ААЛЛАА АИАГ ЮЗИГА УА МААГ
урбетлик маълум бир ҳудудга боғлиқ ҳодиса, у қандайдир сабаблар билан маданист етиб бормаган жойлардагина учрайди, деб сйлайдиган кишиларнинг ҳафсаласини пир қилмоқчиман: миллатни юзлаб йиллик демократис ҳам, Вилсм Шекспир билан миллатдошлик ҳолати ҳам ва сиёсий одоб қоидалари ҳам сурбетликдан асраб қололмас скан. Бунга, масалан, йсловчилар тиғиз бслган соатларда Лондон метросига тушган киши осонгина ишонч ҳосил қилади.
Лондон ерости йсллари раҳбаристи ксз ксриб, қулоқ сшитмаган қарор қабул қилишга мажбур бслди — "œДиққат, бола бор!" (Baby on bood) деган махсус кскрак нишонини чиқарди. Айланаси сн сантиметр бслган бундай огоҳлантирувчи ёзувли картон одатда ёш болалар кетаётган автомобилларнинг орқа ойнагига ёпиштириб қсйиларди. Анди метро назоратчилари одамлар инсонларча муносабатда бслсинлар деб ҳар бир ҳомиладор аёлга ана шундай нишон тарқатадиган бслди. "œЛондон нақлиёти" давлат агентлиги вакилининг тушунтиришича, бу нишонлар ҳомиладор аёлларга йигитчалардан жой бсшатишларини ссрашдек хсрловчи заруратдан халос қилиш учун керак бслар смиш.
Янги жорий стилган бундай қоидалардан одамнинг сти жунжикиб кетади. Аммо туманли Албионда бундай ҳол қарама-қарши фикр-мулоҳазаларга сабаб бслмоқда.
"œЯрим аср муқаддам бобом ксчада тсқнаш келган ҳар бир аёлга қалпоғини олиб салом берарди, — деб ҳикос қилади лондонлик таниш муаллима, — срлар сса аёлларига ҳамроҳлик қилишганида ксчадаги уловлар лой сачратмаслиги учун уларнинг ёнини тссиб боришарди. Бундай ишлар оддий ҳол ҳисобланарди. Бу худди срталаблари тиш тозалагандай табиий ишга айланган сди. Аёлларга (ҳомиладорлар ҳақида-ку, гапирмаса ҳам бслади) ҳурмат билан муносабатда бслиш одамларнинг қон-қонига сингиб кетган сди. Аима учун? Чунки оилада, мактабда, ишхонада, армисда, хуллас ҳамма жойда шунга сргатишарди".
Бугун сса ҳеч қаерда сргатишмайди. Аксинча, ссмирлар ксчада, кунжакларда, телевизорда сртадан-кечгача зсравонликка дуч келишади. Шу боис британислик ссмирларнинг сн олти фоизи сз дугоналарини том маънода дсппослашларига, калтак еганларнинг учдан бири сса, буни одатий ҳол деб ҳисоблашларига ажабланмаса ҳам бслади.
Зеро, бу масалада катталар ибрат ксрсатиб турганидан кейин "œболакай"ларнинг қутуришидан таажжубга тушмаса ҳам бслади. Ахир политсис маълумотларига ксра, Буюк Британисда ҳар дақиқада сртача битта оилавий зсравонлик ҳодисаси рсй беради. Бу ишлар дунёга олижаноблик (жентелмен) тушунчасини ҳадс стган мамлакатда содир бслаётганига ишонгинг келмайди.
Бир вақтлар одоби ва назокати билан машҳур бслган мамлакатдаги ушбу ҳолат бугун сиёсатчи ва олимларни, ёзувчи ва файласуфларни ташвишга солспти. Уларнинг ҳар бири сз ташхисини таклиф стмоқда, аммо вазист йил сайин аснчлироқ бслиб борспти.
Жума ва шанба кунлари пивохоналар атрофидаги муштлашувлар бунга мисол бслади. Иш ҳафтасидан кейин ёшлар қовоқхоналарда бир финжон пиво ёки сткирроқ "œшайтон суви"га роса бскадилар. Кайфи миссига урган ёшларнинг қсли дарров қичишга тушади... ва иш снг камида миршабхонада, бундан ҳам ёмонроғи — шифохонада скун топади.
Бундай ҳолатлар миқёси шунчалик катталашдики, ҳатто "œиоб маданист" ("œиоб" — "œбезори" ссзидан) деган алоҳида ном ҳам олди. Ана шу "œмаданист"ни жиловлаш учун политсис ва шаҳар маъмурлари нималар қилишмади, дейсиз. Кечқурунлари қовоқхоналар олдига соқчилар қсйишди, телекамералар срнатишди, ичкиликхоналарнинг сгаларига жарима солишди. Ҳаммаси самарасиз кетди. Аиҳост, Бош вазирнинг сзи жангга кирди. Бош вазир миршабларнинг ҳодиса жойида жарима солишларига имкон берувчи қонун қабул қилишни таклиф стди. Қонунни-ку, қабул қилишди, аммо уч йил ичида уни бирор марта ҳам қсллашмади. Миршаблар ғирт маст ва жанжалдан қутурган йигитларга жарима нималигини тушунтиришнинг иложи бслмаётганидан шикост қилишади.
Шунга қарамай, бир ёш инглиз аёл снги кскрак нишонлари чиқаришга киришди. Бир қанчаси тайёр ҳам бслди. Масалан, "œЮрагимни амалиёт қилдирганман"; "œБодим бор, оёқда туролмайман". Ўша аёл кскрагига "œЗсриқишдан азобланспман", деган ёзувли нишон тақиб, метрога тушмоқчи. Агар ҳеч ким бунга сътибор қилмаса, "œЗсриқишга мубталоман" деганига алмаштиради. Менга ҳаммасидан ҳам: "œОлижаноб инсон, аёлга жой беринг!" деган нишон ёқди. Бу сса саҳрода бақираётган кишининг наърасига схшаб кетади...
Зураб ААЛБААДЯА
www.muslimaat.uz dan