қараган сди, бирданига бир четга улоқтириб юборилган хаёл камерамиз ишга тушди. Чунки биз бу камерамиз орқали снг асосий масалани ҳал қилиб олишимиз зарур сди. Воқеотларнинг аввалига — 1975 йилга сафар қилмасак бслмайдиган бслиб қолди. Бу ҳолатларни бизга Алишер ва унинг онаси томонидан бир-бирига қадалган нигоҳлар мажбур айлади.

***
Nom: Re: МЕҲРИБОНЕ ТОПМАДИМ...
Yuborildi: Foniy 01 Noyabr 2008, 15:38:26
***

... 1975 йил. Адингизда бслса, гсдакни қабул қилиб, хурсандчиликдан шодликлари териларига сиғмаган Салим ва Аазира туғруқхонадан тезлик ила чиқиб кетишди. Биз сшанда хаёл камерамизни ушбу бахтли инсонлар ортидан олиб кетган сдик. Бу сафар сса туғруқхонанинг сзида қолдирамиз. Ўша 1975 йилнинг охирларида рсё берган воқеаларнинг снг асосий жиҳатларини срганишга уринамиз.

Гсдакни бериб юборган врач секингина, бошини қуйи қилган ҳолда чақалоқлар жойлашган хонага кирди. Ларда ортида турган аёл — Сожида чиқиб келди. У йиғлайверганидан ксзлари шишиб кетганди. Врач унинг олдига келиб шундай деди:

- Бслди, кетишди.

- Кетишди? А­нди мен қандай сшайман?

Сожида йиғлашга тушди. Врач уни тинчлантира бошлади:

- Йиғламанг, одамлар скаю ёлғиз фарзандини бериб юбориб ҳам йиғлашмайди-ку, сиз сгизагингиз бслиб туриб шунча дод фарёд чекасизми???

Сожида йиғлашдан тсхтади ва қслига... бизга умуман маълум бслмаган бошқа гсдагини олди. Врач сса давом стди:

- Дарвоқе, сзингиз айтганингиздек, иккинчи болангиз борлигини уларга айтмадим.

- Яхши қилибсиз. А аҳмат сизга!

***

Воқеаларнинг бу ҳолати ҳамма масалани ҳал қилиб берди. Демак, болалар сгизак скан. Уларнинг Ҳасани Алишер Аавоий бслишга уринган бслса, Ҳусани ҳақиқий онасининг қслида ваҳший бслиб тарбис топган скан. Болалар фитратда соғлом туғилишгану, турли кишилар қслида тарбис топганлари учун ҳам бошқа-бошқа инсон бслиб восга етишибди.

Юқорида таъкидлаб стганимиздек, бу воқеаларни фильм услубида тақдим стиш имконистимиз бслганида, чиройли бир ролик орқали ҳаммасини тушунтириб берган бслардик.
А оликнинг тахминий ксриниши сса қуйидагича бсларди:

Она қслидаги фарзандини тарбис қилган бир маҳали, тезлик билан боланинг улғайган даврларини тасаввур қилиб олишимиз мушкул смас. Бу тасвирда бола сғри бслиб ссганлиги сққол сезилади. Онаизор: «Етимлик қурсин, сени қандай боқаман», дегани ва мусиқа оҳангида муштдеккина бола сғирликлар қилаётганлиги тасвирланади.
Ва мусиқа авжига чиққанида бу сғри йигит Алишерни ксриб қолганлиги кетади. Алишерни ксриб қолганида Алишер Лайлонинг қслини силтаб ташлаганлиги тасвирланади. Боланинг номидан: «Шунча пули бслиб туриб, фойдаланмаслигини қара-с» деган овоз кетади. А оликнинг охирида снги Алишер ҳақиқий Алишерни слдириб, срнига унинг машинасига чиққанлиги ва кспдан-ксп музқаймоқ еб ташланаётганлиги... Шунга схшаш тасвирлар.

Буёғига хоҳлаганча тасаввур қилиш қобилистингизни ишга солишингиз мумкин. Бу масалада биз сизни чекламоқчи смасмиз. Аммо роликни чиройли скунлаш учун қоп-қора тасвирда Алишернинг ёшликдаги овози билан:

"œБувижон, Алишер Аавоий «Меҳр ксп ксргуздим, аммо меҳрибоне топмадим» деганларида, у дунёни назарда тутган сканлар-да?" деган ссзларини тақдим стамиз.

Қоп-қора тасвирнинг давомида раҳматли бувиси:
"œҲа, болам, барака топ. Айтаман-у, сен «генийсан», деб. Яхшилик қилишда давом ставер, бир кунмас бир кун мукофотини оласан. А­нди сса ухла, болам! Ксзингни юм!" дегани намойиш стилади.

***

Дунё шунақа скан, ҳамма билиши шарт бслмаган ҳақиқатлар ҳам бор скан. Улар шу кеча-кундузда ошкор бслмаса ҳам, кун келиб каттароқ аудиторис олдида фош стилади. Шунинг учун ҳам мусибат ҳолида ксп куйинманг "œМеҳрибоне топмадим" деб! Бу ссзларни ҳазрат Аавоий умуман бошқа маънода айтган сдилар!

Manba: Muallif (http://hamidov.uz/marifiy-ma-1179-olalar/me-1202-ribone-topmadim-2.html)