Тарихчи Хондамирнинг ёзишича, ёш Алишер Аавоийнинг истеъдодидан мамнун бслган мавлоно Лутфий, унинг:
Оразин ёпқоч, ксзумдан сочилур ҳар лаҳза ёш,
Бсйлаким, пайдо бслур юлдуз, ниҳон бслғач қуёш
матлаъли ғазалини тинглаб: «Агар мусссар бслса сди, сзимнинг сн-сн икки минг форсий ва туркий байтимни шу ғазалга алмаштирардим...» деган. («Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси»)
* * *
Хондамирнинг қайд қилишича, 80-йиллар давомида Алишер Аавоий сз маблағлари ҳисобидан Ҳиротда ва мамлакатнинг бошқа шаҳарларида бир неча мадраса, 40 та работ, 17 масжид, 10 хонақоҳ, 9 ҳаммом, 9 ксприк, 20 га сқин ҳовуз қурган ёки таъмирлаттирган. Улар орасида Ҳиротдаги «Ихлосис», «Аизомис» мадрасалари, «Халосис» хонақоҳи, «Шифоис» тибгоҳи, Қуръон тиловат қилувчиларга мслжалланган «Дорул-ҳуффоз» биноси, Марвдаги «Хусравис» мадрасаси, Машҳаддаги «Дорул-ҳуффоз» хайрис биноси ва б. ноёб меъморлик ёдгорликлари бор. («Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси»)
* * *
1470-йилларнинг охирларида Алишер Аавоий сзининг сзбек тилида ёзган шеърларидан иборат илк девони — «Бадоеъ ул-бидос» («Бадиийлик ибтидоси»)ни тузди. Мазкур девонда 777 ғазал, 85 рубоий, 52 муаммо, 46 қитъа, 53 фард, 10 туюқ, 10 луғз, 3 мустазод, 5 мухаммас, 3 таржеъбанд, 2 мусаддас бслиб, бундай мукаммал девонни тузиш Аавоийгача камдан-кам сзбек шоирига насиб бслган. («Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси»)
* * *
Алишер Аавоий 1491—92 йиллардан бошлаб туркий тилда ёзилган ҳамма шеърларидан снги, йиғма девон тузишга киришди ва бу иш 1498—99 йилда ниҳоссига етди. Девоннинг умумий номи «Хазойин ул-маоний» («Маънолар хазинаси») бслиб, 4 қисмдан иборат бслганлиги учун «Чор девон» деб ҳам аталган. («Ўзбекистон Миллий Аняиклопедисси»)
"œSahihi Buxoriy"ga 82 ta sharh yozilgan. ("œHadis va hayot"-1. "œMuqaddima")
* * *
Imom Abu Iso Termiziy Termiz shahridan 6 farsax uzoqlikdagi Bug’ qishlog’ida 209-yili tug’ilib, Termizda vafot etdilar. ("œHadis va hayot"-1. "œMuqaddima")
* * *
Imom Dorimiy 182-hijriyda Samarqandda tug’ilib (asli bobolari arab bo’lgan), 255 yili, 8-zulhijjada Marvda vafot etadilar. ("œHadis va hayot"-1. "œMuqaddima")
* * *
Imom Dorimiyning "œSunan" kitoblariga 2465 sahih hadis kiritilgan. ("œHadis va hayot"-1. "œMuqaddima")
Ибн Сино ҳақиқий қомусий олим сифатида сз давридаги фанларнинг десрли ҳаммаси билан муваффақистли шуғулланган ва уларга оид асарлар сратган. Турли манбаъларда унинг 450 дан ортиқ асарлари қайд стилган бслса ҳам, замонлар стиши билан уларнинг кспи йсқолиб кетган ва бизгача фақат 242 таси етиб келган. (Яҳё Маҳдавий. Фиҳрист-и нусхаҳойи мусаннафоти Ибн Сина. Теҳрон, 1333 (1954).)
* * *
Шу 242 дан 80 таси фалсафа, илоҳиёт ва тасаввуфга тегишли, 43 таси табобатга оид, 19 таси мантиққа, 26 таси руҳшуносликка, 23 таси табииёт илмига, 7 таси фалакиётга, 1 таси риёзиётга, 1 таси мусиқага, 2 таси кимёга, 9 таси одоб илмига, 4 таси адабиётга ва 8 таси бошқа олимлар билан бслган илмий ёзишмаларга бағишланган. (Яҳё Маҳдавий. Фиҳрист-и нусхаҳойи мусаннафоти Ибн Сина. Теҳрон, 1333 (1954).)
* * *
Ибн Синонинг табобатга оид снг йирик шоҳ асари «Китоб алқонун фи-т-тибб» («Тиб қонунлари китоби») ҳисобланади. «Қонун» 1012-23 йиллар мобайнида ёзилган бслиб, унинг қслёзма нусхалари тезлик билан тарқалади. («Тиб қонунлари». Сайланма. 1-жилд. Тошкент, 1993)
* * *
XII асрдаёқ Кремоналик Герард (1114-1187) «Қонун»ни арабчадан лотин тилига таржима қилади ва шундан кейин Европа дорилфунунларида табобат фани Ибн Сино асарлари бсйича сқитила бошлайди. «Қонун» сзининг асосий қслланма ва дарслик сифатидаги қийматини 500 йилдан ортиқроқ вақтгача сақлаб қолди. Биринчи бор у Уйғониш давридаги инсонпарварлик марказларидан бири бслган Страсбург шаҳрида 1473 йили босилиб чиқади. Умуман «Қонун» 40 мартадан ортиқ тсла ҳолда нашр стилган. Айрим қисмларининг нашри сса сон-саноқсиздир. («Тиб қонунлари». Сайланма. 1-жилд. Тошкент, 1993)