Ҳиёнат... нима у?
Модерн дунёда ваъда бериб уни устидан чиқмаслик, омонат олиб ҳиёнат қилиш, бировнинг олдида гсзал гапириб, ортидан ёмонлаш урфга айландими? Ахир бировнинг вақтини ҳам омонатга олмоқдасизку, наҳот хиёнатни ксрмаётган бслсангиз дегим келди. Ачинарлиси шунда сдики, сқимишли, зиёли кишиларнинг шундай қилаётганлари. Статистика маълумотлари буйича инсон кунига камида 4 марта ёлғон ссз ишлатаркан. Ас, воҳ қани саҳобалар даври, қани тобеъинлар даври. Ота- боболаримиз бир гапли инсон бслганлар. Лайғамбаримиз с.а.в. нинг бир сҳудийни 3 кун кутганлари ҳақида ҳадислар ворид бслган.
Маҳмуд Акифнинг ссзларига ёдимга тушади:
"Икки юзли инсонларни изласпман, чунки улар схши инсон сканлар", деганларида атрофдаги кишилар ҳайратга тушиб бу ссзларининг сабабини ссрашган скан. Марҳум шоир: "Чунки снди инсонлар ксп юзли. Уларни ксргандан сснг икки юзлиларни излай бошладим. Икки юзлиларни бироз тушуниш ва уларнинг ёмонликларидан сақланиш мумкин сди". А аҳматли шоир ҳозир тирик бслганларида ксп юзлиларни излаган бслардилар. Чунки снди инсонлар минг юзли.
Танишим уйига бордим. Уйлари кутубхона, шунчалар китоб кспки, шу уйдан чиқмасам дейман.
- Опа, бир иккита китоб беринг, - стинаман ундан.
- Йсқ, Мадина хафа бслманг, бермайман, тсғриси беролмайман, - дейдилар.
- Аега? — бироз ҳафсалам пир бслади.
- Қанча китобларим йсқ бслиб кетди. Олиб кетганча бир дунё ваъдалар беришади олиб келиб бераман деб. Аммо... баъзан гапирсанг, сслай олмайди. Аки мен сиздан китоб олганим йсқ, деб туриб олишади. Биласиз, амакингиз бу китобларни умрлари буйи йиғганлар. Аски, ҳозирда сотувда ҳам йсқ ноёб китоблар бор. Анди китобларни ҳар бирини руйхат қилиб олиб қсйганман. Ҳеч кимга китоб бермайман.
Шу тариқа суҳбат китоблару, китоб сғрилари ҳақида кетади. Суҳбат давомида Алишер Аавоий номли кутубхонада талабаларнинг китобларни олиб кета олмай, сзларига керак саҳифаларини қирқиб олиб кетишларини сшитаман. Ҳозирги кунда ксерокопис ва турли слектрон китоб усуллари кспайган бир даврда ноёб китобларни бундай ҳолатга тушишига роса ачинаман. Китоб ксрмаётган, сқимаётган сқувчи китобга нисбатан одобини ҳам унутмоқда шекилли.
- Аега китобни қадрини биладиган одамлар камаймоқда? деб қссман. Ахир бу китоблар бизга билим, аждодларимизнинг ҳаётий тажрибаларини сргатади- ку. Ахир бу тарихимиз, сртага фарзандларимиз ҳам билиши керак бслган тарих. Бу сз тарихимизни ич- ичидан емиришимиз, омонатга хиёнат қилиш смасми?
Қайнонам ниҳостда китобсевар инсонлар.
- Аега бунчалик китобларни севасиз?
- Болам, биз давримизда слектр токи йсқ сди. Телевизор, радио каби техникалар ҳам табиий йсқ. Кечга бориб 6 бола танча атрофида тизиламиз. Чироқ ёруғлигида биттамиз китоб сқирдик, қолганлар сса тинглаймиз.
Танча атрофида чироқ ёруғлигида тизилган болаларни тасаввур қиламан.
- Шундай қилиб ҳар бир китобни авайлаб асрар сдик. Бутун маҳаллада китоб қслма- қсл бслиб сқиларди.
Ўша даврларга ҳавасим келади.
- Ойижон, нега инсонлар ҳозир шунақа бслиб кетишган- а? - дейман скинч билан.
- А болам, бу асрдан аср келган ссзлар. Мен сенга ҳозирги ёшлар бизникидан фарқ қилади деб гапирганимдай, ота- онамиз ҳам бизга шундай дер сдилар. Инсон ҳар доим ақлий ссиш даврида. Янги келган нарсани қабул қилиш доимо қийин. Масалан мен сенинг компьютерга қизиқишингни тушуна олмайман. Биз давримизда ҳам шу каби сабаблар бслган. Аммо инсон ота- боболаридан қолган қадристларини унутмаса қандай схши бсларди- с.
Тсғри ҳаётимизда ривожланиш ҳам, тараққиёт ҳам бор. Ашларимизнинг илмга чанқоқликлари таҳсинга лойиқ. Аммо омонатни, қадрни, ваъда устидан чиқишни, ёлғон гапирмасликни срганиши келажаклари учун снада катта ютуқларига сришишлари учун ксприк бслармиди?!
Ваъданинг устидан турмаслик ҳақида бошланган мақолам бошқа муаммолар сари кетади.
Бир шоир дсстини зиёрат қилиш учун борган скан. Шунда дсстининг ксзлари ожиз бслиб қолгани ҳақида гапириб:
- Менда дунёни ксриш учун ксз қолмади, деганида шоир:
- Зеро дунёда ҳам бир боқишга лойиқ бир юз қолмади, дсстим, - дес тасалли берган скан. Юзларимиз боқишга арзигулик, берган ваъдаларимизни устидан чиқгулик, омонатларимизга риост стгулик қил Аллоҳим!
Мадина ЗАА ИЛОВА
