forum.ziyouz.com
Ilm va ziyo => Ma'rifat => Mavzu boshlandi: ЖАМШИДЖОН 08 Iyul 2009, 14:09:49
-
Hayotimizga telegraf, radio, keyin telefon kirib keldi. Radiotelefon, peyjer, uyali aloqa telefoni… Inson hayotining turmush tarzi rivojlanib bormoqda. Ammo bizlar mana shu imkoniyatlarimizdan to’gri foydalanamizmi? Uning o’ziga xos qonun-qoidalariga amal qilamizmi? Shu haqda suhbatlashamiz.
Muhim telefon so’zlashuvlari qisqa, muloyim va hurmatni ketkazmaydigan bo’lishi kerak. Shunisi qiziqki, tadqiqotlarga ko’ra, tik turgan holda gaplashsangiz, ovozingizdagi ohang qat’iyroq bo’ladi. Agar o’tirgan holda gapirsangiz, ovozingiz yumshoqroq va muloyimroq chiqadi.
Telefonda gaplashishning bir nechta umumiy qoidalari bor. Raqam terishdan avval o’ylab ko’rishingiz kerak. Sizning qo’ng’irog’ingiz xush kelarmikan? Telefon qilayotgan kishingizni bezovta qilib qo’ymasmikansiz? Shu tobda siz qo’ng’iroq qilayotganingizda uni kimdir bezovta qilmayotganmikan?
Har qanday qo’ng’iroq salomlashish va tanishishdan boshlanadi, keyin gaplashishingiz kerak bo’lgan odamni chaqirib berishlarini iltimos qilasiz.
-
Yodda tuting, tanishingiz yoki dugonangiz bilan shoshilmasdan suhbat qurayotgan paytingiz, sizga muhim ish bilan qo’ng’iroq qilayotgan bo’lishlari mumkin. Telefon orqali bekorchi gaplarni gaplashmang. Agar do’stingiz bilan ko’ngildan suhbatlashmoqchi bo’lsangiz, u bilan biror joyda uchrashib gaplashganingiz ma’qul. Judayam kech bo’lib qolganda tanishingizga qo’ng’iroq qilmang. Agar 5-6 marta chaqirgandan keyin telefonni hech kim ko’tarmasa, boshqa qo’ng’iroq qilmang. Agar kimdir raqamni noto’g’ri terib sizga tushib qolsa, qo’pollik qilmay, mayinroq javob bering: "œKechirasiz, boshqa raqamga tushib qoldingiz". Eslab qolish zarur bo’lgan shunday qoida bor: Do’stingizning uyiga ogohlantirmasdan bormang. Bu telefonning afzalliklaridan biridir.
-
Hech qachon telefon qilayotgan insonga "œKim bu gapirayotgan?" deb so’ramang. Bu odobdan emas.
Telefonda gaplashayotgan vaqtda aloqa uzulib qolsa, o’sha odamga qayta qo’ng’iroq qiling. Noto’g’ri ulanib qolgan bo’lsa, gaplashishdan oldin qayerga qo’ng’iroq qilayotganligini aniqlab oling.
Go’shakdan baqirib gapirmang — bu eshitishni yaxshilamaydi; yaxshisi shoshmasdan, so’zlarni aniq ifodalab gapiring. Gaplashayotganda qo’pol ham, o’ta muloyim ham bo’lmang. Uchrashuvga kelishib olayotganingizda, telefonda hamma savollarga javob bermang. Kimnidir telefonga chaqirib berishlarini so’rashsa, "œKim so’rayapti?" deb qiziqmang. Lekin rahbaringiz so’rasa, qanday joy bilan ulanayotganingiz, kim gapirayotgani, qayerdan va nima maqsadda qanday tanishtirish kerakligi haqida bilib olishingiz kerak.
-
Go’shakni ko’tarib qo’ymang. Yana qo’ng’iroq qilishlari mumkin. Yaxshisi, "œ20-30 daqiqadan keyin qo’ng’iroq qiling", deb ayting. Sherigingizga qo’ng’iroq qilishga kelishgan bo’lsangiz, va’dangizni bajaring. O’ta zarur ishingiz bo’lmasa, ishdagi odamga shaxsiy ishlar bilan qo’ng’iroq qilmang. Ish yuzasidan bo’lsa, bir necha daqiqaga qo’ng’iroq qilishingiz mumkin.
-
Ogohlantirmasdan turib, ertalab soat 8.00 gacha, kechqurun soat 22.00 dan keyin qo’ng’iroq qilmang. Telefoningiz oldida qayd daftarchasi va qalam turishi kerak. Nimanidir yozib olish zaruriyati tug’ilsa, bu narsalarni qidirib qolmasligingiz zarur.
-
Haddan ortiq hol-ahvol so’rash ham yaramaydi. Shakarning ham ozi yaxshi. Albatta, "œmarhamat qilib", "œrahmat" so’zlarini ishlatasiz, biroq uzoq so’rashib, boshni qotirmaganingiz ma’qul.
-
Telefonsiz insonga tez yordam ko’rsatib bo’lmaydi. Bunda bo’lib o’tgan voqeani aniq va lo’nda ifoda etish zarur. Ortiqcha gaplar bilan vaqt yo’qotmagan ma’qul. Agar favqulodda hodisa bo’lgan vaqtda qo’lingizda telefon bo’lsa, yordam chaqirish uchun berish zarur. Qarindoshlaringiz, do’stlaringiz, tanishlaringizning boshiga biror ish tushsa, telefon orqali so’rash to’g’ri kelmaydi, bunday vaqtda ularning oldiga qanday yordam kerak, deb ko’ngil so’rab borish zarur.
-
Odatda, ishga doir qo’ng’iroqlar ishxonaga qilinadi. Agar vaziyat taqozosi bilan kimningdir uyiga telefon qilishga to’g’ri kelsa, avvalo uzr so’rash, shundan so’nggina qo’ng’iroqdan maqsadingizni qisqa bayon qilish lozim. Tafsilotlarni uchrashganda yoki ishxonaga qo’ng’iroq qilganda gaplashishga kelishib oling. Chunki odamlar uyda ish haqida o’ylamay, dam olish huquqiga egalar. Bu huquqni hurmat qilish kerak.
-
Agar notanish odamga qo’ng’iroq qilayotgan bo’lsangiz, albatta o’zingizni tanishtirib, bu raqamni sizga kim berganini ayting
-
G’arbda telefon orqali har qanday suhbat 3-5 daqiqadan ortiq davom etmasligi kerak, deb hisoblashadi. Bunga, hech bo’lmaganda, ish yuzasidan bo’layotgan suhbat jarayonida amal qiling.
-
Qoida bo’yicha, qo’ng’iroqni qabul qilayotgan shaxs birinchi bo’lib tanitmaslik huquqiga ega. "œKim bilan gaplashayapman?", "œBu kim?", "œMen qayerga tushdim?" kabi so’roqlar bilan gap boshlash odobsizlik sanaladi. Agar qo’ng’iroqqa chaqirilgan kishi joyida bo’lmasa, go’shakni olgan odam kim telefon qilganini aniqlashtirib o’tirmasligi kerak. "œKim so’rayapti?"dan ko’ra "œNima deb qo’yay?" degan so’roq yaxshiroq.
-
Telefonda so’zlashayotganda tinglash qobiliyati juda muhim. Buni esdan chiqarmang.
-
Ko’chada, odamlar orasida ba’zida mobil telefon orqali baqirib gaplashayotgan kishini uchratamiz. Yoki tramvay, avtobusda ketayotganimizda mobil telefonida gaplashayotgan odamning ovozini hamma eshitadi. Aytishlaricha, Yaponiyada avtobusda ketayotgan bir odam mobil telefonda baqirib gaplashgani uchun atrofidagi yo’lovchilar uni do’pposlashgan ekan.
-
Bu kabi muammolarga biz duch kelmaymiz, deb bo’lmaydi. Nachora, ehtiyojlarning o’zi qonun-qoidalarni paydo qiladi. Jamoat joylarida mobil telefoningizga qo’ng’iroq qilib qolishsa agar zarur bo’lmasa, yaxshisi, "œHozir transportda yoki biror joyda edim, sal turib o’zim qo’ng’iroq qilaman", deganingiz ma’qulroq. Zero, telefonda so’zlashuv ham sizning nazokatingizni belgilab beradi.
-
Telefonda topilgan "œbaxt" baxtsizlikka olib kelmasmikan
— Allo. Assalomu alaykum, kimsiz? Sizning nomeringiz telefonimga tushib qolibdi.
— Men bu nomerga telefon qilganim yo‘q.
—Kimligizni bilsak bo‘ladimi, tanishaylik"¦
— Allo. Sevara bormi?
— Yo‘q, adashib tushdingiz.
— O‘ziz kim bo‘lasiz, tanishsak bo‘ladimi?..
Bunday holatlar bir kunda ko‘plab takrorlanishi mumkin. Uyali aloqa vositasi haqida ko‘p fikrlar aytildi. Ammo ularning zararli oqibatlari turli muammolarga ham sabab bo‘lmoqda.
O‘g‘li yoki qizini «yo‘qlab» turish uchun telefon olib bergan ota-ona farzandining ham «anoyi» emasligini bilarmikan? Ko‘chada bo‘lsa, «Darsdaman», diskotekada bo‘lsa, «Dugonamnikidaman» deb bemalol gapirishi, albatta, shubhalantirmaydi.
Bir dugonam darsga bormay, tinmay uxlardi. Har safar onasi telefon qilsa, ovozini pastlatib: «Darsdaman, domlamiz kelyapti, bo‘pti, xayr», deb o‘chirib qo‘yardi. Mushtipar ona esa «o‘qimishli» qizini «dars vaqtida» bezovta qilgani uchun o‘zini koyigandir, ehtimol"¦
-
Ba’zi yoshlar uchun eng foydali va qiziq mashg‘ulot «sotka» orqali tanishuvdir. Gohida tasodif tufayli, ayrim hollarda hazillashib, istagan raqamni terib ham bir-biri bilan tanishgan, hatto turmush qurayotgan yigit-qizlar ham bor.
Talabalar yotoqxonasida turganligim bois bunday hodisalar deyarli har soatda uchraydi. Ularning ko‘pchiligi tanishuv haqida berilgan savollarga «telefon orqali» deb javob beradi. Kimgadir ovozi, gapirishi yoki so‘zlashish davomida anglashilgan fe’l-atvori yoqadi. Kimnidir ko‘rmay turib, ovoz orqali sevib yoki yoqtirib qolish ajablanarli holat emas. Faqat yoshlarning bir vaqtning o‘zida bir necha yigit-qizlar bilan mana shunday aloqani o‘rnatishi juda qiziq.
Bir kuni xonadoshim to‘yi bo‘layotganini aytib qoldi. Qiziqib: «Kuyov bola bilan qanday tanishgansiz?» deb so‘radim. U ham «sotka» orqali tanishganini aytdi. Ilgarilari, avvalo, ota-ona bo‘lajak kelin-kuyovlarni bilib, kuzatib, oilasini surishtirib, keyin ularni bir-biri bilan tanishtirishgan. Hozir buning ahamiyati yo‘qdek. Eng achinarlisi, birgina qo‘ng‘iroq uning o‘rnini bosyapti. Bunday qurilgan oila qanday kechadi — noma’lum.
-
«Baxtli raqam»ni qidirib topish muammo hisoblanmaydi. Telefoni bo‘lmagan ba’zi qizlar akasiga, sinfdoshlariga dugonasi yoki boshqa qizlarning telefonidan qo‘ng‘iroq qilib ham raqam «tarqatishadi». Qiziqib qaytib qo‘ng‘iroq qilganlar esa til topishib, «juftlik»lar paydo bo‘lishi mumkin.
Kursdoshim aytadi: «U bilan tanishganimga 2 hafta bo‘ldi. Ota-onasi uylantirmoqchi ekan, meni aytibdi. Nima qilishimni bilmayapman». «Qanday tanishgansizlar?», deb so‘radim undan ham. Yana o‘sha javob: «Telefon orqali».
Oramizda shunday «aqlli»lar borki, telefon imkoniyatlaridan noma’qul ishlar uchun foydalanmoqda. Oddiy qilib aytganda, ular qizlar bilan gaplashib telefon xotirasiga yoki biror apparatga suhbatni yozib olib, qizning uydagilari yoki sevgan yigitiga yuboradi. Shunday hodisalar oqibatida bir qizning to‘yi buzilgan.
O‘qituvchimiz dars o‘tayotgan paytda kursimizdagi bolalar «sotka»sini o‘ynab o‘tirardi. Shunda domla: «Qo‘lingizdagi matoh nimalarga olib kelishini bilasizmi?— deb so‘rab qoldi. — Menga bir kuni telefon bo‘ldi. Bir yigitcha adashib tushibdi. Boshida adashdingiz, deb o‘chirib qo‘ydim.
Keyin yana telefon qilib: «Tanishaylik, ovozingiz yoqimli ekan», deb tinch qo‘ymadi. Hey, men 60 dan oshgan kampirman, desam tushunmaydi. Agar turmush o‘rtog‘im telefonni ko‘tarib qolsa, nima bo‘lardi. Turmush o‘rtog‘i o‘ta rashkchi bir tanishim shunday holatga tushib qoldi. Ajrashishgacha borishdi. Shuning uchun ehtiyot bo‘linglar».
-
Baxtli bo‘lish sabablari ko‘p. Telefonning ulardan biriga aylanib qolayotgani yaxshi. Ammo aksincha ta’sir qilsa, bundan yomoni bo‘lmaydi.
Qo‘l telefoningiz orqali «baxt» topgandek bo‘ldingiz, lekin uning qancha «umr» ko‘rishini o‘ylab ko‘ring"¦
Kamola POLVONOVA,
O‘zDJTU talabasi
-
Menda xam bir maslaxat: Ko'rmagan insoniyizga telefonda "Polvonlik" qilib katta ketmeng. Dunyo tor ko'rishganda xijolat bo'lib qolsiz.
-
Bir gazeta orqali berilgan maqolada ham shu mavzu ko'rarilgan. "Endi zerikishga vaqt yo'q. Falon raqamga qo'ng'iroq qiling va bahtingizni toping!" Xa, bu so'zlarga kundalik telefonimizni hisobini tekshirayotganimizda ham ko'zimiz tushadi. Qiziq, salkam bir dollar evaziga bahtini topish!... Maqola muallifi buni "Zamonaviy qo'shmachilikmi?" deb atagan. Insonlarni laqillatish evaziga pul ishlash. Yana ochiqchasiga.
Mobil telefonlardan taralayotgan chaqiruv musiqalari ham odamni madaniyatini bildiradi. Hozirada moda bo'lgan ba'zi prikollar atrofdagilarni e'tiborini tortish bilan bir qatorda ko'pchilikni asabiga tegadi. Ayniqsa bu qiz bolani telefoni bo'lsa.
-
Har bir narsaning ham yaxshi ham yomon tarafi bor, deganlari shu bo'lsa kerak.
-
SO'TKANING FOYDASIYU...
Mana bir necha yildirki, uy va ish telefonlarining "rizqi"ni qiyib, uyali telefon kirib keldi. U yosh-u qarining doimiy hamrohiga aylandi. Kimni qaramang, qo'lida sotoviy telefon. Ko'chada, hiyobonlarda, majlis paytida, "Damas"-u "Tiko"larda ham o'sha sizga tanish bo'lgan "so'tka"ning "jiring-jiring" ovozi eshitiladi.
Xatto mushtdekkina bola ham eng arzon -o'n bir ming so'mlik telefonni qulog'iga tutvolib, ko'chada xuddi polvonlarday kerilib yuradi. U ham mayli. Yamoqchilarni aytmaysizmi. Kechgacha o'tirib, tovonga to'rtta mix qoqadimi yo'qmi, telefonda ministrlarday gaplashishadi:
-Eshmat, tagcharm keldimi? Mengayam opqo'y.
Yaqinda aravakashlarda "so'tka" ko'rib, xayron qoldim. Bu bechoralarga telefonning nima keragi borikin? Qiynalib topgan puli telefon so'zlashuviga yetadimi-yo'qmi?
Mayli, kim "so'tka" tutadi, kim tutmaydi, buni biz hal qilmaymiz, ammo uning foydayu-zarari haqida so'z yuritishga ozmi-ko'pmi fikr yuritaylik.
Eng avvalo katta-katta kompaniyalarga million-million daromad-u foyda keltirayotgan "so'tka"ning insonlarga foydasi haqida so'z yuritaylik. Bilasiz, telefonning bir daqiqasi ikki sent, ya'ni 25 so'm atrofida. To'rt daqiqasi 100 so'm, o'n daqiqasi 250 so'm. Odamlarga eng qulay tomoni ham ana shunda, ya'ni daqiqasi arzonligida. O'zbekistonning istalgan burchagiga telefon qilsangiz-u, daqiqasiga bor yo'g'i 25 so'm to'lasangiz.
Aytaylik, sizda ham, xotiningizda ham qo'l telefoni bor. Siz ishdasiz. Ammo qaytishda bozorga kirib, ul-bul xarid qilish kerag-u yodingizdan ko'tarilgan. "Obbo... -deysiz diqqatingiz oshib. Chatoq bo'ldiyu".
Huddi shu payt o'ng tarafdagi g'ilofda to'pponchaday tayyor bo'lib turgan telefon yodingizga tushadiyu, ko'nglingiz yorishadi. Bir daqiqa ichida xotiningizdan nima xarid qilish kerakligini bilib olasiz.
Agar telefon bo'lmasa-chi... Eng birinchi shu narsani olmay uyga borsangiz katta janjal chiqishini o'ylab yuragingiz zirqiraydi. Keyin "ke, shuning og'zi ochilmasin" deysiz-u, "Damas"ga tushib, uyga borib yana ortga qaytasiz. Buning uchun kamida 300 dan 600, agar uyingiz uzoqroqda bo'lsa, 1000 so'mdan oshiq pul sarflaysiz.
So'tkangiz bo'lsa-chi, 600 o'rniga 50 so'm sarf qilasiz. xotiningiz telefonda tergashni boshlasa, sekin o'chirib qo'yasiz. Bahona tayyor "pul ketadi, xotin". Ichingizda esa norozi ohangdagi gaplaringiz marjonday ipga tiziladi. Uyda eshitganim yetar, ko'chadagisi ortiqchalik qiladi.
Siz ishdaligingiz paytida uyingizga juda nozik mehmonlar kepqoldi. Siz bexabarsiz. Xotiningiz sizga bu xabarni yetkazay desa uyda ham, idorada ham telefon yo'q. Uning ustiga uyda mayda-chuydaning tagi ko'rinib qolgan. Er-xotinning qo'lida telefon borligi shunaqada asqotadi-da.
-Javlon aka, -deydi turmush o'rtog'ingiz hayajonlanib. - Falon qarindoshlarimiz mehmon bo'lib kelishibdi. Ishdan ertaroq qaytarsiz... Ha, aytgancha, kelaturib bozorga bir kirib kelsangiz. Go'sht, devzira, non degan narsalar tugab qoluvdi.
Ana, siz mehmonlar tashrifidan xabardorsiz. Boshlig'ingizga "kenja qizimning sal mazasi qochibdi. Hozir telefon qilishdi", -deb yolg'on bahona ko'rsatasiz-u, juftakni rostlaysiz. Avval bozorga, keyin uyga borasiz.
Agar "so'tka" bo'lmasa-chi? Mehmonlardan bexabar bir paytda horib-charchab uyga kirib borasiz. Hali ular bilan ko'rishib ulgurmasingizdan xotiningiz sizni bir chetga sudraydi. "Dadasi, uyda hech narsa yo'q. Kiyimingizni almashtirmasdan oldin bir bozor qilib keling. Manavi ro'yxat, bo'ling".
-Uff,-deysiz asabingiz buzilib. -Ertaroq bilmabman-da, o'lguday charchovdim-a.
Bozorga borib-kelguncha "bevaqt" kelgan mehmonlar sha'niga "shirindan-shakar" gaplar aytasiz.
"So'tka" bo'lsa-chi, bunday noxushliklar yuz bermaydi.
Bu telefon bilan bog'liq eng oddiy misollar.
"So'tka" Rossiya taraflarga meva-cheva olib borib savdo-sotiq qiladigan savdogarlar uchun ham qulay vosita bo'lib qoldi. Sheriklar qo'l telefoni orqali doimiy aloqada bo'lib turadilar. Yuk qachon ketdi, qancha ketdi, qanchadan ketdi, hammasi oyday ravshan bo'lib turadi.
Endi shunday foydalarni keltirgan qo'l telefonining ziyoni yo'q, deb kim kafolat bera ola-di.
Shahrimizda "so'tka" shu darajada urf bo'ldiki, hattoki telefoni yo'q odamlarni ba'zi kimsalar odam qatoriga qo'shmay qo'yishdi.
-Nima, -deydi ular aftini bujmaytirib. - "So'tkam yo'q. Shunaqasi ham bo'ladimi? Zamondan orÂqada qopsizda-a?"
Shundan bo'lsa kerak, ko'pchilik tirishib-tirmashib arzonrog'idan bo'lsa ham telefon sotib oladi. Lekin olifta boyvachchalar yana kuladi. "Qanchaga oldingiz buni? Voy-vu-u, yigirma ming? Muncha qimmat?.."
Shu gapni eshitgan odam, yemay-ichmay, bolalarining rizqini qiyib qimmatrog'iga yopishadi. Shunda ham boyvochcha sheriklar pichingini tashlamaydi. "Qaltiramay uzoqroq gaplashavering, oshna, pul topiladigan narÂ-sa-yu".Â
Oshnalarning "iye telefon sizda bor holosmi?" degan gapidan so'ng, xotini va bolalariga ham olib berishga chiranadi. Natijada, qozon suvga tushadi, sog'liq yomonlashadi.
Bir do'stim bor edi. Oliftachilikkami yoki zaruratdanmi telefonda ko'p gaplashadi. So'rasam, bir kunda bir dollarlik ya'ni 1400 so'mlik gaplasharkan. Ammo hech tushlikka chiqmaydi. Pulni qizg'onadi. Natijada oshqozon yarasi kasaliga chalindi.
Mahallamizda bir odam bor. Doimo qo'lidan so'tka tushmaydi. Kecha qarasam, kaftdekkina taxtani qulog'iga tutib, aljirayapti. Bilsam, u "so'tka"sini o'g'irlatib qo'yibdi. Telefon ham chakanamas, naq 700.000 so'mlik ekan... Aqldan ozib qolibdi.
Ulug'bek ABDUSALOMOV.
-
:as:
ТЕЛЕФОА ОДОБЛАА И
Илм-фан ва техника тараққиёти туфайли сришилаётган қулайликлар билан бирга, муаммолар ҳам пайдо бслмоқда. Уларни ҳал стиш снги ихтиро стилган ускуналардан фойдаланиш одобларига риос стишимизга боғлиқ. Бу мақола беминнат хизматчимиз бслиб қолган усли телефондан фойдаланиш одоблари ҳақидадир:
1. Усли телефонда сабабсиз ксп гаплашмаслик керак. Бу соғлиққа зарарли бслиши билан бирга исроф ҳамдир. Шариатимиз исрофнинг барча ксринишларидан қайтаргани маълум.
2. Масжидга кирганда телефоннинг сзини ёки овозини счириш. Шунда намоздаги хушуъга халақит қилмайди ва намозхонлар хаёли чалғимайди.
3. Илм мажлислари ва мсътабар инсонлар ҳузурида телефонни умуман ишлатмаслик. Бундай қилиш мажлис ҳайбатини сақлашга, таълим фойдасининг мукаммал бслишига ва обрсли инсонлар ҳурматини жойига қсйишга хизмат стади. Агар ссзлашувга қаттиқ зарурат бслса, узр ссраб ташқари чиқиб ссзлашиш керак.
4. Ссзлашувни суҳбатдошга билдирмай ёзмаслик ёки бошқалар олдида телефон овоз кучайтиргичини ёқиб қсймаслик. Бундай қилиш оқил кишига хос иш смас, айниқса, суҳбат хос ва махфий бслса. Чунки бу ҳам омонатга хиёнат ёки чақимчиликнинг бир ксринишидир.
5. Телефонни умумий жойларга ташлаб қсймаслик. Бундай қилинса телефонидан кимдир қинғир йслда фойдаланиши ёки биров ксриши мумкин бслмаган хатлар сқилиши, айниқса бузуқ суратлар тарқаб кетиши мумкин. Аатижада бугун сткир муаммо бслиб турган нохуш ҳолатлар юзага келади.
6. Телефонда тасвирга олишда сҳтиёт бслиш. Оммавий тадбирларда, тсй-зиёфатларда кераксиз ҳолатларни тасвирга тушириш обрс тскилишига, оилалар бузилишига ҳамда бошқа кспгина хунук ҳолатлар ва фитналарга сабаб бслади.
7. Бошқалар телефонини текширмаслик, мактубларини сқимаслик, суратларига назар солмаслик. Бундай қилинса, бировнинг шахсий ҳаётига аралашиш, айбини очиш бслади, хиёнат ва ёмон гумон каби оғир гуноҳларга йсл очади. Аслида-ку, телефон сгаси сзини хунук аҳволга соладиган маълумот, хат ва суратларни телефонидан счириб ташлаши лозим. Чунки телефони йсқолиб қолса, унутиб қолдирса ёки бировнинг қслига тушса, сзи қийин вазистда тушиб қолади.
8. Одамлар орасида телефоннинг мусиқа ва қснғироқларини ёқиб-счириб сйнайвермаслик. Бу иш одобдан смас.
9. Телефондан турли фитналар, туҳмат-қабиҳликларда фойдаланмаслик. Чунки телефон ксп қулайлик келтириши билан бирга ёмон нистли кишиларга бировларни лақиллатиш, обрссини тскиш йслларини ҳам осонлаштириб қсйди.
10. А ақамни аниқ терганига ишонч ҳосил қилиш. Акс ҳолда бегона кишига хат жснатиб, қийин аҳволга тушиб қолиш, танимаган одамга озор бериб қсйиш мумкин. Бировга озор бериш динимизда қораланган.
11. Ссзлашув ва ёзишувлар сзига сқин, маҳрам кишилар билан бслиши, номаҳрамлар билан фақат зарурат юзасидангина гаплашиш керак. Бундай қоидага амал қилмаган одам шубҳа-гумонларга, жанжаллар, ҳатто фожиаларга сабабчи бслиши, гуноҳга қолиши мумкин.
"œЯхши хулқларни камолга етказиш учун юборилдим", деганлар севимли Лайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам). У зотга муносиб уммат бслиш истагидаги ҳар бир инсонга юқорида саналган одобларга амал қилиши, ҳар бир ҳаракат ва амалида Ислом таълимотларига мувофиқ иш тутиши лозим. Лайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): "œМсминларнинг имони комиллари хулқи чиройли бслганларидир", деганларини унутмайлик.
Шерали АҲМАД
Manba (http://www.hidoyat.uz/jurnal-sonlari/2010-2-son/257-2010-03-13-08-10-31.html)
-
Abu Muso aka, judayam yaxshi ma'lumot ekan, rahmat. Qani endi bu odobni hammayam o'ziga olsa. Bir tanishim bor, bir qo'ng'iroq qilganda albatta yarim soat gaplashadi. Buni kichkina bolasi bor, demaydi. Bolam yig'lay boshlaydi, shunda yana o'zim uzr so'rab ruhsat olaman:( ham radiatsiya nurlari qanchalik zarar murg'akkina bolalarga:(
Menimcha birovga qo'ng'iroq qilganda avvalo: Uzr, vaqtingizni olmayabmanmi, bezovta qilmadimmi, agar xohlasangiz keyiroq gaplashamiz, deyish kerak. Chunki, inson bolasi har xil holatda bo'lishi mumkin.
-
Qaniydi Abu Muso akaning aytganlari qonuniy kuchga ega bo'lsayu hamma uchun amal qilinishi majburiy qilinsa