forum.ziyouz.com

Jamiyat va inson => Tikuvchilik => Mavzu boshlandi: Habib 18 Oktyabr 2010, 15:21:30

Nom: Дўппи
Yuborildi: Habib 18 Oktyabr 2010, 15:21:30
МИЛЛИЙЛИГИМИЗ А АМЗИ

(http://www.universiada2010.uz/upload/38_20.jpg)

Дунёда халқлар ксп, слатлар ксп. Барчасининг стмишдан мерос миллий урф-одатлари, анъаналари бор. Халқлар, слатлар шу жиҳатлари билан бир-биридан фарқланишади. Масалан, сзбек дейилса, сз-сзидан дсппи тушунилади. Бошда дспписи борми, демак у сзбек дейилади.

Ўзбеклар ҳар бир фарзандига "Азиз боши омон бслсин!" дес дсппи кийдиришади. "Бели маҳкам бслсин", деб тсн кийдириб, белбоғғ боғлашади.

Момоларимизнинг дсппиларга сътиборлари айниқса, бслакча. Сандиқларини очишади-да, набираларига қарата: - Бу дсппини бобонг ёшлигида кийган скан, сснгра отанг кийди, снди сен кийиб юр, - дейди ички бир фахр туйғғулари билан.

Ҳа, дсппи - бу бизнинг қадимий ва умрбоқий миллий бош кийимимиз. Агар дсппи бозорига кириб борсангиз, сз-сзингиздан сйраб кетасиз. Дсппи ушлаб турган чевар аёлларни ксриб беихтиёр фахрланасиз.

"ДЎЛЛИ ТИКДИМ, ИЛАКЛАА И ТИЛЛОДАА..." деган ёқимли ашула ёдингизга тушади. Бозорда сса қиз узатмоқчи бслган ота-оналарга ксзингиз тушади. Уларнинг биринчи харидлари куёв болага дсппи танлашдан бошланади.

"КУАВ БОЛАГА ДЎЛЛИ ОЛЯЛМИЗ, ЯХШИА ОҒИДАА БЎЛСИА..." - дейишади қувнашиб. Уларни ксриб, қизи борлар: "Бизни ҳам сша кунларга Аллоҳ етказсин" дес ҳавас билан қарашади...

Тсй маросимларини айтмайсизми? Куёв бола бошида дсппи, келин пошшо бошида оқ ҳарир рсмол. Уларга дсппи кийган боболар бахт тилашади, никоҳларига ризолик билдиришади. қслларини очиб: "Ўзларидан кспайишсин" дес дуо қилишади.

Ана шунақа, сзбекнинг дспписи жуда азиздир. Шу боис, дсппини азиз билиб, сҳтиёт қилишади, авайлаб сақлашади. Бу съзозларга сраша сзбек дсппиларининг шакллари, безаклари ҳам сзгариб бормоқда. "Ироқи чокли Тошкент дспписи", машҳур "Чуст", "Андижон", "Марғилон", "Инжиқ нусха" ва "Сетора" каби турларини ҳозирда кспчилик схши билишади. Ғурур ва фахр билан кийишади. Дсппи кийган сзбеклар ҳамиша бор бслсин.

Абдураҳим БОЗОА БОЕВ.

Манба (http://www.iqbol.uz/cgi-bin/main.cgi?lan=u&raz=0&nom=117&id=1574)
Nom: Re: Дўппи
Yuborildi: yoqutxon 18 Oktyabr 2010, 15:49:44
O’zbekiston xalq amaliy san’atining eng ommaviy va hamma yerda tarqalgan turlaridan biri har doim do’ppi — adrasli qattiq yoki yumshoq qalpoqcha bo’lgan edi. Do’ppi o’zbek milliy kiyimining ajralmas qismi bo’lib, o’zbek xalqining hayoti va an’analariga chuqur kirib borgan. Do’ppi (turkcha tepa so’zidan) nafaqat o’zbeklar, balki boshqa Markaziy Osiyo xalqlarining ham milliy bosh kiyimidir. Do’ppilar turlariga qarab ajratilgan: erkaklar, ayollar, bolalar uchun, qarilar uchun turlari. Keksa ayollar bu bosh kiyimni kiymaydilar. Bolalarning do’ppilari (kulohcha, qalpoqcha, do’ppi, kallapo’sh) matolarining turli-tumanligi va rang-barangligi bilan, popuk va sharchalarining kattaligi, kashtalari, zarlari va tumorlarining ko’pligi bilan farqlanadi. O’zbek do’ppilarining eng ko’p tarqalgan shakllari ozgina konussimon kabi to’rt qirrali do’ppilardir. Do’ppilar bikki yoki undan ortiq mato qatlamlaridan tikilib, ipak yoki odiiy iplar bilan qavilib, mutahkamlanar edi. Tayyor do’ppi ustidan ipak, zar yoki kumush ip bilan kashta tikilar edi. Do’ppi tikish san’atini avvaldan ayollar o’rganar edi. Do’ppilardagi eng ko’p uchraydigan naqshlarga gul naqshlari, hayot va unumdorlik ramzi bo’lgan bodom naqshi kiradi. Do’ppilarningnaqshida saqlovchi vosita deb hisoblangan ilon izi naqshi ham tez-tez tikilar edi. Geometrik shakllardagi naqshlar ham juda ommaviy edi. Turli tumanlarda yaratilgan do’ppilar o’zining shakli, naqshlari va tanlangan ranglari bilan farqlanadi. O’zbekistoning ko’pgina tumanlarida chust do’ppilari eng ko’p uchraydi. Chust do’ppilarining eng tarqalgan turi qora matodagi to’rt dona qalampir shaklidagi oq naqsh bilan tikilgan bo’lib, pasti qator joylashgan gumbazchalar bilan o’ralgan. Do’ppining uchta turi mavjud — dumaloq, to’rt qirrali dumaloq do’ppilar va cho’zinchoq qalpoqcha. Chust do’ppilari naqshining keskinligi bilan (bodom donasi to’la, mo’ylovchasi kalta va keskin burilgan)va pastki chetining balandligi bilan ajralib turadi. Farg’ona vodiysi do’ppilarining boshqa turlari — «Sandali», «Akka ikki so’m», «Chimboy», «Surkachekma» va boshqalar naqshlarining soddaligi bilan ajralib turadi. Samarqand do’ppilari «piltado’zlik» uslubiyotida bajarilgan. Do’ppilarning boshqa turlari ham bor urgutcha «qalpoq», Buxoroning zar tikilgan do’ppilari, shahrisabzcha «gilam do’ppi», Kitol va Shahrisabz do’ppilari «sanama» va «chizma», «taq’ya», «tayxa», «chumakli», «kush» — Xorazmning erkaklar va ayollar do’ppilari. Do’ppilarda eng ko’p tarqalgan naqshlar qalampirnusxa do’ppi (poklik va barcha foniy narsalardan voz kechish ramzi), xoch, patlar, bulbul, qush naqshlari (oliy donolik ramzi), atirgul shoxi (tinchlik va go’zallik ramzi), muqaddas arab yozuvlari va boshqalar uchrar edi.
Nom: Do'ppi turlari
Yuborildi: Habib 18 Oktyabr 2010, 15:52:22
(http://samtur.by.ru/pag/071.JPG)
Ayollar do'pisi, 1940 yil.

(http://samtur.by.ru/pag/072.JPG)
Erkaklar doppisi, 19 asr boshi.
Nom: Re: Дўппи
Yuborildi: Habib 18 Oktyabr 2010, 16:39:01
(http://www.suvenirvostoka.ru/files/articles/18_1)
А­ркаклар дспписи
Шаҳрихон, 1973 й.

(http://www.suvenirvostoka.ru/files/blocks/27_1)
А­ркаклар дспписи
Чуст, 1973 й.

(http://www.suvenirvostoka.ru/files/blocks/28_1)
А­ркаклар дспписи
Самарқанд, 19 аср охири.

(http://www.suvenirvostoka.ru/files/blocks/26_1)
А­ркаклар дспписи
Чуст, 1920 й.

(http://www.suvenirvostoka.ru/files/blocks/29_1)
А­ркаклар дспписи
Самарқанд, 1920 й.

(http://www.suvenirvostoka.ru/files/blocks/30_1)
А­ркаклар дспписи
Самарқанд, 1920 й.

(http://www.suvenirvostoka.ru/files/blocks/31_1)
А­ркаклар дспписи
Самарқанд, 1920 й.

(http://www.suvenirvostoka.ru/files/blocks/32_1)
А­ркаклар дспписи
Самарқанд, 1920 й.

(http://www.suvenirvostoka.ru/files/blocks/17_1)
А­ркаклар дспписи
Бухоро, 20 аср боши.

(http://www.suvenirvostoka.ru/files/blocks/18_1)
Аёллар дспписи
20 аср боши.

(http://www.suvenirvostoka.ru/files/blocks/19_1)
Аёллар дспписи
Бухоро, 1959 й.

(http://www.suvenirvostoka.ru/files/blocks/20_1)
Бухоро, 20 аср боши.

(http://www.suvenirvostoka.ru/files/blocks/21_1)
А­ркаклар дспписи
Косон, 1959 й.

(http://www.suvenirvostoka.ru/files/blocks/22_1)
А­ркаклар дспписи
Шаҳрисабз, 1920 й.

(http://www.suvenirvostoka.ru/files/blocks/23_1)
А­ркаклар дспписи
Шаҳрисабз, 1949 й.

(http://www.suvenirvostoka.ru/files/blocks/24_1)
А­ркаклар дспписи
Шаҳрисабз, 1949 й.