Usta bo‘z oyoqlariga nag‘al qoqdi.
Birodarlar, asov otni taqa to‘xtatadi!
Hovli chetida oxur qildim. Bo‘zni shu oxurga bog‘ladim.
 Onamiz norozi bo‘ldi. Beti burishib-burishib og‘rindi. Labini burib ming‘illadi:
— Otim nimam... otdan mashina yaxshi... — dedi.
— Mashinam nimam? Oti borning — qanoti bor, — dedim.
— Otga yemish qani...
— Yemish? Xudo har jonivorni o‘z rizqi ro‘zi bilan yaratadi. Ot bitdi — qanot bitdi. Yemish to¬piladi.
Birodarlar, mashina deganlari temir! Joni yo‘q! Joni yo‘q temir odamga el bo‘lmaydi! Temirning yuragi yo‘q-da! Ot odamga el bo‘ladi. Boisi, otning joni bor, yuragi bor-da!

6

El menga-da burnini jiyirib qaradi, otimgada burnini jiyirib qaradi. El, og‘zini ushlab kuldi, piq-piq kuldi, qo‘li bilan ko‘rsatib kuldi, pana-pa¬nalarda kuldi.
Bildim, el, Ziyodulla kal, otangni ko‘rdim — ahmadi forig‘, onangni ko‘rdim — tovoni yoriq, ko‘rpangga qarab oyoq uzat, dedi. O‘zing bir sag‘ir bo‘lsang, senga kim qo‘yibdi otni, dedi. Yana tag‘in kal bo‘lsang, kalga otim nimam, dedi. Kalga eshak ham bo‘ladi, dedi.
Birodarlar, el shunday! El og‘ziga elak tutib bo‘lmaydi! Odamzot shunday! Bor bo‘lsa, ko‘rolmaydi, yo‘q bo‘lsa, berolmaydi!
Shunday ekan, odam bo‘laman desangiz, el og‘ziga e’tibor bermang! Odam bo‘laman desangiz, el gapiga parvo qilmang! Ammo beparvo-da bo‘lmang!
Birodarlar, ot azzancha xosiyatli bo‘lsa-da, azzancha fahm-farosatli bo‘lsa-da, azzancha xushsuvrat bo‘lsa-da, baribir, ot, o‘z oti o‘zi bilan ot! To‘rt oyoqli jonivor! Dumli hayvon!
Dunyoda nima mo‘l, to‘rt oyoqli jonivor mo‘l! Duch kelmish to‘rt oyoq jonivorni qanday bo‘lsa, shundayligicha el orasiga olib kirib bo‘ladimi? Bo‘lmaydi! Qanday bo‘lsa, shundayligicha el qilib bo‘ladimi? Bo‘lmaydi! Avvalambor, to‘rt oyoqli jonivorni ot qilmoq lozim!

To‘rt oyoqli jonivorni ot qilishning o‘zi bo‘lmaydi. Dumli hayvonni odamga el qilish barchaning-da qo‘lidan kelmaydi!
To‘rt oyoqli jonivorni ot qilish uchun, avvalambor, ko‘ngilda bo‘lmog‘i lozim! Avvalambor, badanda bo‘lmog‘i lozim!
Barakalla! Bor-da, badanda bor-da! Ko‘ngilda bor-da! Shu boisdan ot oldim-da! Ahay-ahay!
Dostonchi doston aytadi. Xato aytsa, shartta bas qiladi. Boshqatdan, tuzatib aytadi.
Shoir kitob bitadi. Kitobida bir joyi yoqimsiz bo‘lsa, shoir qalam bilan shartta-shartta o‘chiradi, yoqimli qiladi.
Rasmchi surat chizadi. Suratda odam qoshi qoshday bo‘lmadi. Ot yoli yolday bo‘lmadi. Qiyomiga kelmadi. Rasmchi darhol odam qoshini qoshday qiladi, ot yolini yolday qiladi.
Chavandoz bo‘lsa, otni tuzatolmaydi!

To‘rt oyoqli jonivor ot bo‘layotib... ha-ha, ot bo‘layotib... nima fe’l-atvor topsa, shu fe’l-atvorida qoladi. Nima qiliq topsa, shu qilig‘ida qoladi. Nima ko‘rsa, nima bilsa, nima o‘rgansa, barcha-barchasi tanasida qoladi, miyasida qoladi.
Ana shundan keyin chavandoz otni tuzataman desa, o‘ziga javr qiladi. Otni tuzatib bo‘lmaydi!
Birodarlar, sara ot, chavandoz aql-zakovatidan bino bo‘ladi! Sara ot, chavandoz qalb qo‘ridan bino bo‘ladi!
Shu bois, bo‘zni tarbiyalay berdim, kecha-yu kunduz tarbiyaladim. Zo‘r berib tarbiyaladim. Qanday qilib tarbiyaladim? Aytmayman, birovlar bilib qoladi, aytmayman...

7

Birodarlar, bo‘z ot qanday bo‘ladi? Surpday oppoq bo‘ladi! Bordi-yu, ajdodida bo‘lsa, to‘qqizga to‘lganda tarlon bo‘ladi. To‘qqiz yoshida bo‘zning badanida xolday-xolday qora donalar paydo bo‘ladi. Shundan boshlab u bo‘z emas, Tarlon ot bo‘ladi. Tarlon — xol-xol ot! Tarlon — otlar sarasi!
Birodarlar to‘riq otning yuzdan biri yaxshi bo‘ladi, tarlon otning yuzdan biri yomon bo‘ladi!
Birodarlar, ot tanimasang, Tarlon ol!
Bizning bo‘z to‘qqizga to‘ldi, to‘qqizda bo‘ldi. Shunda... shunda, bir orzum, o‘n orzu bo‘lib bola¬la¬di. Bir quvonchim o‘n quvonch bo‘ldi!
Birodarlar, bo‘z otim — Tarlon bo‘ldi! Men Tarlon otli bo‘ldim!
Otning sarasi menda, quling o‘rgilsini menda!

8

Tarlonni qora ishlarga solmadim. Adirlarda o‘ynoqlatib mindim. O‘ynoqlatib-o‘ynoqlatib qo‘y boqdim.
 Shunday bir kunda kolxoz raisi shofyori ot choptirib keldi. Uni rais yuboribdi. Borib, Ziyodulla kalni olib kel, debdi. Radiodan odam kelibdi. Eng yaxshi podachini ayting, radioda chiqaraman, debdi. Shunda, rais meni aytibdi.
Avval-avval ishonqiramadim. Shofyorga sin¬chik¬lab qaradim. Chin gapga o‘xshadi. Shundan keyin qo‘ylarni shu yaqindagi Asad cho‘ponga tayinlab keldim.
O‘zimda yo‘q xushvaqt bo‘ldim. E, yashang-e, rais aka-ye, dedim. Bizga o‘xshagan kallarning yaltiroq boshiga-da oftob chiqsin debsiz-da, dedim. E, shop mo‘ylovingizdan-e, dedim.
Yo‘lda uyimizga tushdim.
Hali tutilmagan beqasam choponimni kiydim. Telpagimni kiydim...
Binoyiday orasta bo‘ldim.

9

Tarlonni idora oldiga bog‘ladim.
Do‘mbira, tushlik solingan xurjunni yelkamga tashladim. Asta-asta ichkariladim.
— Assalomu alaykum! — dedim.
— Aha, keling uka, keling.
Gilamdan avaylabgina yurdim. To‘rdagi nimkatda yalpayib o‘tirgan odam bilan qo‘shqo‘llab ko‘rishdim.
Darrov tanidim, bu o‘zimizning qishloqlik Rixsiyev bo‘ldi.
Men qayerga o‘tirishimni bilmay kalovlandim. Rixsiyev barmog‘ini nish qilib joy ko‘rsatdi.
Xurjunimni derazaga qo‘ydim. Omonatgina o‘tirdim. So‘rashayin degan maqsadda Rixsiyevga qaradim.
— Aha, familiyangiz nima edi, uka? — so‘radi Rixsiyev.
— Ziyodulla kal! — dedim.
— Aha, ha-ha-ha! Yo‘q, familiyangiz? Qur¬bonov? Aha, yaxshi, yaxshi! Sog‘liq qalay, o‘rtoq Qurbonov? Otday bo‘lib yuribsizmi?
— Shukur muxbir aka, shukur. Otday bo‘l¬masakda, yuribmiz. Ishqilib, birnavi. O‘zingiz qanday, bardamginamisiz? Bolalar chopqillab yuribdimi? Qachon bo‘lsa, sizni maqtayman. Mana, bizdan-da yozadiganlar chiqdi deyman.

— Rahma-a-at, rahma-a-at. Gap bunday, o‘rtoq Qurbonov, men, siz haqingizda radioocherk yozaman!
— Eb-ey, u nima deganingiz, muxbir aka?
— A? Ha-ha-ha! Ha, o‘rtoq Qurbonov, o‘rtoq Qurbonov! Shunaqa janr bor! Aha, publitsistik janr! Bunda qahramonlar madh etiladi!
— Ha-a, xayriyat-e. Men yomon gapmikin debman. Endi, men sizga aytsam, biz unga arzimaymiz-da, muxbir aka.
— Aha, yo‘lini qilib arzittiramiz-da, o‘rtoq Qurbonov. O‘zimizning qo‘limizda-yu. Mana qog‘oz, yozing. Ruchka yo‘q? e, chatoq-ku.
— Bizda tayoqdan boshqa nimayam bor, muxbir aka.
— Xo‘p, mana, ruchkayam berdim. Qani, bo‘ling. Ungacha reportyorni tayyorlab turaman.
— Shu, muxbir aka, xatimiz bundayroq. Beshinchi sinf kallamizga yarasha. Siz so‘rang, men aytayin.

— Yo‘q, yozing. Og‘zingizga kelganini pala-partish gapirasiz, uni borib, montaj qilishni aytsangizchi! Yozing: «Quyosh zarrin kokillarini yoyib, ufqdan bosh ko‘tardi...» Yo‘q, o‘chiring. Badiiy qismini  o‘zim yozaman, sizga og‘irlik qiladi. Aha, boshladik: «Bolaligimdan cho‘pon bo‘lish orzum bor edi. Shu orzu meni cho‘ponlikka chorladi. Maktabni bitirib, qalb amri bilan kolxozda qoldim. Mana, hozir javlon urib meh¬nat qilmoqdaman...» Aha, endi plan, majburi¬yatlarni yozing. Kim bilan sotsialistik musobaqa o‘ynagansiz? Ana shuni yozing. Keyin, har bir sovliqdan qo‘shimcha qanchadan qo‘zi olmoqchisiz? Ana buni yozing!
— Muxbir aka, men el qo‘yini boqaman, chakana cho‘ponman.
— Aha, shundaymi? Obbo-o, rais do‘ppi olib kel desa, boshni olib keladiganlardan ekan-da. Xo‘p, yozavering-chi. Mehnatlaringiz taqdirlanganmi?
— Esa-chi, muxbir aka, esa-chi. Raisimiz har ko‘rganda to‘xtab, ko‘rishib-so‘rashadi. Rahmat, uka, rahmat, deydi. Elning xizmatini qilyapsan, deydi. Yelkamga qoqib-qoqib qo‘yadi.

— Ha-ha-ha! Bori shumi? Ha, o‘rtoq Qurbonov, o‘rtoq Qurbonov! Bular abstrakt gaplar! Ra¬dio¬ocherkka konkret faktlar kerak! Ordenlar! Medal¬lar! Yorliqlar!... Hmm, bo‘pti, o‘rtoq Qur¬bonov, sizga ruxsat.
Qalamni Rixsiyevga uzatdim. Qulog‘imning ketini qashidim. Magnitofonga qaradim.
— Muxbir aka, xabaringiz bormi-yo‘qmi, uncha-muncha doston aytib turaman.
— Aha, shundaymi?
— Ota-bovamizning hunarini yerda qoldirmayin deyman-da. Kalning nimasi bor, temir tarog‘i bor. Ana, ana, do‘mbiram bor.
— Aha, hunarni asrabon netgumdur oxir, olib tuproqqamu ketgumdur oxir! Alisher Navoiy!
— O‘lmang!
Jo‘shib ketdim. Do‘mbiramni olib dostonimni boshladim. Dostonimda bir hovliga kelin keldi. Hovlida gulxan yoqildi, chanqovuz chalindi. Kelin otda keldi. Ot olovni bir aylandi. Ot doston bo‘ldi.