SUV MIQDORI

Shariatda har qanday isrofgarchilik qoralanadi. Qur’oni karimning quyidagi oyatlariga binoan isrof harom qilingan.

Alloh taolo "œA’rof" surasining 31- oyatida: "œ...Va yenglar va ichinglar va haddan oshmanglar. Albatta Alloh taolo haddan oshguvchilarni do‘st tutmas", deb ogohlantiradi.

"œIsro’" surasi 26-27-oyatlarida esa: "œ(Ey Muhammad), qavmu-qarindoshga, miskin va yo‘lovchiga (xayru ehson qilish bilan) haqlarini ado eting va isrofgarchilikka yo‘l qo‘ymang. Chunki isrof qilguvchilar shaytonlarning do‘stlari bo‘lgan kimsalardir. Shayton esa Parvardigoriga butunlay kofir bo‘lgandir", deb buyuradi.

Shuning uchun biz bu o‘rinda tahorat va g‘usl qilishda suvni isrof qilmaslik uchun uning shariatda belgilangan miqdorini keltirib o‘tamiz.

Ma’lumki, har bir zamonda o‘ziga xos o‘lchov va tortish asboblari bo‘lgan. Masalan, man, so’, ratl, qadoq va hokazo... "œSaloti mas’udiy" kitobining g‘usl sunnatlari faslida va mavlono Fariduddin Attor qoddasallohu sirrahuning "œChahor kitob"ida tahorat suvi miqdorini bir yarim man, g‘usl suvini to‘rt man deb belgilangan.

"œFarhang"da 1 man — 846 grammga teng deyilgan. Demak, tahoratdagi bir yarim man suv 1 kg 269 grammga va g‘usldagi 4 man suv 3 kg 384 grammga barobar keladi. Tahoratda belgilangan 1 kg 269 gramm miqdordagi suvni uchga bo‘lib ishlatish ko‘rsatilgan.

Tahorat suvining uchdan biri 423 gramm, ya’ni yarim manga teng. Uchdan biriga istinjo qilinadi. Yana bir qismiga og‘iz-burun, bet-qo‘lni yuvib, boshga mahs tortiladi. Qolganiga esa oyoqlar yuviladi. Istinjo uchun bu miqdordagi suv bilan qalb taskin topmasa, u holda to qalb taskin topguncha suv ishlatish joiz.

“Saloti mas’udiy” kitobida g‘usldagi to‘rt man suvning bir yarim maniga yuqoridagi tartibda tahorat qilinsa, qolgan qismi, ya’ni 2 kg 115 gr.ga badanni tartib bilan yuviladi deb tayinlangan. G‘usldan oldin badandagi najosatlarni yuvish uchun ishlatiladigan suv bu miqdorga qo‘shilmaydi. Chunki najosatni ketishiga qarab suv ishlatiladi.

“Jomi ur-ramuz”da biroz yengillik keltirilib, hojat bo‘lmaganda 4 mandan kamroq, zarurat bo‘lganda isrof qilmasdan biroz ziyodroq ishlatish joiz deyilgan.

“Saloti mas’udiy”da rivoyat qilinadi: “Bir kuni Rasululloh sallallohu alayhi vasallam Sa’d roziyallohu anhuni g‘usl asnosida suvni ko‘p ishlatayotganlarini ko‘rib, shunday marhamat qildilar: “Ey Sa’d! Suvni isrof qilmagin” Sa’d roziyallohu anhu so‘radilar: “Yo Rasullalloh, farzni bajarayotganda ham suv isrof bo‘ladimi?” Rasululloh sallallohu alayhi vasallam: “Agar oqib turgan suv bo‘lsa ham isrof bo‘ladi”, deb javob qaytardilar.

Sa’d roziyallohu anhu yana so‘radilar: “G‘usl suvining miqdori qancha, yo Rasulalloh?” Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallam: “To‘rt man” deb javob berdilar: Sa’d roziyallohu anhu aytdilarki: “Yo Rasululloh, menga bu miqdordagi suv yetmaydi”. Rasuli akram sallallohu alayhu vasallam: “Ey Sa’d! Bu miqdor suv sizlardan eng junliroq va toatliroq kishilarga ham kifoya qiladi”,- deb ziyoda ishlatishga ruxsat bermadilar.

Albatta, hozirgi zamonda taraqqiyot tufayli tahorat va g‘usl qilishda kommunal shirkatlari tomonidan beriladigan issiq-sovuq suvlardan foydalanamiz. Tan olish kerakki, aksariyatimiz jo‘mrakni ochib, suvni oqizib qo‘ygancha g‘usl yoki tahorat qilamiz.

Bu hol, ayniqsa, ko‘p qavatli uylarda yashovchi kishilarda kuzatiladi. Isrof harom ekanini bilib ham shunday qilishda davom etaversak, shubhasiz, Allohga xush kelmaydi.

Bunday holatda suvni nihoyatda tejab sarflaylik, gunohlarimiz, isroflarimiz uchun Parvardigori olamga tavba qilib, g‘usl va tahoratda suvni biror idishga, masalan, obdastaga olib ishlataylik. Bitta odatdagi obdastaga bir yarim litr suv sig‘arkan. Demak, tahorat uchun bir obdasta, g‘usl qiladigan bo‘lsak, uch obdasta suv ishlatishimiz maqsadga muvofiqdir. Va yo jo‘mrakni kerakli miqdorda ochib ishlatsak, malomatdan xoli bo‘lamiz. Vallohu a’lam bissavob.

G’USLNING VOJIB BO‘LISHI

G‘uslni vojib qiladigan amallar beshtadir.

1. Nutfaning (maniy) lazzat va shiddat bilan chiqmog‘i. Maniy o‘z makonidan lazzat va shiddat bilan ajralib, andomdan sust holda chiqsa ham Imomi A’zam mazhabida g‘usl vojib bo‘ladi.

IZOH: Nutfa shunday suvki, bu suv sababidan Alloh taolo o‘z qudrati bilan hamma jonzotlarini yaratadi. Nutfa erkakka ham, ayolga ham barobar bo‘lib, erkak kishining pushtidan, ayollarning ko‘kragidan ajralib chiqadi. Erkaklarning nutfasi quyuq va oq rangli, ayollardan keladigan nutfa esa quyuq va sariq rangda bo‘ladi. Farzandning ota yoki onaga o‘xshamog‘i ushbu suvga bog‘liqdir. Agar erkakdan keladigan nutfa oldin yo ko‘proq bo‘lsa, farzand otaga, aksincha bo‘lsa, onaga o‘xshab tug‘iladi.

2. Jimo’ qiluvchining zakari uchi jimo’ qilinganning oldi yoki orqasida g‘oyib bo‘lmog‘i. Ushbu holatda maniy inzol bo‘lsa yo bo‘lmasa, ikkisiga ham g‘usl vojib bo‘ladi.

Hadisi sharifda: "œQachonki ikki xatna qilingan aloqa qilsa va hashafa (erkak andomining uchi) g‘oyib bo‘lsa, nutfa xoh inzol bo‘lsin, xoh bo‘lmasin, g‘usl qilish vojibdir", deyilgan. Ushbu hukm insonlarga xosdir. Hayvontabiat bir inson biror hayvon bilan aloqa qilsa, g‘usl vojib bo‘lishi uchun maniy kelishi shart.

TANBEH: yuqorida birovning orqasiga jimo’ qilish sababidan g‘usl vojib bo‘lish mas’alasi zikr qilindi. Ushbu fahsh amal og‘ir jinoyat, gunohi azimdir. Hazrati So‘fi Allohyor rahmatullohi alayh forsiydagi "œMaslakul - muttaqin" asarlarida shunday deganlar:

Nakunad in tariqae mal’un,
Balki az tariqai humul odun.
Harki, sozad nazar ba so‘i pas,
La’nati Haq musallati on kas.
V-onki, rozi shavad bo in kor,
Shud sazovori la’nati Jabbor.

(Bunday fahsh ishni (orqa yo‘lga jimo’ qilishni) mal’un ham qilmaydi, balki bu gunohni qiluvchilar shaytondan ham battardir. Kimki orqa yo‘lga shahvat bilan nazar qilsa va yo kimki bu ishga rozi bo‘lsa, Allohning la’natiga giriftor bo‘ladi).

3. Ehtilom. Ya’ni uyqudan uyg‘onganda kiyimi yo badanida maniy yoki maziy ko‘rmog‘i.

Insondan uch xil suyuqlik keladi: maniy, maziy va vadiy. Maniy hukmi yuqorida o‘tdi. Maziy shunday suyuqlikki, u er kishi o‘z ayoli bilan hazillashganda, o‘ynashganda keladi, ammo kelgani bilinmaydi. Rangi oq, maniydan ko‘ra suyuqroq bo‘ladi. Uyg‘oq holda kelsa, tahoratni buzadi, ammo g‘usl vojib bo‘lmaydi. Uyquda kelsa, maniy bo‘lishi ehtimolidan g‘uslni vojib qiladi. Agar kishi tush ko‘rsa-yu suv ko‘rmasa, g‘usl vojib bo‘lmaydi. Lekin tush ko‘rmasa ham, uyg‘onganda kiyim yoki badanida maziy yo maniy asoratini, ya’ni namni topsa, g‘usl qiladi. Hadisi sharifda: "œAl mou bil moi", ya’ni g‘usl suvni ko‘rishdandir, deb marhamat qilingan.

Vadiy ham shiralik bo‘lib, ba’zan peshobdan keyin keladi. Tahoratni ketkizadi, ammo g‘uslni vojib qilmaydi.

ESLATMA: mujomaatdan so‘ng, g‘usldan oldin biroz uxlamoq yo sayr qilmoq yoki peshob qilish zarur. Agar mazkur uch amaldan birortasini qilmasdan darhol g‘usl qilsa va g‘usldan so‘ng qolgan maniy kelsa, qaytadan g‘usl qilish vojib bo‘ladi. Ammo mazkur harakatlardan birortasini bajargandan so‘ng g‘usl qilsa-yu keyin qolgan maniy kelsa, buni maziyga haml qilib, qaytadan g‘usl qilmaydi. Bu hukmlar erkak va ayollar uchun barobar.

4-5. Hayzdan va nifosdan poklanish uchun g‘usl qilish vojib bo‘ladi.

HAYZ

Bilmoq lozimki, ayollarga xos bo‘lgan qon uch turli: hayz, nifos va istihozadir.

Hayz shunday qonki, u balog‘atga, ya’ni to‘qqiz yoshga yetgan va keksalik yoshidan, ya’ni ellik besh yoshdan o‘tmagan ayollarning bachadonidan keladi. Bu tayin bir muddatda keladi, ammo turli kasallik va og‘riq tufayli bo‘lmasligi kerak.

Hayzning eng kam muddati uch kecha-kunduz va ko‘pi o‘n kecha-kunduzdir. Uch kecha-kunduzga yetmasa yoki o‘n kecha-kunduzdan o‘tib ketsa, shuningdek, balog‘atga yetmagan yo keksa ayollar qon ko‘rsa, bu hayz emas, istihoza qoni bo‘lib, navbati kelganda bu haqda to‘xtalamiz, inshaalloh.

Hamma ayollarning ham hayz ko‘rish muddatlari o‘n kunga yetib bormaydi: ba’zilarda besh, ba’zilarda olti, yetti yo sakkiz yoki to‘qqiz kecha-kunduz davom etishi mumkin. Balog‘atga yetgandan so‘ng ikki-uch marta hayz ko‘rib bir muddatda to‘xtasa, bu muddat o‘sha ayolning odati bo‘ladi.

Demak, har bir ayol o‘zining odati bo‘yicha hayz ko‘rsa, muddatida to‘xtagandan keyin o‘n kun bo‘lishini kutmay, g‘usl qiladi va unga hayz man’ qilgan amallar barchasi halol bo‘ladi.

TUHR

Tuhr, ya’ni ikki hayz orasidagi poklik muddatining eng kami o‘n besh kecha-kunduzdir. Agar o‘n besh kunga yetmasdan yana qon kelsa, bu istihoza qoni bo‘ladi. O‘n besh kecha-kunduzdan keyin ko‘rilgan qon navbatdagi hayzdan hisoblanadi. Poklik muddatining oxirgi chegarasi belgilanmagan. Chunki ayollar ikki-uch yil va ba’zan undan ham ko‘proq hayz ko‘rmay yurishlari mumkin.

MASALA: hayz muddatida mutaxallil bo‘lgan (oraga kirib qolgan) poklik, ya’ni bir ayol bir yo ikki kun qon ko‘rib, keyin bir necha kun pok yursa va o‘n kun ichida yana qon ko‘rsa, oradagi qon kelmagan kunlar ham hayz hukmida bo‘ladi. Shuningdek, hayz muddatida oq rangdan boshqa har qanday rangdagi qon hayz qoni hukmida bo‘ladi.

MAMNUOTI HAYZ
(Hayz paytida man’ qilingan amallar)

Hayz holatida ayollar quyidagi ibodat va amallarni qilishlari man’ qilingan: namoz o‘qish, ro‘za tutish (Ramazon ro‘zasi ham), masjidga kirish, Ka’bani tavof qilish, Qur’oni karimni g‘ilofsiz ushlash va yoddan yoki kitobga qarab o‘qish, eri bilan jimo’ qilish.

Hayz vaqtidagi namozlarning qazosi o‘qilmaydi, Alloh taoloning lutfu karami va ehsoni ila soqit bo‘ladi. Ammo hoiz (hayz ko‘rgan) ayol namoz vaqti kirganda imkon qadar tahorat bilan joynamozda sukut qilib o‘tirsa, savobga erishadi. Ramazoni sharif ro‘zasining qazosini esa hayitdan so‘ng paysalga solmay, darhol tutib berishi lozim. Hajga borgan ayol hayz ko‘rsa, Arafotda turishi mumkin.

Hayz holatidagi ayoli bilan jimo’ qilish quyidagi oyati karimaga binoan qat’iy harom qilingan. Alloh taolo "œBaqara" surasining 222-oyatida: "œ(Ey Muhammad!) Sizdan hayz haqida so‘raydilar. Ayting: "œU ko‘ngilsiz - nopok narsadir. Bas, hayz paytida ayollaringizdan chetlaningiz va to poklanmagunlaricha ularga yaqinlashmangiz! Pok bo‘lganlaridan keyin ularga Alloh buyurgan tarafdan kelingiz! Albatta, Alloh tavba qilguvchilarni va o‘zlarini mudom pok tutguvchilarni sevadi", deb buyurgan.