Ayol.Uz saytida qo'yilgan "Chaqalog'ingiz nimalar o'qiydi" nomli maqolasini o'qib chiqdim. To'g'risi, maqola meni o'ylantirib qo'ydi. O'zimning "chaqalog'im" ancha katta bo'ib qolgan bo'lsa-da, u yaxshi ko'rib o'qiydigan kitoblar ichida qalin, sifatli, antiqalari deyarli yo'q. Aksar kitobchalari hozirda o'zbek tilida chop etilayotgan broshyurasifat kitobchalardir. Ular qiziqarli, rangba-rang, chiroyli, lekin ularning yagona kamchiligi shundaki, to'polonchi bolalar qo'lida sihat-salomatlik bilan uzoq umr ko'ra olmaydilar.

Tinib tinchimas uch yashar bolakayimning kitoblarini ko'zdan kechirib shunga amin bo'ldimki, ularning ko'pi sahifalari yirtilgani bois skochlangan, ba'zilarining muqovasi yo'q, deyarli hammasining varaqlari g'ijimlangan. "Sifatli kitoblar rus tilida-da, o'zbek tilida bo'lsa olardim," deb o'tirsam, bolajonim o'sib ulg'aymoqda, vaqt o'tmoqda, hozir, ayni vaqtda kerak unga bunday kitoblar. Rus tilida bo'lsa bo'lsin, hech bo'lmasa rasmlarini ko'radi-ku, dedim o'zimga. Unga nafaqat o'ziga, balki kelajak avlodga ham xizmat qila oladigan, qalin, sifatli kitoblar olib bergim keldi. Ertasi kuni o'sha maqolada nomi zikr etilgan "Sharq ziyokori" kitob do'koniga yo'l oldik.
Bolalar bo'limida hali u kitobni, hali bu kitobni qo'liga olayotgan o'g'limga qarab shunaqa zavqlandimki, qani endi iloji bo'lsa-yu, kitoblarning hammasini olib bersam deb o'yladim. Ayniqsa ko'zli kitobchalar bolakayimga juda yoqdi. Unga uy hayvonlari, aqlli mashinalar va shirinxo'r ayiqcha haqida uchta kitob oldim. Birinchi kuni kitoblar qo'lidan tushmadi. O'g'il bola bo'lganigami, avvalo "Umnie mashini" degan kitobni ochib, har bir mashina nomini bir necha bor so'radi. Ko'zchalari u yoq-bu yoqqa qaraydigan uy hayvonlarini o'zi bir-bir sanab chiqdi. Sevimli o'yinchiq ayiqchasini eslatadigan ayiqcha haqidagi kitobchani ham o'zicha "o'qib" chiqdi. Lekin qiziqishi keyingi kungacha yetib bormadi."O'qib bering" degan iltimosiga yo'q deya olmay kitoblarni rus tilida o'qidim. Qarasam o'zbekcha kitoblarni o'qiganimdek qiziqish yo'q. Ayiqcha haqidagi kitob nasr yo'lida, qolgani esa she'riy tarzda yozilgan edi. Nasriy kitobchani tarjima qilib o'zbek tilida aytib bersam, ko'zlari chaqnab, maza qilib eshitdi. Ora-orada: "Qani, rasmini ko'rsating" deb o'qilgan syujet bilan rasmlarni taqqoslab turdi.

O'g'lim uxlaganda qo'limga daftar-qalam oldim-da, qolgan kitobchalardagi she'rlarni ham birin-ketin qo'ldan kelgancha tarjima qildim. Ba'zi she'rlarda badiiy chekinish tarzida bolakayimning o'zini qahramon qildim. Menimcha yomon chiqmadi. she'rlarimning u yer-bu yeriga sayqal berib, birrov taxrirdan o'tkazdimu, kitoblarni olib ruscha she'rlarning ostiga o'zbekchasini yozib chiqdim. Mana bunday she'rlar hozil bo'ldi:

Yuk ko'tarar yuksakka

Bizning novcha paxlavon

Quruvchiga ko'makka

Kelar Ko'taruvchi kran.

***

Tirillab yurar traktor

Ham tekkislar, ham qazir

***

Raketada uchaman

Koinotni quchaman

Fazogir bo'lsam agar

Yangi yulduz ochaman.

***

Kuchukvoy poylar uyni

Ba'zan it deymiz uni

Xizmatda qishu-yozda

Jazirama, ayozda

Sodiq do'stdir insonga

O'xshar qo'rqmas posbonga.

Ertasi kuni to'polonchimga kitoblarini rus tilida emas, endi o'zbek tilida, she'riy qilib o'qib berdim. Oldingi safar o'qiganimdan ko'ra bu safar qiziqishi sezilarli darajada ortdi. Endi shu uch kitob uning eng yaxshi ko'rgan kitoblariga aylandi. Har kuni uxlashdan oldin ularni birgalikda o'qiymiz, She'rlarning anchasini yodlab ham oldi.

Men ko'pgina o'zbek onalari qatori eng kichik kitobxonlarga mos keladigan, o'zbek tilida, qalin, ko'zli, yumshoq, lattali, suv o'tkazmaydigan, rangba-rang, rivojlanishiga xizmat qiladigan turli xil kitobchalar paydo bo'lishini juda-juda istayman. Bunday kitoblarni yaqin kelajakda o'zimizning kitob rastalaridan xarid qilishimizga ishonaman. Negaki o'sha do'konga borgan kunimiz "Qushlar", "Xaritalar" deb nomlangan qalin, o'zbek, rus, ingliz tillarida yozilgan rasmli kichik kitobchalarni ko'rib, "ana, bo'larkanku," dedim. Demak kitobchilarimizning qo'lidan bunday kitoblar chiqarish keladi. Aminmanki, bunday kitoblarga talab ham anchayin katta. Lekin hozircha biz onalar qo'l qovushtirib o'tirsak, bolalarimizni kitob o'qish zavqidan to'sgan bo'lamiz.

Albatta bu maqolani o'qigan onalar ichida "men shoirmidim, yo tarjimonmidim" deydiganlar ham topiladi. Lekin o'ylab ko'rsangiz bunday kitoblar yagona nus'hada, faqat sizning farzandingiz uchun yozilgandak bo'ladi go'yo. Shu tufayligina bunday kitoblar uning uchun eng qadrli, eng betakror kitoblarga aylanadi. Ularning qadri yillar o'tgan sari oshsa oshadiki, hech kamaymaydi. Qolaversa bu sizning yashirinib yotgan ijod qirralaringizni ochsa ajab emas. Balki bu farzandingizning hali siz bilmagan qobiliyatlarini ochishga sabab bo'lar.

Hullas, biz yaqin kunlarda kitob javonimizni yana yangi kotoblar bilan to'ldirmoqchimiz. Siz-chi?

http://www.ayol.uz/index.php?option=com_content&task=view&id=167&Itemid=57

А­нди, снг катта масала ҳақида озроқ тсхталиб стсак: умр йслдош танлаш масаласига. Худо бандасига айтар скан: "Мен Сенинг қалбингдаман, Мен Сенинг олаётган нафасингман, ҳар доим Сенга йсл ксрсатиб тураман-у, лекин, Сен нафсингга, хаёлингга қулоқ соласан. Оқибатда тсғри йслдан адашиб қоласан. Аафсингга, хаёлингга смас, Менга-Қалбингга қулоқ сол!".

Қалбингиз сизга бир нимани айтаётган бслса-ю, Сизнинг нафсингиз хаёлингизни бошқа жойларга учириб кетса. Йигитларимизга ҳам, қизларимизга ҳам шу нарсани тилардим. Ўртага ҳеч қачон нафс, хаёл тушмасин. Ҳамиша қалбингизга қулоқ тутинг. Қалбингиз ҳеч қачон алдамайди! Бунинг учун сса биз фарзандларимизга аввало маърифат нурини бера олишимиз керакки, бу нур уларни ҳамиша тсғри йслдан бошласин. Биз бу дунёга меҳмонмиз. Биз бу дунёга шунчаки сшаш-чун келмаганмиз. Биз ваъда бериб келганмиз. Фақат уни унутганмиз холос. Биз қулфлоғлик қалбимизни очиш учун келганмиз. Тсй қилиш схши нарса. Ҳаммага ҳам буюрсин. Лекин гсзал нарсага ҳунук нарсани аралаштирмайлик. Гсзаллигича қолсин. Ота-боболар урф-одатини бузмайлик, маънавистимиз, маданистимиз бслиб қолсинки, фарзандларимиз ҳаётига маъно олиб кирсин. Илм-маърифат, зиёни устун деб билайликки, молпарастлик, риё, кибр, мақтанчоқлик бизни бошқа йслга чорламасин. Бу дунёга меҳмон сканмиз, меҳмон бслишлик одобини сақлайлик. "Икки минг йиллик йсл" устида ҳеч қаёққа оғишмай юриш ҳаммамизга насиб стсин!

Юлдузхон Амиржонова   Manba

                                                       ОЛҚИШ ОЛМА, ДУО ОЛ

Халқимизда кексаларни қадрлашдек ажойиб бир хислат бор. Бу хислат асрлар оша авлоддан-авлодга стиб келаспти. "Кексаларни стсанг иззату ҳурмат, сени ҳам кексайгач, стишар иззат", дейди XII-XIII асрнинг мутасаввиф шоирларидан бири Фаридиддин Аттор. Бу улуғ зотнинг панд-насиҳатларидан Алишер Аавоий ҳам баҳраманд бслган. Аосир Хисрав сса: "Тутгил қариларнинг қалтироқ қслин, қаригач, билурсан қарилик йслин", дейди. Ҳар қандай инсон учун, аввало, ота-онадан азиз кимса йсқ. Фарзанд ота-онасини рози қилмаса, бу дунёда бахтини топмас, охиратда жаннатга кирмас скан.

Ҳар куни тонг саҳар деразамдан ташқарига тикилиб стириб, чуқур сйга толаман: негадир нуқул қалтироқ қслларида ит етаклаган қарислар - чоллар ва кампирлар стади. Уларнинг орасида оз бслса-да, сзимизнинг миллатга мансуб кексалар ҳам бор. Қанийди, шу қалтироқ қсллар фақат невара, чевара ва свараларни етакласа! Уларнинг фарзандларига бир улуғ шоирнинг қуйидаги насиҳатини сслатгим келади: "Ашлик, телбаликни чиқар бошингдан, ота-онанг хизматида бслғил ёшингдан".

Гап қарисларга фарзандлар, қариндош-уруғлар, қсни-қсшнилар, маҳалладошлар, таниш ва нотаниш одамларнинг сътибори ҳақида бораспти. Биз кексалар, ногиронлар ва ёлғиз инсонларга ҳукумат даражасида сътибор берилаётганини схши биламиз. Бутун бир йил мамлакатимизда қарисларни қадрлаш йили деб ҳам сълон қилинди. Ундан кейин ҳам қарисларга сътибор ҳамиша диққат-сътиборда бслиб келаспти. Бироқ, биз кексаларни ҳурмат қилиш, съзозлаш ва қадрлашга даҳлдор миллий ва маънавий қадристларимиз ҳақида мулоҳаза юритмоқчимиз.

Хсш, ҳозир бу қадристларга қай даражада амал қиласпмиз?! Одатда, тсй-маросимлар ва турли маъракаларда қарисларга алоҳида жой тайёрланади. Уларнинг сзлари ҳам ёш-сланглар ичида стиришни хоҳлашмайди. Биздан тортиниб-ийманиб стиришмасин, деб истиҳола қилишади. Умуман, катталарга иззат-ҳурмат ксрсатиб, уларнинг дуосини олиш қандай схши. Ҳозир ҳам ксп жойларда, асосан маҳаллаларда шунга амал қилинаспти.

Бироқ, баъзи жойларда бошқача манзара кузатилмоқда. Яъни, турли маърака-маросимларда қарисларга смас, бойлар ва мансабдорларга алоҳида жой тайёрланаспти. Гсё ёшнинг улуғлиги, қадамнинг сустлиги ва қслнинг қалтироқлиги иззат-икром учун асос бслмай қолгандай. Айниқса, бундай ҳолат ном қозониб, олқиш олиш учун катта-катта ресторан ва кафеларда стказилаётган маърака-маросимларда сққол ксзга ташланиб қолмоқда. Бойми ёки камбағалми, мансабдорми ёки оддий ходимми, азиз инсонга муносабат бир хил бслиши керак. Фақат ёши улуғ, ногирон, меҳрга муҳтож инсонларга савоб учун алоҳида иззат-икром ксрсатилади.

Афсуски, бойлар билан камбағаллар сртасидаги фарқ ҳамда одамларни маърака-маросимлардаги табақалаштириш, умуман, кибр-ҳаво слган одамларга нисбатан муносабатда ҳам намоён бслмоқда. Қабристонларда бслганда сътибор бергандирсиз, слган бойнинг қабри бошқаларнинг қабридан ажралиб туради. Тириклигида сзини сътиқодлиман, деб юрган одамнинг қабри музейдек безатилганига нима дейсиз? Кибр-ҳаво сътиқодга ёт. Айниқса, слган одамга нисбатан. Тирик пайтида сзига кошона қабр қурдириб қссётган "мусулмон"лар-чи? Анидаги қсшниси сса сн-сн беш киши чақириб, слган отаси ёки онасининг маъракасини стказа олмай гаранг. Ааҳотки, бу дунёда сришган бойлиги охиратда ҳам асқотади, деб сйлайдиганлар бслса? Ўлганларидан кейин сша кошона қабр сгаларига насиб стмаган ҳолатлар ҳаётда учраб турибди. Умуман, тирикларни табақалаштиришдан ташқари слганларни ҳам табақалаштирадиганларни мусулмон деб бсладими? А­ҳтимол бойликка ҳирс қсйиб, унга орқа қилаётганлар бу дунёдаги шайтонлар каби у дунёда ҳам фаришталарни сотиб олиш мумкин, деб сйлашар... Юртбошимиз стган йил феврал ойида Вазирлар Маҳкамаси мажлисидаги маърузасида таъкидлаб стганидек, жамистимизда ста бойлар ҳам, ста камбағаллар ҳам бслмаслиги керак. Албатта, бойликка ҳеч ким қарши смас. Халқимиз тсқ-бадавлат, тскин-сочинликда сшагани схши. Бироқ, бойлик одамларни табақалашга, жамистда тенгсизликка, биров бошқа бировга қарам бслишига, ҳамда ҳамжиҳатлик, бирлик ва аҳилликка раҳна солишга хизмат қилмаслиги керак. Шунинг учун бойларга саҳоват срашади. Саҳоватдан олинадиган савоб иш бу дунёда ҳам, у дунёда ҳам асқотади. Бойларнинг саҳоватига, меҳр-мурувватига, ёрдамига муҳтож одамлар ҳамма жойда бор. Хоҳ шаҳарда, хоҳ қишлоқда бслсин, биз билан ёнма-ён сшайдиган жуда кексайиб қолган қарислар ҳамда ногирон, дардманд, оз бслса-да, ёрдамга муҳтож, бир оғиз ширин ссзга муштоқ одамлар бор. Меҳр-мурувват ксрсатсак, ширин ссзимиз билан уларнинг дил қулфини оча олсак, катта савоб иш қилган бсламиз. Умар Хайём айтганидек:

Бир ғариб кснглини қила олсанг шод,

Яхшидир ер юзин қилгандан обод.

Лутфинг-ла бир дилни қул қила олсанг,

Афзалдир юз қулни қилмоқдан озод. Демак, биз ксплаб одам чақириб, тсй-маросим ва маъракаларимизни овоза стишдан, одамларни олий, срта ва кичик табақаларга бслиш билан жамистдаги сз срнимиз ва мавқеимизни бошқаларга ксз-ксз қилишдан, тирик пайтда сзимизга музей-мақбаралар қурдириб гуноҳга ботишдан, бойлигимизни ҳаром-хариш ишларга сарфлаб давру даврон суришдан ксра ғариб кснгилларни шод қилганимиз афзал скан. Қачонки, биз олқишдан дуонинг афзаллигини англаб етсак, савоб ишларга қсл урамиз. Аввало, ота-оналар, кексалар, бева-бечора ва етим-есирлар, ёрдамга муҳтож, ҳалол-пок ва диёнатли инсонлар дуоси ижобат бслишини унутмайлик.

Олқиш смас, дуо олайлик, азизлар!   Manba

Йўл бўлсин кизлар?

Хотин-кизларимизнинг бугунги юриш-туришларини кўриб шундай дегим келади: йўл бўлсин, кайси томонга караб кетяпсиз? Негаки, чекиш кусур эмас, хуснга, ичиш айб эмас, безакка айланиб бораётгандек. Аслида хар бир окибатнинг ўзига яраша сабаблари бўлади. Лекин назокат ахлининг бу каби иллатларга ружу кўйишаётган дурустрок сабаб ахтариб топиш мушкул.
Якинда бир дўстим изнинг ишхонасида сухбатлашиб турганимизда хонага хамкасабаларидан бири кириб келди. У сумкасидан бир кути сигарета чикариб, тортмасига ташларкан, атрофдагиларнинг изох кутаётганини сезгандек кўшиб кўйди: "Ойимларникига кетаётгандим, сумкамни ковлаганимда кўриниб колмасин, деяпман". - Чеккингиз келмасаям, ўзингизни мажбурлайсиз-а? - гап ташлаган бўлди дўстимиз. - Йўк, ўрганиб колганман. Энди бизани "круг" да чакмасаям бўлмайдиде.
Бу аёл кўринишидан ёши кирк бешларнинг устида.
Тахминимиз тўгри чикди. Дўстимизнинг айтишича, икки фарзанди хам оила кургудек экан. Энди ўзингиз бир ўйлаб кўринг, "нуфузли" доирасида викор учун тамаки чекаётган аёл фарзандига буни таъкиклармикин? Ёки! онасининг сигарета буруксатишини кўраверган ўгил - киз ундан "ранг" олмайдими? Энг ёмони, баъзи ёшлар! онгида оммадан ажралиб туриш учун чекиш керак экан, деган тасаввур уйгониб бўлган. Шу боис, бугунги ўспиринларнинг орасида лабига сигарета кистирмайдиганларини топиш мушкул. Уларнинг ичида киз болаларнинп кўпайиб бораётгани эса келажагини хар кандай кишини ташвишга солиб кўймайди. Хар холда соглом онадан соглом фарзанд тугилажагини хеч ким инкор этмаса керак.
Аммо шу даражага етдикки, айрим замонавий хонимчалар бу каби иллатлардан нари ўтаётганларни калака килишаяпти хам. Ўйлаб коласан, аслида кимнинг ахволи кулгига лойик? Кизлик латофатини улоктираётганларнингми ёки...

"Эркаклаб кетишибди"

- Уятдан ўлиб бўлдим, - дейди кашкадарёлик Курбоной момо лабини тишлаганча, - болам томошалаб келасиз, деб кўярда - кўймай судраб келганди. Томошаси курсин, замон - замон бўлиб бунакасини кўрмагандим. Тавба, бўйнинг сингур кизлар эркаклаб кетишганми, "дейман... Ўгил билан! кизни фарклолмайсан. Бегонани кўйинг, жувонмарг неварамни айтмайсизми. Нима эмиш, агар бундай кий-инмаса, дугоналари кулармиш. Кистовимдан сўнг эпакага кела колди.
Рости, бугун Кумушбибини излаб кўзлар толди. Отабекни кўмсаганлар-чи?
Курбоной момонинг таъбири билан айтганда, кизлар эркаклаб кетишган, йигитлар эса нозиклашиб. Бу гап исботнинг хожати бўлмаса керак. Негаки, сочини йигитларнинг шимига "бартер" килган сахий кизларимиз энди зиракларини хам уларга инъом этишган кўринади. Шу боисми, кейинги пайтларда йигитлар орасида янги киёфа - реппэрлар сафи кенгайиб бораяпти. Кизларнику асти кўяверинг. Ёкавайронлиги етмагандек, энди корнини очиб, киндикларини кўз - кўз килишга ўтишган. Кўча - кўйда бундай тоифадаги ўзбек йигит - кизларини кўрганда хайрон бўламан. Нахот уларни назорат киладиган ота - онаси бўлмаса? Ахир улар хам осмондан тушиб колмаган. Кимнингдир кизи, синглиси, борингки, кўни - кўшниси. Ёки бир бола тарбиясига етти махалла масъуллиги ўтмишга айландими?
Бунинг сабабини ёшларнинг ўзлари замон билан боглашади. Уларнинг фикрича, давр билан хамнафас бўлиш керак. Тўгри, цивилизация кайсидир маънода миллийликни емириши хакикат. Аммо бу кўр - кўрона таклид, аллакимлардан андоза олиш, дегани эмасда. Эхтимол, бунда телевидениенинг "ёрдами" катта бўлаётгандир. Чунки менталитетимиздан анчайин йирок бўлган телесериаллару, ажнабий клипларни суяги котмаган болаларимиз "мирикиб" томоша килишмокда. Улар майликуя, эстрадамизга сукилиб кираётган баъзи кўшикчиларнинг клипларини айтмайсизми. Ундаги айрим сахналарни кўрган илон пўст ташлайди. Хохлаймизми - йўкми, бу ёшларга ўзгача дунёни таргиб килаётир. Окибат кизларимиз дагаллашиб, йигитларимиз майинлашиб кетмокда.
Дехкончиликдан бохабар киши яхши билади. Полиз - сабзавот экинларининг эркаклаб кетганлари юлиб ташланиб тозаланади. Аммо юкоридаги холатда-чи?

Ишкибозликми ёки...

Халкимиз санъатсевар. Бу кўп бор айтилган. Доимо санъат ахлининг иззат - хурматини жойига кўйиб келишгани хам бор гап. Хакикий санъатни кадрлаши эса айни хакикат. Неажаб-ки, ана шундай нозик дидли халкимиз андишапик килибми ёхуд ноиложликданми, ишкилиб миллий эстрамиз кушандаси бўлган хонандаларни кўллаб – кувватлашаяпти. Хатто спорт майдонларини томошабинга тўлдириб уларнинг концертларини уюштираяпти хам. Ана шундай тадбирлардан бири якинда Хива туманида бўлди. Эхтимол, ўзбекларнинг Майкл Жексони деб ном олган бу хонанданинг фалон пуллик дастуридан кимлардир манфаатдордир. Майли, бу бошка масала. Биз мулохаза килмокчи бўлганимиз...
Хонанда тушмагур стадионнинг у бошидан бу бошига югуриб муком килганиданми ёки унинг кўшикларига ерликлар шунчалик чанкокми, томо-шабинлар бирпасда жонланди - колди. Тўгрироги, жунбушга келди. Дастлаб кўшилиб хиргойи килган кизларнинг кайсисидир дастхат олиш учун ўзини отган. Бирга суратга тушолмаган киз(лар)нинг йигисигиси. Хуллас, назоратчиларни уриб - йикитгудек талваса. Ажабланарлиси, уларнинг орасида бир рўзгорнинг боши бўлган ёши катта аёллар хам бор...
Ўйлаб коласан, кизларимиз качондан бошлаб уятни кўйиб, ўзини санъаткорнинг оёгига отяпти? Андишасисини йигиштириб, ўртага чикиб хонандани ўпяпти? Нега эрта - индин бир оилани эплайдиган кизларимиз жамоат жойида аюханнос солаяпти? Кизларимиздаги ўзбекона ибо, хаё каерда колди?
Орамизда буни ишкибозлик, мухлисликка йўювчилар хам топилар Аммо ишкибозлик бу нарсалар билан белгиланмайди - да! Катталарнинг айтишича, Комилжон Отаниёзов, Олмахон Хайитова, Отажон Худойшукуровларни тинглаб, сел бўлганлар хам ўрнидан сакраб кетмаган. Хотин - кизларимиз даврага югуриб хам чикишмаган. Ана шундай забардаст санъаткорлар юрти - Хоразм ёшлари бугун кимни олкишламокда? Ёки шунчалик эстетик савиямиз пасайиб бўлдими? Майли, санъаткорнинг "ялангоч" яллолари ўзининг савиясига хавола. Лекин качонгача назоратчиларнинг куршовида тадбирларни ўтказамиз? Бунга ким айбдор аслида?...

Саид РАХМОНОВ  Manba

                      ZIYORAT ...MOLU DAVLAT ZIYODALIGINI SO‘RASH UCHUNMI?
   Muqaddas qadamjoga kelgan ziyoratchilarning orasida molu dunyosiga baraka so‘raydiganlar ham yo‘q emas! ...Ta’til kunlarida ko‘hna Samarqand shahri yaqinida joylashgan Imom al-Buxoriy ziyoratgohiga bordik. Ma’lumki, XVI asrda bunyod etilgan bu me’moriy yodgorlik buyuk ajdodlarimizdan biri sanalgan Imom al-Buxoriyning 1225 yillik yubileyi munosabati bilan Mustaqillik davrida, ya’ni 1998 yilda qayta qurilgan va obod qiyofaga kirgan. Bugun ziyoratgoh yurtimizning barcha hududlaridan, shuningdek, dunyoning turli mamlakatlaridan kelgan minglab ziyoratchilar, sayyohlar bilan gavjum. 
Ziyorat chog‘ida uchratganim bir hol meni o‘yga toldirdi. Ziyoratgohga kelgan bir guruh ayollar Imom al-Buxoriy qabri ustida qurilgan maqbara yoniga kelib, marmar toshni tavof qila boshlashdi. Ularning nelarnidir pichirlashib, marmar toshni yuz-ko‘zlariga surtishlari boshqa ziyoratchilarning e’tiborini tortdi, albatta. Bizga alloma hayoti haqida so‘zlab turgan ziyoratgoh xizmatchisi o‘sha ayollarga yuzlandi: — Onajonlar, nima qilayapsiz? Nega toshlarni yuz-ko‘zingizga surtasiz?! — Uzoq yo‘l bosib keldik, shu yerga ko‘milgan aziz avliyo ruhidan niyatlarimiz ushalishini so‘rayapmiz-da, — dedi ayollardan biri. Marmar toshni tavof qilayotgan boshqa ayollar yuqoridagi savol-javobga parvo ham qilmay, tilaklarini bayon qilishda davom etishdi. Ziyoratgoh xizmatchisi ularga yaqinlashib, yana bosiqlik bilan tushuntirdi: — Niyat qilinglar, lekin bu devoru toshlarni ko‘zga surtib emas... Ayollar o‘z bilganlaridan qolishmadi, marmar devorni obdon silab-siypab, besh-o‘n daqiqa pirchirlagancha o‘tirishdi. Yuqoridagi suhbat davomida men ham ayollarga yaqinlashib qolibman, ularning biri aytayotgan niyatlar beixtiyor qulog‘imga chalindi: "œ...o‘g‘ilginamning topgan-tutganiga baraka kirsin, molu davlatini ziyoda qil... qizginamning ro‘zg‘ori but bo‘lsin..." Ana xolos! Axir bu so‘zlar moddiy ne’matlardan umidvorlik ifodasi-ku! Bu yerga ziyorat maqsadida kelgan kishi buyuk hadisshunos olim ruhiga tilovat bag‘ishlab, avvalo o‘zi va yaqinlari uchun yolg‘iz Allohdan imon butligi, mag‘firat so‘rashi joiz emasmi? Shu kabi "œduogo‘ylar"ni Bahouddin Naqshband ziyoratgohida ham ko‘rgandik. Odamlar uch asrga guvoh azim daraxt atrofida ko‘z yosh to‘kkancha tavallolar qilardilar. To‘g‘ri, muqaddas qadamjolarda yerdagi giyoh ham musbat, ya’ni ijobiy quvvatga to‘yingan bo‘lishini, shu tufayli ziyorat qilgach, kishi o‘zini ruhan yengil, ko‘tarinki his qilishini mutaxassis olimlar ilmiy jihatdan asoslab berganlar. Ammo nega endi ilohiy qudratni yog‘ochu toshlardan kutamiz? Ziyoratgohlar allomayu solih o‘tgan ajdodlarimizni yod etib, ruhlariga duoi mag‘firat bag‘ishlanadigan, o‘tkinchi dunyo tashvishlarini bir zumga bo‘lsa ham unutib, qalbimiz, ruhiyatimizga orom, ozuqa beradigan maskanlar emasmi? Ba’zan qulog‘imizga "œfalonchi falon joyga ziyoratga borib, kasali tuzalibdi...", degan gaplar chalinadi. Qarabsizki, ziyoratga otlangan kishining xayolida ming xil o‘y-xayol... To‘g‘ri, "œIxlos — xalos" degan naql bor xalqimizda. Bundan tashqari, ko‘pgina muqaddas qadamjolar atrofidagi tuproq, suv ayrim dardlarni davolash xususiyatiga ham egaligi rost. Lekin, nega ayrim kishilar bu muqaddas qadamjolarga botiniy dunyo tashvishlarini, moddiy manfaatlar unumini ko‘zlab boradilar? Nega bu ziyoratgohlarni faqat dardimizga shifo istab yoki muammolar yechimini izlab yodga olamiz!? Nega biz orzu-umidlarimizni Shohizinda majmuidagi zinalar soni yoki Xiva shahridagi Pahlavon Mahmud maqbarasi hovuziga tashlangan chelakning suvga to‘lib yo to‘lmay ko‘tarilishiga bog‘laymiz? Balki bu aqli shuurimiz hali ojiz bo‘lgan sinoatdir, balki shunday irim-sirimlar, rivoyatlar haqiqatga yaqindir. Ammo hayotimizdagi muayyan voqea-hodisalarni ularga bog‘lash, faqat shunday o‘y bilan hayot kechirish to‘g‘rimikan? Imom al-Buxoriy yodgorlik majmuasi ziyoratidan qaytar ekanman, majmua yonida buyuk hadisshunosning hayoti va ezgu amallari haqida hikoya qiluvchi kitobchalarning bir nechtasini qo‘lida tutgan ayollarni uchratdim. Ularning biri ikkinchisiga "œBolalar o‘qishar, deb oldim. Shunaqa kitoblarni ham o‘qitib turish kerak ularga, bildingizmi..." deya nasihat ohangida so‘zladi. Xo‘sh, ularning o‘zlari-chi? O‘zlari ham o‘qisharmikan bu kitoblarni? "œAlbatta, o‘qishadi! Axir ma’naviy ozuqa, imon darsi kattayu kichikka birdek kerak-ku!" degan o‘y keldi xayolimga. Bu o‘yni muqaddas ziyoratgohda qilingan yaxshi niyat deb hisoblasa ham bo‘ladi, menimcha...    Manba
 

                                         А­ЗГУЛИК КУШААДАСИ

Бир неча кун олдин қсл телефонимга келган хабарни сқиб, ғалати аҳволга тушиб қолдим. Аима деб сйлашни, вазистни қандай баҳолашни билолмай карахт сдим. Аввал инглиз сснг сзбек тилида юборилган хабар қуйидагича сди: "œҲаёт бу синов, Ислом снг мақбул, намоз бу суннат, сараловчи охират. Дунё ғубордек, гар Қуръон қалбда бслса, муаммо йсқдек. Аллоҳ сгона десанг, омад сзи келади. Ушбу калимани саккиз кишига юборсангиз, йигирма тсрт соат ичида учта нистингиз ижобат бслади. Юз фоиз кафолат. Ўчириб ташламанг!"

 А­ртаси кун дугуналарим ҳғам айнан шундай хабар олишганини сшитдим. Улардан кимдир буни турли инсонларга юборишга шошилар, сна кимдир тилаги амалга ошмаганидан афсусланиб, "œмеҳнат"ига ачинарди. "œҚизлар, наҳотки шунақа гапларга ишониб, ортидан сргашсангиз?", десам, "œБу оддий сйин-ку!", - дейишди, сътирозимдан норози оҳангда. Улардан хафа бслиш ҳам носрин. Ашлар-ниҳол. Юборилган сатларнинг мазмунига сзлари тушуниб етмай, уни бошқаларга тарқатишаспти. Буни сйин сйнаспман, деб билишмоқда. Ҳа, сйин. Даҳшатли сйин. Фақат уни оддий ёшлар смас, ёвуз нистли ғаламис кимсалар сйнашаспти. Бировни схшиликка даъват стиш — хайрли иш. Ҳадиси шарифларда ҳам "œБир мусулмон сз биродарига уни тсғри йсл топишига ёки ёмонликдан қайтишига сабаб бсладиган фойдали ссздан ортиқ ҳадс бера олмас", - дейилган. Лекин юқоридаги ссзлар схшиликка чорлай оладими?

Сатрлар сгаси бу орқали динимиз таълимотидан нечоғлик узоқлигини ксрсатиб турибди: "œАамоз бу суннат". Ахир намоз суннат смас, фарз амал-ку! "œГар Қуръон қалбда бслса, муаммо йсқдек". Қуръон илоҳий китоб. Аммо уни муаммоларимиздан ҳоли бслиш мақсадида съзозламаймиз. "œАллоҳ сгона, десанг, омад сзи келади". Аллоҳдан сзга илоҳ йсқ, дейиш мусулмон киши учун жаннат сшикларини очувчи калит сканлигини дииний китобларда сқигандим. Бироқ бу ссзни омад умидида бслиб смас, юрагимиздан айтишимиз керак. Ҳамма нарса Аллоҳнинг инон-ихтиёрида. Бир дақиқа сснг нима бслиши ҳам Аллоҳдан сзгага аён смас. Аммо юқоридаги хабарни жснатаётганлар аниқ вақтни белгилаб, сша пайтда учта тилагимиз ижобат бслишини башорат қилмоқдалар. Аллоҳнинг иродаси ҳақида фикр юритмай, бунга юз фоиз кафолат ҳам бермоқдалар. Ундан ташқари, бу ҳаракат замирида инсонлар орасида динимизда қораланган амал — фолбинлик юзага келмоқда. Чин мсмин тилагини Аллоҳдан илтижо қилиб ссрамайдими? Бир файласуф мантиқсиз асарлар ҳақида ссз юритиб, "œИстеъдодсизликни истеъдод сифатида қабул қилган адабиёт сқувчини адабиётидан бездиради. Адабиётнинг кушандаси адабиётдир", деган скан. Бу фақат адабиётгагина смас, барча соҳаларга таалуқли. Ўзини схшиликка даъват қилаётгандек ксрсатиб, ёвуз мақсадларини амалга оширишга ҳаракат қилаётган кимсалар сса аслида сзгулик кушандасидир. Уларнинг бундай найрангларидан огоҳ бслайлик. http://www.muslima.uz/node/349

Ушбу мақола муаллифининг маъракаларимизни тсйга схшатиб стказилаётганлигини ксриб, ачинганида жон бор. Ўзим сшайдиган туманда марҳумлар учун стказилаётган маъракаларга бориб, ундаги исрофгарчиликни ксриб, қаттиқ куюнаман. Маъракага келган ёши улуғлардан бирига:

- Бунча дастурхонни тскин-сочин қилишибди. Марҳумнинг сгаларига оғирлик қилмайдими? Ўлим маъракасида кимнинг ҳам томоғидан таом старди, - десам:

- Ҳа, снди слдан чиқиб бслмайди-да, сл нима қилса, булар ҳам шуни қилишган, - деган жавобни олдим.

А­л ҳам, слат ҳам сзимиз-да. Маърака стказиш керак бслган хонадон сгаси сзи сшаётган маҳалла оқсоқоли, кексалари масжиднинг мулла, домлалари билан маслаҳат қилади. Баъзи вақтларда маҳалла оқсоқоли маъракага кетадиган маҳсулот рсйхатини ҳам тузиб беради. Маърака сгаси "сл-слати" ёзиб берган маҳсулотни олиб дастурхон безайди. Харажатининг оғирлигидан "бели синар" даражага келса ҳам дастурхонни кам қилмаслиги керак. Аима унинг отаси ёки онасини "мушук олиб кетдими", слати қилган ишни қилмайди?

Маҳалламизда бир маърака, съни бир отахоннинг вафотларига қирқ кунлиги маъракаси стказилди. Маъракага сғлим ҳам борган скан.

- Она, нимагадир шундай маъракаларга боргим келмай қолди, - деди.

- Аимага, сғлим. Тсйга борилмаса ҳам маъракаларга бориш керак. Ахир отахон сз маҳалламиздан-ку? - дедим.

- Қирқдан чиқиб келаётсам бир идоранинг беш-олти хизматчиси маърака стказилаётган дарвозадан тсрт қадам ҳам нарига бормасдан: "Дастурхон зср скан-у, сримта бслмади-да", деб хо-холашиб кулиб кетишаспти, - деди.

Мана, маъракага бориб, "гап-ссз" қилаётган "сл-слатимиз" ҳам шулар-да. Бугунги кунларда таъзис маросимлари тсйлардан асло қолишмаспти. Бу зиёфатларни баъзилар садақа ёки савоб деб тушунишса керак. Ислом ксрсатмасида жаноза куни, учинчи кун, етти, йигирма, қирқ, йил, деб аталган маросимларда таом пишириш нотсғри дейилган. Ушбу кунларда ссйилган мол ва пиширилган таомлар садақа ҳисобланмайди. Ҳар бир иш шариат ксрсатмасига мувофиқ бслсагина Аллоҳ даргоҳида қабул бслади. Савоби тегади. Яхши ксриниш, шу маъракалар орқали обрс орттириш учун бслса, албатта, бу бидъатдир. Мол ссйиб, зиёрат қилиш, шодлик кунида бслади. Майит кетидан қсй-мол ссйиш ислом динида йсқ, деб бежиз айтилмаган. Маърака стказилаётган хонадонга марҳум ҳақига дуо-фотиҳа қилиш учун келган масжидимиз пешволари уй сгасига, маҳалла аҳлига шулар ҳақида тушунча бериб борсалар, исрофгарчиликлар ёт одатлар сканлигини айтсалар схши бсларди.

- Фалонча отасининг қирқига зиғир ва қсй мойига девзира гуручдан ош дамлатди!

- Фалончи отаси марҳум бслганлигининг сн беш йиллигига ош берди. Дастурхонда турли-туман ичимликлар бор скан. Мен фақат конъск ичдим.

Мана шундай дабдабали маъракаларни стказаётган ҳозирги бойлар шу йсл билан "садақа" қилдим, савоб олдим дейиш срнига сзлари кириб-чиқиб юрадиган йслларни текислаб, болалари ва сзининг лой, чанг ксчалардан юрмасликлари иложини қилсалар тузук бсларди. Йслда ётган тиканни олиб, четга ташласанг ҳам садақа, дейилган Ҳадисда.

Адолат А аҲимова,

Қашқадарё вилости,

Қарши тумани.  Manba

   Bir guruh ulfatlar tijorat maqsadida chet elga borishdi. Sayyohlari ko’p shaharning sakson qavatli mehmonxonasida yetmish beshinchi qavatga joylashishdi. Chunki bundan pastda joy yo’q edi. Yuqorida havo tozaligi, shaharni tomosha qilish qulayligini o’ylab, shu qavatda qolishga rozi bo’lishdi. "œAmmo, - deya ogohlantirdi mehmonxona xodimi ularni, - shuni eslatib qo’yishim lozimki, ichki tartib qoidamizga ko’ra, kech soat o’n birdan ertalabki yettigacha lift ishlamaydi. Shuning uchun soat o’n birgacha xonangizga chiqib olishni unutmang".
 
   Ulfatlar birinchi va ikkinchi kunlari aytilgan vatqgacha ishlarini tugatib, xonalariga ko’tarilib olishdi. Ammo uchinchi kuni ko’ngilochar bazmda uzoqroq qolib ketishdi. Mehmonxonaga qaytishganida, soat o’n birdan o’n daqiqa o’tgan edi. Xizmatchilardan iltimos qilishdi, foydasi bo’lmadi. Chunki lift avtomatik ravishda o’char ekan. Pastda qolishning ham iloji yo’q, yetmish beshinchi qavatga piyoda chiqish esa, azob. Shunda bittasi: "œKelinglar, sekin suhbatlashib chiqib ketaveramiz. Avvalgi yigirma besh qavatda latifa aytamiz, hazil-huzul qilamiz. Keyingi yigirma besh qavatda hayotiy hikoyalardan suhybatlashamiz. Oxirgi yigirma besh qavatda esa, qo’rqicnchli voqealardan gaplashamiz. Qarabsizlarki, xonamizga yetib olganimizni bilmay qolamiz" dedi. Bu gap hammalaraiga ma’qul keldi. Qolaversa, ularning boshqa iloji ham yo’q edi. Shunday qilib, yengilroq bo’lish uchun ko’zlariga arzimas va arzon ko’ringan narsalarni pastda — mehmonxona eshik og’asida qoldirishib, yuqoriga o’rlashdi.

  Darhaqiqat, qiziq-qiziq hangomalar bilan dastlabki yigirma besh qavat ancha tez bosib o’tildi. Keyin jiddiy voqealarning, mardlik qissalarining gali keldi. Ulfatlar ikkinchi bosqichni ham amallab ortda qoldirishdi. So’nggi yigirma besh qavatni fojea va g’am-g’ussaga to’la hikoyalar, yurakni ezadigan alam, musibat, xiyonat, kasallik haqidagi qissalarni aytib, ming mashaqqat bilan bosib o’tishdi. Nihoyat, sillalari qurib, hansirab, tillari og’izlaridan osilib, eshiklari oldiga yetib kelishdi. Shunda ulardan biri o’sha kunning eng musibatli qissasini aytdi: "œKalit pastda qolib ketibdi!"

   Aziz o’quvchi, yuqorida yozganlarimiz bir majoziy hikoya edi. Insonning hayoti mazkur ulfatlarning safariga o’xshab ketadi, shunday emasmi? Kishi yoshlik davrini o’yin-kulgi, yengil-yelpilik bilan o’tkazadi. Hayotning nima ekanini anglab ulgurmay, 20-25 yoshni "œurib" qo’yadi. Keyin hayot tashvishlari boshlanadi, ish deydi, bola-chaqa deydi. 50-55 yoshgacha tiriklik orzu-havasi bilan yashaydi. Undan u yog’iga jismi zaiflashadi, kuch-quvvati ketadi, tashvishlar esa, yanada ortadi, kasalliklar qiynaydi. Xullas, tashvish-mashaqqatlar so’nggida oxiratga yo’l oladi. O’shanda bir savol tug’iladi, xo’sh ro’para keladigani jannat eshigining kalitini o’zi bilan olib ketdimi yoki "œpast"da g’aflat-la unutib qoldirdimi?  "Hilol" taqvimi, III chorak

                                                                    АЙБ КИМДА?

Ксчага чиқсангиз ксзингиз тсп-тсп ёш йигит-қизларга тушади. Ашларимизнинг бсй-бастини ксриб бир қувонсангиз, улар сгнига илиб олган (агар кийим деб аташ жоиз бслса) кийимини ксриб, стингиз жунжикади.

Мактаб сқинлашаётганлиги учун ҳамма ота-она боламга форма, сумка, китоб-дафтар олсам, дейди. Ўғил-қизларини етаклаб, бозору дсконларни айланиб сзларига ёққанини кийдириб, олиб бераётган пайт. Мен ҳам бозорга тушиб, қизимнинг оёғига туфли излаётган сдим. Шунда бир она-боланинг тортишаётганининг гувоҳи бслдим. Қиз 14-15 ёш атрофида скан. Битта кофта-юбкани ушлаб олиб онасига "Шуни олиб берасиз, агар олиб бермасангиз мактабингизга бормайман!",-деб оёқ тираб олганди. Қиз айтган буюмни ксриб ҳайрон қолдим, кофта деганининг умуман енги йсқ, орқа-олди ёқалари ҳам очиқ, юбка худди қайчи билан тиззанинг тепасигача қиймалагандай бслак-бслак, сна торлигини айтмайсизми? Онасига ҳам ёқмади шекилли: "Бунинг нимасини оласан? Олдинг ҳам дейлик, мактабингга қандай киссан? Отанг ксрса, ёқиб юборади, юр бошқа тузукроғини оламиз", - деди. Қизи йиғламсирай бошлади: "Шуни оламиз, ҳозир синфдош қизларимиз шунақа кийишспти. Ҳамма кийспти-ку, бошқасини кийсам устимдан кулишади". Онаси бир қизига—бир кийимга қаради-да, "А­, бор-с", деб нари кетди. Мен улардан узоқлашар сканман, битта савол хаёлимда айланаверди: "Лобар қизлар сизга нима бслди? Очиқ кийиш модами? Агар мода бслса унда шарм-ҳаё, жозиба қаерда қолди? Айб модадами? А ёшларимиздами? Аки фарзандларини очиқ-сочиқ кийинишига қсйиб қсйган биз—ота-оналардами?"...   www.oilavajamiyat.uz