Zubayrning ayoli

Hijratdan avval Asmo Zubayr ibn Avvomga turmushga chiqdilar. Zubayr Shomga safar qildi. U zot Rasululloh (s.a.v.)ning Madinaga hijrat qilganlarini eshitib, u yerga kelgandi, ammo bu shaharda Asmo yo‘q edi. Asmoni intizorlik bilan kutdi. Bildiki, Asmo homilador ekan. Asmo Madinaga kelishi bilan o‘g‘il tug‘di. Uning ismini Abdulloh qo‘yishdi. Musulmonlar bu bolaning dunyoga kelishidan xursand bo‘ldilar. Hijratdan so‘ng birinchi tug‘ilgan bola Abdulloh ibn Zubayr bo‘ldi. Otasi Zubayr ham juda xursand bo‘ldi. Abdullohni Rasululloh (s.a.v.) huzurlariga olib borishdi. U zot xurmoni chaynab tupuklari bilan Abdullohning og‘ziga soldilar. Abdulloh Rasululloh (s.a.v.)ning muborak tupuklari tushgan birinchi bola bo‘ldi.

Sobira ayol

Zubayr ibn Avvom juda faqir edi, na mol, na tijorati bor edi. Madinaga yaqin yerdan Rasululloh (s.a.v.) bir yer ajratib berdilar. Asmo Zubayrning dehqonchilik ishlariga, og‘ir hayotiy mehnatlariga yordam berardi. Har kuni dalaga borar, kelishda Zubayrning otlariga yig‘ilgan xashakni boshiga qo‘yib qaytardi. Ketishda esa suv to‘ldirilgan xumni ko‘tarib ketardi. Har kuni shunday derdi: «Erim Zubayrning yeridan boshqa moli yo‘q, otidan boshqa narsasi yo‘q! Men nonga xamir qilsam, nonim o‘xshamaydi. Ansor ayollar non yopib beradilar. Bir kuni boshimda xum bilan kelayotsam, oldimdan Rasululloh (s.a.v.) bir necha sahobalari bilan chiqib qoldilar. Rasululloh (s.a.v.) meni chaqirib, tuyaning orqasiga o‘tirib olishimni taklif qildilar. Men sahobalardan uyaldim. Erim Zubayrning rosa rashkchi ekanligini esladim. Rasululloh (s.a.v.) mening uyalganimni bilib o‘tib ketdilar». Abu Bakr qizlarining holini bilganlaridan keyin shunday dedilar: «Qizim, sabr qil. Bir ayolning eri solih bo‘lsa, so‘ng vafot etsa, ayol bunga sabr qilib o‘tsa, u eri bilan jannatda birga bo‘ladi». Bir oz vaqtdan keyin Abu Bakr dala ishlariga qarashish uchun qizlariga bir xodim yubordilar. Asmoning shundan keyin og‘ir hayotlari yengillashdi.

Mushrika ona

Rasululloh (s.a.v.) Hudaybiyya sulhida mushriklar bilan ahd tuzdilar. Asmoning onalari mushrika edi, u qizini ko‘rgani keldi, qo‘lida hadyalari ham bor edi. Asmo onasi mushrika bo‘lgani uchun sovg‘alarni olmadi. Onasi to‘g‘risida Rasululloh (s.a.v.)dan so‘ragani bordi: «Yo Rasululloh, onam...» deyishlari bilan Payg‘ambarimiz (s.a.v.)ga: Alloh taolo shu oyatni nozil qildi: «Alloh diningiz to‘g‘risida sizlar bilan urushmagan va sizlarni o‘z diyorlaringizdan haydab chiqarmagan kimsalardan - ularga yaxshilik qilishlaringizdan va ularga adolatli bo‘lishlaringizdan qaytarmas. Albatta Alloh adolat qilguvchilarni sevar» (Mumtahana surasi, 8-oyat).

Rasululloh (s.a.v.)ning duolari

Bir kuni Asmo kasal bo‘lib qoldilar va oxiri og‘irlashdilar. Boshlariga qo‘llarini qo‘yib: «Mening gunohimdan Allohning mag‘firati ko‘p», derdilar. Alamlari ziyoda bo‘ldi, opalari Oishaning oldilariga borib: «Rasulullohga ayting, kelsinlar. Duo qilsalar, shoyad, Alloh shifo bersa!» dedilar. Rasululloh (s.a.v.) keldilar va: «Ey Asmo, qo‘lingni boshingga va yuzingga qo‘y, so‘ng shuni ayt», dedilar va bir duoni o‘qidilar. Asmo uch kun shu duoni o‘qidilar, alam-og‘riqlari ketdi.

Saxiy ayol

Bir kuni Rasululloh (s.a.v.) o‘tib ketayotib, Asmoni ko‘rib qoldilar. Asmo pullarini sanayotgan edilar. Dedilar: «Ey Asmo, sanama, Alloh senga sanamasdan beradi». Asmo aytadilar: «Shundan keyin hech pul sanamaydigan bo‘ldim. Shundan keyin men o‘ylamaydigan joydan pul yog‘ilib keladigan bo‘ldi».

Asmo bolalariga doimo ehson qilishni buyurardilar. «Sadaqa qilinglar, lekin menga qaytarmikan, deb kutmanglar. Agar kutsanglar, sadaqaning savobi ketib qoladi», derdilar. Ibn Zubayr onalarining saxovatliklarini doim kuzatib yurardilar. Dedilar: «Men ikki ayoldan boshqa saxiy ayolni ko‘rmadim. Biri - Oisha, ikkinchisi - Asmo! Lekin ular ikki xil saxiydirlar. Oisha molni yig‘ib, so‘ng ehson qiladilar, Asmo esa qo‘llariga pul tushdimi, ertaga qoldirmasdan ehson qiladilar».

Bolaning jasorati

Asmo doim haq narsalarni tortinmasdan gapirardilar. Bir kuni o‘g‘illari Abdulloh huzurlariga kirganida xasta edilar. Abdulloh onasiga dedi: «Agar o‘lsangiz, bu kasaldan qutilasiz». Asmo dedilar: «Mening o‘lishimni xohlaysanmi? Bunday demagin! Agar sening ikki tomoningdan o‘lim kelsa ham, men o‘lishingni xohlamayman! Seni birov o‘ldirsa, u bilan hisoblashaman. Agar senga ajr bo‘ladigan ish bo‘lsa, hatto o‘lim bo‘lsa ham, borgin, lekin ajr bo‘lmaydigan ishga buyurilsang, uning yo‘lida o‘lim bo‘lsa, qochgin!»

Abdulloh ibn Zubayr onalari huzuridan chiqib, Hajjojning oldiga bordi. Uni ko‘rib nihoyatda nafrati qaynadi. Buni ko‘rganlar Abdullohni masxara qilishdi. Hajjoj bilan Ibn Zubayr tortishib qolishdi. Abdulloh ibn Zubayr ansorlar ustidan onasiga shikoyat qildi: «Onajon, ansorlar mening ustimdan kulishdi, hatto oilam ham!» Asmo dedilar: «Ulug‘ yashagin, ulug‘ bo‘lib o‘lgin!»

Asmo o‘g‘illarining shahid bo‘lganini eshitdilar, sabr qildilar. Hajjoj Abdulloh ibn Zubayrni o‘ldirganidan keyin qurayshliklarning g‘azablarini qo‘zg‘atish uchun uni Madina yo‘liga osib qo‘ydi.

ZOHIDA ROBI’A ADAVIYYA

Robi’a kechalari namoz o‘qib chiqar, bir oz ko‘zlari ilinib uxlab qolsalar, turib: «Ey nafsim, qancha uxlading, kechasi qancha vaqt qoyim bo‘lding?» derkanlar, so‘ng yig‘lab boshlarini sajdaga qo‘yarkanlar. Boshlarini ko‘tarsalar, sajdagoh ko‘z yoshlaridan ho‘l bo‘lib ketarkan.

Robi’a Iroq shaharlaridan Basrada tug‘ilgan esalar-da ismlari olamga yoyildi. Huzurlariga olimlar, zohidlar kelib ilm olardilar.

Robi’aning tug‘ilishlari

Iroqning mashhur Basra shahrida, hijriy birinchi asrning oxirida Robi’a binti Ismoil tug‘ildilar. Otalari Ismoil juda faqir odam edi. Hech narsalari yo‘q edi... Shu bilan Alloh bergan rizqqa sabr qilib yashashardi. Ismoil kechalari qoim, kunduzlari soim edi. Uning uch qizi bor edi. Robi’a to‘rtinchilari bo‘ldi. Shuning uchun Robi’a deb nom qo‘ydilar.

Robi’aning rizqlari

Robi’a tug‘ilganida uyda taom yo‘q edi. Almashtirish uchun mollari ham yo‘q edi. Ismoil qo‘shnilaridan taom so‘radi, lekin topilmadi. Turib namoz o‘qidi, so‘ng uxladi. Tushiga Rasululloh (s.a.v.) kirdilar. «Xafa bo‘lma! Bu tug‘ilgan qizing sayyidai jalilaga aylanadi. Yetmish ming ummatim bu qizingning shafoatidan umid qiladi. Sen Basra amirining oldiga bor! U Iyso ibn Zovon bo‘lib, har kecha turt yuz rakat namoz o‘qiydi. Lekin juma kechasi o‘qimaydi, kafforatiga pul ajratadi. Shundan borib ol!», dedilar Rasuli akram alayhissalom. Ismoil ertalab uyg‘onib, amirning oldiga boradi va hammasini aytib beradi. Amir unga to‘rt yuz dinor berib yuboradi. Shunday qilib, muborak go‘dak Robi’aga Allohning o‘zi rizq yetkazdi.

Go‘daklik vaqtidanoq Robi’ada zukkolik alomatlari ko‘rina boshladi, aqli komilligi ham sezildi. Otalari taqvodan ta’lim berdi. Robi’a Qur’onni to‘la yod oldilar. Halol va haromni bildilar. Bir kuni otalari taom olib kelganida Robi’a so‘radilar: «Bu taom halolmi yoki harom, otajon?» Ismoil kichik qizining bu so‘zlaridan ajablanib dedi: «Ey Robi’a, nima uchun bunday savol beryapsan? Harom bo‘lsa, nima qilasan?» Robi’a: «Yemayman. Oxiratdagi o‘tdan ko‘ra ochlikka sabr qilaman», deb javob berdilar.

Tahajjud o‘qiydigan qiz

Robi’a bolalik vaqtlaridanoq ro‘za tutar, tahajjud namozini o‘qirdilar. Bir kuni kechasi hamma uxlaganidan keyin o‘rindan turib, qo‘lga Qur’on oldilar. Yosh, farishtasifat ovoz bilan o‘qidilar. Subh bo‘lgunicha namoz va Qur’on o‘qishdan tolmadilar. Hech kim ro‘za tutishlarini, tahajjud o‘qishlarini bilmasdi. Bir kuni otalari buni ko‘rib qoldi. Robi’a shunday duo qilardi: «Allohim, yulduzlarni yorug‘ qilding, ko‘zlarni uxlatding, podshohlarning eshigini berkitding, bu turgan maqomim Sening qo‘l ostingdadir. Allohim, biror hayvonning ovozini eshitishni istamadim, daraxtlarning shivirlashini ham eshitmadim, suvlarning shildirashini, qushlarning sayrashini ham tinglamadim. Lekin Sening yakkaligingni ko‘rib, bunga shohid bo‘ldim! Hech narsa Senga o‘xshamaydi, Sayyidim! Xilvatda Senga yaqinlashuvchilar yaqinlashyaptilar, suvdagi nahanglar ham azamatingga tasbeh aytishyapti. To‘lqinlar Sening muqaddas jalolingga mavj uradi. Tun qorong‘usi ham, kunduzning yorug‘ligi ham Senga tasbeh aytyapti, falakdagi sayyoralaring ham Senga tasbeh aytyapti, yaratgan dengizlaring ham, nur taratib turgan oying ham, yulduzlaring ham - hamma, hamma narsa Sening huzuringda o‘lchangan, Sen albatta Qahhor va buyuk Zotsan!»