ФИААЛ: ТУА КИЯ — А ОССИЯ! ҚЎШИЛАСИЗМИ? Ватандошларимиздан финалга қайси жамоа чиқиши ссралса, кспчилик Туркис ҳамда А оссис терма жамоалари йсл олишини истаётганини айтади. Бунга бир қатор асослар бор. Ўзбекистонлик футбол ишқибозлари туркларни диндош, миллатдош ва қардош сифатида қабул қилишган бслса, русларга бслган муносабат десрли бир асрлик муддатни сз ичига олади. Мен ҳам нимагадир айнан шу терма жамоаларнинг финалга чиқишини истаспман. Аегалигини фақат қардошлик ва муносабатларнинг илиқлиги билан изоҳламайман. Балки бошқа бир қатор сабабларим борлигини таъкидлаб стмоқчиман.
Туркис терма жамоаси ҳам, А оссис терма жамоаси ҳам мусобақанинг росмана безагига айланди. Испанис гарчи биринчи турда ажойиб муваффақистга сришиб, плей-оффда Италисдек грандни мағлуб стган бслса-да, гуруҳдоши бслган А оссис сингари фантастик сйин намойиш ста олмади. А услар биринчи турни йирик мағлубист билан бошлаб, кейинги баҳсларда сзига кела олгани билан мухлислар олқишига сазовор бслишди. Айниқса, Голландис билан кечган баҳс Европа чемпионатининг снг ажойиб сйини деган номни қслга киритиши ҳам мумкин. Туркис терма жамоаси ҳам руслардан қолишмайдиган суратда матонат ва ирода деган ссзларни сзлариники қилиб олишди, десак ҳам бслади. Биринчи турда А оналду ватандошларидан ютқазган турклар кейинги икки сйинда ёввойи қаҳрамонга айланиб кетишди. Чехлар билан кечган учрашувда сснгги дақиқалар қандай стганини ҳали ҳеч ким унутганича йсқ. Хорватлар билан стказилган чорак финал беллашувида ҳам худди шу йссиндаги ғалаба "œсснгги дақиқа" деган иборани Туркис терма жамоасининг таништирув карточкасига айлантириб қсйди.
Туркис ҳам, А оссис ҳам бирон марта Европа чемпиони бслмаган. Собиқ Иттифоқнинг стган асрдаги муваффақистини А оссисники десётганлар қаттиқ адашадиларким, у пайтлар терма жамоа таркибида асосан украиналик футболчилар тсп суришарди. Испанис терма жамоаси узоқ йилларда чемпион бслган срса ҳам, ҳар ҳолда чемпионликни қслга киритган ва сснгги йилларда ҳар қандай турнирнинг фаворити сифатида сътироф стилади. Германис терма жамоаси сса Европа чемпиони бслиш масаласида рекорд қсйган — 3 марта ғолиблик! Шу боис ҳам, ксзи тсйганлар билан ҳали шохсупа нималигини билмаганлар сртасидаги баҳсда кспчилик турклар билан руслар финалга чиқиши маъқулроқ деб ҳисоблашмоқда.
Туркис ҳам, А оссис ҳам футболи шиддат ила ривожланаётган мамлакатлар сирасига киради. Туркис чемпионати сснгги йилларда катта тезлик билан ссганлиги клублар сртасидаги баҳсларда сққол ксзга ташланмоқда. Шунингдек, терма жамоа ҳам истеъдодли футболчиларни кашф қилиш борасида етакчилардан ҳисобланади. А оссис футболи ривожланаётганини ҳам ксриб турибмиз. Сснгги йилларда "œСпартак"нинг гегемонлигига чек қсйилгач, А¦СКА ва "œЗенит" жамоалари миллий чемпионатдаги муваффақистлардан руҳланиб, УЕФА кубоги соҳибига ҳам айланишди. А оссис чемпионатига машҳур легионерларнинг ташриф буюриши ҳам одатий ҳолга айланди. Гус Хиддинкдек мураббийки ушбу юртдан нимадир умид қилган бслса, демак, футболи ривожланаётган А оссис ҳақли равишда Европа чемпионати финалига йсл олиши зарур.
Туркис ҳам, А оссис ҳам Испанис ва Германис терма жамоаларидан фарқли равишда сна қачоо-о-оннлар бунақа муваффақистга сришади, деб сйлайсиз? Бу фикрим ушбу юрт футболига бефарқ бслмаганларга қаттиқ тегар, бироқ бир пайтлар Даниснинг, кейин сса Греяиснинг чемпионликдан тсрт йил стгач умуман ссниб кетганлигидан хулоса ссайдиган бслсак, руслар ҳам, турклар ҳам сзларининг олдиларига "œё ҳозир, ё ҳеч қачон!" деган шиорни қсйиб олишса, фойдадан холи бслмасди. Германис терма жамоаси сса финал деган ссзни истаган пайтида такрорлаши мумкин. Бирозгина омадсиз бслса-да, Испанис терма жамоаси ҳам кейинги мусобақаларда жиддийроқ сйнаса финал остонасига етиб кела олишини исботлади. Шу боис, бу томондан қараганда ҳам Туркис ва А оссис терма жамоалари финалга йсл олишса схши бсларди.
Ушбу мусобақада Туркис ҳамда А оссисчалик услуби бир-бирига қарши жамоа ксрмадик. Аимага, дейсизми? Келинг, қулоқ солинг. Туркларнинг мағлубисти ва ғалабаларига сътибор қаратинг. Мағлубистга учралган сйинда Туркис терма жамоаси сснгги дақиқага десрли сътибор қаратмади. Аммо сз дарвозаларидан тсп қабул қилинган керакли баҳсларда албатта битта тсп кспи билан жавоб берилди: Швейяарис биринчи бслиб гол урди, кейин сса турклардан икки гол қабул қилди. Чехис иккита гол урди, сснг учта гол "œеди".
Хорватис қандайдир 119-дақиқада гол урганди, турклар қолган икки дақиқада жавоб беришга улгуришди ва пенальтилар сериссида ишонч билан енгишди. А оссиснинг сйин услуби туркларникидан тубдан фарқ қилади. Турклар биринчи бслиб гол стказишни хушлашса, руслар биринчи бслиб гол қабул қилган сйинларида катта ҳисобда енгилишди — Испанис — 1:4. Аммо биринчи бслиб тсп киритишса, сша сйинларда ғалабага сришдилар. Аввал греклар, сснгра шведлар ва охирида голландлар!
Демакки, сйин услуби бир-бирига қарама қарши жамоалар баҳсида нимадир кутилмаган воқеа рсй бериши мумкин. Шу ҳисоб китобларимизга таснадиган бслсак, руслар биринчи бслиб гол уришни сзлари қанчалик хоҳлашса, туркларга ҳам айнан рақибнинг гол ургани маъқул. Кейин ксрамиз, туркисликлар сзларининг услубларини ушлаган ҳолда А оссисга гол йсллашадими, ёки руслар сзларининг услубларига бсйсуниб сша биринчи бслиб йслланган голни ушлаб қолишадими. Хуллас, жуда ҳам кутилмаган воқеа гувоҳи бслишимиз учун ҳам айнан А оссис ҳамда Туркиснинг финалга чиқиши муҳимдир бизга.
Ярим финалга йсл олган терма жамоалар мураббийларига назар ташлайдиган бслсак, уларнинг орасида финалга муносиброғи ҳам айнан Туркис ва А оссис терма жамоаларига устозлик қилаётган инсонлар бслиб чиқади. Германис терма жамоасини бошқараётган Йоахим Лёв ростини айтганда шогирдлари томонидан ксрсатилаётган сйинларгагина ташаккур билдириши лозим. Унинг мураббийлик салоҳисти бошқалар сингари кучли смаслиги кспчиликка аён. Испанис терма жамоасига мураббийлик қилаётган Арагонес гарчи тактика танлашда ва сйинга ёндошишда катта маҳорат сгаси ҳисобланса-да, Фотиҳ Терим ва Гус Хиддинкнинг олдига туша олмайди. Туркислик мураббий сз номи билан «Император» бслса, голландислик мутахассис қайси юртга борса, албатта, бирор натижа қайд стиши билан донг таратган. Шу томондан қараганда ҳам, финалга Туркис ва А оссис чиққани маъқул ксринади.
Футбол томоша қилаётганда нейтрал мухлис одатда бироз кучсиз жамоага ишқибозчилик қилади. Кучсиз ксринган жамоа ғалаба қозонса, сша мухлис сзини қссрга жой топа олмайди. Бугун бсладиган Туркис — Германис баҳсида туркларнинг имконисти барибир ва барибир немисларникидан паст саналаётган скан, демак, мухлисона ксз билан қараганимизда ҳам Терим шогирдлари охирги сйинга боришлари талаб стилади. А оссис — Испанис сйинида ким фаворит сканлигини ушбу жамоалар сртасида стказилган биринчи тур учрашуви аниқлаб беради. Вильснинг сзи Акинфеев дарвозасига учта гол йсллаганидан кейин, сна қандай изоҳ керак?! Шул боис ҳам, истасак-истамасак Хиддинк шогирдларининг навбатдаги беллашувда испанлар устидан муваффақистга сришиши мусобақани кузатаётганлар учун қизиқарлироқ онларни ҳадс стади, деб сйлаймиз.
Мухлислар ксзи билан қаралганда сна бир жиҳатни пайқашимиз мумкин. Германис ва Испанис айни пайтда таркиб масаласида ҳар томонлама устун ҳисобланади. Биринчиси, таркибида кучлироқ сйинчилар борлиги, иккинчиси сса йсқотишлар камроқ. Турклар бор-йсғи 14 та сйинчи сълон қила олишгани ва УЕФАга ёзган аризалари сътиборсиз қолганлиги Терим шогирдлари имконистини анча тушириб юборди. Мана шу жиҳатдан ҳам мухлислар қийин аҳволда қолган йигитларга ён босишса ажаб смас. А оссис ҳам испанларга қараганда анчагина йсқотишлар билан тушади майдонга. А услар учун йсқотишлар мусобақадан олдиноқ бошланган сди. Муҳим учрашувларда сса уларнинг сони снада кспаймоқда. «Мазлумлар»га мухлислик қилаётган ишқибозлар финалга Туркис ва А оссиснинг йсл олишини исташмоқда.
Финалнинг шиддатлироқ ва асосийси қизиқарлироқ стиши учун ҳам охирги сйинга турклар билан руслар чиқишлари зарурдек. Чунки финалда Германис ҳамда Испанис терма жамоалари тсп суришса, ушбу учрашув аниқки ҳаддан ташқари ёпиқ ва тактикавий жиҳатдан бир-бирига схшаш бслади. Испанлар томонидан чорак финалда ксрсатилган сйин бизга шу хулосани бермоқда. Арагонес рақибини айнан рақибининг услубида енгишга уринмоқда. Ҳужумга сч жамоага ҳужумларни ёғдириш, ҳимосга ётиб оладиган италснларга «катиначчио» услубини қсллаш. Агар финалга А оссис ва Туркис терма жамоалари чиқишса, бу бахс наригисига қараганда анча қизиқроқ стиши тахмин қилинмоқда. Ҳатто испанлардан ё немислардан бирига финал йслланмаси насиб стса ҳам, финал ёпиқ сйин бслиши турган гап. Озгина очиқроқ ва қизиқарли футбол ксрмоқчи бслганлар сса барибир А оссис ва Туркиснинг финалга чиқишини хоҳлашмоқда.
Анг охирги сабаб шуки, А оссис терма жамоаси ҳам, Туркис терма жамоаси ҳам сзбекистонлик футбол ишқибозларига жуда сқиндир! Испанис ва Германис минталитети ва футболи сзбек ишқибозига минг чақирим нари бслса, турклардаги шижоат ва ҳаётга бслган муносабат, руслардаги кспгина жиҳатлар халқимиз учун бегона смас. Мана шу жиҳатдан ҳам аниқки Ўзбекистон бу масалада сртадан бслинади. Ўрта осиёликлардан бошқа бирон бир халқ бир пайтнинг сзида бир-биридан анча фарқ қиладиган рус ва турк миллатига сқин бсла олмаса керак. Айрим футбол мухлиси сйинда туркисликларга мухлислик қилар: «охирги олтин тспни Олтинтсп урсин!» деб, айрим ишқибозга россисликларнинг чиройли ва жамоавий сйини маъқул келар. Биз сса бу масалада холисликни сақлаб қоламиз. Биз учун асосийси финалга айнан шу терма жамоаларнинг чиқишгани! Агар шу воқеа содир бслса, шунинг сзи биз учун байрам бслади. Чунки финални олдиндан истаган ва узоқни ксра олган инсон сифатида тилга олинардик. Терим ва Хиддинкка омад ёр бслишини истаб, бу сафар оддий ишқибозга айланган
Хайрулло Ҳамидов!
Манба:
www.hamidov.uz
