3.   Suvni yuzga zarb bilan urish.
4.   Ro‘zador odamning burniga va og‘ziga suvni qattiq tortishi ham makruhdir. Chunki bunda ro‘zaning ochilib ketish xavfi bor.
5.   Najosatli o‘rinlarda tahorat olish.
6. Tahorat asnosida zaruratsiz gaplashish.
7. Burunga, og‘izga suv olish va niyatga o‘xshagan ta’kidlangan sunnatlarni tark qilishlik ham makruhdir.

Tahoratning sifatlari

Tahorat uch qismga bo‘linadi:
1.   Farz - tahoratsiz kishi namoz o‘qimoqchi bo‘lsa, xoh u nafl bo‘lsin, xoh janoza namozi bo‘lsin yoki tilovat uchun sajda qilmoqchi bo‘lsin yo Qur’oni karimdan bir oyat bo‘lsa ham, ushlamoqchi bo‘lsin, unga tahorat qilish farz bo‘ladi.

2.   Vojib - Ka’bai Muazzamani tavof qilmoqchi bo‘lgan tahoratsiz kishiga tahorat qilish vojib.

3.   Mandub, ya’ni tavsiya qilingan - tahoratsiz kishining uyqudan oldin, uyg‘ongandan keyin tahorat olishi, tahoratli kishining yana tahorat olishi, g‘iybat, chaqimchilik, yomon so‘zlardan, har bir xatodan so‘ng, mayyitni yuvgandan keyin, yana har namozga alohida tahorat olish, junub kishining g‘usl qilishdan, ovqatlanishdan, ichimlik ichishdan, uxlashdan, yana bir bor er-xotinlik qilishdan oldin tahorat olishi, g‘azab kelganda tahorat qilish, chunki g‘azab shaytondan bo‘lib, shayton esa o‘tdan yaratilgandir, o‘t esa suv bilan o‘chiriladi, Qur’on qiroat qilish, hadis o‘qish, shar’iy ilmlardan dars qilish, azon va iqomat aytish, xutba o‘qish, Payg‘ambarimizning (s.a.v.) qabrlarini ziyorat qilish, Arafot tog‘ida turish, Safo va Marvani sayr qilish uchun qilingan tahorat mandub hisoblanadi. Yana tuya go‘shtini yegandan so‘ng tahorat olish ham mandubdir. Ulamolarga muxolif bo‘lishdan chiqish uchun ham tahorat olish odobdir. Misol uchun ayol kishini ushlash bilan imom Shofe’iy nazdlarida tahorat sinadi, xuddi shuningdek, kaftining ichi bilan o‘z avratini ushlasa ham. Bizning mazhabimizda bu ko‘rinishda tahorat sinmasa ham, yana qayta olish odobdandir. Chunki hamma ulamolarning ittifoqiga ko‘ra qilingan ibodat chiroylidir.

Tahoratni sindiruvchilar

1.   Kishining orqa va oldi najosat yo‘lidan chiqadigan har qanday narsa tahoratni sindiradi. Ular xoh bavl, xoh yel bo‘lsin, xoh najosat, xoh qurt bo‘lsin, farqi yo‘q. Va yana shu ikki yo‘ldan biriga barmoqning kirishligi yoki orqaga huqna (klizma) qilib chiqarib tashlashlik bilan ham tahorat sinadi.

2.   Badanning qaisi joiidan qon yeki iiring chiqsa-yu, toza joiga yeiilsa ham, tahorat buziladi. (Lekin jarohat katta bo‘lsa-yu, chiqqan qon yoki yiring shu jarohat ichida aylanib yursa, tahorat sinmaydi.)

3.   Og‘iz to‘ldirib qayt qilishlik bilan ham tahorat sinadi. Inson qayt qilganda og‘zi to‘lib gapira olmay qolsa yoki og‘zini berkita olmasa, shu og‘zi to‘lib qayt qilgan, deyiladi. (Og‘zi to‘lmay ozgina qayt qilsa, xuddi kekirgandagidek tahorat sinmaydi.)

4.   Yoki inson qon qayt qilsa-yu, tupugiga qonning rangi g‘olib bo‘lib qizarsa, sinadi. Ammo tupugining rangi sarg‘aysa, sinmaydi. (Demak, bunda og‘izning to‘lishiga emas, balki tupugining rangiga e’tibor beriladi. Ammo tish qonasa va qonagan yeridan oqib yoyilsa, tahorat sinadi, bu o‘rinda tupugining rangining e’tibori yo‘q. Ko‘pchilik buni chalkashtirib tushunadi. Demak, qon qayt qilganda tupugining rangi qizarganligi e’tibori bilan tahorat sinsa, tish qonaganda shu qonaganlik e’tibori bilan tahorat sinadi. Bu joyiga diqqat qiling!.. - tarj.)

5.   Kishi yonboshlab yoki bir narsaga suyanib uxlasa va shu suyangan narsasi olib qo‘yilganda yiqiladigan darajada bo‘lsa, tahorati sinadi.

6.   Mast bo‘lish, hushdan ketish va yana jinni bo‘lish bilan ham tahorat sinadi.

7.   Ruku’ va sajdasi bor namozda balog‘atga yetgan xoh erkakning, xoh ayolning qah-qah otib kulishi bilan tahorat sinadi. Yonidagi kishi eshitadigan darajadagi kulgi qahqaha, deyiladi. Alloh bilan munojot qilayotganda bu kabi narsalarni qiluvchilarga jazo sifatida ta’zirini berish uchun tahoratni yangilash shart qilinmoqda.

(Kulish uch xil bo‘ladi:
A) Qah-qah otib kulish. Kishining o‘zidan boshqa odamlar eshitadigan darajadagi kulgisi qahqaha, deyiladi. Qahqaha ruku’ va sajdali namozda sodir bo‘lsa, tahorati sinib, namozi ham buziladi.

B) Qiqirlab kulish. Kishi faqato‘zi eshitadigan darajada kulishiga qiqirlab kulish, deyiladi. Ruku’-sajdasi bor namozda qiqirlasa, namozi buziladi, lekin tahorati sinmaydi.

V) Tabassum - bu bilan tahoratham, namoz ham buzilmaydi.
Demak, yosh go‘dak butun, ya’ni ruku’ va sajdali namozda qahqaha bilan kulsa, uning tahorati sinmaydi. Ruku’-sajdasiz namoz bu janozadir. Unda qahqaha bilan kulish durust bo‘lmasa ham, tahoratni sindirmaydi...- tarj.)

Uzrli kishining tahorati

Uzrli kishi kim? Kishining bavli tomib tursa, ya’ni uni ushlab turishning imkoni bo‘lmasa yoki qorni og‘rib ichi ketayotgan bo‘lsa yo yel chiqib turishi bilan kasallangan bo‘lsa va yoxud istihoza, ya’ni kasallik qoni kelib turgan bo‘lsa, xullas, shunga o‘xshash tahoratni buzib turuvchi narsalarga inson yo‘liqqan bo‘lsa, shu uzri bir vaqt farz namozi mobaynida to‘xtamasa, u kishi uzrli hisoblanadi. Ammo kishining uzri bir vaqt farz namozi mobaynida to‘xtasa, uzrli hisoblanmaydi. Masalan, bir kishining uzri peshinning avvalida boshlangan bo‘lsa va peshinning vaqti chiqib ketguncha to‘xtamasa, shu kishi uzrli hisoblanadi. Kishining uzri asr vaqtining kirishi bilan to‘xtab, to chiqib ketgunicha qaytalamasa, uzrli hisoblanmaydi. Uzrli kishining namozni oxirgi vaqtiga olib borib o‘qishi yaxshidir, bu uning uzri to‘xtab qolish ehtimoli borligi uchundir.

Uzrli kishining hukmi

Uzrli kishi har bir namozning vaqti uchun tahorat qiladi va shu tahorati bilan o‘sha vaqtda xoh farz, xoh nafl bo‘lsin, istaganicha namoz o‘qishi mumkin. Har bir namozi uchun alohida tahorat qilishi vojib emas. Misol uchun uzrli kishi bomdodni uxlab qolib qazo qilgan bo‘lsa, quyosh nayza bo‘yi ko‘tarilgach, yangi tahorat bilan bomdodning qazosini o‘qiydi va shu tahorat bilan peshinni ham o‘qiy oladi, modomiki, uzrli yeridan boshqa o‘rinda tahoratni sindiruvchi amal sodir bo‘lmagan bo‘lsa. Demak, uzrli kishining tahorati farz namozini o‘qib bo‘lishi bilan emas, balki vaqtining chiqishi bilan sinadi. Bomdodga qilingan tahorat quyosh chiqishi bilan, iyd namozi uchun qilingan tahorat peshin vaqti chiqishi bilan sinadi. Bir kishi peshinni o‘qib bo‘lib, yangi tahorat olgan bo‘lsa, keyin asr vaqti kirsa, peshinning vaqti chiqqanligi sababli tahorati sinadi va yana asr vaqti uchun alohida tahorat oladi.

Uzrli kishiga vojib bo‘lgan narsalar

Uzrli kishi imkon qadar o‘ziga zarar yetmaydigan darajada uzrini to‘xtatishga yoki kamaytirishga harakat qiladi. Misol uchun istihoza, ya’ni kasallik qoni oqib tursa, uni to‘xtatishga yoki kamaytirishga harakat qiladi. Agar namozni turib o‘qiganda qon oqib ketsa, o‘tirib o‘qiydi. Agar kiyimiga uzr sababidan yetgan najosatni yuvib tashlasa, o‘qiyotgan namozidan forig‘ bo‘lmasdan yana kiyimi najosat bo‘lishini bilsa, uni yuvmasdan o‘sha namozini o‘qib oladi. Ammo namozni o‘qib olguncha kiyimiga najosat tegmasligini bilsa, u najosat tekkan kiyimini yuvib olishi vojib bo‘ladi.

Tahoratsiz kishiga harom bo‘lgan narsalar

1. Tahoratsiz kishi xoh nafl bo‘lsin, xoh farz bo‘lsin, namoz o‘qishi haromdir.
 
2.   Janoza namozini ham betahorat o‘qish haromdir.

3.   Sajda tilovatini betahorat bajarmoqlik ham haromdir. Chunki sajdada namoz ma’nosi bor.

4.   Tahoratsiz Baytullohni tavof qilish man etiladi. Bunga tavofning farz yoki nafl bo‘lishining farqi yo‘q. Chunki tavof ham namozdir. Faqat unda gaplashishlik muboh qilingandir. Agar bir kishi Baytullohni tahoratsiz tavof qilsa, o‘zi gunohkor bo‘lsa ham, tavofi durust bo‘ladi. Chunki tavof uchun tahoratli bo‘lish shart qilinmaydi, balki u vojibdir.

5.   Tahoratsiz kishining Qur’on kitobining hammasini yoki ba’zisini, agar bir oyat bo‘lsa ham, ushlashi durust emas. Ammo Qur’on kitobining ustida undan ajragan g‘ilofi bo‘lsa, ushlash mumkin bo‘ladi.

G’usl va uning hukmlari hamda g‘uslni vojib qiluvchi narsalar

Ayollardan hayz yoki nifos qonining chiqishi, qon chiqmasa-da, farzand ko‘rishi va musulmon kishining o‘limi g‘uslni vojib qiladi. Shahid esa bundan mustasno. Kishi shahid bo‘lib o‘lsa, uni g‘usl qilishning hojati yo‘qdir. Kofir junub paytida musulmon bo‘lsa, bunga ham g‘usl vojib bo‘ladi, ammo u musulmon bo‘lganida junub holida bo‘lmasa, uning g‘usl qilib olishi vojib emas, balki mustahabdir. Zero, kufr ma’naviy najosatdir, Islom kelishi bilan bu najosat poklanadi. Lekin junublik hukmiy najosat bo‘lib, faqat suv bilan, suv yo‘q bo‘lsa, tayammum orqali niyat bilan poklanadi. Inson ikki xil holatda junub bo‘ladi:

1.   Erkak yoki ayoldan maniyning lazzat bilan otilib chiqishi sababidan junub bo‘linadi. U xoh uyquda bo‘lsin, xoh uyg‘oq bo‘lsin, farqi yo‘q. Lekin shu shart bilanki, maniy o‘z o‘rnidan lazzat bilan ko‘chgan bo‘lishi kerak. Bir kishida lazzat bo‘lsa-yu, maniy ajrab chiqmasa, u junubli hisoblanmaydi. Ammo lazzati so‘ngach, maniy ajralib chiqsa, u junub hisoblanadi va g‘usl vojib bo‘ladi. Kishidan uning beliga urilganligi yoki bir kasalligi sababli lazzatsiz maniy chiqsa, u junub hisoblanmaydi va unga g‘usl ham vojib bo‘lmaydi. Demak, kishining junub bo‘lishi uchun lazzat sababli maniyning o‘z o‘rnidan ko‘chishi shartdir. Lazzat bo‘lsa-yu, maniy bo‘lmasa, junub hisoblanmaydi. (Ammo bir kishi uyqudan uyg‘ongach, o‘rnida namlik ko‘rsa, uxoh peshob bo‘lsin, xoh maziy bo‘lsin, xoh maniy bo‘lsin, ehtiyotdan g‘usl qilib olishi vojib bo‘ladi. Chunki u uyqudalik holatidagi lazzatni eslay olmasligi mumkindir... - tarj.)

2.   Olat uchi oldin yoki (harom bo‘lsa ham) orqaga kirishi maniy to‘kilmasa-da, ikkala tomonni junub qilib qo‘yadi va ularga g‘usl qilish vojib bo‘ladi.