forum.ziyouz.com
Jamiyat va inson => Salomatlik => Noan'anaviy tibbiyot => Mavzu boshlandi: Mahdiyah 12 Yanvar 2012, 16:51:31
-
Суннатга мувофиқ даволанамиз: Cано барги (маккаи сано)
(http://uz.islambio.com/wp-content/uploads/2011/05/senna.jpg)
Асма бинти Умайс розисллоҳу анҳодан ривост қилинади: "œУ кишидан А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: "œАима ила ичингни тозалайсан?" деб ссрадилар. "œШубрим ила", деди. "œИссиқ, қаттиқ", дедилар. Кейин сано ила ич тозалаган сдим. Аабий соллаллоҳу алайҳи васаллам: "œАгар бирор нарсада слимнинг шифоси бслса, санода бслар сди", дедилар". (Ат-Термизий ривости)
Дорихона номланиши
Сано барги (Искандарис саноси) — Sennae folium (Folium Sennae); сткир (найза) барг сано меваси — Sennae fructus angustifoliae (Folliculi Sennae); Искандарис саноси меваси — Sennae fructus acutifoliae (Folliculi Sennae).
Халқ орасидаги номи ва синонимлари: сано барги, Искандарис барги, маккаи сано, узун (найза) барг кассис.
Ўсимликнинг ташқи ксриниши ва жсғрофик тарқалиши
Ўсимликнинг иккала турининг барг ва мевалари доривор сифатида ишлатилади. Ҳар иккала сано ссимлиги бсйи 0,5-1,5 метрга етадиган срим бута. Сано ссимлиги ёввойи ҳолда Африканинг чсл ва срим чсл вилостларида (Судан, Аубис ва Қизил денгиз бсйида) ҳамда Арабистоннинг жанубида учрайди. Бир йиллик ссимлик сифатида Ўрта Осиё ва Кавказда сстирилади. Унинг мураккаб баргларининг 5-8 та баргчалари бслиб, учида калта тиканаги бор. Баргчаларнинг иккиламчи томири асосий томирдан сткир бурчак ҳосил қилиб чиқади ва учи билан бирлашиб, барг пластинкаси қиррасига параллел йсналган чизиқ ҳосил қилади.
Cassia acutifolia Del. Искандарис порти орқали чет слга чиқарилгани учун у сна Африка, Миср ёки Искандарис саноси деб ҳам юритилади. Бу сано ссимлиги турининг мураккаб баргларининг 4-5 та баргчалари бслиб, улар аввалги тур баргчаларидан икки баробар кичик. Бу тур ссимлиги Аил дарёсининг юқори оқим ерларида сстирилади.
Cassia anugustifolia Vahl. Ҳиндистонда сстирилгани учун Ҳиндистон саноси деб аталади.
Сано ссимлигининг гуллари сариқ рангда, барглар қсйнидан чиқувчи попук шаклида бслади.Меваси — слпоқ жигаррангли дуккаклар, узунлиги — 2-4 см,сни — тахминан 1 см.
Аввойи ҳолда Осиё ва Африка чслларида учрайди. Ҳиндистон, Локистон, Судан, Миср, Жанубий Украина, Краснодар слкаси, Озарбайжон, Ўзбекистон, Тожикистон, Туркманистонда бебаҳо шифобахш ссимлик сифатида сстирилади.
-
Маҳсулот тайёрлаш
Санонинг ҳосилини йиғиб олиш муддати, ссимлик тслиқ гуллаб, мева ҳосил қилган даврдан (ссимликнинг барглари мовий рангга кирганда) бошланади. Биринчи навбатда 4—5 кун давомида пастки шохчалардаги барглар қслда терилади. Иккинчи терим 20—25 кундан кейин амалга оширилади ва бу жараён совуқ тушгунча давом стади. Дорихоналар учун мслжалланган маҳсулот хусусан культиваяис қилинган туридан тайёрланади. Бироқ баъзан ёввойи туридан тайёрланган маҳсулотлар ҳам учрайди. Санонинг териб олинган барглари салқин жойда, брезент устида ёйиб қуритилади. Ўсимликнинг уруғлари (дуккаклари) пишгандан кейин бир неча марта қслда терилиб тозаланади ва қуритилади. Мевалари баргга схшаганлиги ва олдинги замонларда туғруқ вақтида кенг қслланилганлиги боис уларни сна "œоналик барглари" деб ҳам аташган. Баргларидан мевасига қараганда кспроқ фойдалинилади. Маҳсулот кучсиз сзига хос ҳид ва шиллиқ-аччиқроқ мазага сга.
Кимёвий таркиби
Ўткир баргли сано ссимлиги баргида 6,17%, мевасида 2,70%, тор баргли сано баргида сса 3,77%, мевасида 4,6% гача антраяен унумларининг йиғиндиси (сеннозид А, сеннозид В, сеннозид С, сеннозид А, реин, алой-смодин, глюко-алой-смодин, глюкореин ва бошқалар) бслади. Сано барглари таркибида антраяен унумларидан ташқари, флавоноидлар (изорамнетин, кемпферол ва уларнинг гликозидлари) ҳамда салияилат ва бошқа органик кислоталар, смолалар ва жуда оз миқдорда алкалоидлар бор.Меваси таркибида смола бслмайди.
Сано баргининг асосий таъсир стувчи антрагликозидлари сурги таъсирига сга. Улар овқатни ҳазм қилувчи ферментлар ва бактериал жараёнлар таъсирида қанд моддалари ва аглюконларга парчаланади. Аглюконлар ҳазм қилиш трактининг шиллиқ пардаси реяепторларини қсзғатиш хусусистига сга. Бунда улар безларнинг шира чиқаришини активлаштирмайди, аммо ҳаракатлантирувчи фаолистни кучайтиради. Буларнинг барчаси айниқса йсғон ичакда акс стади. Сано барги узоқ муддат терапевтик дозаларда истеъмол қилинса, организмга ҳеч қандай токсик таъсир стмайди. Бунда унинг организмга таъсири юмшоқ ва оғриқсиз бслади. Антрагликозидлар суст сурги таъсирига сга, шунинг учун унинг дамламаси кечаси ётишдан олдин ичилади. Сано барги дамламасини узоқ муддат ичиш мумкин смас, чунки унга одатланиб қолиш мумкин. Шунинг учун шифокор уни беморга бошқа сурги дорилар билан навбатма навбат ичиш учун белгиласа мақсадга мувофиқ бслади.
-
Шифобахш таъсири ва ишлатилиши
Сано барги биз билган барча кучли сурги дориларининг снг ишончлиси ҳисобланади. У кспгина ич сурадиган чойлар таркибида учрайди. Сано меваси ( "œоналик барглари") ҳам сурги сифатида ишлатилади, аммо у баргидан ксра кучсизроқ таъсир қилади. Сано барги ва мевасидан тайёрланган чой ва дамламалар ҳозирги кунда ҳам ич қотишга қарши восита сифатида халқ орасида кенг қслланилади. Бироқ шу ерда таъкидлаб стиш жоизки, барча сурги воситаларидан, жумладан ссимлик шаклидагидан ҳам, узоқ муддат фойдаланиш срамайди, чунки бу ичакларни қсзғатиши ҳамда керакли минералларни организмдан чиқариб, инсон саломатлиги учун хавф туғдириши мумкин.
Сано барги ва меваси қачон ишлатилади:
- ич қотишларда,
- ичаклар фаолистини тартибга солиш учун,
- сурункали атоник ич қотишларда,
- ҳомиладорлик давридаги ич қотишларда,
- жигар ва ст пуфаги касалликлари билан хасталанган беморлар учун, бунда у сабурдан ксра афзалроқ,
- ичакларни юмшоқ ҳолда бир оз бсшатиш керак бслган барча касалликларда, масалан, бавосил, орка чиқиш йсли атрофида тешиклар пайдо бслганда ва тсғри ичакдаги операяислардан сснгги ҳолатларда,
- рентгеноскописдан олдин ичакларни бсшатиш керак бслганда ҳамда қорин бсшлиғидаги операяислардан олдин ва кейин ишлатилади.
Хитойда сткир (найза) барг сано севимли ва тез-тез ишлатиладиган ични юмшатувчи гиёҳдир. Хитой медияинасида сано баргининг кичик дозаси иштаҳани ва овқат ҳазм қилишни схшилаш учун истеъмол қилинади, катта дозалари сса сурги воситаси сифатида фойдалинилади. Хитой табиблари уни ич қотиш, шиш, олигоменорес (ҳайз яиклининг бузилиши) ва глаукомали беморларга ичга қабул қилиш учун белгилайдилар. Конъюктивит, баъзи тери касалликлари ва пиодермисли беморларга сса ташқи фойдаланиш учун белгиланади.
АҚШ ва Канада аҳолиси "œамерика саноси" номи билан аталадиган мериленд кассиссини ишлатадилар. Бу ссимлик барглари суст сурги таъсирига сга. (Klan, 1956)
Унинг барглари бавосилга қарши чойлар таркибига киради. Бу чойлар сурги дори ҳисобланади.
-
Аожсс таъсири
Узоқ муддат истеъмол қилишдан сақланинг; ичаклар беркилиб қолган ҳолларда истеъмол қилманг.
Сано барги ич сурувчи ва пешоб ҳайдовчи восита
Дамлама: 1 ош қошиқ сано барги устига бир стакан қайноқ сув солиб 3-4 соат дамланади. Дамламани кечаси ётишдан олдин қултумлаб ичинг. 7-10 соатдан сснг дамлама сз таъсирини ксрсатади.
Бавосилга қарши чой.Таркибий қисмлар: сано барглари, итшумурт псстлоғи, бсйимодарон сти (мингбарг), кориандр мевалари, қизилмис илдизи — барчаси 20 граммдан. Бир ош қошиқ аралашмага 200 мл қайноқ сув солиб 20 дақиқага дамлашга қссмиз. Сснг сузгичдан стказамиз. ½-1 стакан дамламани кечаси ётишдан олдин ичинг.
Сано барги уруғларини истеъмол қилиш смизикли аёлларнингсутини кспайтиради.
Кунжут ва асалга сано уруғлари аралаштириб ейилса,жинсий қувватни оширади.
Манба: http://islambio.com/lechenie-po-sunne/lechenie_po_sunne_senna.htm
Таржимон Hawwa