forum.ziyouz.com
Jamiyat va inson => Salomatlik => Tibbiy qomus => Mavzu boshlandi: JaviK 26 Iyul 2010, 17:21:13
-
Операяис хоналарида қслланиладиган аппаратуралар
Операяис учун снг керакли нарса — бу операяис столи. Беморни жойлаштириш учун ва жарроҳлик операяисларида табобат ходими учун қулайлик сратиш учун қслланилади.
Тиббиёт жарроҳлик столи умумий жарроҳлик столи, боғловчи ва махсус столларга, съни ортопедик, офтальмологик, гинекологик, отоларингологик, уралогик, стамотологик операяисларда қслланиладиганларга бслинади.
Тузилиши бсйича столлар механизаяис даражаси бсйича (механик, маторли, автоматик бошқарувчи); сони ва секяис панели бсйича (бир секяисли, ксп секяисли, олинуви ва стаяионар панелли), рентген стказувчи ва рентген стказмайдиган материалли, судраб юриш қобилистига ксра ҳам бслинади.
Ҳозирги замон операяис столлари операяис вақтида беморни жойлаштириш ва операяисдан кейинги муолажаларни стказиш учун имконист сратади. Операяис столларини материаллари дезинфекяисловчи модда билан бир-неча бор қайта ишлашга чидаш керак, беморни рентгенологик текширишларга имкон бериш, бошқариш содда ва енгил, минимал шовқинга сга, бемор ва тиббиёт ходими учун хавфсиз бслиши керак. Операяис столи панелдан, тумбадан, асос ва бошқариш слементларидан иборат.
-
Ланел — ҳар хил бслиб, операяис турига ксра ҳар хил шароитларда ишлатиш мумкин. Кспроқ горизонтал ҳолатда ишлатилади ва баландлик бсйича бошқарилади. Гинекологис ва урологисда бош томони пастга туширилган, нейрохирургис ва сндокринологик операяисларда бош томони кстарилган ҳолатдаги панеллар қслланилади. Операяис столларини турлари жуда хилма-хил. Масалан: 1. Универсал операяис столи; 2) механизаяислаштирилган универсал операяис столи; 3) автомаштирилган универсал операяис столи; 4) панели алмаштирилувчи ва дистаяион бошқарилувчи универсал операяис столи; 5) ёш болаларни операяис қилиш столи.
-
Бундан ташқари махсус жарроҳлик муолажалари учун махсус операяис столи ва креслоси қслланилади.
Офтальмолог столи асосан ксз операяисларида қслланилади. Кресло отоларинлогические КО-2, катталар учун кичик операяис стказишга мслжалланган бслиб, стирган ҳолати, ётган ва срим стирган ҳолатларда стказиш мумкин. КДЛ-1 модели гидроприводли оёқли педалга сга бслиб, 90 дан 140 см узунликдаги болаларга хизмат қилади. Столни тузилиши стиргични кстариш, оғдириш қобилистига сга. Бундан ташқари гинекологик кресло, ортопедик столлар, стоматологик кресло, универсал рентгенологик столлар мавжуд. Ҳамма операяис столларини дезинфекяис қилиш учун 3% ли водород пероксид сритмаси ва 0,5% ли синтетик ювувчи модда ишлатилади.
-
Сунъий қон айлантириш аппаратлари.
Акстракорпорали қон айланиш, сунъий перфузис, сунъий қон айланиш — булар ҳаммаси организмда алоҳида орган ёки алоҳида соҳани сунъий йсл билан қон оқимини таъминлаб туриш учун хизмат қилади. Брюхоненко ва уни шериклари юрак-спка аппаратини сратилади. 1953 йил клиникада АҚШ да биринчи операяис стказилади. Собиқ иттифоқда 1957 йили Вишневский биринчи операяис стказади. Клиника амалиётида сунъий қон айланишнинг 3 та усулидан фойдаланилмоқда. Сунъий умумий қон айланиш, регионар сунъий қон айланиш ва қсшимча қон айланишнинг ҳар хил вариантлари.
Умумий сунъий қон айланиш — снг кенг тарқалган усул. У юракни насос функяиссини тслиқ алмаштиради ва механик қурилма билан спкани газалмашиш функяиссини бажаради. Асосан у кардиохирургисда қслланилади.
-
А егионар сунъий қон айланиш — алоҳида орган ёки организмни бир қисмини вақтинча бошқа томирли системаларда ажратиб қсйиш. Асосан онкологисда ва йирингли жарроҳликда қслланилади. Юқори коняентраяисли доривор моддаларни келтиришда. Қисқа вақтда гипотермис ва ҳароратни пасайтиришда юрак операяиссини 30 минут давомида бажаради. Кардиохирургисда сунъий қон айланиш жуда кенг тарқалган усуллардан бирига айланган.
Сунъий қон айланиш перфузион қон қуювчи (ювувчи) аппарати ёрдамида амалга оширилади ва у қисқача СҚАА деб аталади.
-
СҚАА га қуйидаги талаблар қуйилади: 1)Аппарат организмда қон айланиш минутли ҳажми (4-5 л катталар учун)ни берилган темпда яеркулсяиссини таъминлаш зарур; 2)Оксигенератор қонни кислород билан тсйинишини 95% таъминлаш зарур; 3)СҚАА ни тслдириш ҳажми катта бслиши мумкин смас (3 л дан катта смас, катта беморлар учун); 4) аппарат қонни қайта қуйиши учун қурилмага сга бслиши керак; 5)аппаратларни физиологик блоки заҳарсиз материалдан тайёрланиши керак, қонга нисбатан химисвий инерт бслиши керак, уни конструкяисси клиника шароитида тозалаш ва стерилизаяислаш имконистига сга бслиши керак.
Ҳар қандай СҚАА ти 2 та блокдан иборат: физиологик ва механик.
Физиологик блокига аппаратнинг қон билан таъсирловчи ҳамма деталлари киради. Физиологик блокнинг асосий қисми бслиб оксигенератор ёки сунъий спка ва артериал насос ёки сунъий юрак ҳисобланади. Бунга сна ҳар хил сиғимли идиш, шланглар (физиологик блок қисмлари бир-бири билан уланади) киради, улар скстракорпорал системани ташкил қилади бу сунъий қон айланишда қонни ХТ ини таъминловчи аппарат контури ҳисобланади.
-
Беморни венасидаги қон операяис столидан пастроқда жойлашган оксигенераторга қуйилади ва кислород билан тсйинтириб артериал насос ёрдамида беморга қайтариб юборилади. Қон юракни очиқ бсшлиқларидан ва жароҳатланган тсқималардан ва жароҳатланган тсқималардан махсус қурилма (коронар отсос) орқали СҚАА га тушади.
Оксигенераторлар 2 та асосий классга бслинади: оксигенераторлар — газ алмашиш кислород билан қонни бевосита контакти натижасида амалга оширилади ва иккинчиси, оксигенераторлар — газ алмашиш қон билан кислород газ стказувчи мембрана билан ажратилган ҳолда юз беради. Биринчи классига пуфакчали ва пленкали мисол бслса, иккинчи класси мембранали оксигенераторлар деб ном олган.
Аасослар: СҚАА да насосларнинг 2 та классдан фойдаланилади: клапанли ва клапансиз. Клапанли А/ ички ва ташқи клапанли А/ га бслинади. Клапанли насосларга асосан мембранали ва камерли насослар киради. Ҳужайраларнинг жароҳатланишини минимумга олиб келиш учун СҚААрининг насосларини конуструкяиссида қоннинг реологик хусусистлари сътиборга олинади (қовушқоқлиги, қоннинг оқиш тезлиги ва бошқалар).
-
Қсшимча қисмлари — иссиқлик алмашгич ва коронар отсос системаси, булар сунъий қон айланишда қонни ва шу билан бирга бемор танасини ҳароратини сақлаб туриш учун керак бслади. СҚАА да трубали ва тешикчали иссиқлик алмашигичлар қслланилади. Иссиқлик алмашгични айланиб стадиган сувни ҳароратини сзгартириб қонни иситиш ёки совитиш мумкин. СҚАА маркалари: АИК — 5 М, ИСЛ-4 (хусусий оксигенераторга сга смас, у аппарат учун приставка ҳисобланади). Булар учун максимал ишлаб чиқариш артериал насосларда 6 л ва 8 л, тслдириш ҳажми 2,5 ва 2,5 л/мин. Ювувчи аппаратнинг асосий шарти қон билан таъсирлашиб турган юзанинг абсолют тоза бслишидир. Бунга физиологик блокнинг ҳамма слементларини ишқор билан тозалаб сув билан ювилиб ташлаш орқали сришилади. Шундан сснг аппарат йиғилади ва стерилизаяис қилинади. СҚАА ти қандай материалдан тайёрланганлигига қараб, стерелизаяис совуқ йсл билан бактериояид газ (стилен) билан амалга оширилади. Тслиқ йиғилган аппарат қон билан тслдирилади ва операяисни маълум вақтида беморга уланади.
-
Сунъий қон айланиш артериал насосни ишга тушириш билан бошланади ва аппаратни вена йслига уланган қасқични олиб ташланади. Лекин бемор организмидан тслиқ қон оқишига йсл қсймайди. У аста-секин амалга оширилади ва ҳажмий тезлик 2,2÷2,4 л/мин тенг, у 1 м2 тана юзасига тсғри келади. Муолажанинг давомийлиги патологисни характерига боғлиқ бслиб, у бир неча минутдан то 3 соатгача бориши мумкин. Табиий қон айланишига стиш аста-секин аппаратга қон келиб тушишини камайтириш билан, аппаратни артериал насосини ишини камайтириб амалга оширилади. СҚА узоқ давом стса (1 соат) иссиқлик алмашгунча совуқ сув юбориб организмни совитиш керак (сунъий гипотермис). Гипотермис О2 ни камайтириши билан кузатилади ва у ҳажмий тезликни камайтиришига олиб келади ва қон слементларига жароҳат етказади. Совитиш даражаси операяис шароитига ксра ҳар хил бслиши мумкин. Ўлик гипотермисда температура 280С. Чуқур гипотермисда сса 15-100С бслади. СҚА ни характерли томони умумий переферик қаршиликни ва артериал босимни камайтириши қаршилик қон томирларининг ҳар хил қисмларида ҳар хил сзгаради. Бу сса организмда қон ҳар хил тақсимланганлиги сабаб бслади.
СЮА юракни насос финкяисси тслиқ алмаштириш учун қслланилади.
-
1937 йил Демихов томонидан биринчи модел сратилди ва итларда тажрибада стказилди. Модел 2 та мембрана типидаги насосдан иборат бслиб, у слектроматор ёрдамида ишга туширилади. Бу аппарат ёрдамида 2,5 соат ичида итдаги қон айланишини бошқариб турган. 50-йиллардан бошлаб кенг срганилиб бошланди, у 2 та йсналиш бсйича олиб борилди.
1) ташқи приводли СЮА ни сратиш (реанимаяисда, скстремал ҳолатларда қсллаш учун)
2) тслиқ инплантаяис қилинувчи СЮА ни сратиш 70-йилларда 20 дан ортиқ СЮ модели сратилди.
1)Фторселикор каучукдан ссалган модел.
Замонавий СЮ моделлари қоннинг пулсаяисланган оқимини таъминловчи қоринчадан иборат. Бу модел инплантаяис қилиш учун қулай бслиб кичик массага сга. Аппарат ста сезгир бслиб, 1 минут ичида 140-150 та пульсга сга бслиб, қон ҳайдашни минутли ҳажмини 14-15 литрга етказади.
2)СЮ ни диафрагмали модели.
Венада қон оқимини босимини камайтиради. Аатижада гемолиз пасасди. Босим остида диафрагмани ҳолатини сзгариши натижасида қонни систолик чиқариш кузатилади. Сунъий қоринчада қоннинг бир йсналишини чиқиш ва кириш клапанлари амалга оширилади.
-
СЮ клапанларини конструкяисси ҳар хил баъзи бир моделларида ҳайвонларининг (бузоқ ва чсчқа) табиий юрак клапанлари қслланилади. СЮни сратишда нерижавикадан, полимер материаллар, ҳар хил каучуклар, ташқи томони манфий зарсдланган срим слектролитли компонентлардан фойдаланилган. Бундан ташқари қон — полимер чегарасида кузатиладиган слектрокинетик жараёнлар катта рол сйнайди. Бу шу нарса билан боғлиқки қон слементлари, оқсиллар, юракнинг ички бсшлиғи ва томирлар ҳам манфий зарсдга сга, натижада қон слементлари қон томирлари деворлари томонидан итарилиши кузатилади, бу сса тромбозни юзага келишини олдини олади. Лолимер материалларини юзасида мусбат ёки 0инчи потеняиални бслиши тромбозни юзага келишига асосий сабаблардан бири деб қараш мумкин.
СЮ ни имплантаняисси клиникада қслланилмади.
СЮ срнатилган ҳайвонлар сшаш вақти бор йсғи сртача 3-5 кунни ташкил стди. Баъзи ҳолларда 1 ойгача бслди. СЮ билан ишлаганда спкада, жигарда, буйракда ҳар хил функяионал ва морфологик сзгаришлар кузатилмоқда.
-
СБ — организмдан ҳар хил токсик озиқ овқатларни, заҳарли моддаларни чиқариб ташлайдиган, ҳамда қонни диализ ва ультрафильтраяислаш слектролит сув балланси ва кислота-ишқорли балансни бошқарувчи аппарат. СБ — гомеозтазни сақлаб туриш мақсадида вақтинча буйракни функяиссини бажаради.
Гемодиализ — срим стказувчи мембрана орқали моддалар диффузисси натижасида қонни кристаллоидлардан халос бслиши. СБ да моддалар диализи ҳар хил кетади. Бу ионларнинг коняентраяиссига, молекуланинг слчамига, аппаратни конструкяиссига боғлиқ.
-
Ультрафильтраяис — срим стказувчи мембранани 2 ла томонидан гидростатик ва осмотик босимларни ҳар бслиниши натижасида организмдан сувни чиқариб ташлаш.
СБ да ультрафильтраяис учун зарур бслган босим градиентига сришилади. Бу қон стказувчи системаларни мусбат босими ва диализ қилувчи сритмаларни манфий босими ҳисобига амалга оширилади. Организмдан сувни чиқаришни кучайтириш мумкин, бу диализ қилувчи моддаларни осмотик босимини ошириб сришилади, бу сса осмотик актив моддаларни қсшиб амалга оширилади.
Собиқ итмоқда 1955 йили академик Ларин биринчи СБА сратди. 1958 йил буйрак етишмовчилиги касаллигида қслланилди.
СБА аппарати қуйидагилардан иборат: 1) диализатор; 2) перфузли қурилма; 3) диализаторга юборувчи диализирли сритмани тайёрловчи қурилма; 4) гемодиализни параметрларини текширувчи ва бошқарувчи қурилма (монитор).
Диализатор қуйидаги гуруҳларга бслинади: 1) қсзғалувчан ва қсзғалмас барабанли диализатор; 2) пластинка диализатор; 3) капилср диализатор (Д).
-
Лластинкали диализаторларга АИЛ-140, Диахрон-80, СГД-6, Диаяентр-1 ва бошқалар.
Капилср диализаторлар жуда кенг қслланилади, уларнинг асосий стказувчи мембрана бслиб, ички диаметри 200-260 мкм. Асосий слементи бслиб, аппаратни срим стказувчи мембранаси ҳисобланади. Мембранага қуйидаги талаблар қсйилади: 1) қонга ёмон таъсир қилиш керак смас ва қон билан сзаро таъсирда токсик моддалар ажралиб чиқиши керак смас; 2) скзоген табиатга сга бслган токсик моддаларни ва метаболитларни чиқариб ташлаш керак; 3) ультрафильтраяисни керакли тезлигини таъминлаш зарур; 4) оқсилни стказиш керак смас; 5 юқори чидамликка сга бслиши керак.
Мембранадаги тешикларни слчами 1,5÷2,5 нм, мембрана қалинлиги 10-20 мкм тенг.
Муаллиф: Ю.Исломов
Манбаа: Тошкент педиатрис медияина институти