Aziyat yetkazishdan saqlanish ikki xil:
a)   ko‘ringan a’zolarning aziyatidan saqlanish;
b)   insonlarga nisbatan yomon gumonga borishdan saqlanish.

Zero, yomon gumonga borish ham halok qiluvchi zahar hisoblanadi. Ayniqsa, avliyolar, olimlar va ahli Qur’on haqida yomon gumonda bo‘lish o‘ldiruvchi zahar ekanini har kim ham bilavermaydi.

Ustozim Ali ibn Vafo rahmatullohi alayh shunday tavsiya berganlar: «Ey muridlar, shayxingizning yaqinlaridan birisiga qarshi chiqishdan ehtiyot bo‘ling! Sizning yoningizda birovni g‘iybat qilinishiga beparvo bo‘lishdan ehtiyot bo‘ling. G’iybat xabari u zotlarga yetishidan qo‘rqqandan ko‘ra ko‘proq u zotlarni g‘iybat qilishdan qo‘rqing. Chunki u zotlarning do‘sti - Alloh jalla jalaluhudir».

Ey, birodar, buni ham ana shunday bil!

HALOL BO’LMAGAN OVQATDAN O’ZINGNI TIY!

Halol bo‘lmagan yegulik qalbni qoraytiradi va Alloh taolo jamolini ko‘rishga to‘siq bo‘ladi, (ko‘ngil) libosini eskirtadi.

Imom Abu Hanifa rahmatullohi alayh bunday deganlar: «Bir qul terak kabi (ingichka. - Tarj.) bo‘lgunga qadar Allohga ibodat qilsa-yu, yegani harom yo halol ekanligini bilmasa, uning ibodati qabul bo‘lmaydi».

Abu Ishoq Ibrohim ibn Adham rahmatullohi alayh aytadilarki: «Halolidan ye va kunduzlari (nafl) ro‘za tutmaganing va kechalari (nafl) ibodat qilmayotganing uchun xafa bo‘lma!».

Abu Bakr at-Termiziy rahmatullohi alayhning so‘zlari diqqatga loyiq: «Tariqat ahlidan dalilsiz hukm qilganlari, havoyi nafsga ergashganlari, harom va shubhali narsalarni yeganlari vuslatga erisholmaydilar».

Imom Sahl rahmatullohi alayh bunday deganlar: «Yeyishi haloldan bo‘lmagan kimsaning qalbidan hech bir parda ko‘tarilmaydi, azob-uqubatga yo‘liqadi, namozi, ro‘zasi va sadaqasi ham unga foyda bermaydi».

Imom Sufyon rahmatullohi alayh bunday dedilar: «Halol yeyishga nihoyatda e’tibor bering, harom yeyishdan ehtiyot bo‘ling! Halol yeb, Qur’on oyatini o‘qisam, menga ilmdan yetmish eshik ochiladi. Agar haromdan o‘zini saqlamaganning ovqatidan yesam, Qur’on oyatlarini takror-takror o‘qisam hamki, menga hech bir ilm eshigi ochilmaydi».

Shayx Ali ash-Shozaliy rahmatullohi alayhning quyidagi so‘zlariga quloq tuting:
«Kim haloldan yesa qalbi yumshaydi, nurlanadi, uyqusi kamayadi, Allohning jamolini ko‘rishdan mahrum bo‘lmaydi. Kimki halol bo‘lmaganni yesa qalbi qotadi, qo‘pollashadi, qorayadi, dargohi ilohiydan mahrum bo‘ladi, uyqusi ortadi. Har a’zo gunoh qilishni istaydi. Chunki halol bo‘lmagan narsalarni yeyish gunohga boshlaydi».

Bu mavzuni ustozim Aliyyul Havvos rahmatullohi alayhning so‘zlari bilan yakunlamoqchiman: «Harom yeb ibodat qilgan kimsa, aynigan tuxumni bosib yotgan kabutarga o‘xshaydi. Aynigan tuxum bosgan kabutar nafsini qiynasada so‘ng hech bir polopon chiqara olmaydi.

Harom yeyishning zararlaridan biri: harom olovga aylanadi, fikrlash qobiliyatini, zikrning lazzatini ketkizadi, niyatlarning ixlos deb ataluvchi mahsulini kuydiradi, basiyratni ko‘r qiladi, ko‘zni qoraytiradi, dinni zaiflashtiradi, g‘aflat va unutish balosiga giriftor etadi, hikmat va ma’rifat halovatidan to‘sib qo‘yadi. Qisqasi, qulning gunoh qilishiga asosiy sabab harom yeyishidir».

OGOHLANTIRISH

Narsani yegach, haromligi sezilsa, iloji bo‘lsa, qusish kerak. Imkoni bo‘lmasa, darhol tavba va istig‘for etish lozim.

Harom alomatlaridan ba’zilari:
a)   Shariat man qilgan yo‘llar bilan topilgan taomlar.
b)   Yegach qalbda qorayish va ibodatda og‘irlik seziladi. Haromni yegan
kishi me’dasida xuddi qo‘rg‘oshin yutgan kabi og‘irlik paydo bo‘ladi.
v)   Ovqatlangach uyqudan uyg‘onganida, foiz yeganlar kabi bir zum karaxt
bo‘lib turadi.
g)   Ko‘ngil aynib, besabab qusishi.

Ey birodar, buni bil va luqmang qandayligini surishtirishdan g‘aflatda qolma. Chunki bu sergaklik tariqat mehvaridir. Garchi yemaganing uchun sendan xafa bo‘lsa ham, topar-tutarida ehtiyot bo‘lmagan kishining ovqatini yema!

Uning xafa bo‘lishi, jahli chiqishi-yu, «bizni hurmat qilmayapsan» degan so‘ziga ham aldanma, bundan ta’sirlanma! Asrimiz «mashoyixlari» bunga oz diqqat qiladi. Ularni ayblaganlarida: «Uni xafa qilib qo‘yaman, deb qo‘rqdim. Ko‘ngil ko‘tarishdan-da ustun bir narsa ila Haq taologa bandalik qilinmas», deyishadi. Bu shar’iy mezonlarga ko‘ra, jaholat tufayli aytilgan so‘zdir. Birga ichkilik ichishga taklif etgan shaxs bilan u taklifni qabul qilib ichgan odam o‘rtasida hech qanday farq yo‘q. Garchi: «Men uni xafa qilmaslik, uning yuz-xotiri uchun ichdim», desa hamki, uning uchun had tadbiq etiladi va fosiqligiga hukm chiqariladi. Ey birodar, buni ham bil!

TABIIY TORTINCHOQ BO’LMA!

Bu buyuk so‘fiylar nazdida kibrning bir sho‘‘basidir.

Ustozim Umar ibn al-Foriz rahmatullohi alayh bunga shu she’ri ila ishora etgan (mazmuni): «Ilohiy orzuning etaklarini tut, (nafs qutqularidan qutilish uchun) tortinish (ko‘ylagini) yech, zohidona hayot o‘tkazayotganlarini iddao etayotganlarning yo‘lini qo‘y, hatto ular zuhdlarini naqadar oshkor qilsalar ham!».

Tabiiy tortinish shaxsning insonlar huzurida baland ovoz bilan Allohni zikr etishdan tortinishidir. Bular qozilar, rahbarlar, ustozlar va shunga o‘xshash taniqli kishilardir. Ba’zilar insonlar ko‘z o‘ngida Alloh toatiga majbur qolganda, xuddi gunoh qilgan kabi ularda uyat-tortinish paydo bo‘ladi.

Ustozim Muhammad rahmatullohi alayh yaqinlariga: «Ko‘chalarda, bozorlarda va xaroba joylarda Alloh taoloni zikr eting. Ular qiyomat kuni sizlarning foydangizga guvohlik beradi. Ham izzati nafsning nomusini yo‘qotishga g‘ayrat qiling. Aks holda, u yo‘lingizda to‘siq - g‘ov bo‘lib chiqadi», deya maslahat berganlar.

Buni ham bil, ey birodar!

ALDAGUVCHI KASBDAN (TIRIKCHILIKDAN) SAQLAN!

Kasb-korida aldov shar’an ayb sanaladi. Imom Muslimning «Sahih»ida Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinishicha, Payg‘ambar (s.a.v.) bozorda sotilayotgan bir to‘p donning ichiga qo‘llarini botirdilar. Ittifoqo, qo‘llari namlikni sezdi va: «Ey bu molning egasi, bu nima?» deya so‘radilar. Sotuvchi bunday dedi: «Yo Rasulalloh, bunga yomg‘ir tegdi». Rasululloh: «Odamlar ko‘rishlari uchun o‘sha qismini ust tomonga qo‘yishing kerak emasmi?» dedilar. So‘ngra bunday marhamat qildilar: «Bizni aldaydigan bizdan emas»   (Muspim «Imon»,  164; Abu Dovud.«Sehr», 50; Termiziy. «Sehr», 72; Ibni Moja. «Tijorat», 36; Dorimiy. «Sehr», 10; Ahmad, 11, 50).

Har bir inson o‘z kasbida taqvoga e’tibor berishi, aldamasligi kerak. Alloh taolo insonga kasb-korida nafsini tiyish, halol mol topish qobiliyatini bergan. Agar inson kasbida hiyla ishlatsa, o‘ziga ham butun insonlarga ham hiyonat qilgan bo‘ladi.

Bu borada quyidagilarni aytishgan: «Kim kasbida to‘g‘ri va samimiy bo‘lsa, Alloh buyurgani uchun insonlarga foydali bo‘lish maqsadida ishlasa, Alloh taolo u kimsaning sarmoyasiga kutilmagan joydan baraka ehson etadi, hatto u mol-dunyo jihatidan insonlarning eng farovonlaridan bo‘ladi. Kimki ishida hiyla qilsa, bu holi oshkor bo‘ladi, molining barakasi yo‘qoladi, hatto tez orada sarson-sargardonligi zarbulmasal bo‘ladi. Zero, Alloh kambag‘allikni aldamchilikka, barokatni esa taqvoga bog‘lagan. Xalaf va salaf mashoyixlar Qur’oni azim va Sunnati sharifga suyangan holda kasb-korni tashviq qilishgan. Bu holatga Shozaliy Sodotjanoblari guvohdirlar.

Shayx Abul Hasan ash-Shozaliy rahmatullohi alayh bunday deganlar: «Kim (halol yo‘ldan) tirikchilik qilishga intilib, Robbisi buyurgan farzlarni ado etsa, bu kimsaning mujohadasi kamolotga yetadi».

Shayx Abul Abbos al-Mursiy rahmatullohi alayh bunday deganlar: «Sabablarga yopishing. Sizning har biringizning tarozi, ish quroli, tikish ignasi va (tijorat) safari (kabi muntazam bir kasbi, mashg‘uloti. — Tarj.) bo‘lsin».

Ulamoi kirom halol luqmani topish uchun mehnat qilish - imonning kamol darajalaridan bir vojib ekanligi xususida ijmo qilishgan. Shu narsa haqiqatki, ishlab pul topolmaydigan erkak ayolga o‘xshaydi.

«Vasiyyat» muallifi Matbuliy rahmatullohi alayh hunari yo‘q kambag‘al haqida bunday deganlar: «U kimsa xarobalarda yashaydigan boyqushga o‘xshaydi. Chunki uning hech kimsaga foydasi tegmaydi».

Rasululloh (s.a.v.) ashobdan hech biriga qo‘lidagi kasb-korini tashlashlarini buyurmadilar. Ularning o‘z tirikchiliklari yo‘lida davom etishga undaganlar, bu borada tavsiya va nasihatlar berganlar.

Yana «Vasiyyat» muallifi aytadiki: «Komil (murshid) - insonlarni o‘z kasb-korini yuritish bilan ularga sayru suluklarini o‘rgatgan va ularga kasblarini    tark    etishlarini    buyurmagan    (zot)dir.    G’ayrimashru’ ishlarni qilgan kimsani hech bir kishi Alloh(ning rizoligi. - Tarj.)ga yetkaza olmaydi. Menimcha kasb-korli, hunarli mo‘min, insonlarning sadaqa va ehsonlariga muhtoj, hech bir dunyoviy hunar qo‘lidan kelmagan, dindorligi evaziga kun o‘tkazuvchi majzublardan komilroqdir. Alloh taolo hunarsiz obidlardan kasb-korli obidlarni bir necha xususda ustun qildi va ularga ikrom etdi:
a)   insonlarning sadaqalari va zakotlaridan yemay, o‘zlari tirikchilik qilib topganlaridan yeyishlari;
b)   olimlikka da’vogarlik va johillarga nisbatan kekkayishning yo‘qligi. O’zlarining kichikligini va boshqalarning buyukligini ko‘ra bilishlari;
v)   Alloh taolo va payg‘ambarlari xususida aslo shubhaga bormasliklari.

Ustozim Aliyyul Havvos rahmatullohi alayh bunday der edilar: "Qon oluvchi va suv quvurlarini tozalovchi kabi o‘z mehnatidan kun ko‘rgan kishi, insonlar sadaqasi hisobiga kun o‘tkazuvchi obiddan ustundir».

Shuni ham bilish lozim: Ko‘paytirish va maqtanish uchun pul topish shar’an ayb sanaladi.

Hadisi sharifda marhamat qilinadi: «Kim maqtanish, ko‘paytirish uchun (hatto) halol dunyo molini talab etsa (qiyomat kuni) Alloh taolo undan g‘azabnok bo‘ladi».

Buni ham bil!

NAFSING BILAN KURASH!

Nafsga kelgan xavf-xatar va shar’an yanglish o‘y-fikrlarga qarshi mujohada et!

Imom Sahl rahmatullohi alayh bunday deganlar: «Gunohlarning eng chirkini hadisun-nafs (insonning xayolidan o‘tgan yanglish o‘y-tushunchalar)dir... Insonlarning ko‘pchiligi buni gunoh hisoblashmaydi. Murid ko‘ngliga kelgan noto‘g‘ri, noma’qul fikrlardan o‘zini tiysa va ayni paytda zikrga mahkam yopishsa, qalb zangi zikr tufayli yonadi. (Chunki zikr qalbdagi yanglish tushunchalarni yondiradi). Qalb himoyalangan sirga aylanadi. Shayton zikr sababli qalbdan butunlay qochadi, qalbdagi shaytoniy o‘ylar uzoqlashadi. Nafsoniy o‘y-xayollar qolmaydi». Buni ana shunday bil!

Nafsingga qarshi ochlik va shariat hukmlari bilan mujohada et! Ovqatni oz-ozdan kamaytirib, ochlikni boshqa narsalardan oldinga ol!