G’uslni vojib qilmaydigan narsalar

1.   Maziyning chiqishi bilan g‘usl vojib bo‘lmaydi. Maziy - suyuq, oq suv hisoblanadi, shahvat vaqtida shiddatsiz chiqadi. Maniy esa shiddat bilan otilib chiqadi. Maziy erkaklardan ko‘ra ayollarda ko‘proq uchraydi. Goho uning chiqib qolganligi ham sezilmaydi. Demak, maziy tahoratni buzsa-da, g‘uslni vojib etmaydi.

2.   Vadiyning chiqishi bilan ham g‘usl vojib bo‘lmaydi. Vadiy - oq, xiralangan, yopishqoq, hidsiz suyuqlikdir. U bavlning orqasidan keladi.

3.   Bir shaxs xoh ayol bo‘lsin, xoh erkak bo‘lsin, uyqusidami yoki xayolidami ehtilom bo‘lib lazzatni sezdi-yu, lekin namlikni ko‘rmadi, shu holatda ham g‘usl vojib bo‘lmaydi.

G’uslning farzlari

G’uslning farzlari uchtadir:

1.   Og‘izga suv olib chayqamoqlik - mazmaza.

2.   Burunga achishgunga qadar suv tortib qoqmoqlik - istinshoq.

3.   Badanning hamma yeriga suv yetkazmoqlik. Badanning hamma yeriga bir marta suv yetkazmoqlik vojibdir. Agar badanning ozgina joyiga suv yetmay qolsa ham, g‘usl durust bo‘lmaydi. Yana jasaddagi chuqurchalarga, ya’ni kindik va shunga o‘xshash a’zolarga ham suv yetishi shart. Va yana g‘usl qilishdan oldin badandagi har qanday suvni to‘suvchi xamir, yog‘, ko‘z atrofiga yig‘ilib qoladigan kir, burunning kiri, ba’zi ayollar tirnoqlariga qo‘yadigan lakka o‘xshash narsalarni ketkazish lozimdir. Agar qimirlatmasa, ostiga suv yetmaydigan uzuk, bilaguzukka o‘xshash narsalar bo‘lsa, ularni ham aylantirib suv yetkazish kerak. Ayollarga o‘rilgan sochlarini yechib, hammasini ho‘l qilish shart bo‘lmaydi. Balki sochning asli chiqqan joyini ho‘l qilishlari kifoya bo‘ladi. Ammo erkaklarning sochlari o‘rilgan bo‘lsa ham yechib, hammasini ho‘l qilishlari farz bo‘ladi.

G’uslning sunnatlari

1. Niyat bilan boshlamoq. Niyat esa qalb bilan qilinadi. Ulamolar qalbning niyatini til bilan nutq qilish orqali tasdiqlashni chiroyli sanashdi. Shuning uchun ham agar avratlari berk bo‘lsa, junublikdan poklanish uchun g‘usl qilmoqlikni niyat qildim, deb aytadi. Albatta til bilan zikr qilish sunnat emas. Balki yuqorida aytganimizdek, ulamolar chiroyli sanashgan amaldir.

2.   G’uslning boshida «Bismillah...»ni aytmoq.

3.   G’uslni ikki qo‘lni bilagigacha yuvmoqlikdan boshlamoq.

4.   Qo‘lni yuvib olgach, farjini yuvmoqlik va g‘uslni boshlashdan oldin badandagi najosatlarni ketkazmoq.

5.   G’uslni namozdagidek tahorat olish bilan boshlamoq.

5.   Badandan oldin boshni uch marta yuvmoq. Aslida birinchisi farz, ikkinchi va uchinchisi sunnat bo‘ladi.

6.   Ishqalashlik.

7.   Avval badanni o‘ng tomonidan yuvib, so‘ng chap tomonni yuvmoqlik.

9.   Har ikki tomonni ham uch martadan yuvmoq. Va yana tahoratdagi sunnatlarning hammasi g‘uslda ham sunnatdir.
Kishining g‘uslda avratlari ochilganligi sababli unga birovning nazari tushmaydigan yerda yuvinmoqligi mahbub hisoblanadi. Ayollarning ham o‘zaro bir-birlariga nazarlari tushmaydigan yerda g‘usl qilishlari, hatto g‘usl vaqtida o‘z onasi yoki singlisi va yo qizining nazarlaridan holi yerda cho‘milmoqliklari mustahabdir.

Tahoratda makruh qilingan narsalar g‘uslda ham makruh hisoblanadi.

Rasulullohning (s.a.v.) g‘usllari

Oishadan (r.a.) rivoyat qilinadi: «Rasululloh (s.a.v.) janobat sababli g‘usl qiladigan bo‘lsalar, avval ikki qo‘lni yuvishdan boshlardilar. Keyin o‘ng qo‘llari bilan chap qo‘llari ustiga quyib, undagi suv bilan farjlarini yuvar edilar. Keyin namozga tahorat olgandek tahorat qilardilar. So‘ngra qo‘llarini suvga tiqib ho‘llab, sochlarining oralariga panjalarini kirgizib ishqar edilar».

Boshqa rivoyatda quyidagicha aytiladi: « Rasululloh (s.a.v.) suv quyishni avval o‘ng tomondan, keyin chap tomondan boshlardilar. Hatto sochlarining hamma joyiga suv tekkanini ko‘rsalar, yana hovuchlab suv olardilar-da, jasadlari ustidan uni quyardilar. Keyin ikki oyoqlarini yuvardilar» (Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari).

G’uslning turlari

1. G’usl qilishlik farz bo‘lgan holatlar:
A) Janobatdan poklanish uchun qilingan g‘usl;
B) Hayz va nifos qoni to‘xtagandan so‘ng qilingan g‘usl;
V) Musulmon mayyitning g‘usl qildirilishi.

2.   G’usl qilishlik sunnat bo‘lgan holatlar:
A) Juma va ikki iyd namozlari uchun (kunlari uchun emas, balki juma va iyd namozlari uchun g‘usl qilgan kishi) tahorati sinmay turib, shu g‘usl bilan namozni o‘qishi sunnatdir;
B) Haj yoki umra uchun ehrom bog‘lashdan oldingi g‘usl;
V) Zavoldan so‘ng Arofat tog‘ida turishlik uchun qilingan g‘usllar sunnat hisoblanadi.

3.   G’usl qilib olishlik mustahab bo‘lgan holatlar:
A) Jinni sog‘ bo‘lsa, hushidan ketgan o‘ziga kelsa, mast kishining mastligi ketsa, g‘usl qilib olish mustahabdir;
B) Sha’bon oyidagi badr kechasida, arafa kechasida, qadr kechasida g‘usl qilib olish ham mandub amaldir;
V) Yana qurbonlik kunining subhida Muzdalifa tog‘ida turgan kishiga, shaytonga tosh otish uchun qurbonlik kunida Mino tog‘iga chiqadigan kishiga, Ka’bai Muazzamani ziyorat qiladigan kishiga, oy yoki quyosh tutilganda va yomg‘ir talab qilinganda o‘qiladigan namozni o‘quvchi kishiga, Madinai Munavvaraga kiradigan kishiga ham g‘usl qilishlik odob hisoblanadi. Yana odamlar jamoasiga kiruvchiga, yangi libosni kiygan kishiga, mayyitni yuvgan g‘assolga, gunohidan tavba qilgan insonga, safardan qaytganga, istihoza qoni to‘xtagan ayolga, musulmon bo‘lganlarga ham g‘usl qilib olish odobdir.

(Mana shu holatlarda g‘usl qilish odob hisoblanadi, deyishlik bilan shu o‘rinlarda g‘usl qilmaslik odobsizlik, degan ma’no maqsad qilinmaydi... -tarj.)

G’usl vojib bo‘lgan kishi bajarishi harom bo‘lgan amallar

Kichik tahoratsizlik holatidagi kishiga mumkin bo‘lmagan amallar katta tahoratsizlik holatidagi kishiga ham bajarish man qilindi. Va yana shu bilan birga g‘usl vojib bo‘lgan kishiga Qur’oni karimni xoh yoddan bo‘lsin, xoh qarab o‘qishlik hamda masjidga kirishligi ham harom hisoblanadi.

Oyoq kiyimiga mash tortish

Dinimiz Islomda insonlar uchun osonlashtirilgan amallardan biri tahoratda oyoqni yuvish o‘rniga oyoq kiyimiga, ya’ni mahsiga mash tortishdir. Ammo g‘usl vojib bo‘lgan kishi oyoq kiyimini yechib yuvadi.

Ali ibn Abu Tolibdan (r.a.) qilingan rivoyatda Rasululloh (s.a.v.): «Musofir (oyoq kiyimiga) uch kecha-kunduz mash tortadi, muqim esa bir kecha-kunduz», deb aytdilar.

Hasan Basriy aytdilar: «Rasulullohning (s.a.v.) sahobalaridan yetmish kishi Payg‘ambarning (s.a.v.) oyoq kiyimlariga mash tortganlarini ko‘rishganligi haqida rivoyat qilishadi. Mahsiga mash tortmoqlik joiz ekanligini tasdiqlashlik ahli sunna val jamoatning e’tiqodidandir. Shuning uchun Abu Hanifa No‘‘mon ibn Sobit (r.a.): «Kimda- kim mahsiga mash tortishni inkor qilsa, uning kufrga tushish xavfi bor, chunki mahsiga mash tortishlik haqidagi rivoyatlar ma’nan mutavotir darajaga yetgan. Agar mahsiga mash tortish bo‘lmaganda, u haqda ixtilof ham bo‘lmas edi va biz ham mash tortmagan bo‘lar edik», deb aytdilar».
Abu Yusuf: «Mahsiga mash tortishlik haqida kelgan rivoyatlarga o‘xshash rivoyatlar hatto Qur’on oyatini nasx qilishi mumkin», deb aytadilar.

(Abu Dovud (r.a.) qilgan rivoyatda Ali (r.a.): «Agar dinda aqlga suyanilsa, mahsining usti tomonidan ko‘ra, osti tomoniga mash tortish to‘g‘ri bo‘lardi, lekin men Rasuli akramning (s.a.v.) mahsilarining usti tomoniga mash tortganlarini ko‘rganman», deganlar...- tarj.)

Mahsi, deb oyoqning oshig‘ini berkitadigan oyoq kiyimiga aytiladi. Demak, oyoq kiyimiga mash tortishlik shariatimizda joizdir. U erkak va ayol uchun barobar, ularga xoh safarda bo‘lsin, xoh muqimlikda qishin-yozin mash tortish ruxsat etiladi.

Mahsiga mash tortish shartlari

1.   Oyoqning oshiqlarini berkitgan bo‘lmoqligi.

2.   Oyoqning kichik barmoqlaridan uchtasi ko‘rinadigan miqdorda yirtiq bo‘lmasligi.

3.   Yurgan vaqtda oyoqdan yechilib ketadigan darajada bo‘lmasligi.

4.   Suv o‘tmaydigan bo‘lishi. Bugungi kundagi paypoqlarga mash tortish joiz emas.
 
(To‘g‘ri, Rasululloh (s.a.v.) javrabga mash tortganlar, lekin javrab hozirgi kundagi paypoqlarga o‘xshagan narsa emas. Balki u bilan safarga chiqsa, yaraydigan va suv kirib ketmaydigan oyoq kiyimi bo‘lgan. Bugungi paypoqlarga mash tortilsa, namlik oyoqqa o‘tib ketadi. Shu sababli ham ularga mash tortish durustemas, lekin javrabga mash tortishlikjoiz... - tarj.)

5.   Kamida bir farsah miqdoridagi yo‘l yurish bilan yirtilib ketadigan bo‘lmasligi ham shart. Bir farsah taqriban sakkiz kilometrni o‘z ichiga oladi.

6.   Mahsini to‘la tahoratli holda kiygan bo‘lmoqligi ham shart qilinadi.