Hojarning vafotlari

Hojar o‘g‘illari Ismoil bilan uzoq yashadilar. Ismoil katta yigit bo‘lib, arab qizlaridan biriga uylandilar. U kishi otalari Ibrohim alayhissalom bilan Ka’batullohni qurdilar. Hojar erlari va o‘g‘illari bilan haj manosiklarini bajardilar, Ka’bani tavof etdilar, haj qildilar. To umrlari tugaguncha Ka’bani kecha va kunduz tavof qildilar. Erlariga itoatli, mo‘mina, kuchli iymon sohibasi 90 yoshlarida shu yerda vafot etdilar va Ka’batulloh atrofiga dafn qilindilar.

AYORXO BINTI XONID
(Musoning onalari)

Qadim zamonda Misrda Yusuf ismli zot akalari bilan yashardilar. Ul zot o‘zlaridan nasl qoldirdilar, ko‘paydilar. Ba’zilari solih, ba’zilari fosiq, ba’zilari mufsid bo‘lib tarqaldilar. Ba’zilari faqir, ba’zilari boy bo‘lib yashadilar. Yusufning otalari Yoqub nasllarini Bani Isroil, deb atashardi, chunki Yoqubning yana bir ismlari Isroil edi. Bani Isroilda bir soliha ayol bor bo‘lib, uning ismi Ayorxo binti Xonid ibnu Qohis ibnu Loviy ibnu Ya’qub edi. Iymonli oilada yashagan bu ayol ibodatli, taqvoli bo‘lib o‘sdi. U Ibrohim alayhissalom millatlarida yagona Allohga ibodat qilib yashardi. Balog‘atga yetganida amakisining o‘g‘li Imron ibn Yaxsar ibn Qohisga turmushga chiqdi. Imron taqvodor, mo‘min yigit edi. Ular Misrda, Nil bo‘yida yashashdi. Imon asosida oila bunyod bo‘ldi. Bulardan Maryam ismli go‘zal qiz dunyoga keldi. Uni soliha, taqvodor qilib tarbiyaladilar.

Katta qo‘rqinch

Bir kuni Ayorxo qo‘shni ayoldan yangi xabar eshitib qoldilar. Fir’avn Bani Isroilda tug‘ilgan o‘g‘il bolalarni o‘ldirarmish! U tush ko‘ribdi, unda katta bir o‘t-alanga Baytul Muqaddasdan Shomga, so‘ng Misrga kelib, hammayoqqa tarqalibdi. Fir’avnning ta’birchisi shunday debdi: «Bani Isroildan bir o‘g‘il tug‘iladi, sening taqdiring uning qo‘lida, u sababli sening saltanating qulaydi». Fir’avn buni eshitib har bir tug‘ilgan o‘g‘il bolani qatl ettirishga qaror qilibdi.

Bu xabar Bani Isroilga tez tarqaldi. Fir’avn har bir xonadondagi homilador ayolni ro‘yxatga oldirdi. Tug‘ilish vaqti yetganida askarlar poylab turib o‘g‘il bolalarni o‘ldiradigan, qizlarni tashlab ketadigan bo‘ldilar. Bir kecha Ayorxo qo‘shni ayolning qichqirganini eshitib, uyg‘onib ketdilar. Bildilarki, qo‘shni ayol o‘g‘il tuqqan. Fir’avnning askarlari onaning ko‘zi oldida bolaning qonini oqizganlar.

Ayorxoning qalbini qattiq qo‘rquv qopladi. Askarlar ketganidan keyin qo‘shni ayolning oldiga kirdi. Uning hayotdan ko‘ra o‘limga yaqin turganini ko‘rdi. Ayorxo unga sabr qilishni, yaqin kunda Alloh taolo bu alamlar o‘rniga yaxshilik berishini aytib, uning ko‘nglini ko‘tardi.

Fir’avn yetti yil davomida o‘g‘il bolalarni o‘ldirtirdi. Misrliklar Bani Isroil qavmining tugab, qirilib ketishidan qo‘rqishdi va oxiri Fir’avnga shunday deyishdi: «O’g‘il bolalarni so‘ysang ham bir yil tark qilgin». Fir’avn bunga bir shart bilan rozi bo‘ldi: «Kohinlar Fir’avnni o‘ldiradigan bolaning tug‘iladigan yili xabarini berishsin!»

Shunga shartlashilgandan keyin bir yil o‘g‘il bolalarni o‘ldirdi, bir yil qoldirdi. O’sha yili Ayorxo homilador bo‘ldi. Bolalar so‘yilmaydigan yilda Horun tug‘ildi. Alloh O’z fazli, marhamati bilan so‘yilishlikdan unga najot berdi. U qo‘rqmasdan ochiq holatda tug‘di.

Homiladorlik va qo‘rquv

Bolalar uchun o‘lim yili boshlanishi bilan Ayorxo yana homilador bo‘ldi. Bilardiki, agar o‘g‘il tug‘ilsa, askarlar uni o‘ldiradi! Qalbiga qattiq qo‘rquv tushdi. Qo‘shnisini esladi. Shayton vasvasa qildi: «Hozir bolangni tug‘asan, Fir’avn askarlari uni qo‘lingdan oladi, ko‘zing oldida o‘ldiradilar, bundan ko‘ra o‘zingni Nilga tashlagin! Birga o‘lasan! Ko‘z oldingda bolangning so‘yilish manzarasini ko‘tarolmaysan!» Ayorxo shayton vasvasasidan Allohdan panoh so‘radi.

Bir kuni kohin Fir’avn oldiga kirib shunday dedi: «Bu yil o‘sha bola tug‘iladi. U sendan podshohlikni tortib oladi. Sening ustingdan g‘alaba qilib, o‘z yeringdan chiqaradi, diningni ham o‘zgartiradi».

Fir’avn tezlikda homilador ayollarni aniqlashga tushdi. Allohning hikmatlaridan biri shuki, boshqa homilador ayollarga o‘xshab Ayorxoning homilasi bilinmadi. Uning qorniga homilani aniqlash uchun qo‘llarini qo‘yishganida homila orqaga berkinardi. Ayolning orqasiga qo‘llarini qo‘yishganida old tomonga berkinardi. Oylar o‘tib bolaning tug‘ilish vaqti yaqinlashdi. Kunlar sayin onaning qo‘rquvi kuchayardi. Homilasini ko‘rib qolishlaridan, Fir’avn odamlari bilib qolishlaridan cho‘chirdi. Alloh taolodan ikki jonni salomat saqlashini va O’z panohida asrashini umid qilardi. Tug‘ilish vaqti yaqinlashdi. Ayorxo uyga berkinib oldi. Qarasa, o‘g‘il! Qalbini qattiq qo‘rquv chulg‘adi. Bolani mahkam bag‘riga bosib emizdi. Alloh bolani qanday qutqarishini ilhom bilan qalbiga soldi. O’g‘lini sandiqda Nilga oqizib yubordi. Alloh taolo aytdi: «Biz Musoning onasiga (Musoni tug‘ib, uni ham Fir’avn odamlari kelib o‘ldirishlaridan qo‘rqib turgan paytida) vahiy qildikki: «Uni emizavergin. Bas, qachon (Fir’avn odamlari o‘g‘il ko‘rganingni bilib qolib, uni o‘ldirib ketishlaridan) qo‘rqsang, uni daryoga tashlagin va qo‘rqmagin ham, qayg‘urmagin ham. Zero, Biz uni senga (ya’ni, tirik holida) qaytarguvchidirmiz va uni payg‘ambarlardan qilguvchidirmiz» (Qasos surasi, 7-oyat).

Onaizor ko‘zlari to‘la yosh bilan sandiq ortidan kuzatib qoldi.

Go‘dak Nil daryosida Allohning muhofazasida oqib borardi. Alloh eng yaxshi muhofazalovchi va rahmli Zotdir. Sandiqcha Fir’avn qasri yonida to‘xtadi. Podshohning ayoli uni ko‘rib, yugurib keldi va ichidagi bolani ko‘tarib oldi. Qalbiga bolaning muhabbati tushdi. U tug‘magan, farzandsiz ayol edi. «Uni (ya’ni, Musoni) sandiqqa solib daryoga tashlagin. Bas, uni daryo (to‘lqini) sohilga otsin. (Shunda) uni Mening ham, uning ham dushmani - Fir’avn ushlab olur». (Ey Muso, barchaga suyukli bo‘lishing) va Mening hifzu himoyamda unib-o‘sishing uchun Men sening ustingga O’z tomonimdan bir muhabbat tashladim (ya’ni, seni ko‘rgan kishi suyub qoladigan yoqimtoy bola qildim)» (Toha surasi, 39-oyat). Fir’avn sandiqdagi bola o‘g‘il ekanligini bildi, o‘ldirmoqchi bo‘ldi, lekin ayoli uni himoya qildi. «Sening ham, mening ham ko‘z quvonchimiz bo‘lib yursin, menga hadya qilgin bu bolani», dedi. Podshoh rozi bo‘ldi. «Fir’avnning xotini (unga): «(Bu bola) men uchun ham, sen uchun ham ko‘z quvonchidir. Uni o‘ldirmanglar. Shoyadki, uning bizlarga nafi tegsa yoki uni bola qilib olsak», dedi. Ular (o‘zlarining halokatlari shu go‘dak qo‘lida ekanini) sezmagan hollarida (uni bola qilib oldilar)» (Qasos surasi, 9-oyat).

Musoning onasi uyiga qaytdi. U ko‘p yig‘lagan, mahzun holatda edi. Zero qalbining bir parchasini Nilga oqizib kelgandi-da. Ko‘chaga chiqib «Dod, bolamni qaytaringlar», deb baqirgisi kelardi. Alloh taolo uning qalbiga taskin berdi, nihoyat u yupandi, chunki mo‘mina ayol edi.

«Muso (daryoda oqib ketgach) onasining qalbi bo‘m-bo‘sh bo‘lib qoldi. Agar Biz («Musoni o‘zingga qaytarurmiz», degan va’damizga) imon keltirguvchilardan bo‘lishi uchun uning ko‘nglini xotirjam qilmaganimizda albatta u (Muso o‘zining o‘g‘li ekanini) ochib qo‘ygan bo‘lur edi» (Qasos surasi, 10-oyat). Musoning onasi Ayorxoning dunyo ishlaridan ko‘ngli sovib ketdi. Xayolida faqat Muso! «Nima bo‘ldiykan, Ibrohimni olovdan qutqarganidek, Musoni ham g‘arq bo‘lishdan qutqardimikan? Sandiqqa havo kirmasdan bola o‘lib qolmadimikan? Suv uzoqlarga olib ketdimikan? Tirikmikan? Qaerda ekan?» Ayorxo uzoq o‘yladi. Qizi Maryamga dediki: «Sen sandiqni kuzatgin, qaerga ketdi ekan, lekin hech kim bilmasin». «Va (Musoning onasi) uning opasiga: «Uning ortidan tushgin», dedi. Bas, u (Fir’avn xonadonidagilar) sezmagan hollarida (Musoni) uzoqdan kuzatib turdi» (Qasos surasi, 11-oyat). Maryam ko‘chadan bir xabarni olib keldi. Fir’avnning ayoli bolani sandiqdan olibdi, hatto uni o‘ziga o‘g‘il qilibdi. Alloh taolo bolani ham g‘arq bo‘lishidan, ham o‘ldirilishidan o‘zi saqladi.

Musoning onasi Ayorxoning ko‘ngli taskin topdi. Bolasining salomat ekanligiga Allohga shukr qildi. Qiziga «Menga tez-tez bola to‘g‘risida xabar keltirib tur», deb tayinladi. Maryam qasrga tez-tez borib turdi va bir xizmatkor ayol bilan tanishib oldi. Bola to‘g‘risida undan so‘radi. «Qasrdagilar hozir hayron, bola hech kimni emmayapti ekan, malika bundan qattiq siqilgan! Bolaning ochlikdan halok bo‘lishi uni tashvishga solgan», dedi xizmatkor ayol. Maryam dediki: «Men bir pokiza ayolni bilaman, balki bola uni emar!» Joriya dedi: «Agar shu ayolni emsa, malika senga katta mukofot beradi».

U Maryamni malikaning oldiga olib bordi. «Biz avval (Musoga barcha) emizguvchi ayollarni harom qildik (bas, u biron ayolni emmadi), shunda (uning opasi kelib): «Men sizlarga unga kafil bo‘lib (emizadigan) va unga xolis (tarbiya beradigan) bir oilani ko‘rsataymi?» dedi» (Qasos surasi, 12-oyat). Malika dedi: «U ayolning uyi qaerda?» Maryam: «Uncha uzoq emas, bu yerga yaqin», dedi. Joriya va Maryam bolani olib uyga kelishdi. Maryam bola emmasa-ya, deb qo‘rqdi. U onasiga voqeani gapirib berdi va bolani Ayorxoning qo‘liga tutdi. Shunda ona «Biz Musoning onasiga (Musoni tug‘ib, uni ham Fir’avn odamlari kelib o‘ldirishlaridan qo‘rqib turgan paytida) vahiy qildikki: «Uni emizavergin. Bas, qachon (Fir’avn odamlari o‘g‘il ko‘rganingni bilib qolib, uni o‘ldirib ketishlaridan) qo‘rqsang, uni daryoga tashlagin va qo‘rqmagin ham, qayg‘urmagin ham. Zero, Biz uni senga (ya’ni, tirik holida) qaytarguvchidirmiz va uni payg‘ambarlardan qilguvchidirmiz» (Qasos surasi, 7-oyat)ni esladi. Robbisiga shukr qildi. So‘ng bolasini bag‘riga bosib, ko‘kragini uning og‘ziga soldi. Bola ko‘krakni ema boshladi. Ochiqqan bolaning yuzida rizolik alomatlari zohir bo‘ldi. To‘ygunicha emdi. Shundan keyin joriya bolani qasrga qaytarib olib ketdi. Malikaga xushxabarni aytdi. Malika xursand bo‘lib, bu ayolni qasrga taklif qildi. Joriya Musoning onasi oldiga kelib, malikaning chaqirayotganini aytdi. Musoning onasi malika huzuriga keldi. Malika uni saroyda yashab, bolani shu yerda emizib turishga taklif qildi. Musoning onasi e’tiroz bildirib: «Mening erim, bolalarim bor, bu yerda turolmayman, agar mayli desangiz, uyga olib ketib, boqib bersam», dedi. Malika rozi bo‘lib, ko‘p kiyim-kechak, hadyalar bilan Musoni onasiga berib yubordi.

Ayorxoning vafoti

Ayorxo Musoni bag‘riga bosib xursand holda uyga qaytdi. Allohning qudratini, va’dasiga xilof qilmaganini, U latif, raufur-rahim Zot ekanligini esladi. «Shunday qilib, Biz (Musoning onasining) ko‘zlari shodlanishi va g‘am chekmasligi uchun hamda Allohning va’dasi haq ekanini bilishi uchun uni onasiga qaytardik. Lekin ko‘p (odamlar Allohning va’dasi haq ekanini) bilmaydilar» (Qasos surasi, 13-oyat). Sutdan chiqqanidan keyin Musoni qasrga olib ketishdi, lekin vaqti-vaqti bilan «sut onasi»ni ziyorat qilish uchun malika uni uyiga yuborib turardi. Kunlar, oylar o‘tib, bola katta bo‘ldi. Muso Misrdan Madyanga ketganini eshitib Ayorxo ko‘p xafa bo‘ldi, intizorlik bilan bolasini kutdi. O’g‘li qaytganida Alloh taolo unga payg‘ambarlikni nasib etganini bildi. Bolasi tug‘ilgan vaqtida Allohning yuborgan vahiysini esladi. Uning dini g‘olib bo‘lishini istab, ko‘p duolar qildi. Ayorxo iymon keltirgan holida vafot etdi.

OSIYO BINTI MAZOHIM
 (mo‘mina malika)

Sayyidai Osiyo (r.a.) Fir’avnning ayoli bo‘lib, Allohga, Musoning rasulligiga iymon keltirganlar. Fir’avnning dinidan qaytganlar, uning zulm va alamlariga chidaganlar. Sabr va matonat bilan Alloh yo‘lida shahid bo‘lgan ayoldirlar.

Tahrim surasining 11-oyatida: «Alloh iymon keltirgan zotlar (va ular o‘zlari haqiqiy mo‘min bo‘lsalar, yaqin odamlarining kofir holda bo‘lishi ularga ziyon qilmasligi) haqida Fir’avnning ayolini misol keltirdi. O’shanda (ya’ni, Fir’avn u ayolning Muso payg‘ambarga iymon keltirganini bilib qolgach, azoblagan chog‘ida) u: «Parvardigorim, O’zing men uchun huzuringda - jannatda bir uy bino qilgin, menga Fir’avn va uning qilmishidan najot bergin va menga bu zolim qavmdan najot bergin», dedi».

Payg‘ambarimiz (s.a.v.) ham uni maqtaydilar, Osiyoni ahli jannatdan ekanliklarini aytadilar: «Ayollarning yaxshilari - Maryam, Osiyo, Xadicha, Fotima», deganlar. «Erkaklarning komil imonlilari ko‘p, lekin ayollarning ichida imoni komilroqlari Osiyo va Maryamdir», «Ayollar ichida ahli jannatning afzallari Xadicha, Fotima, Maryam va Osiyodir», deganlar.