forum.ziyouz.com

Jamiyat va inson => Salomatlik => Mavzu boshlandi: JaviK 26 Mart 2010, 14:23:31

Nom: Фармацевтик атамалар
Yuborildi: JaviK 26 Mart 2010, 14:23:31
Ўзбекистон А еспубликаси согликни саклаш вазирлиги

Дори воситалари ва тиббий техника сифатини назорат килиш бош бошкармаси

Тошкент фармаяевтика институти

 

Фармаяевтик атамалар

изохли лугати

 

Ўзбекистон А еспубликаси Согликни саклаш вазирлиги Дори воситалари ва тиббий техника сифатини назорат килиш Бош бошкармаси А­кспертлар кенгашида (2004 йил  9 снвар 1 - сон   мажлиси баённомаси) ва Тошкент Фармаяевтика институти илмий кенгашида (2004 йил  9 мартдаги 7 сон   мажлис баённомаси) маъкулланган.

Тошкент  2004

"ZAR QALAM"
Nom: Re: Фармацевтик атамалар
Yuborildi: JaviK 26 Mart 2010, 14:24:01
СЎЗ  БОШИ


   Ўзбекистон А еспубликаси «Давлат тили тсгрисида»ги конунига биноан сзбек тилига давлат тили макоми берилиши халк хсжалигининг барча сохалари билан бир каторда фармаяевтика фани ва ишлаб чикариш амалиётида хам касбий атамалар муаммоларини хал стишда, фармаяевтика стикаси ва деонтологисси муомаласида касбга доир атамалардан уларнинг асл маъносини тслик англаган холда фойдаланишни талаб стади. Мустакил Ўзбекистон А еспубликасининг дастлабки кунлариданок фармаяевтика сохасида хорижий давлатлар билан алокаларни ривожланиши хамда сзаро тажриба алмашинишлар заминида фармаяевтика сохасига халкаро ссзларнинг кириб келиши муносабати билан фармаяевтика атамалари жамланган изохли лугат сратишга схтиёж сезилди. Шунингдек, Ўзбекистон А еспубликаси Вазирлар Махкамасининг 2002 йил 5 декабрдаги 427-сон «Ўзбекистон А еспубликасига истеъмол товарлари олиб келишни такомиллаштириш чора-тадбирларини амалга ошириш тсгрисида»ги карорини амалиётга жорий стиш борасида фармаяис ва тиббиёт сохасида иш олиб борувчи мутахассислар учун изохли лугат сратилиши, хамда жадал ривожланиб бораётган илмий ишларда фармаяис сохасида пайдо бслаётган снги тушунчаларни шархлаш, ифодалаш ва уларни ксллаган холда иш юритиш лозимлиги ста долзарб вазифа бслиб колди.

   Лугатга фармаяевтика ва тиббиётда дори воситаларининг турли хосса ва хусусистларини ифодалашда кенг кслланиладиган 3000-га скин ссз, иборалар ва мухим ссз бирикмаларининг сзбек тилидаги таржимаси, шунингдек уларнинг изохлари киритилган бслиб, унда бир катор лотин, грек ва инглиз тилларидан сзлаштирилган ссзлар умумий халкаро кабул килинган ксринишда фойдаланиши ксзда тутилди. Ссз танлаш ва унга изох бериш борасида лугатнинг скув жараёнида кслланилиши хам сътиборга олинди.

   Лугатда айрим иборалар таржимаси ва унга изох фармаяевтика ва тиббиёт сохаси нуктаи назаридан зарур хажмда келтирилган. Фармаяисда ксп ишлатиладиган тушунчалар билан бир каторда унга боглик сохалар — тиббиёт, кимё, умумий биологис, физиологис, биокимё ва бошка фанларга оид атамалар хакида хам киска тушунчалар берилган.

   Изохли лугат нафакат сос‰а мутахассисларига мс‹лжалланган, балки тиббиёт ва фармаяевтика институтлари ва урта-махсус билим юртлари талаба-укитувчилари, дори воситалари муомаласига алокадор булган барча соха мутахассислари учун хам фойдали кулланма булади деб умид киламиз.

   Изохли лугатни нашрга тайёрлашда фаол иштирок стган Со¾ликни саклаш вазирлигининг Дори воситалари ва тиббий техника сифатини назорат килиш Бош бошкармаси, шунингдек бошка соха мутахассисларига чукур миннатдорчилик билдирамиз.

   Ушбу изохли лугат биринчи маротаба тузилганини сътиборга олиб, уни снада такомиллаштириш борасидаги барча маслахат ва таклифларни тахририст мамнунист билан кабул килади.
Nom: Re: Фармацевтик атамалар
Yuborildi: JaviK 26 Mart 2010, 14:26:34
А

АА, AHA — АА, ANA -   реяепт ёзилганда фармаяевтика ва тиббий ибораларда, кулланиладиган, лотин тилидан кирган кискартириш. Дори таркибига  кирадиган иккита ёки  ундан ортик модда номидан кейин  ёзилади ва уларнинг хар  биридан тенг микдорда ёки кисмда деган маънони англатади.

АБОА Т — хОМИЛА, БОЛА ТАШЛАШ, олдириш — хомилани хали хаётга лаёкатсиз даврида тушириш, съни хомиладорликнинг дастлабки 28 хафтаси мобайнида тухтатиш; а. икки хил - беихтиёр (бирон касаллик туфайли уз-узидан) ва сунъий булади; а. внебольничнс‹й

— касалхонадан (тус˜рукхонадан) ташкарида килинган а.; а. искусственнс‹й — сунъий килинган а.; а. криминальнс‹й - криминал (жиноий), конунсиз, конунга хилоф равишда килинган а.; а. медияинский — касалхонанинг махсус булимида врач-гинеколог томонидан килинган а.; (а. самопроизвольнс‹й — беихтиёр бошланган а.; а. угрожаюс‰ий — тахдид соладиган а.

абрикос обс‹кновеннс‹й — Armeniacea vulgaris Lam., оддий урик. А аъногулдошлар — Rosаceae оиласига мансуб, буйи — 5-8  (баъзан 17 м) гача етадиган дарахт. урта Осиёнинг тос˜ли нохисларида усади. Ўрта Осиё, Кавказ ва бошка ерларда устирилади.  тиббиётда урус˜идан олинадиган мойи ва дарахтидан олинадиган елими ишлатилади. Мевасининг юмшок кисмида канд, органик кислоталар (олма, лимон кислотаси ва б.), каротин, витамин С ва А А , флавоноидлар, пектин, минерал, ошловчи ва б. моддалар; урус˜ида (мас˜изида) куп микдорда мой, смульсин ферменти; аччик данакли Ў. мас˜зида сса амигдалин гликозиди ва б. бирикмалар бор.

АБСЕАТИЗМ - АБСЕАТИЗМ - сурункали алкоголизм тури булиб, срмондан тайёрланган арок ("полс‹ннас водка") истеъмол килганда ривожланади.

АБСЕАА¦ИЯ - АБСЕАА¦ИЯ - сезувчанликнинг вактинча йуколиши. Бундай холат бехушлик, жазава ва тутканок тутганда кузатилади.

АБСОЛЮТААЯ ЛОГА ЕШАОСТА¬ ИЗМЕА ЕАИЯ — УЛЧАШАИАГ МУТЛАК ХАТОЛИГИ — улчанаётган катталикнинг бирлиги оркали ифодаланган улчаш хатолиги.

Амалда улчанаётган катталикнинг чинакам киймати ноаник булиши туфайли, улчаш хатолигини тахминан бахолаш мумкин.

Абсолютнс‹е противопоказанис — мутлак монеликлар — муайсн даволаш усулини ёки ташхисни аниклашга каратилган маълум бир чора-тадбирларни куллашга бутунлай каршилик килувчи монеликлар.

АБСОЛЮТААЯ смертельнас доза — мутлок улим дозаси.

Абсолютнс‹й — Абсолют, мутлак, катъий, шубхасиз, хеч нарса билан чекланмаган, бутунлай, тамомила; мас. Больному необходим абсолютнс‹й покой — беморга мутлако тинчлик керак; абсолютное большинство — аксарист купчилик.   

АБСОА БА¦ИЯ - ютиш, сурилиш, сингдириш. Моддаларни организмга сурилиши. Моддаларни адсорбент (шимувчи жисм)нинг бутун хажмига сингиши (сурилиши). Газ абсорбяисси — газнинг суюк ёки каттик моддага ютилиши; товуш абсорбяисси — товушнинг турли жисмлар томонидан ютилиши; а. радиоактивного излученис - радиоактив нурланиш абсорбяисси; - ва -нурларнинг адсорбент ичидан утаётганда ютилиши; а. света — ёрус˜ликнинг ютилиши.
Nom: Re: Фармацевтик атамалар
Yuborildi: JaviK 26 Mart 2010, 14:29:52
АБСТИАЕАТнс‹й СИАДА ОМ — АБСТИАЕАТ (хумор) СИАДА ОМи - сурункали алкоголизм ва гиёхвандликнинг бош белгиларидан булиб, калтираш, терлаш, кайфистнинг пасайиши, уйку бузилиши, баъзан сса истеъмол килинадиган моддаларнинг кескин камайиши натижасида пайдо буладиган соматик ва рухий патологик узгаришлар.

АБСТИАЕАА¦ИЯ — ХУМОА  - 1. Муайсн бир нарса-ходисага, вокелик содир килишга куникма хосил килиш, одатланиш, урганиб колишдан одамда пайдо буладиган хохиш, истак, майл туйс˜уси. 2. Токсик манисларга бос˜ланиб колишга олиб келувчи гиёхвандлик воситалари кабул килиш тухтатилгандан кейин ёки уларга карши антагонист моддалар кулланилгандан сунг уларга булган кучли схтиросли рухий интилиш, истак, майл ва хохишларда ифодаланувчи холат.

АБСТА АКА¦ИЯ - МАВхУМ — рухий жараён, нарса ёки ходиса, вокеаларни фикран тасаввур стиш, уларнинг мухим хусусистларини умумлаштириб фикр килиш.

АБСА¦ЕСС - хуЛЛОЗ — турли аъзоларда буладиган юпка капсула билан чегараланган йирингли бушлик.

 

АБУЛИЯ - АБУЛИЯ - иродасизлик, истакнинг йуколиши.

авизо - авизо - юборилган пул, мол, вексель ва шу кабилар тус˜рисида олувчига йулланган махсус хабарнома.

АВИА УЛЕАТАОСТА¬ — АВИА УЛЕАТлик - касаллик пайдо килиш хусусистини йукотган, патогенлиги сусайган микроорганизм.

АВИТАМИАОЗ - АВИТАМИАОЗ - организмда витамин етишмаслиги натижасида пайдо буладиган касаллик. Турли витаминларнинг етишмаслиги турлича белгилар билан кечади.

АВА АА ЛЕКАА СТВЕААА«Й - gratiola officinalis l. — ДОА ИВОА  САФА ОуТ — куп йиллик ут усимлик. Ер устки кисми таркибида гликозидлар, кукурбитаяин Е ва б. моддалар бор. Ер устки кисми Здренко йис˜маси таркибига киради. кайнатмаси халк табобатида сурги, сийдик ва гижжа хайдовчи восита сифатида, бавосил, подагра, жигар, сра, баъзи тери ва б. касалликларни даволашда ишлатилади.

АВТОКЛАВ - АВТОКЛАВ - сув бус˜и таъсирида, босим остида ишлайдиган стериллаш учун ишлатиладиган копкокли козон.

АВТОМАКС - АВТОМАКС - дезинфекяис килувчи суюкликларни автоматик равишда сочувчи аппарат.

АВТОМАТИЗМ - АВТОМАТИЗМ - с˜айри ихтиёрий вужудга келадиган харакат; уз-узидан харакат килиш.

АВТООЛЕА АА¦ИОАААЯ - АВТООЛЕА АА¦ИЯ ХОААСИ — машинага урнатилган операяис хонаси, жарохатланган шахсларга тез ёрдам курсатиш учун хизмат килади.

АВТОА ЕАТГЕА - АВТОА ЕАТГЕА - махсус фургонли (сосбонли) юк автомобилига урнатилган    рентген кабинети.

АВТОА ЕЛА ОДУКА¦ИЯ - уз-узини ЯА АТИШ — ДАК молекуласининг уз-узини хосил килиш хусусисти (репликаяис).

АГАЛАКТИЯ - АГАЛАКТИЯ
- сутсизлик, сут безларида сут булмаслиги.

АГАММАГЛОБУЛИАЕМИЯ - АГАММАГЛОБУЛИАЕМИЯ - кон оксилларидан бири — гамма-глобулинлар фракяиссининг булмаслиги ёки камайиб кетиши.
Nom: Re: Фармацевтик атамалар
Yuborildi: JaviK 26 Mart 2010, 17:23:35
АГАА  — АГАА  — денгиз карами Laminariaдан олиб куритилган, гидрофил, коллоидал модда (микробларни устириш учун ва б. ишлатилади).

АГАСТА ИЯ - АГАСТА ИЯ - меъда йуклиги.

АГГЛЮТИААА¦ИЯ - АГГЛЮТИААА¦ИЯ - суюкликда таркалган бактерис, сритрояит ва бошка турли хужайраларнинг бир-бирига ёпишиб, чукиш ходисаси.

АГГЛЮТИАИАА« - АГГЛЮТИАИАЛАА  — парчалар шаклидаги ва сриган холдаги сритрояитлар ёки инерт материал томонидан шимилган антигенларни танлаб чуктирадиган кон таркибидаги махсус оксиллар туркуми; а. нинг табиий ва сунъий куринишлари мавжуд. Ирсий а. авлоддан-авлодга утиб боради; сунъий а. сса юкумли касаллик даврида ёки сунъий смланганда (иммунизаяис) конда хосил булади.

АГГЛЮТИАОГЕА - АГГЛЮТИАОГЕА - агглютинаяис  реакяиссида катнашадиган антиген; а. ларга бошкаларга нисбатан ётлик, узига хослик, спеяификлик ва иммуногенлик хусусисти мансуб.

агрегаяис — агрегаяис - турли зарарчаларни ёки хужайра слементларини бир бутунга бирлашиши (масалан, тромбояитлар агрегаяисси).

АГЛИКОА - АГЛИКОА - гликозидлар молекуласининг канд колдис˜идан холис булган кисми.

АГЛОМЕА АА¦ИЯ - АГЛОМЕА АА¦ИЯ - микробларнинг бир ерга тупланиши.

АГЛОССИЯ - АГЛОССИЯ - тилнинг тус˜ма йск булиши.

АГААТИЯ - АГААТИЯ -  боланинг тепа ёки пастки жас˜сиз тус˜илиши.

АГАОЗИЯ - АГАОЗИЯ — фахмлаш, билиш кобилистининг бузилиши.

АГОАИЯ — АГОАИЯ - уЛИМ ТАЛВАСАСИ, улим азоби, жонталаш — миснинг олий булимлари, айникса, катта мис палласи (к) пустлос˜ининг фаолистини чукур бузилишлари ва шу аснода узунчок мис (к) марказларининг кузс˜алишлари билан кечадиган улимдан дарак берувчи терминал холат. Яъни мис фаолисти сунаётган бир пайтда узунчок мис кузс˜алиб гавда мушаклари бемаксад, бетартиб кискариб харакатга тушиб коладиган холат.

АГА ААУЛОА¦ИТ - АГА ААУЛОА¦ИТ — доначаларсиз лейкояит. А¦итоплазмасида доначалар (гранулалар) булмайдиган лейкояит.

АГА ААУЛОА¦ИТОЗ - АГА ААУЛОА¦ИТОЗ - периферик конда нейтрофил гранулояитларнинг кескин камайиши ёки бутунлай булмаслиги натижасида келиб чикадиган хасталик (ёки синдром).

АГА ЕГАТАОЕ СОСТОЯАИЕ -  АГА ЕГАТ хОЛАТ — моддаларнинг каттик, суюк, газсимон ёки плазма холатда булиши.

АГА ЕССИВАОСТА¬ -  АГА ЕССИВЛИК — тажовузкорлик, рухий беморларнинг бузиш, синдириш, уришга харакат килишлари.

АДАЛТАА¦ИЯ — адаптаяис - МОСЛАШУВ - ташки шароитга мосланиш, урганиш, узлашиш,  уйс˜унлашиш; хар кандай организмнинг, шунингдек, популсяис ва бошка биологик турларнинг узгарган ёки узгараётган сшаш шароитига мослашиб бориш жараёни.

АДАЛТОГЕАА« - адаптогенлар — усимлик ёки хайвонот аъзоларидан олинадиган дори воситалари, организмнинг умумий тонусини оширади ва унинг нокулай шароитларга мослашишини кучайтиради.

АДГЕЗИВАА«Й - ёпишкок; а. плеврит — плевра варакларининг бир-бирига ёпишиб колиши.

АДГЕЗИЯ - АДГЕЗИЯ - ёпишиш; мас: упка, корин, мис, юрак пардаларининг сллис˜ланиши, жарохатдан сунг ёпишиб колиши, фармаяисда — доривор моддаларни узаро ёки асбоб-ускуналарга ёпишиб колиши.

аддитивнс‹й сффект — аддитив самара — бир вактда кулланилганда бир-неча дорилар таъсирларини кушилишини куриниши.

АДЕААЗА - АДЕААЗА - аденинни дезаминирловчи фермент. Бу фермент таъсирида аденин аминогруппани йукотиб, гипоксантинга айланади.

АДЕАИА - АДЕАИА - пурин асосларидан бири. Ауклеин кислоталар, коферментлар ва нуклеотидларнинг мухим таркибий кисми сифатида хайвон ва усимлик организмларида куп учрайди.

АДЕАИТ - АДЕАИт - лимфа безларининг сллис˜ланиши. Лимфатик безнинг катталашиши, ос˜рик сезилиши ва без устидаги терининг кизариши, хароратнинг кутарилиши билан утадиган касаллик.

АДЕАОВИА УСА« - АДЕАОВИА УСЛАА  — юкори нафас йулларида сллис˜ланиш келтириб чикарувчи вируслар.

АДЕАОЗИА - АДЕАОЗИА - аденин ва рибозадан иборат нуклеозид-нуклеин кислоталардан олинган аденин нуклеотидлар таркибига киради.

аденома — аденома — без спителийдан пайдо буладиган усма.

АДИААМИЯ - АДИААМИЯ — кувватсизлик,   бедармонлик. Ос˜ир кечувчи юкумли касалликлар, интоксикаяислар, очлик ёки гормонал ва нерв-рухий касалликлар натижасида юз беради.

АДАЕКСИТ - АДАЕКСИТ — бачадон кушимчалари (фаллопий найи билан тухумдон ортиклари)нинг сллис˜ланиши.

АДОАИЗИД - АДОАИЗИД — бахорий   адонис усимлигидан олинган тиник, бир оз сарс˜иш суюклик холидаги снги гален препарати. Юрак касалликларини даволашда кулланилади.

АДА ЕААЛИА - АДА ЕААЛИА — син. супраренин, спинефрин буйрак усти безларининг мис каватида ишлаб чикариладиган гормон. Унинг таъсири асосан симпатик нерв кузс˜алишида буладиган сффектга ухшайди; а. препарати, адреналин гидрохлориди - коллапс, бронхиал астма, зардоб касалликларида, инсулиндан захарланганда ва махаллий анестезисда  новокаин   таъсирини  узайтириш  учун кулланади; а. кон томирларини кучли торайтирувчи модда булиб, кон босимини оширади, юрак мускулининг ишини схшилайди, юрак уришини тезлатади.

АДА ЕАЕА ГИЧЕСКИЕ  СА ЕДСТВА - АДА ЕАЕА ГИК   ВОСИТАЛАА  — организм тукималаридаги адренореяепторларни с”узс˜атувчи ёки сусайтирувчи моддалар булиб, синапслардан импульсларнинг утишини кучайтириши ёки сусайтириши мумкин.

АДА ЕАОБЛОКИА УЮА©ИЕ СА ЕДСТВА — АДА ЕАОБЛОКЛОВЧИ ВОСИТАЛАА 
— адренергик воситаларнинг бир гурухи булиб, тукималардаги адренореяепторларни блоклайди. Улар стенокардис, гипертонис, юрак аритмисси ва бошка касалликларни даволашда ишлатилади.

АДА ЕАОКОА ТИКАЛА¬АА«Й - АДА ЕАОКОА ТИКАЛ — буйрак усти безининг пустлос˜ига оид ёки ундан хосил булган.

АДА ЕАОЛИТИКИ — АДА ЕАОЛИТИКлар - к. АДА ЕАОБЛОКИА УЮА©ИЕ СА ЕДСТВА.

АДА ЕАОМИМЕТИЧЕСКИЕ СА ЕДСТВА - АДА ЕАОМИМЕТИК ВОСИТАЛАА  - адреномиметиклар мас. мезатон, изопропилнорадреналин, адреналин ёки унга ухшаш хусусистлари булиб, адренореяепторларни кузс˜атади. Улар гипотонисда, юрак уришдан тухтаганда, бронхиал астмада ва б. касалликларда ишлатилади.

АДА ЕАОА ЕА¦ЕЛТОА А« - АДА ЕАОА ЕА¦ЕЛТОА ЛАА  — адренергик медиаторлар (норадреналин, адреналин, дофамин) билан реакяисга киришадиган ва бу узаро таъсир снергиссини узига хос самара (нерв импульси, мускул кискариши) снергиссига айлантирувчи хужайранинг биокимёвий тузилишлари, ва турлари маълум.

АДА ЕАОСТЕА ОА - АДА ЕАОСТЕА ОА - буйрак усти безидан олинган кристалл стероид гормон, сркаклар жинсий гормонларига ухшаш таъсирга сга.

АДСОА БЕАТ — АДСОА БЕАТ — адсорбяислаш (ютиш, суриш, шимиб олиш) кобилисти булган модда (восита).

АДСОА БИА УЮА©ИЕ СА ЕДСТВА - АДСОА БА¦ИЯЛОВЧИ ВОСИТАЛАА  — кучли шимиб олиш хусусистига сга булган моддалар. Улар меъда-ичак йулида тупланиб колган газларни ва зарарли моддаларни организмдан чикариб юбориш учун ишлатилади — к. детоксикаяис.

АДСОА БА¦ИЯ - АДСОА БА¦ИЯ - модда заррачаларининг иккинчи модданинг устки ёки юза катламига сингиш жараёни.

АДАªЮВААТ - АДАªЮВААТ - ёрдам берувчи, дори воситаларининг таъсирини кучайтирувчи ёки узайтирувчи моддалар.

АЖИТАА¦ИЯ - АЖИТАА¦ИЯ - куЗгАЛИШ — психиатрисда беморларнинг рухий ва жисмоний харакатчанлигининг кучайиб кетиши.

АЗООСЛЕА МИЯ - АЗООСЛЕА МИЯ - сркак урус˜ суюклигида        сперматозоидлар        (урус˜ хужайралари)нинг булмаслиги; а. истиннас — чин. а.— сперматозоидлар ишлаб чикарилмаслиги; а. ложнас — сохта а. — урус˜ утиш йуллари сллис˜ланиши натижасида беркилиб колганда сперматозоидлар утаолмайди.

АЗОТ - АЗОТ - Д. И. Менделеев даврий тизими V гурухи слементи; атом сони 7, атом массаси 14. Молекулср шаклдаги a. (N2) хавонинг 78 фоизини ташкил килади. Тирик организмларда оксиллар ва уларнинг хосилалари таркибида булади.

АЗОТЕМИЯ — АЗОТЕМИЯ — конда азотли махсулотларнинг тупланиши. Азотни чикариш фаолисти бузилган буйрак касалликларидан ташкари сна турли сабаблардан келиб чиккан олигурисларда, тукима оксили парчаланиши зурайганда, организмда хлоридлар камайганда ва тухтовсиз кусишларда учрайди.

АЗОТИСТОЕ А АВАОВЕСИЕ - АЗОТ МУВОЗАААТИ — организмга кабул килинган ва ундан чиккан азот мис”дори баробар булган холат.

АИА  ОБА«КАОВЕААА«Й — ACORUS CALAMUS L. — ОДДИЙ ИГИА . Кучаладошдар — Araceae- оиласига мансуб куп йиллик ут. Козос˜истон, Сибирь, Якутис, Узок Шарк, кисман Кавказ ва Ўрта Осиёдаги секин окадиган сув буйларида ва кулмак, боткоклик ерларда усади. Куп йиллик усимлик. Тиббиётда илдизпосси ишлатилади. Таркибида сфир мойи, акорин аччик гликозиди, куп микдорда крахмал, смола, алкалоид, ошловчи ва бошка моддалар бор. Дори препаратлари (кукуни, дамламаси) хушбуй аччик восита сифатида иштаха очиш, овкатни схши хазм килиш учун, баъзан буйрак, жигар ва ут пуфаги касалликларида сийдик ва ут хайдовчи сифатида кулланилади.

АЙВА ЛА ОДОЛГОВАТАЯ — CYDONIA OBLONGA MILL.- ЧЎЗИАЧОК БЕА†И. А аъногулдошлар  - Rosaceae оиласига мансуб, буйи 1,5-6 м-гача усадиган дарахт. Тиббиётда урус˜и ишлатилади. Таркибида шиллик модда, амигдалин гликозиди, мой ва б. бирикмалар бор. Урус˜ининг кайнатмаси коплаб-ураб олувчи восита сифатида меъда ва ичак деворининг таъсирланишини камайтириш хамда дори моддаларнинг сурилишини (шимилишини) узайтиришда кулланилади.

АЙЛААТ ВА«СОЧАЙШИЙ — AILANTHUS ALTISSIMA (MILL.) SWINGLE — БЎЙЧАА САССИК ДАА АХТ. Симарубдошлар — Simarubaceae — оиласига мансуб, буйи 30 м-гача етадиган дарахт. Тиббиётда меваси ишлатилади. Меваси таркибида мой, аччик модда, пустлос˜ида лактонлар, сапонинлар, кумаринлар, оз микдорда алкалоидлар, айлантин, ошловчи ва б. моддалар бор. Халк табобатида пустлос˜и кайнатмаси ичбурус˜ни, меваси кайнатмаси бавосил касаллигини даволашда хамда хайз бузилишида уни тартибга солиб юбориш учун кулланилади.

АЙОВАА ДУШИСТА«Й (АЖГОА) — TRACHYSPERMUM AMMI (L.) SPRAGUE — ЗИА АИ КАА МОАИ. Сельдердошлар (сосбонгулдошлар) — Apiacea (Umbelliferae) оиласига мансуб, буйи 40-60 см-га етадиган бир йиллик ут. Тиббиётда меваси ва ундан олинадиган сфир мойи ишлатилади. Меваси таркибида сфир мойи, мой, оксил ва б. моддалар бор. А­фир мойи феноллар (тимол ва кисман карвакрол) ва б. терпеноидлардан ташкил топган. А­фир мойидан тимол олинади.

АКАА¦ИЯ ЛОДБЕЛЕАААЯ — ACACIA DEALBATA LINC. ОКИШ АКАС. Дуккакдошлар — Гabaceae оиласига мансуб,  буйи 25-45 м-га етадиган доим сшил дарахт. Тиббиётда танаси ва шохларининг пустлос˜и ёрилган жойидан сизиб чикиб котиб колган елими ишлатилади. Унинг таркибида арабан полисахариди куп булади. Елимнинг сритмаси араб елими урнида коплаб олувчи восита сифатида хамда баъзи дори моддаларнинг таъсирини чузиш, меъда-ичак сллис˜ланиши ва сра касалликларида шиллик каватларининг таъсирланишини камайтириш учун ишлатилади. Бундан ташкари, бу елим мойли смульсисларни тайёрлашда смульгатор сифатида кулланилади.

АКИАЕЗИЯ - АКИАЕЗИЯ — харакатларнинг йуколиши, кимирлай олмаслик.

АККЛИМАТИЗАА¦ИЯ - АККЛИМАТИЗАА¦ИЯ — иклимга мослашиш; 1) одам, хайвон ва усимликларнинг уз ватанларидан (тус˜илиб усган жойларидан) бошка ернинг иклимига урганиши; 2) иклимлаштириш; хайвон ва усимликларни уз ватанларидан бошка ернинг иклимига ургатиш.

АККОМОДАА¦ИЯ - АККОМОДАА¦ИЯ — мосланиш, мувофиклашиш; а. глаза — куз аккомодаяисси — кузнинг узок ва скиндаги нарсаларни куришга мослашуви.

аккредитаяис - аккредитаяис - бирор муассасани ёки юридик шахсни давлат ёки юкори ташкилот олдида вакил килиб тайинлаш.

аккредитаяис на право поверки средств измерений - улчов воситаларини созлаш (текшириш) хукуки аккредитаяисси — созлаш (текширишлар) учун маъсул органнинг созлаш (текшириш) ишларини расмий равишда тан олиши.

аккредитив — аккредитив — ишонтирувчи хужжат булиб халкаро савдода скспорт килувчи билан импорт килувчи уртасида хисоб-китоб килишнинг бир шакли. Импорт килувчининг илтимоси ва курсатмасига биноан скспорт килувчига келишилган суммани белгиланган вактда утказиб берувчи банк мажбуристи.

АККУМУЛЯА¦ИЯ - АККУМУЛЯА¦ИЯ — тупланиш, йис˜илиш, дори ва захарларни кам дозаларда узок вакт кабул килиш, унинг организмда йис˜ила бориб микдорининг ошиши.

АКАЕ - хУСАБУЗАА  — соч фолликулларининг ва ёс˜ ишлаб чикарувчи безларининг сллис˜ланишидан терида йирингли пуфакчалар хосил булиши, син. угри (к).
Nom: Re: Фармацевтик атамалар
Yuborildi: JaviK 26 Mart 2010, 17:25:41
АКОАИТ (БОА ЕА¦) — ACONITUM L. — ЛАА ЛИ - Айиктовондошлар — Ranunculaceae оиласига мансуб кучли захарли куп йиллик ут усимлик. Тиббиётда Л.нинг икки тури: А. джунгарский — А.- soongaricum Stapf. - Жунгар парписи ва А. каракольский — А. karakolicum Raps. - Коракул парписи ишлатилади. Тиббиётда илдизпосси — туганаги ва Жунс˜ар парписининг куритилмаган ер устки кисми ишлатилади. Улар таркибида алколоидлар (аконитин, зонгорин ва б.) бор.

АКОАИТИА - АКОАИТИА - кучли захарли хусусисти булган алкалоид. Аконит усимлигининг куп турларида учрайди. А. ва унинг унумлари баъзи мураккаб дори воситаларининг таркибига киради.

АКА ОДЕА МАТИТ — АКА ОДЕА МАТИТ — асосан оёк ва кулларнинг учида буладиган тери касалликлари.

АКА ОМЕГАЛИЯ - АКА ОМЕГАЛИЯ — мис ортис˜и (гипофиз) олдинги кисмининг зурикиб ишлаши натижасида юзага келадиган касаллик; бурун, жас˜ сусклари, кош усти равос˜и ва кул-оёк панжалари хаддан ортик усиб беухшов булиб кетиши билан ифодаланади.

АКА ОМЕЛААОЗ - АКА ОМЕЛААОЗ - оёк-ксл (асосан бармок)лар терисида пигментли дос˜лар пайдо булиши, син. акропигментаяис.

АКА ОА¦ИААОЗ - АКА ОА¦ИААОЗ — капиллср кон айланишининг бузилиши натижасида периферик аъзолар терисининг, кулок, бурун, лаб-лунж, кул-оёк кукариши.

АКСОА - АКСОА — нерв   хужайрасининг узун шохчаси (нейрит).

акт отбора средней пробс‹ — уртача намуна олиш далолатномаси.

АКТГ - АКТГ - к. адренокортикотроп гормон.

АКТИВАТОА  — АКТИВАТОА , фаоллаштирувчи — кимёвий реакяисни  тезлаштирувчи ва ферментларнинг таъсирини кучайтирувчи органик модда.

АКТИВАТОА А« КАЛА¬А¦ИЕВА«Х КАААЛОВ — КАЛА¬А¦ИЙ КАААЛЛАА АИАГ фаоллаштирувчилари (АКТИВАТОА ЛАА И) — кальяий каналлари мембранасидан кальяий ионлар утишини осонлаштирадиган дори воситалари.

АКТИВИА ОВАААА«Й         УГОЛА¬ - фаоллаштирилган кумир, махсус тайёрланган писта кумир; бу кумир суюк модда зарраларини ва хар хил захарли газларни утказиб юбормай, узида олиб колади. Бу кумир хар хил сузгичларда ва дори моддаси сифатида кулланилади.

АКТИВАОСТА¬ - ФАОЛЛИК — бирон    жараённинг, реакяис холатининг жадаллиги, тезкорлиги ифодаси; а. лекарственного вес‰ества — дори моддалар фаоллиги — дори модданинг фармакологик ёки даволаш самарасининг курсаткичи.

АКТИА - АКТИА - мускул толаларида буладиган оксил, умумий оксилнинг 12—15% -ни ташкил килади; а. мускулларда мавжуд булган миозин оксили билан кушилиб, мускул кискаришини таъмин стувчи актомиозин хосил килади.

АКТИАИДИЯ — ACTINIDIA LINDL. — АКТИАИДИЯ — Актинидисдошлар — Actinidiaceae оиласига мансуб, буйи 15 м-га етадиган, дарахтларга чирмашиб усувчи бута. тиббиётда икки турининг меваси ишлатилади: А. Коломикта — A. Kolomicta Maxim. — Коломикт актинидисси ва А. острас — А. arguta (Sieb. et Zuce.) Planch. - Ўткир актинидис. Меваси таркибида кандлар, органик кислоталар, куп микдорда витамин С, буёк, пектин ва ошловчи ва б. моддалар бор. Мева шарбати ва хом мураббоси (хул меваси билан шакар аралашмаси) лавша (яинга) касаллигини даволаш ва олдини олиш учун кулланилади.

АКТИАОБАА¦ИЛЛЕЗ - АКТИАОБАА¦ИЛЛЕЗ — клиник куринишлари билан актиномикозни сслатувчи касаллик. Купинча йирик шохли хайвонларни зарарлайди, касаллик хайвонлардан юкади.

АКТИАОМИКОЗ - АКТИАОМИКОЗ - турли хил актиномияетлар — нурсимон замбурус˜лар хосил киладиган сурункали касаллик. Бу касалликда терида катта, чукур ва жуда каттик инфильтрат (сллис˜ланиш) хосил булади; а. легкого — упка актиномикози — упкага актиномияетлар кириши натижасида пайдо буладиган касаллик.

АКТИАОМИА¦ЕТА« - АКТИАОМИА¦ЕТЛАА  — нурсимон замбурус˜лар. Табиатда кенг таркалган.

АКТОМИОЗИА - АКТОМИОЗИА - мускулларни кискартувчи оксил.

АКТОЛА ОТЕКТОА А« — АКТОЛА ОТЕКТОА лар - ишлаш кобилистини оширувчи, организмнинг кислород етишмовчилигига ва харорат таъсирига булган чидамлилигини кучайтирувчи дори воситалари.

АКУЛУАКТУА А - АКУЛУАКТУА А — игна санчиб даволаш усули.

АКУСТИКА — АКУСТИКА — сшитишга   доир; 1) товуш ва товуш сезгилари хакидаги билим; 2) сшитилувчанлик, мас. бу зал схши акустикага сгадир.

АКУШЕА -ГИАЕКОЛОГ — АКУШЕА -ГИАЕКОЛОГ - хотин-кизлар касалликларининг олдини олиш ва уларни даволаш билан шус˜улланадиган мутахассис, врач.

АКА¦ЕЛЕА АА¦ИЯ — АКА¦ЕЛЕА АА¦ИЯ — син. акселераяис — болалар ва усмирлар усиши хамда жисмоний ривожланишининг тезлашиши.

АКА¦ЕЛТОА  — АКА¦ЕЛТОА , кабул килувчи - бу термин Л. К. Анохин томонидан таклиф килинган булиб, физиологик аппаратдаги таъсир натижаларини куриш ва бахолаш белгиси, у илгариги тажрибалар асосида афферент синтез натижалари ва таъсир стишга карор кабул килиш билан шаклланади.

акяиз — акяиз — ишлаб чикарувчилар ёки сотувчилардан ундирилиб, товар кийматига кушиладиган, давлатнинг оммавий равишда истеъмол килинадиган товарлар — чой, спиртли ичимликлар, тамаки махсулотлари ва бошкаларга куйиладиган билвосита солис˜и.

акяис - акяис — хиссадорлик жамисти томонидан чикарилган, уз сгасига шу хиссадорлик жамисти капиталида улуши борлиги тус˜рисида гувохлик берувчи, жамист сришилган фойдадан дивиденд сифатида уз улушини олиш хукукини берадиган кимматбахо кос˜оз.

АЛААИА — АЛААИА — алмашинадиган  аминокислота, оксиллар таркибига киради.

АЛЕЙКЕМИЯ — АЛЕЙКЕМИЯ  - к. агранулояитоз.

 

 

АЛЕЙКИЯ — АЛЕЙКИЯ — лейкояитлар сонининг жуда камайиб кетиши билан ифодаланувчи касаллик; а. алиментарно-токсическас — алиментар-токсик а.— кор остида колиб кетган донни истеъмол килиш натижасида пайдо буладиган касаллик. Бундай донларни алейкис хосил килувчи замбурус˜лар билан зарарланган деб хисоблайдилар; а. геморрагическас —  геморрагик а. — кон сратувчи аъзоларда ва периферик конда регенераяис тула тухтаб, донали лейкояитлар микдорининг камайиб кетиши. У ос˜ир камконлик, шиллик парда ва терига кон куйилиши, кон окиши билан ифодаланади.

алигнин — алигнин. Аинабаргли дарахтлардан, асосан, арчанинг ёс˜оч кисмидан махсус ишлов бериш усули билан олинадиган юмшок, майин, с˜ижим, хидсиз, мазасиз, кос˜оз варакларига ухшаш уров ашё. тиббиётда а. гигроскопик пахта сингари сра зардобини шимиб оладиган мато урнида, фармаяевтика саноатида ампула ва б-ларни урайдиган арзон уров ашё сифатида ишлатилади.

АЛИМЕАТАА АА«Й — АЛИМЕАТАА  — овкат хазм килиш хамда модда алмашинувига хос деган суз.

АЛКАЛИУА ИЯ — АЛКАЛИУА ИЯ — ишкорли сийдик, сийдикнинг ишкор реакяисли булиши. усимлик моддаларини куп микдорда истеъмол килинганда учрайди.

АЛКАЛОЗ — АЛКАЛОЗ — организмда  кислота хамда ишкор мувозанатининг ишкор томонга бурилиши. Алкалозни икки турга, съни: кон рА 7,4 дан ошмаган компенсаяисланган ва кон рА 7,6 га тенг ва бундан юкори компенсаяисланмаган алкалозга ажратадилар.

алкалоидс‹ — алкалоидлар. Ўсимликлар (кисман хайвонлар) тукималарида тайёр холда учрайдиган асосли (ишкорий) хоссага ва кучли физиологик таъсирга сга булган, молекуласида азот сакловчи мураккаб органик бирикмалар. Алкалоидлар купинча рангсиз, оптик фаол, хидсиз, аччик мазали, учувчан булмаган кристалл ёки аморф модда. Аксарист, алкалоидлар азот сакловчи гетерояиклик бирикмаларнинг хосилалари булгани учун улар шу бирикмалар асосида синфларга (пирроллизидин, пиридин, хинолизидин, хинолин, изохинолин, индол, пурин хосилаларига ва бошкаларга) булинади. Алкалоидлар ва уларни сакловчи усимликлар захарли! Бир катор алкалоидлар (морфин, кодеин, глауяин, атропин, гиосяиамин, кофеин, стрихнин, хинин, хинидин, платифиллин ва б.), сувда схши срийдиган тузлари ва уларни сакловчи усимликларнинг препаратлари мухим дори воситалар сифатида тиббиётда турли касалликларни даволаш учун кулланилади.

АЛКИЛИА УЮА©ИЕ ВЕА©ЕСТВА — АЛКИЛЛОВЧИ МОДДАЛАА  — органик бирикмаларга углеводород радикали киритиш кобилистига сга моддалар; усма (рак)ни даволашда ва иммунодепрессант сифатида ишлатилади. Улар яитостатик ва яитотоксик таъсир курсатиб, хужайраларнинг булинишини тухтатади.

АЛКОГОЛЕМЕТА ИЧЕСКИЕ ТАБЛИА¦А« — АЛКОГОЛЕМЕТА ИК ЖАДВАЛЛАА  — стил спиртини суюлтириш ва хисобини олиб боришда фойдаланиладиган жадваллар мажмуаси. Давлат фармакопессининг иловасида келтирилган булади.

АЛКОГОЛИЗМ — АЛКОГОЛИЗМ, ИЧКИЛИКБОЗЛИК — спиртли ичимликларни мунтазам равишда маст бслиб колгунга кадар микдорда ичиб юришлик.

АЛЛААТОИА — АЛЛААТОИА — одам ва одамсимон маймунлардан ташкари сут смизувчиларда азот алмашинувининг охирги махсулотларидан бири. Сийдик кислота оксидланишида хосил булади.

АЛЛААТОА — АЛЛААТОА — кора андиз илдизининг сесквитерпен лактонлар йис˜индиси. Таблетка холида меъда ва ун икки бармок ичак сра касаллигини даволашда кулланилади.

АЛЛЕА ГЕА — АЛЛЕА ГЕА — аллергисга сабаб буладиган антиген хусусистига сга модда.

АЛЛЕА ГИЧЕСКАЯ А ЕАКА¦ИЯ — АЛЛЕА ГИК А ЕАКА¦ИЯ — организмнинг аллергенга нисбатан сезувчанлиги ортиши клиник белгиларининг умумий номи.

АЛЛЕА ГИЯ — АЛЛЕА ГИЯ — махсус аллерген таъсирида шу аллергенга нисбатан организм сезувчанлигининг ортиши.

АЛЛЕА ГОЛОГИЯ — АЛЛЕА ГОЛОГИЯ - аллергик касалликлар ва аллергик реакяисларнинг келиб чикиши, ривожланиши ва клиник куринишлари хамда уларни даволаш, олдини олиш йулларини урганадиган иммунологиснинг бир булими.   

АЛЛОКСАА — АЛЛОКСАА — мезоксил кислота уреиди, рангсиз кристалл модда; а. хайвонлар териси остига ёки венасига юборилса, ошкозон ости бези хужайраларида некроз пайдо булади. Аатижада турс˜ун гипергликемис ва глюкозурис (диабет) вужудга келади.

АЛЛОЛАТИЯ — АЛЛОЛАТИЯ — тиббиётда даволашнинг тус˜ри тизимидан узгача давони белгилаш. Касалликка сабабчи булган таъсирга карши турлича таъсиротлар курсатиш.

аллопеяис — аллопеяис — сочнинг умуман ёки вактинча, бутунлай ёки кисман булмаслиги.

АЛЛОТА ААСЛЛААТАА¦ИЯ — АЛЛОТА ААСЛЛААТАА¦ИЯ — сски номи гомотрансплантаяис — бир турли организмлараро аъзо ёки тукимани кучириб утказиш.

АЛОА ОМ — АЛОА ОМ — таркибида алой, мойчечак, тирнокгул, слеутерококк ва б. лар булган комплекс препарат. Миозит, ёток сралар ва б. сллис˜ланиш касалликларида ишлатиладиган суртма дори.

алос — aloe (tourn.) l.- алой. Лоладошлар — Liliaceae оиласига мансуб,  буйи ватанида 4 м-гача етадиган доим сшил дарахтсимон усимликлар. Тиббиётда А. баргининг куритилган шираси — сабур (Сабур-га к.) ва б. препаратлари ишлатилади. Барг ва сабур таркибида антраяен хосилалари, смолалар, сфир мойи, аччик ва б. моддалар бор. Сабурнинг катта дозаси сурги дори сифатида, кичик дозаси овкат хазм килишни схшилаш ва иштаха очиш максадида ичилади. Биоген стимулсторларга бой баргларидан суюк скстракт (флакон ва ампулаларда чикарилади), линимент (смульсис), шира, шарбат ва таблетка тайёрланади. Суюк скстракти ва таблеткаси куз касалликларида хамда бошка касалликларда (меъда ва ун икки бармок ичак сраси, бронхиал астма ва б.) кулланилади.

АЛС — ААТИЛИМФОА¦ИТАА ААЯ СА«ВОА ОТКА — ЛИМФОА¦ИТЛАА ГА  кАА ШИ  ЗАА ДОБ — трансплантаяис килингандан сунг трансплантаяион иммунитетни сусайтириш максадида ишлатилади.

алтей — althaea l. — гулхайри. Гулхайридошлар — Malvaceae оиласига мансуб куп йиллик ут усимлик. Тиббиётда гулхайрининг икки тури: А. лекарственнс‹й — А. officinalis L. —Доривор ва А. армснский — А. armeniaca Ten.- Арман гулхайриси ишлатилади. Тиббиётда илдизи кулланилади. Унинг таркибида куп микдорда шиллик моддалар, крахмал, пектин ва б моддалар бор. Илдизининг препаратлари (кукуни, дамламаси, курук скстракти, шарбати ва мукалтин) балс˜ам кучирувчи, юмшатувчи, ураб олувчи ва сллис˜ланишга карши восита сифатида нафас олиш йуллари шамоллаши хамда меъда-ичак касалликларини даволашда ишлатилади.

АЛА¬БИАОСА« — АЛА¬БИАОСЛАА  — тус˜илишидан пигментдан махрум одамлар ва бошка жонзлодлар.

АЛА¬БУМИА — АЛА¬БУМИА — сувда срийдиган содда оксиллар туркуми; а. хайвон ва усимликларнинг купгина тукималари таркибига киради. Улар учрайдиган жойига караб зардоб альбумини, тухум альбумини, сут альбумини, деб аталади. А. тоза сув, кучсиз туз сритмалари кислота ва ишкорларда срийди; а. сс‹вороточнс‹й — кон зардобининг альбумини — донорлардан олинган альбуминнинг стерил сритмаси; а. сичнс‹й — тухум альбумини — товук тухуми окининг 20 фоизини ташкил килади.

АЛА¬БУМИАОИД — АЛА¬БУМИАОИД — оксилларга ухшаш, кам хазм буладиган, сувда оз срийдиган, организмда таснч тукималар таркибига кирадиган оксиллар туркуми;

АЛА¬БУМИАУА ИЯ — АЛА¬БУМИАУА ИЯ — син. протеинурис — сийдикда оксил пайдо булиши; а. икки хил булиб, бири буйракларнинг зарарланишидан, иккинчиси — сийдик йулларидан сийдик утиши пайтида унга оксил кушилишидан келиб чикади; а. беременнс‹х — хомиладорлар альбуминурисси — хомиладор хотинлар сийдигида оксил пайдо булиши; а. усмирлик ёшидаги болаларда, айникса юрак-томирлар тизими кучсиз ва узгарувчан булган астеник хилдаги усмирларда учрайди; а. ортостатическас — ортостатик а. — усмирлар альбуминурисси. Узок вакт оёкда туриб колганда сийдикда оксил пайдо булиши.

АЛА¬ГОДИСМЕАОА ЕЯ — АЛА¬ГОДИСМЕАОА ЕЯ — хотин-кизлар хайз куриши даврида кориннинг паст кисмида, белда кучли ос˜рик сезиши; син. альгоменорес.

АЛА¬ДОСТЕА ОА — АЛА¬ДОСТЕА ОА — буйрак усти безининг кортикостероид гормони. Сийдикда минерал моддаларнинг чикарилишига, организмда углеводлар алмашинувига таъсир стади, у минерал о. ва глюкокортикоид хоссаларга сга.

АЛА¬ТЕА АА¦ИЯ — АЛА¬ТЕА АА¦ИЯ — хужайра, тукима ва аъзолар фаолистининг бузилиши билан бир вактда, улар тузилишининг хам узгариши.

АЛА¬ТЕА ААТИВАА«Е ЛА ИЗААКИ — мукобил белгилари - генлар томонидан  юзага  чикарилиб,   бир-бирини   сифат жихатидан инкор килувчи белгилар.

АЛА¬ФА-ФЕТОЛА ОТЕИАА« —   АЛА¬ФА-ФЕТОЛА ОТЕИАЛАА  — смбрион жигари хужайралари томонидан хосил килинадиган ва смбрион конида буладиган глобулинлар; катта одамлар конининг зардобида альфа-фетопротеин жигар гепатояеллюлср саратони (раки) , моск ва тухумдон тератобластомасида хамда баъзи бир бошка усмаларда топилади.

АЛЮМИАиеВА«Й   КОЛЛАЧОК — АЛЮМИА КАЛЛОкЧА — тиш чархлангандан сунг коплама битгунча унинг совук-иссикдан ос˜римаслиги учун вактинча кийдириб куйиладиган калпокча; флаконларни пробка устидан ёпиш учун восита.

АМБУЛАТОА ИЯ — АМБУЛАТОА ИЯ — касалхонадан ташкари даволаш ва профилактика ёрдамини курсатадиган тиббий муассаса.

АМЕБИАЗ — АМЕБИАЗ — бир хужайрали текинхур амёбалар келтириб чикарадиган касаллик; илик иклимли мамлакатларда учрайди.

АМЕБОА¦ИДА« — АМЕБОА¦ИДлар — амебиазларни даволаш учун ишлатиладиган доривор моддалар (сметин, метронидазол, стрен ва б.).

АМЕАОА ЕЯ — АМЕАОА ЕЯ — хайз   курмаслик, 6 ой ва ундан купрок вакт давомида хайз курмаслик. — а.   вторичнас — иккаламчи   а.— балос˜атга етган кизларнинг хайз кура бошлаши, сунгра унинг тухташи; а. ложнас — сохта а.— жинсий аъзоларнинг бир жойида тускинлик (кизлик пардасининг тешиксиз булиши ва х.) булган такдирда хайз кони ташкарига чиколмай, бачадон, кин бушликларига йис˜илиши сабабли келиб чикади; а. патологическас — патологик а. патологик хайз курмаслик; а. первичнас — бирламчи а.— балос˜атга етган кизларда хайз куришнинг сира булмаслиги; а. физиологическас — физиологик а.— восга етмаган кизларда, климакс (карилик) даврида, хомиладорликда ва смизукли аёлларда хайз курмаслик.

АМИГДАЛИА — АМИГДАЛИА — аччик бодом мас˜зида буладиган гликозид; яианид кислота, глюкоза ва бензальдегидга парчаланади. Бодом суви куринишида ос˜рикни ва кусишни колдирувчи дори сифатида ишлатилади.

АМИЛАЗА — АМИЛАЗА — крахмал, гликоген ва уларга скин поли- ва олигосахаридларни гидролитик парчаловчи фермент номи.

АМИЛОИД — АМИЛОИД — 1. Крахмалга  ухшаш, крахмалсимон. 2. Ок, сримайдиган оксил модда. а. глаза — куз амилоиди — куз шиллик, пардасининг юзаси силлик колгани холда унинг кул ранг сарик, мумсимон рангга кириши.

АМИАОКИСЛОТА« — АМИАОКИСЛОТАЛАА — бир ёки бир неча аминогруппа сакловчи органик кислоталар: а. оксилларнинг структура слементларидир.

АМИАООКСИДАЗА — АМИАООКСИДАЗА — организмда биологик аминлар (адреналин, тирамин ва б.) ни оксидлаш йули билан таъсирини йукотувчи ферментлар.

АМИАОЛОЛИЛЕЛТИДАЗА — АМИАОЛОЛИЛЕЛТИДАЗА — овкат хазм килиш жараёнида ичакларда хосил буладиган полипептидларни аминокислоталарга парчалайдиган фермент. ун икки бармокли ичакда, ингичка ичакда оксилларнинг чала парчаланиш махсулотларига таъсир стиб, улардан аминокислоталар ажратади.

АМИАОЛУА ИАА« — АМИАОЛУА ИАЛАА  — таркибида амино туркум сакловчи пурин унумлари; аденин ва гуанин; нуклеотидлар ва нуклеин кислоталар таркибига киради.

АМИАОСАХАА А — АМИАОКААДЛАА  — таркибидаги бир гидроксил амино гурухга алмашган содда кандлар; глюкозамин, галактозамин ва б. а. мукополисахаридлар, гликопептидлар ва бир катор биологик фаол моддалар таркибига киради.

АМИАОСЛИА ТА« — АМИАОСЛИА ТЛАА  — таркибида гидроксил туркуми ва амино гурух сакловчи асос характерли органик бирикмалар; уларнинг куплари биологик фаол, мас. адреналин, холин, сфингозин ва б.

АМИАОТА ААСФЕА АЗА« — АМИАОТА ААСФЕА АЗАЛАА  — син.  трансаминазс‹ — аминогруппани аминокислотадан  кетокислоталарга   ва  тескари кучирувчи ферментлар гурухи. Бу ферментлар фаоллигининг кон зардобида ошгани тукималарда бузилиш борлигидан (мас. миокард инфаркти, вирусли гепатит) дарак беради.

АМИАОУА ИЯ — АМИАОУА ИЯ — сийдикда аммонийнинг хаддан ташкари куп булиши.
Nom: Re: Фармацевтик атамалар
Yuborildi: JaviK 26 Mart 2010, 17:26:19
АМИАА« — АМИАЛАА  — бир неча водород атомлари углеводородлар колдис˜и билан алмашган аммиак ёки аммоний гидроксид унумлари. Табиатда а. чиритувчи бактерислар таъсирида аминокислоталарнинг парчаланишидан хосил булади; а. биогеннс‹е — биоген а.— организмда модда алмашинувида аминокислоталардан хосил булади. Биологик келиб чикишга ва кучли таъсирга сга; а. протеиногеннс‹е — протеиноген а.— оксиллар чиришида йус•он ичакда хосил буладиган а.

амми — ammi l. — келла. Сельдердошлар (сосбонгулдошлар) — Apiaceae (Umbelliferae) оиласига мансуб, буйи 100-140 см-га етадиган бир ва икки йиллик ут усимлик. Тиббиётда  икки турининг мевасидан фойдаланилади: а. большас — а. majus L.- катта келла. Ватани Европанинг урта Ер денгизи буйидаги мамлакатдир. МДХ-да Краснодар улкасида ва Туркманистонда устирилади. Меваси таркибида фурокумаринлар (бергаптен, ксантоксин, изопимпинеллин, императорин ва б.), сфир мойи, ёс˜ ва б. моддалар бор. Дори препарати — аммифурин пес касаллигини даволашда кулланилади. а. зубнас — а. visnaga L. — Тишли келла. Озарбайжоннинг шур тупроклари чулларида, кисликларида ва скинзорларида усади. Шимолий Кавказда, Молдавис ва Кримда махсус хужаликларда устирилади. Меваси таркибида фуранохромон хосилалари (келлин, виснагин ва б.), сфир мойи, ёс˜, флавоноидлар, фурокумаринлар ва б. бирикмалар бор.

АМАЕЗИЯ — АМАЕЗИЯ — хотиранинг бузилганлиги, илгари булиб утган ходисаларни ссдан чикариш хусусисти.

АМАИОА — кOГAHOK, — она корнидаги бола копчис˜ининг ички (сув) пардаси.

аморфа кустарниковас — amorpha fruticosa l. — бутасимон аморфа. Дуккакдошлар — Гabaceae оиласига мансуб буйи 1-2 м-га етадиган бута. Тиббиётда урус˜и ишлатилади. Унинг таркибида ротеноидларга кирадиган аморфин ва аморфол гликозидлар, мой ва б. моддалар бор. Аморфиннинг дори препарати — фрутияин тинчлантирувчи ва кардиотоник восита сифатида юрак-томир касалликларида куллашга тавсис стилади.

АМФОТЕА АА«Й — АМФОТЕА  ХОССАЛИК — хам ишкор, хам кислота хусусистлари булиши.

анабазис (ежовик) безлистнс‹й — anabasis aphylla l. — баргсиз итсигак. Шурадошлар — Chenopodiaceae оиласига мансуб,  срим бута. Тиббиётда бир йиллик сшил новдалари ишлатилади. Таркибида алкалоидлар (анабазин, афиллин ва б.), органик кислоталар, углеводлар ва б моддалар бор. Алкалоидлар усимликнинг хамма кисмида булгани учун у бутунлай захарлидир. Анабазин препарати — анабазин гидрохлорид папирос чекишни ташлашга ёрдамчи восита сифатида кулланилади.

АААБОЛИЗМ — АААБОЛИЗМ — (ассимилсяис) — тирик организмларда хужайра ёки тукима кисмларининг снгиланиши ва хосил булишига олиб келадиган кимёвий жараёнлар.

АААБОЛИЧЕСКИЕ СА ЕДСТВА — АААБОЛИК ВОСИТАЛАА  — организмда оксил биосинтезини кучайтирадиган моддалар.

АААВАКА¦ИАА — АААВАКА¦ИАА — микроблари улдирилган (узок муддат формалин таъсирида) вакяина — к. вакяина.

АААЛГЕЗИА УЮА©ИЕ СА ЕДСТВА, , болеутолсюс‰ие средства - АААЛГЕЗИЯЛОВЧИ ВОСИТАЛАА , ос˜рик колдирувчи воситалар, син. аналгетики.

АААЛЕЛТИКИ — АААЛЕЛТИКИ —Марказий нерв тизимига таъсир стиш оркали организмнинг хаётий фаолистини оширувчи, аклий ва жисмоний иш кобилистини кучайтирувчи, стимулсяис килувчи моддалар, дорилар; а. каторига куп бирикмалар — кофеин ва унинг тузлари, кордиамин, стрихнин ва б.лар киради.

АААЛЕЛТИЧЕСКИЕ СА ЕДСТВА — АААЛЕЛТИК ВОСИТАЛАА  — марказий нерв тизимини, айникса ундаги нафас хамда томирларни харакатга келтирувчи марказларни кузс˜атувчи воситалар.

АААЛИЗ — ТАхлИЛ — мураккаб, бир бутун нарсани таркибий слементларга ажратиш; текшириш натижаларини изохлаш, фикрлаш, хулоса чикариш, бахо бериш ва х. к.

Анализ материала — материал тахлили - тажриба йсли билан материал таркиби хас”идаги маълумотларни олиш.

Аналоги наркотических средств, психотропнс‹х вес‰еств - Гиёхвандлик воситалари, психотроп моддалар ухшашлари.   

Аналогичнс‹й - Ўхшаш, шунга ухшаш, мувофик, шунинг сингари, киёсий, айни бир хилдаги, монанд.

АААЛА¬ГЕЗИА УЮА©ИЙ — Ос˜А ИкСИЗЛААТИА УВЧИ — ос˜рикни колдириш хусусистига сга модда.

АААЛА¬ГЕЗИЯ — АААЛА¬ГЕЗИЯ — ос˜рикни хис килиш сезгисининг йуколиши; ос˜рикни сезмаслик; мас. турли аналгетиклар (ос˜риксизлантирувчи) таъсирида ёки нерв тизимига бошка таъсирлар натижасида.

АААЛА¬ГЕТИКИ — АААЛА¬ГЕТИКЛАА  — ос˜рик сезишни йукотадиган ёки пасайтирадиган дори воситалари. Улар наркотик анальгетиклар (мас. морфин, промедол) ва нонаркотик анальгетикларга (анальгин) булинади.

АААЛА¬АОЕ ОТВЕА СТИЕ — орка тешик, анал тешик.

АААМАЕЗ — АААМАЕЗ — беморнинг хаёт шароити  ва   касаллик  тарихи   хакида  сураб тупланадиган маълумотлар.

АААСТОМОЗ — АААСТОМОЗ — узаро   бос˜ланиш, уланиш. Мас. бир кон томирининг иккинчи кон томири билан уланиши. Ошкозон-ичак анастомози — ошкозон (меъда)ни сунъий равишда ичакка уланиши, артерис-веноз анастомози, артерис билан венанинг бир-бири билан уланиши.

АААТОКСИА — АААТОКСИА — уз захарли хусусистини йукотган бактериал токсинлар.

АААФИЛАКСИЯ — АААФИЛАКСИЯ — иккинчи марта парентерал (ошкозон-ичак йулидан бошка усул билан) юборилган антигенга нисбатан организмда сезувчанликнинг ортиши билан бос˜лик касаллик жараёни.

АААФИЛАКТОГЕА — АААФИЛАКТОГЕА — анафилаксисни   вужудга келтирувчи модда; хар бир антиген каби оксил табиатига сгадир.

АААА­А ОБА« — АААА­А ОБЛАА  — кислородсиз мухитдагина сшайдиган микроорганизмлар (бактерислар).

ААГИАА — ААГИАА — танглай муртак безларининг сллис˜ланиши. Безлар халкумда тилча ва юмшок танглайнинг икки томонида жойлашган булиб, ос˜из очилганда схши куринади.

ААГИОГА АФИЯ — ААГИОГА АФИЯ — кон томирларга махсус контраст моддалар юбориб, уларнинг рентгенологик тасвирини олиш.

ААГИОКАА ДИОГА АФИЯ — ААГИОКАА ДИОГА АФИЯ — кон томирга контраст модда юбориш йули билан юрак ва йирик томирлар бушлис˜ининг тасвирини рентген нури ёрдамида суратга тушириш.

ААГИОМА — ААГИОМА — томирлардан   ташкил топган хавфсиз (оддий) усма; кон томиридан хосил булса — гемангиома, лимфа томиридан  хосил булса — холангиома ёки лимфангиома деб аталади. Капиллср  а.  снги пайдо  булган  капиллсрлар тупламидан иборат, у теридан усиб чикаётган тук кизил дос˜ куринишида булади.

ААГИОЛА ОТЕКТОА А« — ААГИОЛА ОТЕКТОА ЛАА  — томир девори стказувчанлигини, томирлар девори шишишини камайтирувчи ва улардаги метаболик жараёнларни схшиловчи дори воситалари.

ААГИОСЛАЗМ — ААГИОСЛАЗМ — кон томирлари деворларининг мускул кавати кискариши натижасида (томирларнинг) торайиши (кискариши).

ААГИОТЕАЗИА — ААГИОТЕАЗИА — ангиотензиногендан хосил буладиган биологик фаол полипептид: кон томирларини кискартиш оркали артериал босимни кутаради.

ААГИОТЕАЗИАОГЕА — ААГИОТЕАЗИАОГЕА — жигарда хосил буладиган кон зардоби глобулини.

ангро - ангро (кимёвий-фармаяевтик махсулотнинг катта микдорда кадокланган ос•ирлиги (массаси) булиб, келгусида кайта кадоклашга ёки бирор дори шакли тайёрлашга мулжалланган булади).

ангро-продукт — ангро-махсулот — ишлаб чикарилиши ва катта кадокларда сотилишини тавсифловчи, шунингдек дори препаратини ишлаб чикариш максадида унга кейинги ишлов берилишини назарда тутувчи махсулот.

ААДА ОГЕАА« — ААДА ОГЕАЛАА  — сркак жинсий гормони (тестостерон) ва унинг асосида срим синтез йули билан олинган доривор моддаларда (тестостерон пропионат, метилтестостерон ва б.лар). Асосан москда ва буйрак усти безининг пуст каватида ишлаб чикарилади.

ААДА ОСТЕАДИОЛ — ААДА ОСТЕАДИОЛ — сркаклар жинсий гормони.

ААЕВА ИЗМА — ААЕВА ИЗМА — томир ёки юрак деворининг кенгайиши. Томирнинг кенгайган жойи томирга ухшаб уриб туради; мас. аорта аневризмаси, юрак аневризмаси.

ААЕМИЯ — ААЕМИЯ — камконлик — конда сритрояитлар ва гемоглобин микдори камайиб кетиши, хамда уларнинг сифат узгариши билан ифодаланувчи касаллик.

ААЕСТЕЗИА УЮА©ИЕ   СА ЕДСТВА — ААЕСТЕЗИЯЛОВЧИ  ВОСИТАЛАА  — сезувчи нерв охирлари (реяепторлари) ва толалари оркали кузс˜алиш утишини тухтатиб, ос˜рик сезишни йукотадиган моддалар. Улардан (новокаин ва б.лар) жаррохликда махаллий анестезис учун фойдаланилади.

ААЕСТЕЗИЯ — ААЕСТЕЗИЯ — сезувчанлик йуколиши, ос˜риксизлантириш, карахтлик; томир ичи анестезисси — ос˜рик йукотувчи моддани бевосита кон томирига юбориб ос˜риксизлантириш; инфильтраяион а.— махаллий ос˜риксизлантиришнинг бир тури; махаллий а. ос˜риксизлантирувчи дори ёки физик ёхуд механик омиллар ёрдамида периферик нерв томирларининг бирон булими кисмига таъсир с”илиш оркали ос˜рикни йукотиш; умумий а.— наркоз.

анис обс‹кновеннс‹й — anisum vulgare gaerth (pimpinella anisum l.) — аниссимон арпабодиён. Селдердошлар (сосбонгулдошлар) — Apiaceae (Umbelliferae) оиласига мансуб бир йиллик ут усимлик. Тиббиётда меваси ва сфир мойи ишлатилади. Меваси таркибида сфир мойи, ёс˜, оксил ва б моддалар бор. А­фир мойи куп микдорда анетол, анис альдегиди, анис кислотаси ва б. бирикмалардан таркиб топган. Меваси ва сфир мойи балс˜ам кучирувчи (бронхит, ларингит, кукйутал, нафас олиш йулларининг сллис˜ланиш касалликларида ичак фаолистини кучайтирувчи, ел хайдовчи ва сурги восита сифатида кулланилади.

ААКИЛОЗ — ААКИЛОЗ — бус˜имлар    орасида чандикли тос˜ай ёки суск тукимаси хосил булиши натижасида  сускларнинг  бус˜им юзаси  битиб, бус˜имларнинг котиб, кимирламай харакатдан колиши.

ААОМАЛИЯ — ААОМАЛИЯ — бирор аъзо, тукима, ёки бутун организм тузилиши ва фаолистининг одатдагидан кура бошкачарос” булиши, нормадан четга чикиши, мас. бармок аномалисси — олти бармокли булиб тус˜илиш; жинсий а.— бир кишида хам сркак, хам аёл жинсига хос узгаришларнинг булиши.

ААОА ЕКСИГЕААА«Е   СА ЕДСТВА — ААОА ЕКСИГЕА   ВОСИТАЛАА  — иштахани пасайтиради ва ортикча семиришни даволашда кулланилади (мас., мефолин, фепранон).

ААОА ЕКСИЯ — ААОА ЕКСИЯ — иштахасизлик, овкатдан юз угириш.

ААТ, ААТИ — олд кушимча, мураккаб сузларда зид, карама-карши, тескари деган маънони беради.

ААТАГОАИЗМ ВЕА©ЕСТВ — МОДДАЛАА АИАГ кАА АМА-кАА ШИЛИГИ — биологик фаол моддаларнинг организмда узаро карама-каршилик таъсири натижасида кучларининг камайиши ёки йск булиб кетиши.

ААТАА¦ИДАА«Е СА ЕДСТВА — ААТАА¦ИД ВОСИТАЛАА  — меъда ширасидаги кислотани нейтраллаш учун кулланиладиган моддалар (мас., натрий гидрокарбонат ва б.).

ААТЕААТАЛА¬АА«Й  ЛЕА ИОД — ААТЕААТАЛ ДАВА  — организмнинг пушт хосил булишидан то тус˜илгунгача булган даври.

ААТИАДА ЕАЕА ГИЧЕСКИЕ СА ЕДСТВА — ААТИАДА ЕАЕА ГИК   ВОСИТАЛАА  — адренергик (симпатик) нервларининг кузс˜алиши натижасида содир буладиган таъсирларнинг олдини олиш ёки бартараф килиш учун кулланиладиган моддалар. Улар таъсир механизмига кура адреноблокаторлар (мас., анаприлин) ва симпатолитикларга (мас., октадин) булинади.

ААТИААГИААЛА¬АА«Е  СА ЕДСТВА — ААТИААГИААЛ   ВОСИТАЛАА  — тож томирларни кенгайтириб, юракка кон келишини схшилайди ёки юракнинг кислородга булган схгиёжини камайтиради. Улар (мас., нитроглияерин, сринит, нонахлазин) стенокардис хуружларининг олдини олиш ёки бартараф килиш максадида кулланилади.

ААТИААДА ОГЕААА«Е СА ЕДСТВА — ААТИААДА ОГЕА ВОСИТАЛАА  — сркаклар жинсий гормонлари фаоллигини пасайтирувчи моддалар.

ААТИААЕМИЧЕСКИЕ    СА ЕДСТВА — ААТИААЕМИК ВОСИТАЛАА  — камконлик касаллигини даволашда ишлатиладиган моддалар (мас., темир препаратлари).

ААТИБАКТЕА ИАЛА¬АА«Й — ААТИБАКТЕА ИАЛ — бактерисга карши таъсир стувчи деган маънони англатади.

ААТИБИОТИКИ — ААТИБИОТИКЛАА  — баъзи микроорганизмлар, хайвонлар ва усимликларда ишлаб чикариладиган ва турли хил микробларнинг усиши, ривожланишини тухтатиб кусдиган моддалар.

ААТИВИТАМИАА« — ААТИВИТАМИАЛАА  - кимёвий  тузилиши   жихатидан   витаминларга ухшаш, аммо улар таъсирини бартараф килувчи моддалар.

 

ААТИГЕА — ААТИГЕА — организмга юборилганда антителолар ишланиб чикиши ва иммунитет хосил булишига сабаб була оладиган моддалар (ёт оксиллар).

ААТИГИСТАМИААА«Е СА ЕДСТВА — ААТИГИСТАМИА ВОСИТАЛАА  — гистаминнинг организмга таъсирини камайтирувчи ёки бартараф килувчи моддалар. Улар (мас., димедрол) аллергик касалликларни даволашда ишлатилади.

ААТИГОА МОААЛА¬АА«Е   ВЕА©ЕСТВА — ААТИГОА МОААЛ МОДДАЛАА  — гормонлар таъсирини камайтирувчи ёки тухтатувчи моддалар (мас., мерказолил).

Антидеполсризуюс‰ее - Аксилс”утбсизлантирувчи.

ААТИДЕЛА ЕССААТА« — ААТИДЕЛА ЕССААТЛАА  (син.: тимолептиклар, тимолептик воситалар) — рухий депрессисни бартараф килади ёки камайтиради. Бу холат рухистнинг схшиланиши, с˜ам-андухлар, ланжлик камайиши билан намоён булади. Улар (мас., ниаламид, имизин, амитриптилин, литий карбонати) депрессис аломатлари билан утадиган психоз ва неврозларни даволаш учун психиатрис амалиётида кулланилади.

ААТИКОАГУЛЯАТА« — ААТИКОАГУЛЯАТЛАА  — кон ивишига карши таъсир стадиган моддалар.

ААТИОКСИДААТА« — ААТИОКСИДЛОВЧИЛАА  — син., антиоксидантлар — молекулср кислород билан оксидланишни секинлаштирадиган ёки тула тухтатадиган моддалар, улар барча тукима ва хужайраларда хосил булиб, биологик субстратнинг уз-узини оксидланишини бартараф килиб туради.

ААТИЛЕА ИСТАЛА¬ТИКА — ААТИЛЕА ИСТАЛА¬ТИКА — ошкозон-ичак турли кисмлари деворининг тескари томонга тулкинсимон кискариши.

ААТИЛИА ЕТИКИ — ААТИЛИА ЕТИКЛАА  — турли сабабларга кура (асосан касаллик туфайли) кутарилган тана хароратини пасайтирувчи воситалар.

ААТИЛА ОТОЗОЙАА«Е СА ЕДСТВА — ААТИЛА ОТОЗОЙ ВОСИТАЛАА  — тузилиши снг содда жониворлар (протозойлар)нинг ривожланишини тухтатувчи моддалар. Улар протозойлар кузс˜атадиган касалликларни (мас., безгакни) даволашда ишлатилади (мас., акрихин).

ААТИА АБИЧЕСКАЯ ВАКА¦ИАА — кУТУА ИШГА кАА ШИ ВАКА¦ИАА.

ААТИСЕЛТИКА — ААТИСЕЛТИКА — 1. Ярада пайдо буладиган бактерисларни йукотиш. 2. Юкумли срани юкумсизлантириш чоралари: микробларнинг жарохатга, операяис йули билан кесилган жойга тушишидан саклаш максадида антисептик дорилар ёрдамида курашиш, йукотиш.

ААТИСЕЛТИЧЕСКИЕ СА ЕДСТВА — ААТИСЕЛТИК ВОСИТАлар — микробларга карши ишлатиладиган моддалар.

ААТИТЕЛА — ААТИТЕЛОЛАА  — организмга  ёт жисмлар, оксил табиатли модда (антиген) киритилганда унга карши кон зардобида хосил буладиган моддалар (зиджисмлар).

ААТИТОКСИАА« — ААТИТОКСИАЛАА  — организмга бактерислар, хайвон ва усимликлар захари тушганда кон зардобида унга карши хосил буладиган ва уларни нейтраллайдиган моддалар.

ААТИТОКСИЧЕСКАЯ  СА«ВОА ОТКА — ААТИТОКСИк ЗАА ДОБ — токсинларга карши ишлатиладиган зардоб.

ААТИТА ОМБИА — ААТИТА ОМБИА — томирларда кон ивишини таъминлайдиган тромбиннинг физиологик антагонисти булган моддалар туркумининг умумий номи.

ААТИФЕА МЕАТАА«Е СА ЕДСТВА — ААТИФЕА МЕАТ ВОСИТАЛАА  - ферментлар фаоллигини танлаб пасайтирувчи ёки йукотувчи моддалар (мас., антихолинсстераза, моноаминооксидаза, протеолитик ферментлар ингибиторлари) .

антифрикяионное вес‰ество — антифрикяион, ишкаланишга карши, (сирпантирувчи) модда.

ААТИХОЛИАА­СТЕА АЗАА«Е СА ЕДСТВА — ААТИХОЛИАА­СТЕА АЗ ВОСИТАЛАА  — холинсстераза ферментини бос•лаб, аяетилхолин медиаторини парчаланишдан саклайдиган моддалар. Улар (мас., физиостигмин, прозерин, галантамин ва б.) тиббиётда кенг кулланилади.

ААТОА¦ИААИДИАА« — ААТОА¦ИААИДИАЛАА  — усимлик пигментлари флавоноид моддалар. Тиббиётда кон томирлар деворининг утказувчанлигини камайтиради.

ААТА АГЛИКОЗИДА« — ААТА АГЛИКОЗИДЛАА  — аглюконлари антраяен унумлари булган гликозидлар. Тиббиётда сурги дори сифатида ишлатилади (мас., маккаи сано барги).

ААТА ОЛОЛОГИЯ — ААТА ОЛОЛОГИЯ — одамнинг биологик хусусистлари, одам ва одам иркларининг келиб чикиши хакидаги фан.

ААУА ЕЗ — ААУА ЕЗ — к. анурис.

ААУА ИЯ - ААУА ИЯ — сийдикнинг бутунлай тухтаб колиши. Буйрак томонидан сийдик ажратилишининг бутунлай тухташи, чин а. (истиннас) — ос˜ир буйрак касалликларида,  а.   сохта   (ложнас) — сийдик йулларига бирор нарса тикилиб колганда (тош пайдо булганда) кузатилади.

ААУС — ААУС — орка тешик.

АЛАТИЯ — АЛАТИЯ — ирода сусайиши натижасида хаётга, вокеликларга бепарво, юзаки караш.

АЛИКАЛА¬АА«Й — АЛИКАЛ — аъзо ёки хужайранинг учи, юкори кисми, чуккиси.

аЛирогенность — апирогенлик - парентерал с”слланиладиган дори воситаларининг, уларда тана харорати кстарилишини час”ирувчи моддалар йсс”лигини белгиловчи сифат ксрсаткичларидан бири.

АЛИТЕА АЛИЯ — АЛИТЕА АЛИЯ — асалари захари ва унинг препаратларини даволаш учун куллаш.

АЛАОА­ — АЛАОА­ — бир неча марта чукур нафас олингандан сунг нафас пасайиб, унинг бир неча секундга йуколиши ёки мутлако тухтаб колиши.

АЛЛАА АТА«   МЕДИА¦ИАСКИЕ — Тиббиёт АЛЛАА АТЛАА И — 1. Тиббиётда  кулланиладиган асбоб, аппарат ва жихозлар; 2. Биргаликда узига хос спеяифик функяисни бажарадиган организмнинг уз кисмлари; 3. Турли тажрибалар ва машс˜улотлар утказиш учун кулланиладиган механик асбоблар.

АЛТЕКА — дорихона — дори воситаларини тайёрлаш, кадоклаш, уларнинг сифатини назорат килиш, шунингдек даволаш хамда касалликнинг олдини олишга мулжалланган дори воситалари, тиббий буюмларни, санитарис ва гигиена ашёларини, шифобахш озик-овкатларни, маъданли сувларни, даволаш-косметика махсулотларни харид килиш, саклаш ва сотишни амалга оширувчи тиббиёт муассасаси.

АЛТЕЧКА — ДОА ИкУТИ — биринчи тиббий ёрдам курсатишга мулжалланган ва маълум тартибда жойлаштирилган дори моддалар, бос˜лов материаллари ва б. тиббиёт ашёлари туплами.

АЛТЕЧАА«Й КОАТА ОЛА¬ — син. внутриаптечнс‹й контроль — ДОА ИХОАА ААЗОА АТИ — син. дорихона ички назорати — дорихонада тайёрланадиган дори воситаларнинг сифатини текшириб бориш.

АЛТЕЧАА«Й ЛУАКТ — ДОА ИХОАА ЛУАКТИ - кичик дорихона. Дорихона пунктида дори тайёрланмайди, факат тайёр дори воситалари билан хизмат курсатилади.

АЛТЕЧАА«Й СКЛАД — ДОА ИХОАА ОМБОА И — дори моддалар, санитарис-гигиена воситалари, тиббиёт буюмларини кабул киладиган, саклайдиган ва дорихоналарга, даволаш-профилактика муассасаларига уларни таркатадиган корхона.

аптечное учреждение — дорихона муассасаси.

аптечнс‹й филиал — дорихона шахобчаси — ахолини реяепт буйича бериладиган дори воситалари билан таъминлаш, реяептсиз беришга рухсат стилган тайёр дорилар, беморларни парваришлашга ишлатиладиган санитарис, гигиена предметлари, доривор усимликлар, бос˜ловчи материаллар ва бошка тиббий буюмлар билан таъминлайди.

аралис маньчжурскас — aralia mandshurica rupr.et maxim. Аралисдошлар — Araliaceae оиласига мансуб, буйи 1,5 — 5 м-га етадиган сер тикан дарахт. Тиббиётда илдизи ишлатилади. Илдиз таркибида тритерпен сапонинлар (А. В. С ва б аралозидлар), сфир мойи, смола ва б моддалар бор. Илдизидан тайёрланадиган препаратлари.

арахис подземнс‹й (землсной орех) — Arachis hypogaea l. — ЕА АААˆОК. Дуккакдошлар - Гabaceae оиласига мансуб бир йиллик ут усимлик. Тиббиётда Е-нинг мойи ишлатилади. Урус˜и таркибида куп микдорда мой, оксил, тритерпен сапонинлар, витамин В ва Е, биотин, пантотен кислота, бетаин, холин, канд ва бошка моддалар бор. Ерс˜онс˜ок урус˜и смульсис, бодом мойи урнида баъзи дори моддалардан инъекяион сритма хамда учувчан суюк суртмалар ва мингдевона мойи тайёрлашда кулланилади.

АА АХАОИДИТ — АА АХАОИДИТ — мис устидаги ургимчак уссисимон парданинг сллис˜ланиши.

арбитраж — арбитраж - (икки корхона ёки идора уртасидаги жанжалли масалаларни томонларнинг розилиги билан тайинланган арбитрлар судида куриб чикиб бартараф килиш усули, хакамлар суди).

АА БОВИА УСА« — АА БОВИА УСЛАА  — вирусларнииг ута  хавфли  касалликлар кузс˜атувчи тури, кон сурувчилар оркали юкади.

АА ЕАЛ — АА ЕАЛ — айрим турларга мансуб организмлар таркалган худуд.

АА ИТМИЯ — АА ИТМИЯ — ритмнинг йуколиши, бузилиши.
Nom: Re: Фармацевтик атамалар
Yuborildi: JaviK 26 Mart 2010, 17:28:12
АА ИТМИЯ СЕА ДА¦А — ЮА АК АА ИТМИЯСИ — юрак уриш макомининг бир текисда кетма-кет келишининг бузилиши ёки юрак кискариш тезлигининг узгариши.

арника горнас — arnica montana l. — тоАˆ арникаси. Астрадошлар (мураккабгулдошлар) — Asteraceae (Compositae) оиласига мансуб, буйи 20-60 см-гача усадиган куп йиллик ут усимлик. Тиббиётда гули ишлатилади. Гули таркибида сфир мойи, витамин С, каротиноидлар, тритерпендиоллар, органик кислоталар, канд, холин, аччик, ошловчи ва б моддалар бор. Гулининг настойкаси бачадондан кон кетишини тухтатиш, бачадон тонусини ошириш хамда юрак фаолистини кучайтириш учун кулланилади. Давлат фармакопесси Тос˜ арникаси билан бир каторда А. олистовеннас — А. foliosa Nitt.- Сербарг арника ва А. Шамиссо — А. chamissionis Less. — Шамиссо арникаси гулларини тиббиётда ишлатишга рухсат стади.

аронис черноплоднас (рсбина черноплоднас) — aronia melanocarpa (michx.) ellot - Кора мевали аронис. А аъногулдошлар — Rosaceae оиласига мансуб,  буйи 2-2,5 м-гача етадиган бута. Ватани Шимолий Американинг шаркий кисми. Тиббиётда меваси ишлатилади. Меваси таркибида флавоноидлар (рутин, кверяетин, гесперидин ва б.), канд органик кислоталар, витаминлар: С, А А , В2 ва Е, каротин, ошловчи ва б бирикмалар бор.

АА ТЕА ИАЛА¬ААЯ ГИЛОТЕАЗИЯ — АА ТЕА ИАЛ ГИЛОТЕАЗИЯ - кон босим пасайиши — син. гипотонис касаллиги — артериал босимнинг симоб устуни хисобида, тахминан, 60/120 мм дан пасайиб кетиши.

АА ТЕА ИИТ — АА ТЕА ИИТ — артерис  деворнинг сллис˜ланиши; а. острс‹й — уткир а.— ос˜ир юкумли касалликлар (тепкили ва ич терламалар, сепсис, грипп ва б.) кечишида пайдо булади.

АА ТЕА ИОЛОСКЛЕА ОЗ — АА ТЕА ИОЛОСКЛЕА ОЗ — артерисларнинг ингичка ва майда тармокларининг каттикланиб, сластиклигини йукотиши.

АА ТЕА ИОЛА« — АА ТЕА ИОЛАЛАА  — артерисларнинг ингичка, сунги тармоклари.

АА ТЕА ИОСКЛЕА ОЗ — АА ТЕА ИОСКЛЕА ОЗ — артерис деворларнинг каттикланиб, дас˜аллашиб сластиклигини йукотиши.

АА ТЕА ИОСЛАЗМ — АА ТЕА ИОСЛАЗМ — артерисларнинг турли таъсирлар натижасида кисилиб торайиши.

АА ТЕА ИЯ, АА ТЕА ИИ — АА ТЕА ИЯЛАА  — юракдан чикиб гавданинг барча органларига таркалувчи томирлар. Бу томирларда кислород билан туйинган кизил кон окади. хар бир органнинг узига хос, уни озик моддалари ва кислород билан таъмин стадиган артерисси бор. Бу артерислар шу орган номи билан аталади.

АА ТА АЛА¬ГИЯ — АА ТА АЛА¬ГИЯ —  бир ёки бир неча бус˜имларда ос˜рик сезиш; баъзан бус˜имларда бошланаётган нерв-дистрофик ва б. узгаришлардан дарак беради.

АА ТА ИТ — АА ТА ИТ — бус˜имнинг    сллис˜ланиши.

АСЕЛТИКА — АСЕЛТИКА — жарохатларни, сраларни бос˜лашда ва операяис килиш вактида юкумсиз килинган, стерилланган материаллар (бинт, бос˜ламлар, дока ва б.), асбобларни куллаш усули.

асептические условис — асептик шароитлар — тайёр махсулотнинг стериллиги ва бошка сифат курсаткичларини таъминлаш максадида асбоб-ускуналар, хоналар, хом ашё, материаллар, оралик махсулотни сшовчан микроорганизмлар ва механик чаррачалар билан контаминаяиссини олдини олувчи технологик жараён юритиш шароитлари.

АСЕЛТИЧЕСКИЙ АЕКА ОЗ КОСТИ — СУЯКАИАГ АСЕЛТИК АЕКА ОЗИ — сускларнинг спифиз кисмида кон айланишнинг бузилиши окибатида суск тукимасининг маълум кисми асептик мухитда улиши.

АСКАА ИДА — АСКАА ИДА  — spirurida синфига оид чувалчангсимон паразитларнинг бир тури.

АСКАА ИДОЗ — АСКАА ИДОЗ — одамнинг ингичка ичагида одам аскаридаси, гижжа сшаши натижасида келиб чикадиган касаллик, дастлабки боскичларида аллергис кузатилади.

АСЛИА АТОА  — АСЛИА АТОА  — сраларда, организмнинг турли очик ва ёпик бушликларида йис˜илиб колган суюкликни суриб (тортиб) олиш учун ишлатиладиган асбоб.

АССИМИЛИА ОВАТА¬ — АССИМИЛЯА¦ИЯЛАШ — организмга кабул килинган моддаларни сингдириш, уларни кайтадан ишлаш оркали уз таркибий кисмларига айлантириш.

АССОА¦ИАА¦ИЯ — АССОА¦ИАА¦ИЯ — схтирослар, психологисда с˜ослар, ихтиролар, тушунчалар, тасаввур ва фикрлар орасидаги бос˜ланиш.

Уюшмага бирлашиш, иттифок тузиш. Иктисодиёт сохасида мулк шаклидан катъий назар корхоналар, ташкилотлар ва алохида шахсларнинг сгона манфаатдорлик, ишлаб чикариш асосида бирлашиши.

АСТЕАИЗАА¦ИЯ    АЕА ВАО-ЛСИХИЧЕСКАЯ — АСАБ-А УхИЙ АСТЕАИЗАА¦ИЯ — рухий чарчаш туфайли марказий нерв тизими функяионал кобилистининг пасайиши; иш кобилистининг камайиши, рухий чарчаш, жиззакилик, сътиборни жамлай олмаслик билан характерланади.

АСТЕАИЯ — АСТЕАИЯ — дармонсизлик,   турли сабабларга кура рухий жихатдан заиф булиб колиш (неврастенис).

АСТИГМАТИЗМ ГЛАЗА — КуЗ АСТИГМАТИЗМИ — кузда нурнинг горизонтал ва вертикал меридианга караб хар хил синиши. У  мус˜уз парда сгрилигининг бир текис булмаслигидан, баъзан сса куз гавхари шаклининг нотус˜рилигидан келиб чикади.

АСТМА — АСТМА — уткир кечадиган  нафас кисиш хуружларининг умумий номи, хар хил сабаблардан булади.

АСТМА СЕА ДЕЧААЯ — ЮА АК АСТМАСИ — юрак чап коринчасининг уткир етишмовчилиги натижасида буладиган бус˜илиш.

астрагал — astragalus l. — астрагал. Дуккакдошлар — Гabaceae оиласига мансуб,  бир ёки куп йиллик ут хамда буталар. Тиббиётда бир канча турлари ишлатилади: А. войлочноветвистс‹й — А. Piletocladus Гreyn et Sint. — пахмок шохли астрагал; А. мелкоголовчатс‹й —А. microcephalus Willd. — майдабош астрагал. Уларнинг посси ва шохларидан елим (камедь) олинади. Елими таблетка, хаб, смульсис ва б. дори шакллари тайёрлашда араб елими (гуммиарабик) урнида ишлатилади. А. серпоплоднс‹й — А. falcatus Lam. - Ўроксимон мевали астрагал. Буйи 40-100 см-гача етадиган куп йиллик ут. Тиббиётда ер устки кисми ишлатилади. Таркибида флавоноидлар (робинин ва б), кумаринлар, тритерпеноидлар, фенолкарбон кислоталар ва б моддалар бор.

АСФИКСИЯ — АСФИКСИЯ — бус˜илиб колиш, организмда кислород етишмай, карбонат ангридрид купайиб кетиши натижасида пайдо буладиган касаллик холати.

АСА¦ИТ — ИСТИСкО — коринга сув йис˜илиши. Купинча жигарнинг атрофик яиррози касаллигида ва жигар дарвоза вена кон томирлари босимининг кутарилиши (портал гипертонисси) натижасида корин бушлис˜ида скссудат тупланади.

АТАКСИЯ — АТАКСИЯ — харакатлар уйс˜унлигининг йуколиши, унинг бетухтов, пойма-пой булиб колиши.

АТЕА ОСКЛЕА ОЗ — АТЕА ОСКЛЕА ОЗ — артерис томирлари деворининг каттиклашиши. Бу касалликка томирлар ички бушлис˜ининг торайиши ва кенгайишини тартибга солиб турувчи нервлар вазифасининг бузилиши хамда липоидлар алмашувининг бузилиши сабаб булади.

АТИЛИЧЕСКИЙ — АТИЛИК — типга номувофик, бошс”ача.

Атонис — атонис (а+юнон. тонос — таранглик) — периферик харакатлантирувчи нейрон ва мисчанинг шикастланиши туфайли берадиган холат бунда тана мускуллари тонуси кучсизланади.

АТА ОФИЯ — АТА ОФИЯ — организм  хужайралари, тукималари ва аъзоларнинг кичрайиб, заифлашиб колиши.

аудит — аудит - йиллик молис хисоботини текширувчи ва тасдикловчи ихтисослашган ташкилот (ташки аудит), акяисдорлар жамистининг тафтиш хайъати (ички аудит).

аудит качества — сифат аудити.

АУТОГЕМОТЕА АЛИЯ — АУТОГЕМОТЕА АЛИЯ — касалнинг мушакларига, баъзан тери остига ёки кон томирига унинг уз конини юбориш билан даволаш усули.

АУТОГЕМОТА ААСФУЗИЯ — АУТОГЕМОТА ААСФУЗИЯ — операяисдан бир неча кун илгари касалдан олинган конни унинг узига куйиш.

АУТОИАТОКСИКАА¦ИЯ — АУТОИАТОКСИКАА¦ИЯ — организмнинг унинг узида хосил булган захарли моддалар (бактерислар токсини, ичакда чириш натижасида пайдо булган токсинлар) билан захарланиш.

АУТОИАФЕкяИЯ — АУТОИАФЕкяИЯ — организмнинг узидаги шартли патоген микрофлорадан касалланиши.

АУТОЛИЗ — АУТОЛИЗ — уз-узини емириш. улаётган хужайранинг уз ферментлари таъсирида емирилиши.

АУТОЛИОТЕА АЛИЯ — АУТОЛИОТЕА АЛИЯ — беморни, унинг узидан олинган йиринг билан даволаш усули.

АУТОТА ААСЛЛААТАА¦ИЯ — АУТОТА ААСЛЛААТАА¦ИЯ — организмнинг бир кисмидан иккинчисига тукималар ёки аъзони кучириб утказиш.

АУТОТА ААСФУЗИЯ — АУТОТА ААСФУЗИЯ — беморнинг уз конини узига куйиш.

АФАГИЯ — АФАГИЯ — овкатни юта олмаслик.

АФАЗИЯ — АФАЗИЯ — нутк бузилиши; сузлаш, ёзиш, фикрни тушунтириш учун ишлатиладиган суз ва жумлалардан фойдалана олмаслик.

АФТА« — АФТАЛАА  — шиллик пардадаги срачалар.

АФФЕА ЕАТАА«Й — АФФЕА ЕАТ — таъсиротнинг периферисдан марказга утказилишига оид.

АХИЛИЯ — АХИЛИЯ — овкат хазм килиш шираларининг булмаслиги; а. желудка — меъда ахилисси — ошкозон ширасининг йуклиги. Меъдада хлорид кислота ва ферментлар ишлаб чикарилмаслиги; а. панкреатическас — панкреатик а.— меъда ости бези ахилисси; меъда ости бези ташки секреяиссининг хосил булмаслиги.

АА¦ЕТАЛА¬ФОСФАТИДА« — АА¦ЕТАЛА¬ФОСФАТИДЛАА  — син. плазмалогенлар — таркибига юксак ёс˜ кислота альдегиди колдиги кирадиган фосфатидлар туркуми; турли аъзолар, айникса мис хужайраларида куп учрайди.

АА¦ЕТИЛ КоА СИАТЕТАЗА — аденозинтрифосфат кислота иштирокида аяетил коснзим А ни коснзим А ва сирка кислотадан кайтар синтезини катализлайдиган фермент.

АА¦ЕТИЛ АЕЙА АМИАОВАЯ КИСЛОТА — АА¦ЕТИЛ АЕЙА АМИААТ КИСЛОТА — к. кислота сиаловас.

АА¦ЕТИЛКОА­АЗИМ — АА¦ЕТИЛКОА­АЗИМ — син. аяетил КоА — коснзим А нинг сирка кислота билан хосил килган макросргик бирикмаси; сирка кислота аяетил коснзим А шаклида турли синтетик жараёнларда (ёс˜ кислоталар, холестерин, стероид гормонлар синтезида), пируват оксидланишида катнашади.

АА¦еТИЛХОЛИАА­СТЕА АЗА — АА¦еТИЛХОЛИАА­СТЕА АЗА - аяетилхолинни холин ва сирка кислота хосил килиб гидролитик парчаловчи фермент; холинсргик нерв толалари оркали нерв тебранишини узатишда катнашади.

АА¦ЕТОА — АА¦ЕТОА — снг оддий кетон, марказий нерв тизимига кузс˜атувчи ва наркотик таъсир килади, уткир ва сурункали захарлайди. А. организмда кандли диабет касаллигида, оч колганда углеводлар ва ёс˜лар алмашинувининг бузилишида хосил буладиган ва тупланадиган кетон таналар каторига киради.

АА¦ЕТОАЕМИЯ — АА¦ЕТОАЕМИЯ — конда аяетон таначаларининг булиши. Бу термин урнига купинча кетонемис сузи ишлатилади.

АА¦ЕТОАОВА«Е ТЕЛА — АА¦ЕТОА ТАААЛАА  — к. кетоновс‹е тела.

АА¦ЕТОАУА ИЯ — АА¦ЕТОАУА ИЯ — сийдик оркали кетон таналари, сирка-аяетат кислота ва b-оксимой кислоталарининг куп микдорда чикарилиши; а. патологик холатларда, айникса канд касаллигида кузатиладиган мухим белгидир.

АА¦ЕТОУКСУСААЯ КИСЛОТА — СИА КА-АА¦ЕТАТ КИСЛОТАси — к. кислота аяето-уксуснас.

аяидоз — аяидоз — организм мухитининг кислота (анион) томонга ос•иши билан кислота-ишкор мувозанатини бузилиши.

АА­А ОБА« — АА­А ОБЛАА  — кислородли мухитдагина сшайдиган микроорганизмлар (бактерислар).

АА­А ОБААЯ ИАФЕКА¦ИЯ — АА­А ОБ ИАФЕКА¦ИЯ — факат сркин кислород булган шароитда ривожланадиган инфекяис.

АА­А ОЗОЛИ — АА­А ОЗОЛЛАА  — каттик ёки суюк дисперс фазани газсимон дисперс мухитда бир хил таркалиши. Дори ва ёрдамчи моддалар клапанлар билан беркитилган махсус баллонларда сикиб чикариладиган газ (пропеллент) лар босими остида сакланадиган дори тури. А. дори тури купинча мураккаб таркибга сга булиб, шартли ном билан аталади.
Nom: Re: Фармацевтик атамалар
Yuborildi: JaviK 26 Mart 2010, 17:30:46
Davomi  http://www.ziyonet.uz/ru/library/book/2774/libid/80202